balans & vooruitzichten

2011 2012 balans & vooruitzichten

Inhoud 3

InleIdIng

door

Bart de Smet

Voorzitter 5

Voorwoord

door

PhIlIPPe Colle

Gedelegeerd Bestuurder 7

algemene

19

PerSoonSVerzekerIngen

31

SChadeVerzekerIngen

39

aSSuralIa

45

englISh

omgeVIng

e n z I j n o r g a n I S at I e

Summary

Tegenspoed overwinnen 2011-2012 is voor de verzekeraars niet

In die context heeft het land geleden

Soms is er niet veel nodig om die stille

echt een periode waarin ze in ideale

onder de lange periode van politiek

kracht nog verder te ontwikkelen. Zo

omstandigheden kunnen werken, al is

immobilisme. Daardoor is het niet

stelt de groepsverzekering een jongere

hun activiteit nu ook geen nachtmer-

mogelijk geweest belangrijke hervor-

die als arbeider aan de slag gaat in een

rie geworden. Verzekeraars stellen zich

mingen op touw te zetten waaraan de

sector die geleidelijk zijn inspanningen

borg voor zekerheid, niet alleen voor de

verzekeraars een significante bijdrage

inzake bedrijfspensioen opvoert, in

toekomst maar ook in onzekere tijden.

zouden kunnen leveren, of het er nu

staat een aanzienlijk betere levensstan-

Als zodanig moeten zij in staat zijn stor-

om gaat de structuren van onze maat-

daard te bereiken aan het einde van zijn

men te doorstaan, zelfs in een moeilijke

schappij doeltreffender te maken of de

loopbaan. Het hangt enkel van onze

omgeving. 2010 vertoonde een ople-

toekomst van verschillende genera-

bewindslieden af om die mogelijkhe-

ving na de crisisjaren 2008 en 2009. In

ties tegelijk voor te bereiden. Jammer

den voor iedereen bereikbaar te maken.

2011 kreeg de sector te maken met een

genoeg hebben hun voorstellen ook

teruglopende vraag, aanzienlijke lasten

niet als uitgangspunten gediend voor

Om uit de crisis te raken en te voorko-

in de meeste takken en beleggingsop-

de begin december geïnstalleerde

men dat een dergelijke situatie zich

brengsten die veeleer zorgwekkend

regering.

opnieuw voordoet, herziet de over-

Of ze die uitdaging nu aannemen door

dan opbeurend waren. Nu de conjunc-

heid het reglementaire kader voor de

deel te nemen aan de werkzaamheden

tuur ongekende dieptepunten bereikt,

Desondanks verheug ik mij erover dat

sector. Het kost de verzekeraars heel

van de beroepsvereniging dan wel

moeten de verzekeraars zich dan ook in

de verzekering niet in haar rol tekort-

wat moeite om aan te tonen dat ze wel-

door in de praktijk het aanspreekpunt

de eerste plaats vastberaden tonen.

geschoten is. De Europese Commissie

iswaar door de crisis getroffen zijn, maar

voor het publiek te zijn, ik ben al deze

wees er onlangs op dat de Belgische

dat ze veeleer een factor van stabiliteit

mensen erkentelijk voor hun aandeel

Het land wordt weliswaar geconfron-

verzekeraars volgens de consumenten

dan van ontsporing zijn. Stap voor stap

in de stevigheid van de verzekering en

teerd met grote uitdagingen zoals het

op het stuk van keuze, vertrouwen,

worden er nu regels aangepast die niet

hun vermogen om zich aan een veel-

absolute niveau van de overheids-

opvangen van eventuele problemen en

op maat van de verzekering gesneden

eisende omgeving aan te passen. Ik

schuld, de lage arbeidsdeelname van

tevredenheid uitstekend presteren in

waren. In de ondernemingen is de

reken erop dat ze hun werk in 2012 met

de vijftigplussers en de financieringslast

vergelijking met hun collega’s in andere

medewerkers echter nauwelijks rust

dezelfde energie voortzetten, in syner-

van de toezeggingen aan de huidige en

Europese landen. Dat is des te belang-

gegund: niet alleen dienen ze de dwin-

gie met de verschillende gesprekspart-

toekomstige sociale uitkeringsgerech-

rijker omdat de verzekering een grote

gende termijnen van de autoriteiten

ners van de sector.

tigden. Toch nuanceren de verzeke-

plaats inneemt in de samenstelling van

in het oog te houden, maar daarnaast

raars dit beeld: de werkloosheid en het

het vermogen van de Belgisch huishou-

moeten ze paraat blijven staan voor de

begrotingssaldo zijn ongetwijfeld aan-

dens dankzij de zekerheid en het ren-

particulieren, bedrijven en instellingen

dachtspunten, al zijn ze niet ondraaglijk

dement die ze tegelijkertijd biedt, zoals

die op hen vertrouwen.

en blijft de binnenlandse spaarquote

door het pensioensparen geïllustreerd

hoog.

wordt.

Bart De Smet Voorzitter

2 - 3 inleiding

Perspectieven bieden en samen oplossingen uitdokteren Een jaar geleden, in februari 2011, noteerde ik in dit voorwoord: “Het wachten op een politieke doorbraak duurt pijnlijk lang”. We weten hoe het verhaal verder ging. In de achteruitkijkspiegel blijven kijken heeft geen zin. We moeten vooruit kijken en vooruitgaan. De uitdagingen zijn immens. Samen oplossingen uitdokteren die werkbaar en efficiënt zijn en zo de mensen nieuwe perspectieven bieden.

We leven met ons allen langer en daar

Ook Assuralia heeft dat gedaan. Alle

op dit ogenblik te krap is om de eerste

moeten we blij om zijn. De gemiddelde

visies werden gebundeld in een groen-

grote stap te zetten of om de huidige

levensduur bedraagt in België voor een

boek. Zo zijn de geesten gerijpt. Het

bijdragevoet op te trekken, dan is het

man 77 jaar en voor een vrouw zelfs

bewustzijn dat het wettelijke pensioen

niettemin belangrijk dat de sociale

meer dan 82 jaar. De komende decen-

voor heel wat mensen niet zal volstaan

partners de tijdslijn bewaken zodat ze

nia zal de levensverwachting nog toe-

raakte breed verspreid. Intussen heeft

de betrokken werknemers een reëel en

nemen. Ons sociaal-economisch model

de nieuwe regering een reeks pensi-

duurzaam perspectief kunnen bieden.

heeft nood aan bijsturing of hervor-

oenhervormingen opgestart die ons

In acht op de tien gevallen gaan de

ming als we er willen voor zorgen dat

langer aan het werk zullen houden. In

geïnteresseerden voor hun aanvullend

we die extra jaren ook onbekommerd

het kader van dit nieuwe pensioenbe-

beroepspensioen in zee met een ver-

doorbrengen.

leid vraagt Assuralia respect voor de

zekeraar. De zekerheid en de gemoeds-

complementaire waarde van onze drie

rust van een gewaarborgd kapitaal en

De sanering van de financiële huishouding van ons land is inmiddels de politieke topprioriteit geworden. Beslist even dringend is het uittekenen van een beleid met als doelstelling de immer onderschatte gevolgen van de vergrijzing zo goed mogelijk op te vangen. Assuralia staat paraat om hier voluit aan mee te werken.

Nieuwe maatregelen om langer aan

pensioenpijlers.

rendement bepalen mede deze keuze.

Onze buurlanden hebben die moeilijke

De veralgemening en verdere verdie-

Een vergrijzende bevolking betekent

stap al gezet. Hoe je die ingrepen op

ping van het aanvullende pensioen-

niet enkel dat je gepensioneerden de

de arbeidsmarkt ook kneedt of verpakt,

stelsel moet volgens Assuralia het

kans moet gunnen om over een degelijk

ze zijn nooit populair. Zeker niet bij 40

streefdoel zijn. Voor de tweede pijler

inkomen te beschikken. Mensen leven

en 50plussers, een generatie die haar

bestaat hier duidelijk een draagvlak

langer waardoor het aantal zorgbehoe-

ouders uit de arbeidsmarkt zag stappen

voor, zowel bij werknemers als bij werk-

venden – thuis of in bejaardencentra

op een gemiddelde leeftijd van 57 à 58

gevers en hun respectieve vertegen-

– toeneemt. Beleidsmakers moeten er

jaar. Dit lang geïdealiseerde of geculti-

woordigers. Dat bleek opnieuw tijdens

ook op toezien dat voldoende opvang

veerde scenario is (helaas) voltooid ver-

de ontmoetingsdag die onze beroeps-

en tewerkstelling in de zorgsector

leden tijd.

vereniging eind 2011 organiseerde over

wordt gewaarborgd. Verzekeraars zijn

het werk te blijven staan in de steigers.

de pensioenplannen voor de sectoren.

ook op dit terrein geschikte partners

Maar langer werken is slechts een stukje

Pro memorie: 38 sectoren hebben al

met een rijke ervaring in het aanbieden

van de puzzel. We moeten er ook voor

een pensioenplan, 6 bevinden zich

van lange termijn oplossingen.

zorgen dat de mensen na afloop van

in de opstartfase. Bij de sectoren die

hun actieve carrière kunnen rekenen

nog geen aanvullende pensioenvoor-

Het introduceren van een zorg- of

op een inkomen dat hun levensstan-

ziening hebben opgezet groeit alvast

afhankelijkheidsverzekering binnen de

daard ondersteunt. De afgelopen jaren

de belangstelling. De huidige eco-

groepsverzekering kan een oplossing

zijn ontelbare debatten en symposia

nomische context fnuikt echter hun

zijn. De overheid moet er nog mee

georganiseerd over de pensioenen.

enthousiasme. Als de financiële ruimte

instemmen. Assuralia zal daarom haar 4 - 5 Voorwoord

pleidooi voor dergelijke formule blijven

stap: met een uitkering van 130 euro per

projecten staan op de rails om een

herhalen.

maand beantwoordt zij echter onvol-

oplossing te bieden voor de nieuwe

doende aan de groeiende behoefte.

noden van de verzekerden, vaak in

Enkele cijfers illustreren alvast waar het

Nieuwe aanvullende formules dringen

samenwerking met de overheid. U leest

schoentje knelt. 30% van de bevolking

zich dus op.

er alles over in dit jaarverslag.

eindigt zijn dagen in een rusthuis. Vaak volstaat het wettelijke pensioen niet

Tot op heden bleef het wettelijke

om de kost van dat verblijf te dragen.

poortje naar de vrijwillige toevoeging

Ongeveer 60% van de bevolking heeft

van een zorgluik in de groepsverzeke-

nood aan een of andere thuiszorg in de

ring gesloten. De verzekeraars hopen

laatste vijf jaar van het leven. De sociale

dat de federale regering dit positieve

zekerheid komt hier niet of nauwelijks

voorstel van onze sector een eerlijke

tussenbeide.

kans wil geven.

Assuralia beschouwt de verplichte

Onze beroepsvereniging is niet enkel

Philippe Colle

Vlaamse zorgverzekering als een eerste

begaan met de vergrijzing. Heel wat

gedelegeerd Bestuurder

Algemene omgeving tendensen terugBlik op 2011

6 - 7 Algemene

omgeVing

Algemene

omgeVing

Samenloop van omstandigheden

Maar tien jaar na de invoering van de euro, waardoor de verzekeraars zonder

Voor de verzekering was 2011 een jaar van onverwachte omstandigheden en risico’s. Niets ongewoons voor verzekeraars, die als beroep precies het beheersen van risico’s hebben? Zij mogen zich toch niet laten verrassen door risico’s die voor statistische waarneming in aanmerking komen, en moeten zich kunnen aanpassen, ook al verschijnt er in een reeks min of meer voorspelbare factoren af en toe een “zwarte zwaan” (dat wil zeggen een hoogst onwaarschijnlijke gebeurtenis met een grote impact), zou je denken. Bij een samenloop van omstandigheden kan er echter ook sprake zijn van een reeks met elkaar verbonden eventualiteiten. In die zin is het wel degelijk een aaneenschakeling van volslagen nieuwe factoren die een stempel gedrukt heeft op de sector, die nauwelijks van de crisis van eind 2008/begin 2009 hersteld was.

wisselkoersrisico op een veel grotere beleggingsruimte terecht konden, was de crisis er weer. Initiële politieke vergissingen, conjuncturele tegenvallers en structurele weeffouten van de eenheidsmunt – of eigenlijk het gebrek aan begrotingsdiscipline in verschillende landen van de eurozone – en het getalm over de reddingsplannen, stortten de financiële markten in een ongewoon lange paniektoestand. Telkens als de overheden olie op de woelige golven gooiden, bleek de storm maar voor enkele dagen te gaan liggen en vervolgens weer in alle hevigheid los te barsten. Voor de verzekeringssector zal 2010 de geschiedenisboeken ingaan als het jaar van de stabiele vooruitgang na de crisis van 2008-2009. Het totale premie-inkomen bedroeg 29,4 miljard euro in 2010, wat in vergelijking met 2009 een groei betekent van 3,4%. De premie-inkomsten Leven groeiden iets sneller dan de

Als gevolg van die crisis, die voortkwam uit roekeloze kredieten die de kopers

premie-inkomsten bij de schadeverzekeringen. Toch stegen de premie-inkom-

van derivaten van die portefeuilles uiteindelijk met toxische producten opge-

sten voor bijna alle schadeverzekeringen, behalve in de takken Krediet en Borg-

zadeld hebben, dienden de regeringen de banken te hulp te schieten, wat de

tocht, Arbeidsongevallen en Transport.

schuldenlast van de overheden verzwaarde. Even leek het vertrouwen terug te keren.

De eerste schatting voor 2011 wijst op een daling van het premie-inkomen met ongeveer 300 miljoen euro. In het totaal komt het incasso van de Belgische ver-

INCASSO

|

(in miljarden euro)

35 30 25 20 15 10 5 0

Niet - Leven Leven Individueel tak 21 Leven Groep Leven Individueel tak 23

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Bron: Assuralia

Incasso

zekeringsmarkt in 2011 uit op iets meer dan 29,1 miljard euro, wat ten opzichte van 2010 een daling van 0,9% betekent. In 2011 maakt de Belgische verzeke-

Bron: Assuralia, extrapolatie na 3de trimester 2011

ringsmarkt 8,2% uit van het Bruto Binnenlands Product. Dit is minder dan in Verrichtingen

Incasso’s

Nominale groei

2009 en 2010, toen de penetratiegraad respectievelijk 8,4% en 8,3% bedroeg.

