RED Resource maart 2015 NIEUW
19-03-2015
12:38
Pagina 1
nummer 27
Lente-editie 2015 N E W S L E T T E R
2|
Meer getijdenturbines Afsluitdijk
4|
F R O M
Special: Innovatie
E N E R G Y
6|
V A L L E Y
Sneak preview: Energy College
Baanbrekende technologie maakt van gras, groen gas Van groen gras naar groen gas. Dat is in het kort de baanbrekende technologie waarmee HarvestaGG de
7|
Duurzame Dates
Google en Eneco gaan voor duurzaam nabuurschap
wereld wil gaan veroveren. Te beginnen op het bedrijvenpark Zuid-Groningen in Ter Apelkanaal waar een zogenaamde Green Goods Farm wordt gerealiseerd. Hiervoor is op 8 maart een Green Deal getekend waarin bedrijfsleven, overheid en kennisorganisaties samen werken aan initiatieven die de ontwikkeling van de groene economie in Noord-Nederland helpen.
In de Green Goods Farm van HarvestaGG wordt gras als een groene bouwstof grootschalig verwerkt tot voedingseiwitten voor de veevoederindustrie, organische meststoffen, transportbrandstof bio-LNG en bouwstenen voor bioplastics. De Green Goods Farm biedt directe werkgelegenheid aan twintig voltijdsbanen en indirect aan vijftien.
Hoogwaardige grassoort Ook biedt het mogelijkheden aan circa tweehonderd akkerbouwers in de omgeving om een hoogwaardige grassoort toe te voegen als rustgewas aan hun teeltplan. Het idee van HarvestaGG is dat akkerbouwers het speciaal voor de productie van biogas geteelde gras opnemen in hun reguliere roulatie van gewassen.
Basis voor volgende stap HarvestaGG is het eerste bedrijf dat een nieuw biobased concept op commerciële schaal wil realiseren. Bijzonder kenmerk is dat elk bijproduct van een stap in het productieproces weer de basis is voor een volgende stap. Zo wordt een hoge waarde gecreëerd voor alle componenten van de plantaardige biomassa. Alle deelnemers in het proces sluiten als puzzelstukjes op elkaar aan: voor de grondstoffen, half- en eindproducten vormen leveranciers, partners en afnemers één keten.
Ketenpartijen In het ketenproces van de Green Goods Farm staan veel partijen met elkaar in verbinding. De Green Deal is niet alleen
ondertekend door de Rijksoverheid en HarvestaGG, maar ook door gasinfrastructuurbedrijf Gasunie, mengvoederproducent Agrifirm, logistiek dienstverlener AB Texel, de provincie Groningen, de gemeenten Vlagtwedde en Stadskanaal, LTO-Noord, Energy Academy Europe en Energy Valley. Daarnaast is deze Green Deal mede mogelijk gemaakt door inzet van de Agenda voor de Veenkoloniën en het nationaal LNG platform.
De persen in ‘Met deze Green Deal willen we onze positie in Noord-Nederland versterken en onze partijen het vertrouwen geven dat we een vaste koers varen met de uitrol van het HarvestaGG-concept in NoordNederland. Ik vind het fantastisch dat de Rijksoverheid en de partijen zich willen verenigen in deze Green Deal. We zijn nog maar een paar stappen verwijderd voordat het eerste gras de persen in gaat. Ik heb er alle vertrouwen in dat ons dit gaat lukken’, aldus Jan Cees Vogelaar, directeur van HarvestaGG.
