Bang, boos en in de war Mantelzorgdag 23 september 2013 Margreet Smorenburg, casemanager Geriant Ellen Ruijer, psycholoog Geriant
Wat gaan we doen? • Wat gebeurt er bij dementie in het hoofd? • Gedragsveranderingen • Casus bespreken • Gedragsanalyse
Wat gebeurt er bij dementie in het hoofd?
Wat gebeurt er bij dementie in het hoofd? Stoornissen in het denken (cognitie) – Geheugen – Aandacht – Uitvoerende functies (overzicht, planning, organisatie) – Taal – Waarnemen/herkenning (gnosis) – Handelen (praxis) – Probleemoplossend vermogen – Sociaal contact
Wat gebeurt er bij dementie in het hoofd?
Gedragsveranderingen • Hoe ontstaat een gedragsverandering?
• Welke gedragsveranderingen kennen we allemaal?
Gedragsveranderingen • • • • • • •
Apathie Somberheid/euforie Bewegingsonrust Waan (bv. Achterdocht) Hallucinaties Agressie Angst
• Ontremd gedrag • Claimend of afhankelijk gedrag • Agitatie/prikkelbaarheid • Decorumverlies (fatsoensnormen) • Verstoord dag-/nachtritme
Casus Mw. 83 jaar, Ziekte van Alzheimer, thuiswonend met partner. Mw. vertoont divers gedrag. Mw. kan negatief reageren (mopperen) op de partner; er is weinig goed. Ze denkt vaak achtergesteld te worden en is eerder geprikkeld. Voorts vindt zij het niet prettig om alleen te zijn en roept dan een de partner of gaat op zoek naar hem. Ze wil niet alleen in de huiskamer zijn, zou dan onrustig worden. Ze weet namelijk zelf niet wat ze moet. Tevens vraagt zij enorm veel bevestiging omdat ze niet weet wat te doen of waar partner is. Ze maakt dan een onzekere indruk en houdt alles in de gaten.
Casus Opdracht: Bespreek met uw buurman/buurvrouw met wat voor gedrag we te maken hebben. Bespreek vervolgens hoe u denkt het beste met het gedrag om te kunnen gaan.
Casus: Plenair bespreken
Gedragsanalyse Hoe verklaren we gedrag? Persoonlijkheid
Omgeving
Ziektebeeld
Gedragsanalyse • Gedrag: vragen/roepen, op zoek gaan naar man, en uiteindelijk mopperen. Kortom: afhankelijk gedrag. • Persoonlijkheid: Mw. is altijd heel zelfstandig geweest en had veel eigen regie. Ze had wel altijd een negatieve inslag, maar was vriendelijk en flexibel. Een echte doorzetter, die niet bij de pakken neer gaat zitten. • Ziektebeeld: Ziekte van Alzheimer. • Omgeving: partner reageert er de ene keer niet op, de andere keer geïrriteerd en nog een andere keer leidt hij haar af.
Gedragsanalyse Hoe is afhankelijk gedrag ontstaan?: Mw. raakt de regie kwijt, verliest de grip en kan zelf niet meer bedenken wat te doen, dus vraagt zij om bevestiging. Ook kan zij niet vooruit denken en weet niet waar haar partner is. Zij voelt zich onzeker en gaat zoveel mogelijk op zoek naar houvast. Haar partner betekent veiligheid en houvast.
Gedragsanalyse Tip: Aandacht geven aan gedrag, zowel positief als negatief, voedt gedrag. Dit betekent je houdt gedrag in stand. Omgangsadvies: Stel kort gerust zodat je haar serieus neemt. Ga zo min mogelijk letterlijk op het gedrag in, zoek afleiding en biedt een taak/activiteit aan.
Gedragsanalyse Algemene omgangsadviezen: • • • • • • • • •
Aansluiten bij vroegere gewoonten, interesses en voorkeuren. Zorg voor regelmaat en structuur. Zorg voor herkenningspunten. Pas uw tempo aan. Doe één ding tegelijk of geen één opdracht tegelijk. Maak korte en bondige zinnen. Maak taken simpeler en maak gebruik van visualiseren. Vermijd vage begrippen als ‘straks’, ‘zo’, ‘later’ etc. Besef dat je nonverbaal (mimiek en gebaren) ook invloed hebben op gedrag
Gedragsanalyse Algemene omgangsadviezen: Houd u aan uw afspraken. Vertel wat je gaat doen alvorens je een actie uitvoert. Richt u op mogelijkheden i.p.v. beperkingen. Behandel uw partner/ouder als volwassene. Niet betuttelen! Neem beelden/angsten serieus. Stel gerust: geef een zo veilig mogelijk gevoel zodat hij/zij zich zeker voelt. Erg belangrijk: vergroot het gevoel van eigenwaarde. Iedereen wil graag nuttig zijn en ertoe doen. • Bespreek met hem/haar of hij/zij het prettig vindt of u aanspreekt of juist niets zegt. Vaak is aanspreken confronterend. • Probeer niet iemands karakter te veranderen! • • • • • • •
Nog vragen?