(miljoenen euro)

(in %)

De penetratiegraad voor de producten Niet-Leven blijft gelijk op 3%, maar bij de producten Leven daalt hij van 5,4% in 2009 naar 5,2% in 2011. Nochtans groeit

2010

2011

2010 - 09 2011 - 10

(schatting)

(schatting)

Totaal niet-leven en leven

29.414

29.141

3,4%

-0,9%

Totaal leven

19.103

18.494

4,0%

-3,2%

Leven individueel

14.349

13.678

5,7%

-4,7%

12.146

11.421

3,6%

-6,0%

1.841

2.020

34,1%

9,7%

362

236

-24,5%

-34,7%

4.754

4.817

-0,8%

1,3%

4.629

4.705

1,9%

1,7%

Beleggingsfondsen

125

111

-50,1%

-10,9%

Totaal niet-leven

10.311

10.647

2,4%

3,3%

Ongevallen, zonder AO

423

435

2,2%

2,9%

Arbeidsongevallen (AO)

1.083

1.072

-2,6%

-1,1%

Ziekte

1.259

1.323

5,0%

5,1%

Auto

3.326

3.451

3,7%

3,8%

Brand

2.347

2.455

1,9%

4,6%

792

798

-0,4%

0,7%

1.080

1.113

4,1%

3,0%

Gewaarborgde rente (tak 21-22) Beleggingsfondsen (tak 23) Kapitalisatie (tak 26) Leven groep Gewaarborgde rente

Algemene BA Andere verrichtingen niet-leven

het premie-inkomen Leven over deze periode, maar de Belgische economie groeit intussen sterker. De schadeverzekeringen, die wat de omzet betreft goed bestand zijn tegen economische schommelingen, tekenen ook in 2011 een lichte groei op. In de nasleep van de economische crisis daalt het premie-inkomen in de tak Arbeidsongevallen nog lichtjes. Bij “Andere verrichtingen niet-leven” is er in 2011 een groei van het premie-inkomen voor de takken Krediet en Borgtocht, Transport en Rechtsbijstand terwijl er een daling van het premie-inkomen is voor de takken Hulpverlening en Diverse geldelijke verliezen. Op het eerste zicht lijkt de nominale premiegroei Niet-Leven van 3,3% in 2011 belangrijker dan de 2,4% premiegroei in 2010. In reële cijfers geeft dit echter een ander beeld. Aangezien de inflatie voor 2010 op 2,2% ligt, bedraagt de reële groei van het premie-inkomen Niet-Leven 0,2%. In 2011 ligt het inflatiecijfer op 3,5%. Hierdoor komt de reële groei Niet-Leven in 2011 uit op -0,2%. Tussen 2009 en 2011 groeit het premie-inkomen Niet-Leven exact even snel als de index der consumptieprijzen, namelijk +5,8%. Het premie-inkomen Leven daalt in 2011 met 3,2% tot 18,5 miljard euro. Dit blijkt althans uit de beschikbare cijfers bij het ter perse gaan van dit verslag. Bij de levensverzekering kennen de individuele producten met gewaarborgde rente een achteruitgang, deels uit vrees voor regeringsmaatregelen om bepaalde verzekeringsproducten (extra) te belasten. De collectieve producten met gewaarborgde rente kennen daarentegen een lichte vooruitgang. De

8 - 9 Algemene

omgeVing

Algemene

omgeVing

levensverzekeringen tak 23 individueel, die verbonden zijn aan beleggingsfond-

taal aantonen dat dit niet het geval zal zijn. Er zijn ondertussen eenmalige afboe-

sen, stijgen en komen in 2011 uit op een incasso van 2 miljard euro. Dit betekent

kingen gebeurd die een belangrijke invloed hebben op het resultaat. De meeste

een vooruitgang van 9,7 % ten opzichte van 2010. Een mooie groei, maar het

van die afboekingen zijn afwaarderingen op Griekse overheidsobligaties. Zo zal

premie-inkomen ligt nog ver af van de zes miljard euro van zes jaar geleden.

het netto sectorresultaat in 2011 terugvallen tot een lager niveau dan dat van

De levensverzekeringsproducten met gewaarborgde rente blijven als spaar-

2009 of 2010.

vorm een vaste waarde bij het grote publiek. Deze verzekeringen waarborgen immers, als enige, een rendement op lange termijn, en dat is een uniek voordeel

Aan de hand van de definitieve cijfers, die in het najaar op www.assuralia.be beschik-

voor de klant. De laatste jaren hebben aangetoond dat andere beleggingsop-

baar zullen zijn, zal deze eerste balans verfijnd kunnen worden.

ties het risico inhouden dat de waarde van zorgvuldig opgebouwde activa snel kan kelderen.

Het einde van overheidspapier als veilige belegging?

Met een globaal verlies van 4 miljard euro was 2008 een zeer slecht jaar voor

Hoewel de vertrouwenscrisis de openbare financiën harder treft dan de finan-

de verzekeringssector. In 2009 werd er een sectorwinst van 865 miljoen euro

ciële sector, en de banken meer dan de verzekeringsondernemingen, hebben

genoteerd en in 2010 was er een winst van 1.355 miljoen euro. 2011 is voor

deze laatste waardeverminderingen op hun activa moeten slikken, ofwel door

de sector een enorm wisselvallig jaar geworden, zowel qua resultaten als qua

onder marktvoorwaarden activa te verkopen waarop koortsachtig gespecu-

latente meerwaarden. Na het tweede kwartaal van 2011 leek de sector op koers

leerd werd, ofwel door deel te nemen aan de haircut op de Griekse overheids-

om het resultaat van 2010 te evenaren, terwijl de resultaten van het derde kwar-

schuld, ofwel door afboekingen.

EVOLuTIE RENDEmENT BELgISChE 10-jARIgE OLO* (2005-2011) 6%

5% 4% 3% 2% 1% 0% 2006

2006

* OLO = Obligation linéaire / lineaire obligatie Bron: NBB

2007

2008

2009

2010

2011

Dergelijke bijsturingen waren vroeger ondenkbaar voor Europese staatslenin-

Een zwarte zwaan aan de Belgische hemel

gen, die ruimschoots aanwezig zijn in de portefeuilles van de verzekeraars, al

Dat algemene oordeel wordt niet gelogenstraft door het geval APRA Leven.

diversifiëren die wel tussen openbare en private emittenten en tussen open-

Voor de eerste keer sinds het bestaan van de wet die een algemeen toezicht

bare emittenten onderling. Nu hebben de verzekeraars hun posities in Belgische

op de verzekeringsactiviteiten in België heeft ingevoerd (1975), verliest een ver-

obligaties versterkt, omdat ze ervan overtuigd zijn dat de “fundamentals” van

zekeringsonderneming haar toelating, als gevolg van een atypisch en riskant

de Belgische economie gezond zijn. Zo is de werkgelegenheidsgraad vrij hoog,

investeringsbeleid dat zich met name richtte op vastgoedmarkten in landen die

het begrotingstekort verre van alarmerend en de spaarquote bij de hoogste in

met een abrupte conjunctuuromslag af te rekenen kregen. Ondanks de proce-

Europa.

dures inzake controle van de rekeningen en toezicht diende de onderneming ontbonden te worden. Hopelijk kunnen de lessen die uit deze ervaring zijn

Deze ontwikkelingen doen zich voor terwijl de hervormingen van het regle-

getrokken, door een nauwgezetter toezicht en striktere eisen voor risicobeheer-

mentaire kader die nu voor de verzekeringsondernemingen doorgevoerd

sing en kapitaalvorming zoals die zullen voortvloeien uit de binnenkort in te

worden, hun actief-passiefbeheer op losse schroeven zetten door overdreven

voeren nieuwe solvabiliteitsregels, ervoor zorgen dat een dergelijk geval zich

veel aandacht te schenken aan het principe van de dagwaarde – of de waan

niet meer zal voordoen.

van de dag? – en daarbij vergeten dat de verzekeraars uiteraard ook institutionele beleggers op lange termijn zijn. Een factor van stabiliteit die de economie

In het geval van APRA zijn de individuele verzekerden uit de problemen gehol-

hard nodig heeft, wordt zo op een wel heel slecht moment aan het wankelen

pen door het optreden van het Bijzonder Beschermingsfonds dat onlangs op

gebracht. De sector heeft niettemin bevestigd dat de solvabiliteit van de onder-

kosten van de ondernemingen opgericht is, terwijl de bij een pensioenregeling

nemingen, ondanks die samenloop van ongunstige gegevens, standhoudt en

aangesloten personen door de betrokken werkgevers gesteund zullen zijn.

het vertrouwen van de consumenten verdient. Dat geldt voor België, net zoals dat geldt voor Europa in het licht van de in 2011 uitgevoerde impactstudies –

Solvabiliteit II: de laatste loodjes

wat ook de mate van precisie ervan was – en stresstests (samen met een analyse

Het aftellen naar de inwerkingtreding van de Solvency II-richtlijn is volop bezig

van de blootstelling aan soevereine schuld).

bij het verschijnen van dit verslag. Dat proces is gepaard gegaan met een intense en soms gespannen dialoog tussen de belangrijkste partijen daarin, namelijk de

De verzekeraars staan voor een levensgroot dilemma: het aanhouden van activa

Europese Commissie en het Europese Parlement, de Europese autoriteit voor

toegewezen aan voor hun solvabiliteitsmarge, in casu overheidspapier, onder

verzekeringen en bedrijfspensioenen (meestal met het Engelse letterwoord

de dreiging dat ze tegen marktwaarde geboekt moeten worden, terwijl een

EIOPA aangeduid) en de nationale toezichthouders enerzijds en de marktpar-

beroep op andere activa evidente volatiliteitsrisico’s inhoudt. Die factor versterkt

tijen anderzijds. Ook nu dienen er nog belangrijke beslissingen genomen te

het pleidooi voor een toezicht en voor rapporteringsvereisten die meer reke-

worden. Die hebben onder andere betrekking op technische kwesties die een

ning houden met de zwakke blootstelling van de verzekeraars aan de huidige

grote impact kunnen hebben op de voorwaarden waaronder de verzekeraars

onrust en met hun rol als financiële tussenpersonen die op lange, zelfs heel

hun producten zullen kunnen aanbieden of zich op de kapitaalmarkt financie-

lange termijn werken.

ren. Het gaat dan vooral om producten met langetermijnverplichtingen zoals pensioenen, renten en vergoedingen voor lichamelijk letsel, zonder de klanten

10 - 11 Algemene omgeVing

Algemene

omgeVing

daarvoor de excessieve kapitaalkosten die voortvloeien uit zeer volatiele solva-

alleen maar belangrijker en ondernemingen zowel als prudentiële toezichthou-

biliteitsmarges te moeten aanrekenen of hun keuze te beperken.

ders zullen klaar moeten staan om de daaruit voortvloeiende methoden onmiddellijk toe te passen.

Assuralia vindt het bijzonder belangrijk dat marktspelers met een kleinere portefeuille en een beperkter personeelsbestand voor een vereenvoudigde toepas-

Coherentere boekhouding

sing in aanmerking kunnen komen. Het proportionaliteitsbeginsel is trouwens

Naast de modernisering van de solvabiliteitseisen staat er een ander belangrijk

een van de uitgangspunten van de richtlijn zelf. Nu is het zaak dat principe te

project op stapel, namelijk de komende overgang naar internationale boek-

laten doordringen in de werkzaamheden die de richtlijn vaste vorm moeten

houdstandaarden (de zogenoemde IFRS) die de jaarrekeningen van de verze-

geven, niet alleen tot aan de inwerkingtreding van het nieuwe stelsel maar ook

keringsondernemingen consistenter en beter vergelijkbaar moeten maken.

daarna. Zo blijft de verscheidenheid die de markten kenmerkt in stand, zowel

Deze hervormingen vinden plaats op een schaal die ruimer is dan de Europese

wat de kleinere verzekeraars betreft als de grotere bedrijven die in een bepaald

ruimte, waarbij het samenspel met de Verenigde Staten moeizaam verloopt

verzekeringssegment soms minder prominent aanwezig zijn.

en de agenda nog wat ingewikkelder maakt. Ze impliceren niettemin dat de Europese autoriteiten het licht op groen zetten voor de bepalingen waaraan nu

In de praktijk moet er een evenwicht bestaan tussen de eisen van de toezicht-

gewerkt wordt. Twee aspecten betreffen meer bepaald de verzekering, name-

houders en de informatie die elke onderneming moet verschaffen. De Solvabi-

lijk de boekhouding van de verzekeringsovereenkomst enerzijds en die van de

liteit II-richtlijn staat immers toe dat de ondernemingen hun eigen methodes

financiële instrumenten die het belangrijkste deel van de activa van de verze-

gebruiken en moedigt ze daartoe zelfs aan. Dat vereist van de leiders van ver-

keraars uitmaken anderzijds. Voor de verzekeraars gaat het erom dat de boek-

zekeringsondernemingen dat ze nadenken over hun risicotolerantie en over de

houding een getrouwe weergave van hun intrinsieke financiële toestand is en

dekking van die risico’s. Dat betekent vervolgens dat die verschillende metho-

er geen vertekend beeld van geeft dat opnieuw leidt tot excessieve volatiliteit in

des worden opgezet op een redelijke manier die rekening houdt met de ken-

de bekendgemaakte cijfers. Ook hier gaan de inspanningen om realistisch met

merken van elke verzekeraar, en worden goedgekeurd vóór het startsein voor

de verzekeringspraktijk rekening te houden gepaard met een strak tijdschema

de toepassing van de nieuwe richtlijn. Overigens moet worden voorzien in een

voor de verzekeraars, die zich nu al op de invoering van het nieuwe boekhoud-

geleidelijke overgang gedurende verschillende boekjaren naar de volledige toe-

stelsel voorbereiden.

passing van de richtlijn.

Wereldwijde dimensie

Om het weerstandsvermogen zoals dat uit de jongste studies naar voren komt

Hoewel de hervorming van de solvabiliteitsvereisten en die van de boekhoud-

te bevestigen, moeten de uitvoeringsmaatregelen oordeelkundig bijgesteld

regels technisch kunnen lijken en zich afspelen op een niveau waar de stem

worden om met name rekening te houden met het feit dat de verzekeraars

van Europa doorslaggevend is, moet het duidelijk zijn dat het zwaartepunt van

beleggers op lange termijn zijn. Gezien de weten regelgevende agenda is

de krachtlijnen van de financiële regulering na de crisis van 2008 verschoven is.

een aantal aspecten van die aanpassingen uitgesteld: begrijpelijk, maar niet-

Voortaan staat de financiële stabiliteit op de agenda van de G20 en worden de

temin hachelijk in deze fase van het aftellen naar het aannemen van de nieuwe

grote keuzes vastgesteld binnen een groep landen die gaat van Australië tot

normen. Dat maakt de keuzes die in de loop van 2012 gemaakt moeten worden

Zuid-Afrika, natuurlijk met inbegrip van de Verenigde Staten, Europa, Japan en

de belangrijkste groeilanden (BRIC). De Financial Stability Board (FSB) is als het

Overigens is Bazel vandaag het centrum van nieuwe vormen van coördinatie

ware de gewapende arm van die aanpak. De Bretton Woodsinstellingen – IMF

van de principes voor het verzekeringstoezicht door middel van Insurance

en Wereldbank – gaan na of de macro-economische voorschriften op de sec-

Core Principles, die de kern vormen van wat een verzekeringstoezicht die

torale realiteit aansluiten. Ten slotte beheren de Bazelse instellingen, de Bank

naam waardig zou moeten zijn, en van een Common Framework dat, liefst

voor Internationale Betalingen voorop, de sectoren waaruit de wereld van het

op een consistente wijze, toepasselijk is op internationale groepen om te

geldwezen bestaat, waarbij de internationale vereniging van verzekeringstoe-

voorkomen dat bepaalde verzekeraars onder een soort afzonderlijk statuut

zichthouders (IAIS) bevoegd is voor de verzekeringsbranche.

werken. Al deze maatregelen verkleinen de autonomie van wetgevers die zich op steeds symbolischere grenzen beroepen om naar eigen goeddunken te

Toch brengt de verzekering geen groot systeemrisico teweeg dat in de sector en daarbuiten een kettingreactie van faillissementen op gang kan brengen.

handelen.

De boodschap is aangekomen aangezien de IAIS die specificiteit van de sector

Compliance officers opleiden, natuurlijk wel...

bevestigd heeft: voor zover de verzekeraars zich niet wagen aan activiteiten die

Al sinds verschillende jaren heeft er zich in de sector een nieuwe functie ontwik-

van hun corebusiness afwijken, zal hun model hen behoeden voor systeemri-

keld, namelijk die van “compliance officer”, dat wil zeggen de persoon die moet

sico’s die uit hun portefeuille zouden voortkomen. De IAIS besluit dat, wat de

toezien op de naleving van reglementen en procedures die op een onderne-

verzekering betreft, situaties van vereffening van ondernemingen met een aan-

ming (in casu een verzekeringsonderneming) van toepassing zijn.

gepast reglementair kader opgevangen moeten worden zonder klakkeloos het voor de banken geldende systeem over te nemen en toe te passen. De verze-

Die personen moeten meer bepaald erkend zijn door de Autoriteit voor Financi-

keraars zullen deze boodschap overbrengen aan de Europese instantie die zich

ele Diensten en Markten, die de voorwaarden voor die erkenning vastlegt in een

met het systeemrisico bezighoudt en deel uitmaakt van het Europese raamwerk

reglement. De circulaire van de voormalige Commissie voor het Bank-, Financie-

voor financieel toezicht.

en Assurantiewezen (CBFA) over die functie zal worden herzien.

In andere dossiers, zoals dat van de Griekse leningen, zijn er daarentegen orga-

Die voorwaarden omvatten onder andere de vereiste van een opleiding en

nisaties opgericht die zowel bankiers en verzekeraars vertegenwoordigen om

het slagen voor een examen. Assuralia en zijn opleidingscentrum werken die

voor een vertegenwoordiging van de verschillende segmenten van de finan-

opleiding uit. Dat neemt niet weg dat compliance officers nog andere verant-

ciële sector op internationaal vlak te zorgen, zodat de verzekeraars op heel wat

woordelijkheden hebben dan hun plichten tegenover de FSMA. Assuralia zou

meer fronten aanwezig moeten zijn om hun stem daar waar nodig te laten

het dan ook betreuren dat het wettelijke kader van die in de ondernemingen

horen. De internationale samenwerking tussen verzekeraars is dan ook inten-

cruciaal geworden functie in overdreven mate opgesplitst zou worden als elke

siever geworden, zowel via de nationale verenigingen als door het streven naar

autoriteit die ter zake enige bevoegdheid heeft, haar eigen specifieke eisen zou

synergie met de voor specifieke aspecten, zoals financieel beheer of risicobe-

opleggen.

heer, opgezette structuren om een zo groot mogelijke overtuigingskracht aan de dag te kunnen leggen.


Algemene

omgeVing

Eindelijk een regeringsprogramma

groot. Het regeringsprogramma voorziet weliswaar in een uitbreiding van de

De nationale wetgevende actualiteit is miniem gebleven door de langdradige

aanvullende bedrijfspensioenen (zonder de praktische voorwaarden daarvan

regeringsonderhandelingen. Het deel van het eind 2011 tot stand gekomen

toe te lichten), maar besnoeit tegelijk op de via beroepspensioenen gevormde

akkoord dat de gefedereerde entiteiten autonomer wil maken, zendt geen

voordelen. Daarom heeft Assuralia erop gewezen dat de betrokken werknemers

schokgolven door het beleid op het vlak van de verzekering, hoewel de regio-

al in zeer grote mate aan de solidariteit bijdragen en dat die pensioenen in ieder

nalisering van de verkeersveiligheid (vergezeld van een coördinatie die het

geval veel meer een kwestie van voorzorg dan van voorrecht zijn, gezien de

voeren van nationale bewustmakingscampagnes wel nog mogelijk maakt), de

geringe dekkingsgraad van het wettelijke pensioen in verhouding tot het laat-

brandweer en het Rampenfonds invloed heeft op de takken Auto en Brand. Dat

ste loon van die werknemers. De sector heeft zich ook met succes verzet tegen

betekent natuurlijk niet dat de sector of zijn beroepsvereniging geen aandacht

de suggesties om al te zeer te tornen aan het statuut van het pensioensparen

heeft voor de beslissingen die de gefedereerde entiteiten nemen in de domei-

of van de fiscaliteit voor contracten van meer dan acht jaar. De laatste jaren

nen waarvoor ze bevoegd zijn, bijvoorbeeld de preventie van overstromingen

hebben de opeenvolgende heffingen zoals de belasting van 1,1 % op de indivi-

of het beheer van het wegennet.

duele polissen en de bijdrage aan het beschermingsfonds de ontwikkeling van de branche afgeremd en de resultaten voor toekenning van winstdeelnames

Het deel van het akkoord over een efficiëntere federale Staat handelt vooral over

aanzienlijk afgeroomd. Het is dus mooi geweest. En er is blijkbaar naar de verze-

het communautaire en de begrotingsbeheersing. Het voorgestelde beleid stelt

keraars geluisterd, want het begrotingsakkoord van eind november 2011 heeft

zich weliswaar ten doel de werkgelegenheid van oudere werknemers op ver-

dan nog wel een impact op de verzekering, het heeft geen overmatig negatieve

schillende manieren aan te moedigen, waaronder het anders belasten van de

invloed op de voorzorg.

tweedepijlerpensioenen, maar de uitdagingen van de vergrijzing blijven levens-

Aantal werknemers met een contract van onbepaalde duur Verdeling vrouwen / mannen 2006

|

(situatie op 31.12)

Vrouwen

mannen

Totaal

12.145

11.607

23.752

2007

12.408

11.640

24.048

2008

12.647

11.653

24.300

2009

12.599

11.365

23.964

2010

12.489

11.206

23.695

Bron: Assuralia

De nieuwe regering neemt het op voor de consument en belooft de prijsont-

zekering besparingen mee in het administratieve beheer en de interestlasten.

wikkeling in het oog te houden; de verzekering is daarbij niet uitdrukkelijk ver-

De sector wil niets liever dan een snelle dienstverlening te kunnen garanderen.

noemd, maar de bedoeling is wel om zo nodig in die ontwikkeling in te grijpen. In dit verband is de autoverzekering de dienst die het gevoeligst is voor een

Administratieve vereenvoudigingen

dergelijk kritisch onderzoek, al stelt de sector gewoon vast dat de Belgische

Aangezien de verzekering een levende materie is, onder andere door het ver-

huishoudens in 1978 17,40 promille van hun uitgaven aan de post “verzekerin-

schijnen van nieuwe risico’s en frequente wetswijzigingen, zijn aanpassingen

gen betreffende vervoermiddelen” besteedden, terwijl dat cijfer in 2009... 17,39

van de verzekeringsovereenkomsten een middel om op nieuwe ontwikkelingen

promille bedroeg voor een dekking die sindsdien fors is uitgebreid (we hoeven

in te spelen. Al sinds een hele tijd zijn de belanghebbende partijen het erover

maar te denken aan de dekking van de zwakke weggebruikers). Bovendien

eens dat die wijzigingen rechtmatig zijn, al dienen ze met de nodige omzichtig-

onderstreept het “Consumer Scoreboard”van de Europese Commissie de uitste-

heid doorgevoerd te worden om geen afbreuk te doen aan de bescherming

kende score die de consumenten aan de belangrijkste verzekeringen geven: het

van de consument. Een werkgroep in de Commissie voor Verzekeringen legt de

Belgische resultaat overtreft meestal dat van de buurlanden.

laatste hand aan een voorontwerp van wet die op dit vlak rechtszekerheid moet garanderen. Momenteel moet de verzekeraar een door de verzekeringnemer

Het regeerakkoord bevestigt vervolgens de wens om de consumenten de

ondertekend polisbijvoegsel kunnen overleggen, waardoor hij verplicht is een

mogelijkheid te bieden collectieve rechtsvorderingen tot schadevergoeding in

archief van honderdduizenden aldus goedgekeurde verzekeringsovereenkom-

te stellen. Veeleer dan aan struisvogelpolitiek te doen, heeft Assuralia er in dit

sten bij te houden. Het idee is nu dat de verzekeraar die instemming mag bewij-

dossier de voorkeur aan gegeven aan het debat deel te nemen. De beroeps-

zen door het feit dat de verzekeringnemer de nieuwe premie betaald heeft.

vereniging heeft duidelijk uitgelegd dat de verzekeraars geen vragende partij zijn voor dergelijke procedures en gepleit voor het bevorderen van minnelijke

Assuralia is blij dat die werkzaamheden vorderen, zowel voor wijzigingen als

regelingen van geschillen. Ze heeft daarbij gewezen op de noodzakelijke waar-

gevolg van nieuwe regelgeving als van andere factoren.

borgen die op Europese schaal in acht genomen moeten worden als de communautaire wetgever die weg zou inslaan op gebieden zoals de gevolgen van

Nu moet er nog overeenstemming gevonden worden over de termijnen waarin

overtredingen van onder andere het mededingingsrecht, het consumenten-

de verzekeringnemer zich over de aangekondigde wijzigingen moet uitspreken.

recht of het milieurecht. Het zou moeilijk te begrijpen zijn dat België hier zijn eigen gang gaat en daarna zijn koers moet bijstellen op grond van de uitkomst

Het tweede punt dat geregeld moet worden, betreft het archiveren van de

van de Europese werkzaamheden die nu bezig zijn.

voorwaarden die de wederzijdse verplichtingen vastleggen, om met zekerheid de exacte bewoordingen terug te vinden die op een verzekerde gebeurtenis

Ten slotte verheugen de verzekeraars zich over het voornemen om de gerechte-

van toepassing zijn. Dat zou kunnen gebeuren in het dossier “Mijn verzekerin-

lijke achterstand weg te werken en onze hoven en rechtbanken doeltreffender

gen” van de klant bij zijn verzekeraar – wat in het internettijdperk logisch lijkt –

te maken, net als de rechtzoekenden, die ook gebaat zouden zijn met een door-

of, als standaardprocedure, bij instellingen die daartoe gemachtigd zijn.

tastender werkende justitie. Meer efficiëntie in dit domein brengt voor de ver-


Algemene

omgeVing

Verandering van tussenpersoon vergemakkelijken Het evolutieve karakter van de verzekering komt ook tot uiting in de moge-

toekenning van ecocheques is de verhoging van alleen de sectorale minimumloonschalen met 16 euro, met dien verstande dat deze verhoging geen enkele invloed op de eventuele bedrijfsloonschalen zal hebben.

lijkheid voor de verzekeringnemer om het beheer van zijn verzekeringen aan een nieuwe tussenpersoon toe te vertrouwen. Nu is het gebruikelijk dat die

Het akkoord voorziet in de oprichting van acht specifieke werkgroepen, waar-

overdracht van rechten verloopt via een pro-formaopzegging van het contract,

van een aantal zich zal buigen over een door Assuralia aangebrachte problema-

zelfs al heeft noch de verzekeringnemer, noch de verzekeringsonderneming

tiek, namelijk de vergrijzing van de sector. Bij ongewijzigd beleid, dat wil zeggen

de bedoeling een einde te maken aan hun wederzijdse verplichtingen. Wat we

bij een jaarlijkse aanwerving van ongeveer duizend medewerkers, zal de sector

vandaag onder “plaatsingsmandaat” verstaan – een hardnekkig barbarisme –

geconfronteerd worden met de realiteit dat meer dan een derde van de werk-

geeft aanleiding tot moeilijkheden en betwistingen, vooral bij de aan de kant

nemers 60 jaar oud zal zijn in 2015 en meer dan de helft ouder dan 50 jaar

geschoven tussenpersoon. Daaraan zal een einde komen wanneer de klant

in 2020. Daarom heeft Assuralia duidelijk laten weten dat het een einde wilde

een “bericht van verandering van tussenpersoon” – dat klinkt al normaler – kan

maken aan het sectorale stelsel van brugpensioen vanaf 58 jaar, maar bereid

gebruiken waarmee hij de verzekeringsonderneming zijn beslissing meedeelt

was met de vakbonden na te denken over een betere loopbaanbegeleiding

om het beheer van de polis uitsluitend aan de in dat bericht genoemde tus-

met het oog op een grotere motivering van oudere werknemers.

senpersoon toe te vertrouwen en om het recht op commissieloon betreffende die polis aan de nieuwe tussenpersoon over te dragen. Die mededeling zou dan

Het Parlement speelt volop mee

wel minstens drie maanden voor de vervaldag van de polis gedaan moeten

Assuralia wil in zijn jaarverslagen niet alleen terugblikken maar ook naar de toe-

worden en de overdracht zou op die vervaldatum effectief worden. De polis zelf

komst kijken. Die benadering lijkt zeker aangewezen als het over de Europese

en het recht op commissieloon worden in dit opzicht van elkaar gescheiden.

besluitvorming met betrekking tot verzekeringskwesties gaat.

Assuralia verheugt zich over de consensus die met de drie federaties van tussen-

Het Europese Parlement heeft sinds het Verdrag van Lissabon aan gewicht

personen (Feprabel, FVF en BVVM) bereikt is en hoopt dat de nieuwe regeling in

gewonnen in de totstandkoming van de Europese regels. Het laat zich gelden

2012 in werking kan treden na een brede informatiecampagne.

in concrete dossiers zoals de herziening van de solvabiliteitsregels voor verze-

Sociaal: loon en loopbaan De sociale partners van de verzekeringssector hebben op 10 oktober 2011 een

keringsondernemingen. Dat heeft voelbare gevolgen, zowel inhoudelijk als op het vlak van de (langere) tijd die nodig is om de besluitvorming af te ronden.

sectorakkoord voor 2011-2012 gesloten. Door de toekenning van voordelen in

Uitvoeringsbepalingen op Europees niveau

de vorm van ecocheques hebben ze de verhoging van de koopkracht van de

In het verleden werd de uitvoering van Europese richtlijnen en verordeningen

werknemers, met 150 euro in 2011 en 190 euro vanaf 2012, kunnen verzoenen

hoofdzakelijk aan de Lidstaten overgelaten, terwijl de Commissie (in samenwer-

met de naleving van het koninklijk besluit van 28 maart 2011 dat de beschikbare

king met EIOPA, de Autoriteit die het toezicht op het EU-niveau overkoepelt)

loonmarges voor de jaren 2011 en 2012 vastlegt. De enige uitzondering op de

nu zelf de uitvoeringsbepalingen in toenemende mate bepaalt. Dit heeft tot

staten. Daar staat tegenover dat politieke beslissingen niet noodzakelijk worden

Discriminatie op basis van geslacht, leeftijd en handicap

genomen met voldoende voeling met de specificiteiten van onze nationale ver-

Door het fameuze en nogal cryptisch geformuleerde arrest van 1 maart 2011

zekeringsmarkt.

mogen individuele verzekeringsovereenkomsten gesloten na 21 december

gevolg dat de regels in toenemende mate gelijk worden getrokken in alle lid-

EIOPA mist start niet

2012 nergens in de Europese Unie nog een onderscheid maken op basis van geslacht. Dat geldt zelfs wanneer geslacht een aantoonbaar relevante indica-

De financiële crisis heeft EIOPA momentum bezorgd en zij is vast van plan om

tor is voor het te verzekeren risico. Geconfronteerd met de onzekerheid die dit

dat ten volle te benutten. Zo eist de kersverse Europese toezichthouder bij-

arrest in heel Europa heeft veroorzaakt, bracht de Commissie in december 2011

voorbeeld erg uitdrukkelijk haar rol op voor het invullen van de zo belangrijke

richtsnoeren uit die preciseren hoe consumenten en verzekeraars het arrest

uitvoeringsbepalingen van de Solvency II-richtlijn. Daarnaast lanceert EIOPA

moeten toepassen. Het is nu aan de markt om die toepassing nog tijdig voor

meerdere publieke consultaties tegelijk, onder andere over de herziening van

mekaar te krijgen.

de pensioenfondsrichtlijn, de informatie- en verkoopspraktijken voor bepaalde renteproducten (“variable annuities”), interne klachtenbehandeling bij onder-

Gelet op het feit dat deze demarche de premies omhoog duwt en tot koste-

nemingen, de vereisten inzake de eigen analyse van de risico’s en solvabiliteits-

lijke beheersmatige aanpassingen noopt, zijn heel wat lidstaten bovendien

voorzieningen (ORSA) en reporting.

erg terughoudend geworden ten aanzien van het voorstel van richtlijn inzake

Distributie

discriminatie op basis van leeftijd en handicap. Hoewel het onwaarschijnlijk is dat de voorgestelde richtlijn als geheel in de komende maanden door de Raad

Als de nieuwe MiFID-regels worden doorgetrokken voor de verzekeringen, dan

van ministers geraakt, groeit de politieke consensus over het feit dat differenti-

staat de Belgische verzekeringsdistributie voor een belangrijke hervorming.

atie op basis van leeftijd en handicap in de context van verzekeringen geenszins

Geïnspireerd door het beleid in Nederland, het Verenigd Koninkrijk en de Scan-

een ongeoorloofde discriminatie uitmaakt.

dinavische landen wilt de Europese Commissie bijvoorbeeld voor bepaalde levensverzekeringen een totaal verbod van commissielonen invoeren voor de

Pensioenfondsen

onafhankelijke tussenpersonen. Ter illustratie: een (omstreden) evaluatierapport

Terwijl het nog steeds wachten is op adequate solvabiliteitsregels voor verze-

in opdracht van het Nederlandse ministerie van financiën vermeldt dat het pro-

keringsactiviteiten op lange termijn, groeit de aandacht van de verzekerings-

visieverbod de bedrijfsvoering van niet minder dan 10% van de onafhankelijke

sector voor de herziening van de richtlijn die het prudentiële regime voor

tussenpersonen in het gedrang heeft gebracht terwijl 22% melding maakt van

pensioeninstellingen vastlegt. Net als in Solvency II streeft de Commissie er naar

aanzienlijke financiële problemen. De publicatie van de voorstellen ter herzie-

om alle risico’s verbonden met het aanbieden en beheren van pensioenen op

ning van de richtlijn verzekeringsbemiddeling (IMD) en ter invoering van bijzon-

een exhaustieve en markt-consistente manier in kaart te brengen. Het spreekt

dere regels voor verpakte retail beleggingsproducten (PRIPs) is gepland voor

voor zich dat het resultaat van deze herziening niet alleen bepalend zal zijn voor

februari-maart 2012.

gelijke concurrentievoorwaarden in die hoedanigheid onder de beheerders van beroepspensioenen binnen de tweede pijler, maar ook het prudentiële kader


Algemene

omgeVing

voor de activiteiten van verzekeringsondernemingen binnen de tweede pijler

Inzake de collectieve vordering plant de Commissie de publicatie van een

zou moeten beïnvloeden.

regelgevend voorstel in de loop van juni 2012, zij het toegespitst op schade

Collectieve vordering en alternatieve geschillenbeslechting

ten gevolge van inbreuken op het mededingingsrecht. Voor Assuralia blijft het belangrijk om ook op dit domein de uitwassen te voorkomen die kenmerkend zijn voor de “class actions” in de VS, omdat zij de toegang tot en het bereik van

De opwinding van de voorbije jaren rond de collectieve vordering leidt nu stil-

aansprakelijkheidsverzekering, rechtsbijstandsverzekering en herverzekering

aan tot een aantal eerste concrete initiatieven. In het najaar van 2011 schetste

negatief beïnvloeden.

de Commissie een concreet instrument met betrekking tot alternatieve manieren om geschillen tussen het bedrijfsleven en particulieren (B2C) op te lossen (alternatieve geschillenbeslechting). Een gelijkaardig voorstel voor de regeling van geschillen tussen bedrijven onderling (B2B) wordt voorbereid tegen het einde van 2012.

Persoonsverzekeringen

18 - 19 persoonsVerzekeringen

A el rg se omoe n se V oe rmzgeekVei rnign g e n p

Leven

gemaakt zijn, lijkt de boodschap te zijn aangekomen. Ze beperken zich ertoe de

Nu het onevenwicht tussen jong en oud binnen de bevolking steeds duidelijker wordt en de mensen beetje bij beetje aanvoelen dat het wettelijke pensioen alleen later niet zal volstaan, zou men een groei verwachten van de individuele en collectieve levensverzekering. De cijfers wijzen echter in een andere richting: de groepsverzekering ging er in 2010 met 0,8 % op achteruit en de individuele verzekering, die toen nog met 5,7 % steeg, zakt in 2011 weer weg. Overigens moeten de verzekeraars een staatswaarborgfonds voeden dat moet optreden wanneer een verzekeraar ten onder gaat.

De belasting van 16,5 % op de vervroegde uitkering op 60 jaar stijgt tot 20 % op

In deze benauwde context zou het misplaatst geweest zijn te raken aan het

Intussen weegt de financiële crisis op de rendabiliteit van de verzekeraars en het

“vertrouwenscontract met de burger”, dat stabiele fiscaliteit op lange termijn

vertrouwen van de burger. Een stijgende langetermijnrente zou de verzekerde

veronderstelt.

ertoe kunnen aanzetten zijn levensverzekeringsovereenkomst af te kopen.

vervroegde uitbetaling van aanvullende pensioenen enigszins minder aantrekkelijk te maken en de fiscale voordelen van het langetemijnsparen af te toppen. die leeftijd, en tot 18 % op 61 jaar. Het fiscale voordeel wordt teruggebracht tot een uniform percentage, namelijk 30 %, terwijl dat voordien tussen 30 en 40 % lag volgens het inkomen van de betrokkene. De verzekeraars vertrouwen erop dat die op zich onprettige, maar noodzakelijke maatregelen onder meer om de activiteitsgraad van de 60- tot 65-jarigen te verhogen, zullen bijdragen aan de sanering van de openbare financiën zonder de inspanning inzake langetermijnvoorzorg van de burger teniet te doen.

Mocht hij die beslissing nemen binnen de eerste acht jaar, dan stijgt de roeDe individuele levensverzekering maakte het al mee toen in 2006 een “beschei-

rende voorheffing daarop van 15 naar 21 %.

den” taks van 1,1 % geheven werd. Vijf jaar later is het premie-inkomen nog altijd niet op het peil van weleer. Gelet op de begrotingskeuzes die eind 2011

gEmIDDELDE PREmIE LEVENSVERZEKERINg PER INWONER IN BELgIË

|

(in euro)

3.000 2.500 2.000

Leven groep

1.500 1.000

Leven Individueel tak 23

500 Leven Individueel tak 21

0 1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Bronnen: CBFA / NBB + eigen berekening Assuralia

De levensverzekeraars zelf hebben nogal wat staatsobligaties in portefeuille, het-

actuariële criteria bij de beoordeling van een individueel levensverzekerings-

geen tot minderwaarden zou kunnen leiden. Gelukkig kunnen de verzekeraars

risico. Precies daarom hadden de verzekeraars een uitzondering verkregen op

tegen een stoot aangezien hun dekkingsoverschot – dit is het verschil tussen

de eind 2007 in werking getreden Europese richtlijn die iedere vorm van dis-

de technische voorzieningen en de dekkingswaarden – in vergelijking met hun

criminatie op basis van het geslacht verbiedt wat betreft de toegang en het

toezeggingen 11 % bedroeg in 2010, en nog 10 % eind 2011. Bovendien ligt hun

aanbod van goederen en diensten.

solvabiliteitsmarge nog altijd beduidend hoger dan wat prudentieel vereist is. Het hele jaar 2011 hebben de levensverzekeraars dan ook benadrukt dat ze hun

In een arrest van 1 maart 2011 heeft het Europees Hof van Justitie verklaard

verbintenissen zeer rigoureus beheren. In de onmiddellijke toekomst moeten

dat deze aan de verzekeraars toegestane uitzondering om in hun premies af te

ze zich voorbereiden op het aanbieden van gelijke premies voor mannen en

wijken van de algemene regels op de gelijkheid tussen mannen en vrouwen

vrouwen, moeten ze de overheden doen inzien dat complexe producten en

nietig is vanaf 21 december 2012. Het Hof heeft geoordeeld dat het om een

risicovolle producten niet hetzelfde zijn en moeten ze, ten slotte, de onvervang-

overgangsmaatregel ging en dat niets de verlenging ervan rechtvaardigt.

bare rol benadrukken van de aanvullende pensioenen. Voorwaar, een niet eenvoudige opdracht binnen een context van loonmatiging en besparingen in het

Die rechtspraak zal waarschijnlijk voor zowel de consumenten als de verzekeraars

algemeen.

aanzienlijke gevolgen hebben. Consumenten zullen de premieverhogingen vooral voelen voor producten waar het verschil in sterftegraad vertaald wordt in

Gendergelijkheid heeft een prijs

een lagere premie, zoals de overlijdensverzekering voor vrouwen en rentepro-

Statistieken bewijzen dat vrouwen – ongeacht de duur van de verzekering –

ducten voor mannen. Aangezien het om strikt individuele producten gaat, sluit

een beduidend kleiner overlijdensrisico kennen dan mannen. Bijgevolg is het

de cliënt die polissen vaak louter in zijn eigen belang. Nu de verzekeraars niet

geslacht, samen met de leeftijd, een van de meest doeltreffende en bepalende

langer de actuariële geslachtsfacor mogen hanteren, zullen ze veel complexere

gEmIDDELDE RESERVE PER INWONER IN BELgIË

|

(in euro)

15.000 10.000

Leven Groep

5.000


0


1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Bronnen: CBFA / NBB + eigen berekening Assuralia

20 - 21 persoonsVerzekeringen - leVen


en waarschijnlijk duurdere parameters moeten gebruiken om een individueel

geen betrekking heeft op de tweede pensioenpijler, voor zover het gaat om een

risico te evalueren.

verzekering die de werkgever voor zijn werknemer gesloten heeft.

december 2012 precies omvat, zodat ze navenant kunnen handelen. In België

Gestructureerde beleggingsproducten «on hold» om duidelijkheid te scheppen

gold de uitzondering alleen nog in de levensverzekering, terwijl andere lidsta-

Toezichthouder FSMA wil een specifieke regelgeving opstellen voor complexe

ten de uitzondering ook toegestaan hadden voor andere takken. De Europese

beleggingsproducten, en heeft daartoe een openbare raadpleging gelanceerd.

Voor de verzekeraars was het belangrijk snel te weten wat het verbod vanaf 21

Commissie heeft haar richtsnoeren hierover precies één jaar voor de inwerkingtreding van het arrest gepubliceerd. Ze bevestigt dat het unisekstarief voor

Tot dan heeft de FSMA de financiële sector opgeroepen om aan particuliere

de berekening van de premies en uitkeringen alleen van toepassing is op de

beleggers geen gestructureerde producten aan te bieden die als bijzonder

nieuwe contracten die vanaf 21 december 2012 gesloten worden. Onder nieuw

complex beschouwd worden. Nagenoeg alle verzekeraars hebben zich vrijwillig

contract verstaat de Commissie ook het contract dat een bestaand contract ver-

aangesloten bij dit moratorium en hebben aan Assuralia gevraagd te antwoor-

lengt dat anders zou zijn verstreken. Als bestaande contracten beschouwt de

den op de raadpleging.

Commissie daarentegen alle contracten die automatisch verlengd worden, die waarvan individuele elementen aangepast worden zonder dat daarvoor toe-

Assuralia heeft de autoriteiten gewezen op de typische eigenschappen van

stemming van de verzekeringnemer vereist is of waarvan de bedragen door de

een verzekeringsproduct. Die komen tot uiting in een specifieke regelgeving,

verzekeringnemer aangepast worden, alsook de contracten in een portefeuille

zowel in België als Europees (de richtlijn en het Koninklijk Besluit Leven, die

die aan een andere verzekeraar overgedragen wordt zonder wijziging van de

een informatieplicht opleggen en de richtlijn IMD betreffende distributie die

inhoud van die contracten. Bovendien wijst de Commissie erop dat het arrest

een adviesplicht invoert). Daarnaast zal het erop aankomen een coherentie te

uITKERINgEN LEVENSVERZEKERINgEN PER INWONER

|

(in euro)

1.400 1.200 1.000 800 600 400 200 0

Leven Groep (tak 21 + tak 23)** Leven Individueel tak 23* Leven Individueel tak 21

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Bron: berekeningen Assuralia

*= afkopen inbegrepen **= overdrachten bij uittreding niet inbegrepen

behouden met de Europese regelgeving die op tafel ligt omtrent “retail-beleg-

Assuralia meent dat een oplossing die méér gericht is op de zwaar zieken die nu

gingsproducten”.

geen verzekering vinden, nodig is en ook eenvoudiger en sneller opgezet kan worden. De weerslag op de premie van de gemiddelde consument zal hierdoor

Het mag niet zo zijn dat het aanbod van gestructureerde producten beperkt

ook meer binnen de perken blijven dan in de regeling die de wet nu voorziet.

wordt louter wegens hun complexe karakter. Een hogere graad van ingewikvan het kapitaal. De beste houding ten aanzien van de cliënt is er een van trans-

Gegevensbank «aanvullende pensioenen» eindelijk operationeel

parantie. Op dat vlak heeft de verzekeringssector al initiatieven genomen die

Vijf jaar na de ambitieuze beslissing van de autoriteiten om een gegevensbank

algemeen als good practices beschouwd worden, zoals de invoering, op sector-

“aanvullende pensioenen” te creëren, is deze operationeel. Eind 2011 moesten

niveau, van een gestandaardiseerde informatiefiche en transparantievereisten

de verzekeraars en pensioenfondsen alle gegevens over de volgende pensi-

in de reclame.

oenplannen meedelen betreffende werknemers: de collectieve plannen in

keldheid kan immers ook voordelen bieden voor de cliënt zoals bescherming

uitvoering van de wet betreffende de aanvullende pensioenen (WAP-plannen),

Schuldsaldoverzekering en gezondheids risico gestegen

de individuele pensioentoezeggingen (IPT) en de solidariteitsverbintenissen. In 2013 zullen in principe de andere aanvullende pensioenen aan de beurt zijn

Assuralia is het idee genegen om de toegang tot de schuldsaldoverzekering

(de andere plannen van de tweede pijler van de werknemers en de pensioen-

voor personen met een ongunstig gezondheidsrisicoprofiel te vergemakkelij-

plannen voor zelfstandigen, onder andere de VAPZ). Zo zullen de overheden

ken. Anderzijds meent de beroepsvereniging dat de wet van 21 januari 2010

over een doeltreffend instrument beschikken om de aanvullende pensioenen

over de toegang tot de schuldsaldoverzekering, die overigens nog altijd niet in

te meten en te controleren en zich rekenschap te geven van de onontbeer-

werking getreden is, onuitvoerbaar is.

lijke rol ervan om het voortbestaan van de pensioenen te garanderen. In een

E V O L u T I E VA N h E T A A N TA L VA P Z C O N T R A C T E N

|

( Vrij Aanvullend Pensioen Zelfstandigen)

350.000 300.000 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Bron: Assuralia



sociale partners dat periodiek een verslag opgesteld wordt waarin de in deze

Aanvullende pensioenen: beter gekend, beter bemind

gegevensbank beschikbare gegevens samengevat worden. Op de website

In 2011 heeft Assuralia twee documenten uitgebracht die het belang van de

www.db2p.be van deze gegevensbank, die beheerd wordt door de vzw Sigedis,

aanvullende pensioenen nog eens in de verf zetten. Het eerste, dat vooral voor

staan alle praktische details over hoe de gegevens moeten ingegeven worden

de politieke wereld bedoeld is, geeft een vrij algemene beschrijving van de inzet

en wie ze moet ingeven.

van de pensioenen ten aanzien van de evolutie van de bevolking en van de

advies van de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (CRB 2011-0346) vragen de

Loonnorm

voorwaarden die moeten gecreëerd worden om het voortbestaan van het Belgische systeem te vrijwaren, op basis van een evenwicht tussen drie pijlers. Het

Bij gebrek aan interprofessioneel akkoord voor 2011-2012 heeft de regering de

tweede is een gebruikershandleiding bestemd voor de sociale partners en gaat

loonnorm vastgesteld voor die periode. De evolutie van de loonkost (uitgezon-

over de “sectorplannen”.

derd indexering en baremaverhogingen) werd vastgesteld op 0 % voor 2011 en 0,3 % voor 2012. Het dwingende karakter van deze norm blijft ook niet zonder

De vergrijzing van de bevolking zet zich alsmaar meer door en dus zetten de

gevolgen voor de groepsverzekeringen aangezien de door de werkgevers

verzekeraars hun rol in de verf wat betreft de toekomst van de pensioenen. Het

gestorte bijdragen vallen onder de definitie van “loonkost”.

wettelijke pensioen moet de hoeksteen blijven en iedere gepensioneerde een inkomen verschaffen dat hem tegen armoede moet beschermen. De wettelijke

De loonnorm mag dan ook wel van toepassing zijn op de financiering van de

pensioenen in België, met uitzondering van de ambtenarenpensioenen, beho-

aanvullende pensioenen, toch blijft het perfect mogelijk te kiezen tussen voor-

ren tot de laagste in Europa. Zo kan een werknemer met een volledige loopbaan

delen die niet aan de bijdrage op de ziekte-invaliditeitsverzekering onderwor-

bij zijn pensioen slechts rekenen op 40 % van zijn laatste brutoloon. Aangezien

pen zijn. Overigens kan een pas opgericht bedrijf nog altijd een pensioenplan

er geen budgettaire ruimte is om de wettelijke pensioenen op te trekken, moet

creëren: alleen de eventuele aanpassing ervan het daaropvolgende jaar zal

het aanvullende pensioen die kloof voor een deel kunnen dichten, die voor

onder de loonnorm vallen. De werkgever is verantwoordelijk voor het in acht

zelfstandigen overigens nog veel groter is. Wie zijn levensstandaard wenst te

nemen van de loonnorm. Hij kan daartoe altijd informatie inwinnen bij zijn tus-

behouden na zijn pensioen, zal dus absoluut moeten kunnen rekenen op een

senpersoon, zijn sociaal secretariaat of zijn verzekeraar.

aanvullend pensioen. Bijna 80 % van die aanvullende pensioenen wordt door de verzekeraars beheerd.

Om iedereen de mogelijkheid te bieden aldus een aanvullend pensioen te

Instellingen voor bedrijfspensioenen

vormen, moet dit veralgemeend worden. Naast de collectieve plannen zou

EIOPA, de Europese toezichthouder, heeft een open raadpleging gelanceerd

iedere werkgever in staat moeten zijn een “stelsel voor vrij aanvullend pen-

over het ontwerp tot herziening van de regelgeving betreffende de instel-

sioen” in te voeren. De werknemers zouden dan zelf vrij aanvullende stortin-

lingen voor bedrijfspensioenen. Terecht heeft de Europese toezichthouder

gen kunnen doen. Daarnaast zou het mogelijk moeten worden om vanaf een

gemeend dat het advies moest gevraagd worden van al wie betrokken is bij het

bepaalde leeftijd (bijvoorbeeld 55 jaar) een percentage van het brutoloon om te

aanbod en beheer van bedrijfspensioenen, niet alleen de door deze regelge-

zetten in een bijdrage voor een aanvullend pensioen.

ving beoogde pensioenfondsen, maar ook verzekeraars, die in België bijna 80 % van de bedrijfspensioenen beheren. Assuralia heeft speciaal benadrukt dat het

Het idee van die sectorplannen komt uit de wet die de “aanvullende pensi-

uitgangspunt voor die regelgeving de bescherming van de verzekerde moet

oenen” wou democratiseren. Ze heeft haar doel niet gemist. Sinds de inwer-

zijn, en niet de aard van wie zich over zijn bedrijfspensioen ontfermt. In con-

kingtreding ervan in 2004 is het aantal werknemers dat een bedrijfspensioen

creto betekent dit dat eenzelfde risico onder eenzelfde regelgeving zou moeten

geniet gestegen van 40 naar 75 %. Dankzij de sectorplannen is de proportie

vallen. Indien de werkgever bepaalde toezeggingen op zich heeft genomen (in

arbeiders die aangesloten is bij een tweedepijlerplan gestegen van 20 % in 2004

plaats van die aan een instelling voor bedrijfspensioenen toe te vertrouwen),

naar 65 % vandaag. Begin 2011 waren er 38 sectorplannen in België. Allemaal

dan zal hij ook rekenschap moeten afleggen wat betreft beschermingsregels

samen vertegenwoordigen die een miljoen werknemers. De publicatie over de

en solvabiliteit.

sectorplannen legt aan de sociale partners uit hoe een sectorplan kan opgestart worden, welke voordelen het kan bieden, aan wie het kan toevertrouwd worden en hoe het kan evolueren.

De

sectorplannen Leidraad voor sociale partners

Iedereen een aanvullend pensioen



Gezondheid Belgen appreciëren levenslange waarborg 86 % van de Belgen is tevreden tot zeer tevreden over zijn hospitalisatieverzekering. De integrale terugbetaling van de kosten en de mogelijkheid om levenslang verzekerd te blijven voor de Belg de belangrijkste troeven van een hospitalisatiepolis. Dat is naar voren gekomen uit een onderzoek dat GfK Significant in 2011 uitvoerde voor rekening van Assuralia bij 800 burgers. Daarin werd

TEVREDEN VERZEKERDEN

11 7

35

56

Administratie van verzekeringsdossier

gen ermee. 84 % van de bevraagde personen heeft zo’n verzekering: hetzij via

3

hun werkgever, hetzij via een polis die ze gesloten hebben bij een verzekeraar of

Bedrag van terugbetaling

een ziekenfonds. Meestal zijn alle gezinsleden gedekt door de polis.

13

blijkt uit de volgende cijfers. 93 % van de bezitters denkt dat het een nuttige verzekering is en 75 % meent dat het hebben van een hospitalisatieverzekering alsmaar belangrijker zal worden gelet op het feit dat de overheden de stijgende

(in %)

Dienstverlening of afhandeling

gepeild naar hun perceptie van hun hospitalisatieverzekering en hun ervarin-

De hoge tevredenheidsgraad ten aanzien van hun hospitalisatieverzekering

|

7

43 8

47

39

49

Snelheid van terugbetaling

3

12

39

Helemaal niet tevreden

Niet tevreden

46 Eerder tevreden

Tevreden

Helemaal tevreden

gezondheidskosten niet zullen kunnen blijven dragen. De helft van de gezinnen

De peiling door GFK-Significant bij personen die al beroep hebben gedaan op

heeft tijdens de voorbije drie jaar een beroep moeten doen op deze verzekering.

hun hospitalisatieverzekering toont een hoge graad van tevredenheid.

gEZONDhEID INCASSO

|

(in miljoenen euro)

1.400 1.200 1.000 800 600 400 200 0

Collectieve hospitalisatie Individuele hospitalisatie Gewaarborgd inkomen - collectief Gewaarborgd inkomen - individueel

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

(schatting)

Bron: Assuralia

91 % daarvan was tevreden tot zeer tevreden over de geleverde diensten of de

ting van de polis, bijvoorbeeld wanneer de verzekerden met pensioen gaan.

manier waarop hun dossier afgehandeld werd. Die tevredenheid leidt ertoe dat

Een kwart van die werknemers is volgens het onderzoek echter nog onwetend

heel wat van die gezinnen hun hospitalisatieverzekering trouw blijven: 91 % van

over dat recht.

de verzekerden heeft de intentie zijn verzekering te houden of zijn verzekeraar trouw te blijven.

Bovendien is een meerderheid van de Belgen (63 %) bereid om zich te laten verzorgen in een tweepersoonskamer of een gemeenschappelijke kamer als

De integrale terugbetaling van de kosten en de mogelijkheid tot levenslange

dat kan bijdragen tot een minder dure premie. Anderzijds blijft nagenoeg een

verzekering – een waarborg die bestaat sinds de wet-Verwilghen en aangebo-

persoon op drie (29 %) enorm vasthouden aan het comfort van een privékamer.

den wordt door alle private verzekeraars – zijn de voordelen die de keuze voor een nieuwe hospitalisatieverzekering het meest beïnvloeden. De derde bepa-

En wat met de chronisch zieken?

lende factor daarbij is dat het bedrag van de hospitalisatiefactuur niet moet

De wet-Verwilghen had voor de chronisch zieken die geen 65 jaar oud zijn voor-

voorgeschoten worden. Het bedrag van de verzekeringspremie is slechts de

zien in een recht om tegen bepaalde voorwaarden een hospitalisatieverzeke-

vierde meest bepalende factor. Voor het overige verkiest een grote meerderheid

ring te sluiten bij een private verzekeraar. Die kon alleen de medische kosten

(70 %) van de respondenten een beperkte jaarlijkse aanpassing van de premie

uitsluiten die gerelateerd zijn aan de chronische ziekte of bestaande handicap.

eerder dan een grotere sprong iedere twee à drie jaar.

Die maatregel was tijdelijk en is geëvalueerd door het federaal kenniscentrum voor de gezondheidszorg KCE. Zo blijkt dat 15 % van de chronische zieken en

Iedereen die verzekerd is via zijn werkgever heeft sinds een aantal jaren het recht

gehandicapten een hospitalisatieverzekering heeft en dat slechts 2 % er geen

om, wanneer hij die werkgever verlaat, zijn polis individueel voort te zetten. De

heeft omdat ze geweigerd zijn of omdat ze vrezen geweigerd te worden. Ook al

meerderheid van die werknemers is eveneens bereid om vandaag iets meer te

omdat er geen gegevens beschikbaar zijn van vóór de wet-Verwilghen meent

betalen om de premie betaalbaar te houden in geval van individuele voortzet-

het kenniscentrum dat er geen reden is om die ervaring op te geven.

gEZONDhEID BRuTO TEChNISCh-FINANCIEEL SALDO

|

(in % van de verdiende premies)

30 Gewaarborgd inkomen - individueel

20 10

Gewaarborgd inkomen - collectief

0 -10

Individuele hospitalisatie

-20 Collectieve hospitalisatie

-30 2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Bron: Assuralia

26 - 27 persoonsVerzekeringen - gezondheid


Gelijk voor de wet in 2012?

sommige artikelen uit de wet op de landverzekeringsovereenkomst niet van

Zullen de ziekenfondsen in 2012 eindelijk gelijkgeschakeld worden met de pri-

toepassing zijn op het aanbod van de ziekenfondsen, zelfs voor door de zieken-

vate hospitalisatieverzekeraars en dus eindelijk de Europese richtlijnen naleven

fondsen aangeboden verzekeringsproducten. Hij zou ook het recht hebben af

inzake verzekering, en zullen de Belgische autoriteiten dan eindelijk hun verbin-

te wijken van de wetten inzake toezicht op de verzekeringsondernemingen en

tenis ten aanzien van de Europese Commissie nakomen? De wet van 26 april

de verzekeringsdistributie. Overigens zijn de verzekeraars benieuwd naar wat

2010 wil de ziekenfondsen op dezelfde wijze behandelen als de private verzeke-

die wet verstaat onder “verrichtingen” (de diensten die niet de aard van een ver-

raars: nu moet dit alleen nog concreet tot uiting komen in de uitvoering ervan.

zekering hebben) en of ze een antwoord biedt op de vraag wat betreft de duur

Die wet geeft de Koning immers een bepaalde actievrijheid die de private verze-

van de overeenkomsten.

keraars niet kan overtuigen. De Koning zou bijvoorbeeld kunnen verklaren dat

Woorden die spontaan met het begrip “hospitalisatieverzekering” geassocieerd worden

Bron: GfK Significant

Arbeidsongevallen

arbeidscontract uitvoeren, zijn ook zij blootgesteld aan een risico van het type “arbeidsongeval”. Dit heeft geleid tot het ontstaan van een hele reeks bijzondere “à la carte”stelsels, die in het jargon van de arbeidsongevallenverzekering“kleine

Welvaartsvastheid

statuten” genoemd worden. Door deze evolutie is het arbeidsongevallenstelsel

In uitvoering van het ontwerp van interprofessioneel akkoord 2011-2012 had

te complex geworden.

de federale regering voor 2012 aanpassingen aan het welvaartspeil vastgesteld voor sommige arbeidsongevallenvergoedingen.

De verzekeraars nemen binnen het Fonds voor arbeidsongevallen deel aan het

Het Beheerscomité van het Fonds voor arbeidsongevallen heeft de mogelijk-

uitwerken van een allesomvattend en coherent wettelijk kader dat alle huidige

heid onderzocht om vanaf 2013 een structureel mechanisme in te voeren voor

en toekomstige “kleine statuten” omhelst. De bedoeling is dit alles te herleiden

de financiering van de welvaartsaanpassing waarin de specificiteit van deze in

tot drie vooraf vastgestelde stelsels in de wet van 1971 op de arbeidsongevallen:

kapitalisatie beheerde verzekeringstak opgenomen is.

een normaal stelsel en twee uitzonderingsstelsels, met dien verstande dat de kleine statuten niet allemaal op dezelfde wijze deelnemen aan het economi-

“Kleine statuten” rationaliseren

sche circuit. Zo ontvangen sommigen een loon, en anderen niet. In beide uit-

Leergasten, stagiaires, personen die werken in een beschermde werkplaats,

zonderingsstelsels zou de “weg van en naar het werk” moeten opgenomen zijn,

leerlingen van technische scholen, voetballers... het aantal bijzondere tewerk-

alsook een forfaitair basisloon, een elektronische identificatie van de betrokken

stellingsvormen die afwijken van de grote vergoedingsprincipes die van toepas-

personen en een eenduidige vaststelling van de werkgever die verzekeringne-

sing zijn op de werknemers, is niet meer bij te houden. Zonder dat ze een echt

mer is.

A R B E I D S O N g E VA L L E N I N C A S S O

|

(in miljoenen euro)

1.100 1.000 900 800 700 600 500 2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

(schatting)

Bron: Assuralia

28

-

29

persoonsVerzekeringen - ArBeidsongeVAllen


De bestaande middelen uitbreiden om het aantal ongevallen te doen dalen

De wet van 1996 ging uit van het idee dat de ondernemingen autonoom konden beslissen welke middelen ze zouden inzetten, maar biedt hen geen

De uittredende regering had tot doel het aantal arbeidsongevallen met 25 %

“handleiding”om een doeltreffende veiligheidsstructuur te hanteren. Er zou een

te doen dalen.

referentiemodel moeten komen dat uitgaat van vragen/antwoorden en aan-

De verzekeraars en preventiedeskundigen blijven ervan overtuigd dat de wet

gepast kan worden aan de grootte en de activiteitensector van de beoogde

op het welzijn op het werk van 1996, die uitgaat van het dynamisch risicobe-

onderneming. Het opstellen van een dergelijke handleiding is een wetenschap-

heersingssysteem, in de nodige middelen voorziet opdat werkgevers en werk-

pelijk werk dat nog moet gebeuren. Zo’n referentiemodel zou de verzekerde

nemers hun gedragingen zouden aanpassen met het oog op een cultuur van

ondernemingen toelaten zichzelf te evalueren qua preventie-inspanningen en

risicopreventie. Ze stellen echter vast dat het aan evaluatie- en controle-instru-

de overheden helpen bij het identificeren van ondernemingen die niet conform

menten ontbreekt om van die cultuur werk te maken.

de veiligheidsvoorschriften werken.

A R B E I D S O N g E VA L L E N S C h A D E L A S T

|

(in miljoenen euro)

1.100 1.000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0

Arbeidswegrisico Beroepsrisico en dienstboden

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Bron: Assuralia

Schadeverzekeringen

30 1 8 - 31 sp ce hr As do eoVne sr Vz ee rk ze re iknegrei nn g e n - l e V e n

schAdeVerzekeringen

De bekendste schadeverzekeringen baren zorgen. Ze raken de jongste jaren uit evenwicht, althans in de branches brand en omnium. In de tak B.A. Auto is het globale resultaat tot op vandaag positief, maar wijst de evolutie van de schade per voorvalsjaar op een gevaarlijke trend. De uitgaven – met name de schadevergoedingen – zijn forser gestegen dan de inkomsten.

Voorts spelen de schadeverzekeringen gepast in op nieuwe noden. Zo geeft de verzekeringssector mede vorm aan nieuwe verzekeringsoplossingen voor medische ongevallen of uitzonderlijke schades (technologische ongevallen).

Autoverzekering ziet premies toenemen Wanneer de schadelast toeneemt en beleggingsopbrengsten niet meer het

Op het terrein geven beheerders, experten en tussenpersonen dagelijks het beste van zichzelf om hun klanten, de verzekerden, bij te staan: eerste hulp of advies verlenen, verzekerde schade zo efficiënt en snel mogelijk regelen. Soms ervaren ze – meestal onverwacht – een piek in de werklast. Na een natuurramp of noodweer, bij voorbeeld, waaien of stromen de aangiftes massaal binnen. Dat was de afgelopen jaren meermaals het geval en bleef niet zonder impact op de resultaten van de brandverzekeraars.

niveau halen van voor de zware crisis in 2008, proberen verzekeraars in eerste instantie te besparen op de werkingskosten. Wanneer dit niet meer lukt resten hen weinig andere opties dan over te gaan tot een premieverhoging om een verloren of wankele rendabiliteit te herstellen. Het onvermijdelijke is bij een aantal marktspelers gebeurd in de periode 2010-2011, zowel in de B.A. autoverzekering als in de brandverzekering. In de B.A. autoverzekering neemt – na vier stabiele jaren – het globale incasso

Ook de autoverzekering staat onder druk. Het evenwicht tussen schade en premie, zeg maar het technisch resultaat, raakt zoek. De voornaamste boosdoener is de schadefrequentie: we veroorzaken met z’n allen steeds meer verkeersongevallen.

voor 2010 toe met 2,4 %. Voor het eerst stijgt ook de gemiddelde premie per voertuig lichtjes. Een trend die zich ook in 2011 aftekent.

S C h A D E g E VA L L E N B A “ TO E R I S m E & Z A K E N ”

8,5% 8,0% 7,5% 7,0% 6,5% 6,0% 5,5% 5,0% 4,5%

380.000 360.000 340.000 320.000 300.000 280.000 260.000 240.000 220.000 2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Aantal schadegevallen Schadefrequentie (in %) Bron: Assuralia

Een parameter die zwaar doorweegt langs de kant van de uitgaven betreft

toont een verlies van 2,6 %. Zowel de ongevallenfrequentie als de gemiddelde

de frequentie van de verkeersongevallen. Er wordt jammer genoeg meer en

materiële schade nemen opnieuw lichtjes toe. Vooral de dekking materiële

meer gebotst op onze wegen. De schadefrequentie in de categorie Toerisme

schade leidt in de categorie Toerisme en Zaken tot een fors verlies. Ander pijn-

en zaken maakt een klim van 6,67 % in 2006 naar 7,24 % in 2010. Met andere

punt is de materiële schade in de categorie van lichte vrachtwagens (tot 3,5

woorden: iets meer dan 7 bestuurders op 100 veroorzaken binnen het jaar een

ton). De waarborg diefstal is gezonder dankzij het afnemend aantal gestolen

ongeval in fout.

voertuigen de jongste jaren. Verzekeraars en politiediensten stellen voor het

Ook het aantal letselongevallen blijft onrustwekkend hoog. Vooral het feno-

eerste semester van 2011 vast dat het aantal diefstallen in voertuigen hoog blijft.

meen van de weekenddoden blijft erg pijnlijk, het komt bij uitstek in de leeftijdsgroep 15 tot 29 jaar voor. De helft van alle verkeersdoden uit deze leeftijdsgroep

Vlotter inzage krijgen in strafbundels

valt te betreuren tijdens het weekend.

Om de regeling te bespoedigen van letselongevallen en ongevallen waaraan een strafrechtelijk luik is verbonden, heeft de verzekeringssector (via Datassur)

De gemiddelde kost van een schadegeval in de categorie B.A. Toerisme en Zaken

een nieuw communicatiekanaal met Justitie uitgedokterd (via het centrum voor

bedraagt in 2010 3.453 euro. In de volledige tak B.A. motorrijtuigen bedraagt de

informatieverwerking bij de FOD Justitie). Het nieuwe geautomatiseerde sys-

relatieve schadelast 65,4 % van de verdiende premies.

teem, bevindt zich in de testfase. Als het systeem in 2012 operationeel wordt zullen beide partijen te allen tijde het overzicht behouden op alle aanvragen

De resultaten in de tak Voertuigcasco (omniumverzekeringen) waren al in 2009

aan de parketten om strafdossiers in te zien, hetgeen talrijke herinneringsbe-

onrustwekkend en kleuren in 2010 rood. Het bruto technisch-financiële saldo

richten overbodig maakt.

Weekendnachten Het Waalse gewest voert de jongste tijd de inspanningen voor de ver-

van 2012 aanbevelingen afleveren. Assuralia voedt samen met andere acto-

keersveiligheid gevoelig op. Het heeft in 2011 naar het voorbeeld van het

ren deze werkzaamheden met concrete voorstellen, zoals bij voorbeeld

Vlaamse Forum Verkeersveiligheid (voorgezeten door Lodewijk De Witte),

het introduceren of opleggen van een luik verkeersveiligheid bij de aan-

een Waalse Hoge Raad voor Verkeersveiligheid opgericht (voorgezeten door

vraag van een gemeentelijke vergunning voor de organisatie van fuiven en

Patric Derweduwen). Een werkgroep “weekendnachten” zal in het voorjaar

andere feesten.

32 - 33 schAdeVerzekeringen

schAdeVerzekeringen

BA Auto: “Toerisme en Zaken” (boekjaar 2010)

Schadelast: 1.311 miljoen euro Gemiddelde kost schadegeval: 3.453 euro (waarvan 2.175 euro gemiddelde materiële schade) 63% materiële schade en 37% lichamelijke schade 31.500 schadegevallen met lichamelijke schade Gemiddelde kost schadegeval met lichamelijke schade: 17.458 euro

Enkele kerncijfers 5,25 miljoen auto’s ingeschreven bij de DIV 379.700 schadegevallen in fout – schadefrequentie 7,24%

“Nog een reden om Bob te zijn” Assuralia steunt al voor de achtste keer de bekende Bob-campagne. Samen met

veiliger is. En wie het stuur neemt in iemands anders wagen, checkt vooraf de

het BIVV en Arnoldus lanceren de verzekeraars eind 2011 een nieuwe actie met

verzekeringssituatie.

als slagzin: “Nog een reden om Bob te zijn”. Je vrienden of familie veilig thuis brengen, geen ongeval veroorzaken dus, niet zelf moeten betalen voor de herstellingskosten, niet panikeren wanneer je een alcoholcontrole opmerkt, het rijbewijs niet verliezen, niet vastrijden in de modder op sluipwegen, geen kater hebben ’s anderendaags, niet in slaap vallen tijdens het wereldkampioenschap veldrijden, ... Als een communicatiebureau nadenkt over Bob zijn is het lijstje met goede redenen nog langer en plezanter. Doch, hoe origineel de Bob-slogan ook mag zijn, hij kan maar een gunstige impact hebben op de verkeersveiligheid als de politie op regelmatige basis blijft controles uitvoeren. Studies tonen aan dat de pakkans voor vele weggebruikers immers de grootste trigger is voor een verantwoord gedrag. Assuralia geeft in de media meestal volgende raad: wie naar een feestje trekt denkt best vooraf aan Bob. Zo kan Bob zijn eigen voertuig besturen, wat vaak

O N T W I K K E L I N g VA N h E T I N C A S S O m O T O R R I j T u I g E N E N VA N h E T A A N TA L V O E R T u I g E N

150 140 Voertuigcasco

130 120

BA Motorrijtuigen

110 Aantal voertuigen

100 2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

(schatting)

Bron: Assuralia

|

(index 2004=100)

Nattigheid in de brandverzekering

Aangepaste evaluatieroosters

2011 begon voor de brandverzekeraars zoals het geëindigd was: met een kar-

Wie een nieuwe brandverzekering eenvoudige risico’s wenst af te sluiten vult als

renvracht vol schadeaangiftes. In januari veroorzaakte overvloedige sneeuw –

er geen recente expertise voorhanden is een vragenlijst in om de waarde van het

die uitzonderlijk lang bleef liggen – voor een nieuwe piek bij de experts en bij de

gebouw vast te leggen. Hoeveel kamers zijn er in de woning aanwezig, hoeveel

schadediensten van de ondernemingen. 2010 was zoals bekend een “rampjaar”

garages, is er een parketvloer of een houtskeletbouw, dergelijke zaken worden

in de brandverzekering eenvoudige risico’s (woningen en kleine ondernemin-

snel afgetoetst. De verzekeraars noemen het een ‘rooster van waardebepaling’.

gen). Een strenge vorst, een voorjaarsstorm, een bijzonder fel zomers onweer

Het helpt hen om het te verzekeren kapitaal te berekenen. De huidige versie

en tenslotte in november 2010 een grote overstroming leidden toen tot een

dateert al van 1988 en is door de evoluties in de bouw van particuliere wonin-

recordjaar qua schade. Telkens sprongen honderden verzekeringsmedewer-

gen aan actualisering toe. De jongste jaren worden heel wat nieuwe materialen

kers en -tussenpersonen in de bres om hun getroffen klanten bij te staan. Bij

gebruikt, worden woningen beter geïsoleerd, zijn keukens beter uitgerust, enzo-

de overstroming publiceerde Assuralia in samenwerking met minister van Bin-

voort. Assuralia kan de markt helpen met een geactualiseerd basisrooster, terwijl

nenlandse zaken Annemie Turtelboom een veel geraadpleegde checklist voor

de verzekeringsondernemingen hun eigen roosters naar eigen inzicht kunnen

slachtoffers.

aanpassen. De beroepsvereniging pakt deze herziening in 2012 aan.

In 2011 is via de jaarresultaten van de verzekeringsondernemingen duidelijk

In 2012 wordt het overleg voortgezet met de politieke partijen die graag een

geworden welke impact deze evenementen hebben gehad op de rendabiliteit

vergoeding van lichamelijke letsels aan derden willen opnemen in het kader

van de tak brand. Rendabiliteit is niet de goede woordkeuze want het bruto tech-

van de brandverzekering eenvoudige risico’s. De brandverzekering is vandaag

nisch resultaat van de brandverzekering kleurt rood met een verlies van 2,9 %.

voornamelijk een verzekering van materiële schade. Enkele wetsvoorstellen

Jongeren aan het stuur

van de rijopleiding. Sommigen pleiten voor een langere voorbereiding (lees: meer uren rijles), anderen voor een verlenging van de opleidingsfase, of een

Wanneer de tongen loskomen over verkeersveiligheid gaat het over talrijke

luik nazorg (bij voorbeeld een rijvaardigheidsstage of een nieuw examen

aspecten en diverse risico’s: snelheid, alcohol, drugs, gordel, motorrijders,

6 of 12 maanden nadat iemand het rijbewijs heeft behaald). Nog anderen

fietsers, rijgedrag enz.

pleiten voor meer beperkingen tijdens de eerste duizenden kilometer. Een studie van het BIVV (oktober 2011) heeft aangetoond dat de kwetsbaarheid

Een pijnpunt dat steeds terugkomt in de discussies is de oververtegenwoor-

dan het grootst is. Zodra de ervaring toeneemt daalt de kans op een onge-

diging van jonge bestuurders in de ongevallenstatistieken. Om het aantal

val gevoelig.

zware ongevallen en dus het menselijke leed te kunnen verminderen ijveren een aantal actoren actief in de verkeersveiligheid voor een verbetering

34 - 35 schAdeVerzekeringen

schAdeVerzekeringen

liggen op tafel om ook lichamelijke schade aan derden bij brand en ontploffing

bepaalde risico’s. De boodschappen zijn vaak seizoensgebonden. Tijdens de

te dekken. De bal ging aan het rollen na de dramatische ontploffing van een

winter van 2011-2012 sensibiliseerde Assuralia, in samenwerking met de Con-

appartementsgebouw in het centrum van Luik op 27 januari 2010.

federatie Bouw en het WTCB (wetenschappelijk technisch centrum voor de bouwnijverheid), via diverse media het publiek voor typische winterrisico’s als

Assuralia wil er mee naar streven dat slachtoffers van een brand of een ontplof-

waterschade door vrieskoude, storm en sneeuwdruk.

fing kunnen vergoed worden. Assuralia bepleit de invoering van een verplichte uitgebreide dekking extracontractuele aansprakelijkheid in alle brandverzeke-

Preventie komt ook aan bod in een nieuwe brochure (verwacht voor de lente

ringspolissen eenvoudige risico’s. Als vangnet zou een fonds tussenkomen wan-

van 2012) over de basisbeginselen van de brandverzekering: toegankelijke infor-

neer de aansprakelijke niet over een brandpolis beschikt. De beroepsvereniging

matie over de voornaamste waarborgen aangevuld met veel gestelde vragen.

herinnert tegelijk aan de ongevallenverzekering die de burger op vrijwillige

Het doel is de kennis van verzekeringen en de vaardigheid om er mee om te

basis kan afsluiten en die een snelle vergoeding voor lichamelijke letsels waar-

gaan te verbeteren. Een beter inzicht in de elementaire verzekeringen kan

borgt.

ook het vertrouwen van de consument in verzekeringen doen toenemen. De samenwerking met het OIVO leidde eerder al tot webbrochures over de auto-

Voorkomen is beter

verzekering, de rechtsbijstandverzekering, het pensioensparen en de reisverze-

Assuralia stuurt met op periodieke wijze preventieboodschappen uit om – via

keringen.

de media en via www.assuralia.be – het groot publiek te sensibiliseren voor

Schadegevallen brand eenvoudige risico’s

Brand en aanverwante gevaren, elektriciteit

Aantal schadegevallen 2008

Aantal schadegevallen 2009

Aantal schadegevallen gemiddelde kost (in euro) 2010 2010

115.735

108.206

113.743

3.073

Storm

41.178

57.180

87.995

1.838

Natuurrampen

14.246

4.827

11.336

6.579

Diefstal, vandalisme en kwaadwilligheid

23.050

23.741

25.685

3.339

Arbeidsconflicten en aanslagen

831

921

861

2.739

Andere

152.431

164.556

186.757

1.400

Totaal

347.471

359.430

426.378

2.194 Bron: Assuralia

Naar oplossing voor oude stookolietanks

lijnen vast voor de advocaat en de rechtsbijstandverzekeraar, alsook hoe een

Door het ontbreken van een volwaardige federale regering is anno 2011 het

meningsverschil over de raadpleging van de advocaat of met betrekking tot

overleg tussen de verzekeringssector, de petroleumsector en de federale minis-

kosten en erelonen te regelen. Het akkoord regelt dus de onderlinge taakver-

ter van Energie en de gewestelijke ministers van Leefmilieu stilgevallen. Het doel

deling binnen hun relatie met de verzekerde. Wanneer toch een geschil zou

blijft de gevolgen van stookolievervuiling opvangen.

ontstaan tussen een advocaat en een rechtsbijstandverzekeraar en dit geschil niet in der minne kan geregeld worden komt – als beide partijen dat wensen

Wat is het probleem? Ons land telt ongeveer 1.200.000 opslagtanks voor huis-

– een gemengde commissie in actie. Bedoelde afspraken moeten misverstan-

brandolie waarvan zich ongeveer 700.000 ondergronds bevinden. Heel wat van

den helpen vermijden en de doeltreffendheid van de rechtsbijstandverzekering

die tanks dateren nog uit de jaren ‘60 en ‘70. Deze tanks houden een risico van

verder versterken, in het voordeel van de verzekerden.

bodemvervuiling in. Alle specialisten zijn het er over eens dat de probabiliteit van lekken exponentieel toeneemt wanneer de tanks ouder zijn dan 40 jaar.

Fonds voor medische ongevallen Begin 2012 gaat in ons land het nieuwe stelsel voor de vergoeding van medi-

In 2009 hebben de brandverzekeraars met de petroleumsector een ontwerp-

sche ongevallen van start. Het is de concretisering van de wet van 31 maart 2010

akkoord bereikt over de aanpak van de problematiek. Tijdens een eerste fase

betreffende de vergoeding van schade als gevolg van gezondheidszorg. De wet

zouden reeds vervuilde bodems gesaneerd worden vanuit een fonds gefinan-

behoudt enerzijds het huidige stelsel voor medische aansprakelijkheid en richt

cierd door een bijdrage op het stookolieverbruik. Vervolgens zal de verzeke-

anderzijds een Fonds voor medische ongevallen op. Het nieuwe systeem maakt

ringssector nieuwe verzekeringsproducten aanbieden die beantwoorden aan

een onderscheid tussen een“medisch ongeval zonder aansprakelijkheid”en een

de noden van de eigenaars van stookolietanks van zodra testen uitwijzen dat de

“feit waarvoor de zorgverstrekker aansprakelijk is”. Het Fonds moet uitmaken wat

tank lekdicht is en de site niet vervuild is. Op die wijze zou een verzekeringsop-

van toepassing is.

lossing vorm krijgen om toekomstige bodemvervuilingen op te vangen en de burgers op gepaste wijze te beschermen tegen de zware financiële gevolgen

Als het een ongeval is met aansprakelijkheid is zal het Fonds de betrokken zorg-

van een eventuele vervuiling.

verstrekker of zijn aansprakelijkheidsverzekeraar verzoeken het slachtoffer te vergoeden.

Om de toestand van oudere tanks te bepalen moeten ze getest worden op corrosie. Dergelijke test laat toe de resterende levensduur van een tank te voor-

Als de burgerlijke aansprakelijkheid van een zorgverlener niet of niet voldoende

spellen. Begin 2012 wordt alvast een certificatiebeleid uitgewerkt voor de uit

is gedekt, of wanneer het Fonds meent dat het door de verzekeraar geformu-

te voeren corrosietesten, met de medewerking van gespecialiseerde controle-

leerde voorstel ontoereikend is, zal het Fonds zelf het slachtoffer vergoeden. Bij

organismen.

betwisting of geen reactie, zal het Fonds ook het slachtoffer vergoeden, maar

Protocolakkoord met de balie

enkel als de schade ernstig is.

De rechtsbijstandverzekeraars aangesloten bij Assuralia hebben eind 2011 een

Telkens wanneer het Fonds in de plaats treedt van een zorgverstrekker of zijn

nieuw protocolakkoord bereikt met de Orde van Vlaamse balies en de Orde van

verzekeraar keert het zich achteraf tegen hen om de vergoedingen te recupe-

de Franstalige en Duitstalige balies. De overeenkomst legt een aantal gedrags-

reren. 36 - 37 schAdeVerzekeringen

schAdeVerzekeringen

Wanneer een rechtbank het Fonds gelijk geeft in een geschil met een verzeke-

Als aan de toepassingsvoorwaarden voldaan is, treedt het Gemeenschappelijk

raar – voor wat betreft het ontoereikende karakter van de vergoeding – voorziet

Motorwaarborgfonds (GMWF) in actie. Het fonds werd aangezocht om in de

de wet zelfs een financiële sanctie.

nieuwe regeling een centrale rol te spelen gezien de ruime ervaring die het heeft met de opvang van slachtoffers en de regeling van verkeersongevallen.

Het nieuwe Fonds wordt gefinancierd met middelen vanuit het Riziv.

Vergoeding van “technologische ongevallen”

Het GMWF evalueert de omvang van het schadegeval, het verzoekt de verzekeraars bijdragen te storten, het vergoedt de slachtoffers op basis van een eventuele expertise, het vordert alle gemaakte kosten terug bij de aansprake-

Rampen zoals de ontploffing in Ghislenghien worden niet snel vergeten. Opdat

lijke personen of bij de overheid als er geen aansprakelijke is. Als evenwel de

slachtoffers van zo’n uitzonderlijke schadegevallen in de toekomst niet zouden

schuldige niet solvabel is of onvoldoende verzekerd blijft de sector instaan voor

moeten wachten op de gerechtelijke uitspraak over de aansprakelijkheid, had

de helft van de uitstaande kosten.

Assuralia de wetgevende macht concrete bouwstenen aangereikt. Op 7 juli 2011 heeft de Kamer een wetsvoorstel van volksvertegenwoordiger Marie-

Om over de nodige financiële middelen te kunnen beschikken na een erkend

Christine Marghem goedgekeurd.

ongeval, storten alle verzekeraars die in België de algemene burgerlijke aansprakelijkheidsverzekering beoefenen (behalve de B.A. Auto), a rato van hun markt-

De wet voorziet in een nieuw vergoedingsmechanisme voor slachtoffers van een

aandeel, terugvorderbare voorschotten aan het Fonds.

uitzonderlijk schadegeval, dit wil zeggen een schadegeval van grote omvang waarvoor een of meerdere partijen aansprakelijk gesteld kunnen worden. Ze

Met dit nieuwe vergoedingsmechanisme zorgt de wetgever ervoor dat slacht-

legt ook de voorwaarden vast waaraan een gebeurtenis moet voldoen om als

offers of hun rechthebbenden een vergoeding krijgen in geval van schade die

“uitzonderlijke schadegeval” beschouwd te worden. Zo moet – onder meer –

overblijft na tussenkomst van het ziekenfonds of de verzekeraar (bv. arbeidson-

het uitzonderlijke schadegeval zich hebben voorgedaan op Belgisch grondge-

geval, hospitalisatie, gewaarborgd inkomen). Het nieuwe stelsel werkt dus aan-

bied en is er sprake van ten minste vijf overleden of zwaar gewonde slachtoffers.

vullend, het vervangt de klassieke vergoedingsmechanismen niet.

Een comité van wijzen zal oordelen of aan alle voorwaarden voldaan is.

Assuralia en zijn organisatie

38

-

39

AssurAliA

e n z i j n o r g A n i s At i e

AssurAliA


Raad van Bestuur ( t o e s tA n d

op

01/02/2012)

VOORZITTER Bart DE SMET

LEDEN CEO – Ageas

Bruin BOURGOIS CEO – Europ Assistance Belgium Pierre CAMBIER Country Managing Director – Royal & Sun Alliance Insurance

ONDERVOORZITTER Bernard THIRY

Voorzitter van het Directiecomité – Ethias

Christophe CHERRY Algemeen Directeur – Atradius Gustaaf DAEMEN Gedelegeerd Bestuurder – DAS Rechtsbijstand Gert DE WINTER CEO – Mercator Verzekeringen

GEDELEGEERD BESTUURDER Philippe COLLE

Luc DEFLEM CEO – Securex Thierry DELVAUX Voorzitter van het Directiecomité – Generali Belgium René DHONDT Algemeen Directeur – Assuralia

LEDEN VAN HET UITVOEREND COMITE Antonio CANO CEO – AG Insurance Jean–Claude DEBUSSCHE Voorzitter van het Directiecomité – Mensura Emmanuel de TALHOUËT Gedelegeerd Bestuurder – AXA Belgium Robert FRANSSEN Bestuurder en Voorzitter van het Directiecomité – Allianz Belgium Guy ROELANDT Voorzitter van het Directiecomité – Dexia Verzekeringen België Johan THIJS CEO – KBC Verzekeringen Luc VANCAMP Gedelegeerd Bestuurder – DKV Belgium

Herman FALSTÉ Directeur-Afgevaardigd Beheerder – AMMA Philippe LATOUR Chief Financial Officer – AG Insurance Jan LEFLOT CEO – Secura François LEMONNIER Directeur ondernemingen – AXA Belgium Christophe MARIUS Algemeen directeur – Inter Partner Assistance Ides RAMBOER Voorzitter – Protect Erik VAN DEN EYNDEN CEO – ING Life & Non–Life Jan VAN AUTREVE Voorzitter van het Directiecomité – Delta Lloyd Life Dirk VAN LIEMPT Algemeen directeur Levensverzekeringen –

Hilde VERNAILLEN CEO – Voorzitter van het Directiecomité – P&V Vivium

KBC Verzekeringen Hans VERSTRAETE Ondervoorzitter van het Directiecomité – Ethias Francis VROMAN Gedelegeerd Bestuurder – FEDERALE Verzekering

l A At s t e

s i t uAt i e B e s c h i k B A A r o p d e s i t e : w w w . A s s u r A l i A . B e

Afdelingsvergaderingen ( t o e s tA n d

op

01/02/2012)

ONGEVALLEN GEMEEN RECHT

HERVERZEKERING

Voorzitter: Johan THIJS, KBC Verzekeringen

Voorzitter: Jan LEFLOT, Secura

Ondervoorzitter: Daniel PIROTTE, Ethias

Ondervoorzitter: Jean-Pierre BUGNON, Swiss Reinsurance Company

HULPVERLENING

GEZONDHEID

Voorzitter: Liévin VILLANCE, Mondial Assistance

Voorzitter: Luc VANCAMP, DKV Belgium

Ondervoorzitter: Bruin BOURGOIS, Europ Assistance

Ondervoorzitter: Heidi DELOBELLE, AG Insurance

RECHTSBIJSTAND

TRANSPORT

Voorzitter: Gustaaf DAEMEN, DAS Rechtsbijstand

Voorzitter: Jan APPELS, Mercator

Ondervoorzitter: Marnik VANHAVERBEKE, LAR

Ondervoorzitter: N.

ARBEIDSONGEVALLEN

LEVEN

Voorzitter: Jean-Claude DEBUSSCHE, Mensura

Voorzitter: Antonio CANO, AG Insurance

Ondervoorzitter: Philippe COUROUBLE, AXA Belgium

Ondervoorzitter: Koen DEPAEMELAERE, AXA Belgium

AUTO

VOORZITTERS VAN DE BESTENDIGE COMMISSIES

Voorzitter: Emmanuel de TALHOUËT, AXA Belgium Ondervoorzitter: Mathieu JANSSEN, KBC Verzekeringen

Adviserende Artsen-Verzekeraars Communicatie en Informatie Distributie

KREDIET-BORGTOCHT Voorzitter: Christophe CHERRY, Atradius Ondervoorzitter: Yves WINDELINCX, TC Re

BRAND EN ZAAKSCHADEVERZEKERINGEN Voorzitter: Robert FRANSSEN, Allianz Belgium

Fiscaliteit Fraude Juridische Studies en Controle

Piet CALCOEN, DKV Belgium Hans VERSTRAETE, Ethias Christophe de MORAES, Mercator Guy ROELANDT, Dexia Verzekeringen België Kurt VAN BRUYSEL, AXA Belgium Serge JACOBS, Ethias

Productiviteit

Hilde VERNAILLEN, P&V Vivium

Risk & Finance

Philippe LATOUR, AG Insurance

Sociale Aangelegenheden

Jan QUISTHOUDT, Allianz Belgium

Ondervoorzitter: Bertrand ROOSEN, AG Insurance 40 - 41 AssurAliA en

z i j n o r g A n i s At i e

PERSOONSVERZEKERINgEN

BiR giT HAnneS 880 directeur mArie-jo houBAr 881 d i r e c t i e s e c r e tA r e s s e

René DHOnDT 650 Bestuurder Algemeen directeur christiAne BAligAnd directie-Assistente

PHiliPPe COlle 641 gedelegeerd Bestuurder

STuDIES, OPLEIDINg EN ONDERSTEuNENDE DIENSTEN

ginO leR OY 760 directeur christiAne BAligAnd directie-Assistente

651

P E R S & C O m m u N I C AT I E

WAuTHieR ROBYnS SCHneiDAueR 690 directeur cArine kronAl 691 d i r e c t i e s e c r e tA r e s s e

De

F r A n ç o i s d e c l ippel e 694 p e r s & c o m m u n i c At i e n At h A l i e l ee mA n s 697 p e r s & c o m m u n i c At i e p e t e r wi e l s 692 p e r s & c o m m u n i c At i e

ZAAKSCHADE-, AANSPRAKELIJKHEIDS- EN TRANSPORTVERZEKERINGEN

BRunO DiDieR 660 directeur h i l d e VA n i m p e 721 d i r e c t i e s e c r e tA r e s s e

SOCIALE ZAKEN

serge demArrée 890 directeur gene Viè Ve r Ale t 893 d i r e c t i e s e c r e tA r e s s e leden VAn he t

directiecomité

zijn cursieF AAngeduid

nummering Bij de nAmen Verwijst nAAr het doorkiesnummer

(02/547 5. ...)

651

V A n e s s A de m eul eme e ste r 767 p e r s o n e e l s A d m i n i s t r At i e w i l lY de we erdt 700 opleiding m A r j o r i e demAnnez 701 opleiding j e A n -m A r c noËl 742 ic t s t é p h A n e nAcht erg Aele 768 hr - projecten

i s A B e l l e B A s t i e n 894 rAAdsgeneesheren - studies F l o r i s g oYe n s 884 A d j u n c t -d i r e c t e u r europese zAken & herVerzekering s A r A h s no e c k 737 europese zAken & herVerzekering

ingVild deBBAut 642 directie-Assistente

de de

s A m m Y Bog Aer t 882 leVen indiVidueel F r A n k ri e tjens 886 leVen collectieF V i r g i n i A schreurs 885 leVen indiVidueel m e l i s s A th i r i on 725 gezondheid B A r t VA n d e r m e i r e n 883 leVen collectieF

B e r n A r d de s me t 676 B r A n d - e n d i e F s tA lV e r z e k e r i n g s t é p h A n i e VA n c A e n e g h e m 730 o n g e VA l l e n - e n AAnsprAkelijkheidsVerzekeringen B e r n A d e t t e VA n c r o m B r ug g h e 892 A r B e i d s o n g e VA l l e n i V e s V e r B A e Ys 671 AutoVerzekering

i s A B e l l e B A s t i e n 894 sociAAl recht - studies

Interne organisatie ( t o e s tA n d

op

01/02/2012)

juRIDISChE & FISCALE STuDIES & DISTRIBuTIE

xAVier

BeAuFFort directeur VA n d e r o o s t

de

652

colette 661 d i r e c t i e s e c r e tA r e s s e e d w i n de snYder 728 FiscAle studies F A B i e n n e mA r t i n 724 juridische studies m e l i s s A th i r i on 725 juridische & FiscAle studies c h A r l e s VA n oldeneel t o t olde nzeel 722 BedrijFsjurist, juridische studies

VERZEKERINgSTEChNISChE STuDIES

r i tA t h Ys 746 directeur Fr Ançoise gilson 741 d i r e c t i e s e c r e tA r e s s e

ONDERSTEuNENDE DIENSTEN

B e n o î t m on t ens 764 produc tiViteit, FrAudepre Ventie s t é p h A n e nAc hter gA el e 768 productiViteit r u d Y VA nd e n h e e d e 783 Boekhouding

m A A r t e n B e l l emA ns technische studies c A r i n e h é l i n 743 technische studies A l e x mA se li s 745 technische studies s A r A h n u Y t t e n 744 technische studies

m A r t i n VAn der wilt 899 A lg e m e n e d i e n s t e n A n n e - c At h e r i n e VerhAeghe d e n A e Ye r 795 d o c u m e n tAt i e h e r m A n V e r m e Ye n 790 V e r tA l i n g

738

RISK & FINANCE

sABine wuiAme 762 directeur Fr Ançoise gilson 741 d i r e c t i e s e c r e tA r e s s e

42 - 43 i n t e r n e o r g A n i s At i e

AssurAliA


Leden ( t o e s tA n d

op

In cursief gedrukt: heeft zich in 2011 bij Assuralia aangesloten. l A At s t e

s tA n d B e s c h i k B A A r o p : w w w . A s s u r A l i A . B e

01/02/2012)

A ACE European Group Ltd ACTEL Aegon Schadeverzekering AG Insurance AGA International Aioi Nissay Dowa Allianz Belgium AMLIN Corporate Insurance AMMA APA Arag Arces Argenta Verzekeringen ASCO Continentale Verzekeringen Atradius Credit Insurance Audi Aviabel Aviva Life & Pensions UK Ltd AXA Belgium

DKV Belgium Delcredere NV

K KBC Verzekeringen

R Royal & SunAlliance Insurance Global

E ELINI ERGO Insurance Ethias Ethias Gemeen Recht EULER HERMES Europe Belgium Euromex Europ Assistance (Belgium) Europese

L Landbouwkrediet Verzekeringen L’Ardenne Prévoyante LAR (Legal Assistance Recovery)

S Satrex SCOR Global Life Secura Securex – Onderlinge verz Securex (Arbeidsongevallen) Securex Leven Servis Servis - Life Sirius International Swiss Re

C Cardif Assurance Vie Cardif Assurances Risques Divers Cardif Leven CDA Chartis Europe Chubb Insurance Company of Europe Coface Corona

G Garantiefonds Reizen Generali Belgium

D DAS Rechtsbijstand Dela Verzekeringen Delta Lloyd Life Dexia Verzekeringen België

F Federale Verzekering (Arbeidsongevallen) Federale Verzekering (BOAR) Federale Verzekering (Pensioenen) Federale Verzekering (Leven) FIDEA

H Hagelunie I ING Insurance Services ING Life Belgium ING Non-Life Belgium Inter Partner Assistance J Justitia

M MAPFRE RE Mensura Verzekeringen Mensura (Arbeidsongevallen) Mercator Verzekeringen MetLife Insurance Mitsui Sumitomo Munich Re N Nateus Nateus Life Nationale Suisse Verzekeringen O Optimco P P&V (Arbeidsongevallen) P&V Verzekeringen Partner Reinsurance Europe Limited Partners Verzekeringen PNP Protect

T TOTAL Pensions Belgium Touring Verzekeringen Trade Credit Re Insurance Company TVM Belgium V Vivium X XL Insurance Company Ltd Z ZA Verzekeringen Zurich Insurance plc-Belgium branch

English summary In 2011, Belgium experienced legislative lethargy until December, after more

though they are becoming increasingly interested, the current economic cli-

than 500 days without a federal government. Therefore, even if the new gov-

mate does not provide much financial room. Luckily, when they do decide to

ernment expressed support for wider coverage by occupational pensions,

start or reinforce their supplementary occupational pensions, they often rely on

until then no major political reforms were initiated to strengthen the Belgian

an insurer. The guaranteed return on capital is clearly much appreciated.

economy and pension system or to decrease the vast public debt. Moreover,

Of course, to offer this level of security, an insurer must take care of his solvency.

most Belgian insurers had to deal with a new economic downturn, while the

While Solvency II drives insurers away from shares and other volatile investment

investment returns were rather disappointing. Belgium’s socio-economic model

products, the once ultra-safe government bonds are suffering from the down-

is in need of reform to keep the first pension pillar affordable, to generalise the

grades and are also unable to give long-term peace of mind. Nevertheless, Bel-

second pillar and to strengthen the third pillar in order to guarantee a comfort-

gian insurance companies are able to maintain their solid solvency levels so they

able standard of living after retirement. Meanwhile, the new government almost

can absorb potential fluctuations or devaluations.

immediately decided to cap the tax advantages on contributions, both in the

On a European scale, it is obvious that the financial and monetary crisis rein-

second and third pension pillars.

forces the argument in favour of monitoring and reporting standards that are

In 2010, the total premium income for the Belgian insurance sector was 29.4 bil-

more suitable in a society seeking protection, stability and transparency. EIOPA is

lion euros, about 3.4% more than in 2009. While in 2010 the industry was able to

determined to fully exploit this momentum. This brand new European regulator

realize a profit of 1.355 million euros, 2011 will probably be less profitable than

takes up a clear role in the application of Solvency II. In addition, EIOPA launched

2009 or 2010.

several public consultations at the same time, including the revision of the pen-

Moreover, the first estimations for 2011 indicate a general but modest decline. If

sion fund directive, information and sales practices for certain products like

one takes into account the inflation rate for 2011 of 3.5%, non-life insurance lines

variable annuities, internal complaints from businesses, the requirements of the

decreased by 0.2%. Also, individual life insurance products with guaranteed rate

companies own analysis of risks and solvency provisions (ORSA) and reporting.

were less popular in 2011, partly because people feared the government would

If the new MiFID rules are extended to insurance, Belgian insurance distribution

change the tax rate. However, the collective life insurance lines with guaran-

will face major reform, since the European Commission would like to see trans-

teed rates showed a slight improvement. The individual life insurances linked to

parency in commissions to independent intermediaries. Also, since the ruling by

investment funds grew in 2011 by 2 billion euros, which is an improvement of

the European Court of Justice on March 1st, 2011, insurers can no longer make a

9.7% as compared to 2010.

gender distinction as from December 21, 2012. Deprived of this actuarial instru-

Meanwhile, Assuralia entered the debate by encouraging social partners of

ment, Belgian life insurers must use other, probably more complex, parameters.

different sectors to integrate or expand pension plans on a sector level. Even

Unisex rating will most likely increase premiums. Therefore, the insurance indus44 - 45 english summArY

es nc hg Al idsehV es ruzme mk eA rr iYn g e n

try has become cautious regarding the draft directive on discrimination based

study on private medical insurance which showed that a large majority of Bel-

on age and disability.

gians are pleased with their medical insurance. They especially like the complete

In the meantime, the premium income of Belgian group insurances fell by 0.8%

reimbursement of costs and the possibility to remain insured for life. This satis-

in 2010. The individual life insurance plans premiums grew by 5.7% in 2010 but

faction translates into a 91% degree of loyalty to their insurer.

this growth is likely to disappear in 2011. In the meantime, the Belgian govern-

In non-life consumer lines, last year did not bring any great turnaround. Fire

ment obliged insurers to finance a State guarantee fund which will intervene in

insurance and own-risk car insurance in particular got out of balance. Several

the case of the failure of an insurer. More recently, as mentioned in the first part

Belgian car and fire insurers needed to increase their premium income. 2011

of this summary, at the end of 2011 the new government announced that the

showed what impact all the disasters of 2010 (storms, frost, floods) have had on

tax advantages for pension savings will be capped: every contribution will lead

the profitability in fire insurance: technical results – like in some car insurance

to a tax reduction of 30%, instead of 30 to 40% according to the individual tax

lines – turned red with a loss of 2.9%.

percentage rate.

The Belgian insurance industry remains committed to fulfilling an essential role

As for collective redress, the first European concrete initiatives arrived in the

in society by creating several problem-solving procedures. Firstly, Assuralia con-

autumn of 2011 when the European Commission outlined a specific instrument

tinued working with relevant stakeholders, such as political parties, on a regu-

to settle disputes between businesses and private customers. A similar proposal

latory framework to compensate injured third parties through fire insurance,

for settlements of disputes between businesses is to be prepared by the end of

which is now mainly property damage insurance. Secondly, in the future, victims

2012. In Belgium, the new government agreed to establish a procedure for col-

of exceptional technical disasters – like the major gas explosion in Ghislenghien

lective redress for the benefit of consumers.

in 2004 – will no longer need to wait for a court ruling on liability get a com-

In the field of consumer protection, new regulatory initiatives will be taken. As

pensation. When the application conditions are met, the Joint Motor Guarantee

a first step towards these new initiatives, the Belgian financial authority FSMA

Fund (GMWF - FCGA) will coordinate settlements. Thirdly, Assuralia participated

organised a moratorium to encourage the financial sector to stop offering

in the creation of a new system for the handling of medical accidents that starts

structured products considered particularly complex. All Belgian insurers imme-

in early 2012. A fund, financed by the national healthcare system, must decide

diately agreed voluntarily. Secondly, the FSMA will develop specific regulations

what is appropriate and, where there is no liability or liability cannot be proven,

about complex investment products.

this fund will compensate the victim’s losses. Meanwhile, Assuralia continues to

Furthermore, Assuralia acknowledges that self-regulation is often the most con-

send out prevention messages in order to make people and stakeholders aware

structive way to anticipate regulatory obligations or laws that can be a burden

of life’s risks, how to protect oneself from them and how to deal with insurance

to the sector, like the law of January 21, 2010 on access to credit life insurance for

in general. All of these brochures and press releases are free to download on

people with an increased health risk: this framework would be totally impractical

www.assuralia.be.

for the insurance industry. Assuralia considers an alternative proposal in which

Belgian insurers continue to provide a good client service in other lines too. The

each insurer agrees to accept most persons whose mortality risk is substandard

European Commission recently published its Consumer Scoreboard, revealing

at on accessible rate. An independent panel would, if and whenneeded, assess

that Belgian insurance products are well rated by consumers in terms of choice,

in each case if the candidate is still insurable.

trust, complaint management and satisfaction.

Assuralia not only tries to anticipate constructively, it continuously monitors consumer attitudes towards insurance. During 2011, Assuralia conducted a

Colofon Uitgegeven door Assuralia Beroepsvereniging van Verzekeringsondernemingen D-2012-0377-2 – ISSN 0772-7119 Ontwerp en realisatie Lannoo Creations Druk en afwerking Drukkerij Lannoo nv www.lannooprint.be

Version française disponible sur simple demande: [email protected]

Publicaties REISVERZEKERINGEN

Reisverzekeringen (20 paginas): een consumentgerichte brochure, in samenwerking met het Onderzoeks- en informatiecentrum van de verbruikersorganisaties (OIVO) gepubliceerd.

GERUST OP REIS Wegwijs in reisbijstand, annuleringsverzekering en andere nuttige verzekeringen op reis

.i

De

sectorplannen Leidraad voor sociale partners

De sectorplannen (16 paginas): een vraagbaak voor werkgevers en vakbonden die overwegen een sectoraal pensioenplan in te richten.

Iedereen een aanvullend pensioen

verzamel de gegeveNs over uw verzekeriNgeN eN/of aNdere vergoediNgeN. Bepaal welke van uw verzekeringen mogelijk een rol kunnen spelen bij de oplossing van de problemen waarmee u te kampen heeft. Een vertegenwoordiger van Assuralia kan u hierbij helpen. Gebruik de algemene voorwaarden en/of correspondentie van uw verzekeraar om onderstaand rooster in te vullen. Zo heeft u een overzicht van alle gegevens.

Nuttige adresseN

gemeeNschappelijk motorwaarborgfoNds adres Liefdadigheidstraat, 33 bus 1 1210 Brussel tel. +32 (2) 287 18 11 fax. +32 (2) 287 18 00 website www.fcga-gmwf.be

Een verkeersongeval was veroorzaakt door een onbekend gebleven voertuig of een onverzekerde bestuurder? Dan kan u terecht bij het Gemeenschappelijk Motorwaarborgfonds.

oNderNemiNg ................................................................................................................................... polisNaam- eN Nummer ................................................................................................................. coNtactpersooN ............................................................................................................................ gegeveNs makelaar of ageNt.....................................................................................................

geeft antwoord op verzekeringsvragen

foNds voor arbeidsoNgevalleN adres Troonstraat 100 1050 Brussel tel. +32 (2) 506 84 11 fax. +32 (2) 506 84 15 e-mail [email protected] website www.fao.fgov.be

U bent slachtoffer van een arbeidsongeval? Dan kan u voor sociale bijstand terecht bij het Fonds voor Arbeidsongevallen. Dat geldt ook indien uw werkgever het ongeval niet (goed) aangegeven heeft of niet verzekerd blijkt, of indien u een klacht heeft over uw arbeidsongevallenverzekeraar.

Map ten behoeve van slachtoffers van grootschalige rampen (wordt aangevuld met gerichte concrete informatie in functie van de aard van de ramp).

oNderNemiNg ................................................................................................................................... polisNaam- eN Nummer ................................................................................................................. coNtactpersooN ............................................................................................................................ gegeveNs makelaar of ageNt.....................................................................................................

oNderNemiNg ...................................................................................................................................

ombudsmaN vaN de verzekeriNgeN adres tel. fax. e-mail website

de Meeûssquare 35 1000 Brussel +32 (2) 547 58 71 +32 (2) 547 59 75 [email protected] www.ombudsman.as

U heeft een klacht over een verzekering? Dan doet u er goed aan de klachtendienst van de verzekeraar te contacteren. Komt daar geen oplossing uit de bus? Dan kan u terecht bij de Ombudsman van de verzekeringen, die het geschil onpartijdig en met de nodige kennis zal onderzoeken.

polisNaam- eN Nummer ................................................................................................................. coNtactpersooN ............................................................................................................................ gegeveNs makelaar of ageNt.....................................................................................................

gegeveNs makelaar of ageNt.....................................................................................................

assuralia is de beroepsvereNigiNg vaN verzekeriNgsoNderNemiNgeN Wie beroep doet op een Assuralia-vertegenwoordiger, weet dat hij juiste en neutrale verzekeringsinformatie krijgt. Assuralia is als beroepsvereniging immers thuis in verzekeringen, aansprakelijkheid, vergoedingen,... Met deze map wil Assuralia slachtoffers van belangrijke incidenten helpen. Stop hierin de informatie die u van Assuralia krijgt en vul het overzicht in. Zo heeft u in één map alle nodige verzekeringsinformatie bij de hand.

[email protected] www.assuralia.be

(meestal verplicht voor openbare gebouwen)

coNtactpersooN ............................................................................................................................

 Familiale verzekering  BA Onderneming  Beroepsaansprakelijkheid (medici, opvoeders, aannemers,...)

polisNaam- eN Nummer .................................................................................................................

BA = Burgerlijke aansprakelijkheid

oNderNemiNg ...................................................................................................................................

Deze publicaties zijn beschikbaar op www.assuralia.be

...............................................................................................  Contactpersoon

...............................................................................................  Polisnaam en -nummer

...............................................................................................  Naam verzekeringsonderneming

 BA Auto  BA Brand & Ontploffing

gegeveNs

welke verzekeriNgeN heeft de aNdere partij?

als eeN aNdere partij moet vergoedeN

Huis der Verzekering de Meeûssquare, 29 | B-1000 Brussel | T +32 2 547 56 11 F +32 2 547 56 00 | [email protected] | www.assuralia.be

balans & vooruitzichten

Recommend Documents