Noord-Nederland Het HarvestaGG-concept is uitermate geschikt voor de akkerbouwgebieden in Noord-Nederland. Akkerbouwgebieden van Friesland tot Drenthe kunnen dienen als potentieel verwervingsgebied van gras en akkerbouwrestproducten. Uniek aan deze Green Deal is dat naast de Rijksoverheid zowel de provincie Groningen als de Agenda voor de Veenkoloniën, de gemeenten Stadskanaal en Vlagtwedde
Samenvatting • Ministeries tekenen Green Deal met HarvestaGG, en een groot aantal partijen voor innovatieve groene groei in Noord-Nederland. • Doel: eerste Green Goods Farm in Noord-Nederland realiseren waarin plantaardige biomassa wordt verwerkt tot bouwstenen voor bioplastics, veevoedingsstoffen, organische meststoffen en bio-LNG. • Green Goods Farm zorgt voor 20 FTE directe werkgelegenheid, indirect voor 15 FTE en verstevigt positie van circa 200 akkerbouwers. • Mijlpaal in de zoektocht naar de uitrol van een duurzaam en innovatief biobased concept in het noorden van Nederland.
samen optrekken om bedrijvigheid aan te trekken op een gezamenlijk industrieterrein in Ter Apelkanaal. En hebben derhalve HarvestaGG actief benaderd om naar Oost-Groningen te komen.
Fotografie: Jan Buwalda
Gezamenlijk bedrijvenpark Baukje Galama burgemeester Stadskanaal/vicevoorzitter Agenda voor de Veenkoloniën: ‘Toen ik hoorde dat HarvestaGG een geschikte locatie zocht, heb ik meteen contact gelegd. Het gezamenlijke bedrijvenpark van Vlagtwedde en Stadskanaal en de voorzieningen in de regio bieden HarvestaGG alle voorwaarden voor een succesvolle productie. De komst van HarvestaGG is een aanwinst voor ons gebied. De werkgelegenheid krijgt een impuls en ondernemingen en akkerbouwers in de regio zullen onmiskenbaar een spin-off gaan ervaren.’
Kansen in Groningen Gedeputeerde Yvonne van Mastrigt van de provincie Groningen vult aan: ‘Goed nieuws dat het bedrijf HarvestaGG naar Ter Apelkanaal komt. Het bedrijf ziet kansen in Oost-Groningen en dat is terecht. De komst van het bedrijf past ook goed in de aandacht die wij hebben om innovatieve bedrijven hier heen te halen. HarvestaGG werkt met gras waar ze op een slimme manier groene grondstoffen van maken. Een perfect voorbeeld van nieuwe bio-economie.’
Ondertekenaars van de Green Deal • De ministeries van Economische Zaken en Infrastructuur en Milieu • HarvestaGG • Gasunie • AB Texel • Agrifirm group • provincie Groningen • gemeente Vlagtwedde • gemeente Stadskanaal • LTO-Noord • Energy Academy Europe • Stichting Energy Valley • Agenda van de Veenkoloniën • Nationaal LNG platform
Een duurzame deal tussen Google en Eneco: het nieuwe windpark van de energieleverancier in Delfzijl gaat het datacenter van het internetbedrijf in de Eemshaven voorzien van honderd procent hernieuwbare energie. Eind vorig jaar werd de deal beklonken. Vanaf 2016, als het datacenter klaar is, gaat de levering van start. Tot die tijd levert Windpark Delfzijl Noord 'gewoon' aan het stroomnet want nog voor de zomer moeten de molens operationeel zijn.
Een gevalletje perfecte timing was het: Google was bezig met de plannen voor het datacenter in de Eemshaven. Omdat het bedrijf CO2-neutraal wil ondernemen, was het op zoek naar een leverancier van duurzame energie. Op dat moment lag het windpark van Eneco op de tekentafel. Eén en één was twee en de leveringsovereenkomst voor tien jaar werd getekend. Bijna letterlijk buren worden de twee partijen: op een heldere dag kun je het windpark vanaf het dak van het datacenter zien. Een rechtstreekse kabel van het windpark naar het datacenter komt er niet. ‘Dat werkt anders,’ legt Manager NoordNederland van Eneco Joost de Boer uit: 'Met garanties van oorsprong, zogeheten gvo's. Het park wordt aangesloten op het elektriciteitsnet en Google koopt deze garanties als bewijs dat de stroom is opgewekt in Windpark Delfzijl Noord.' Het windpark krijgt negentien molens, met een totaal vermogen van 62,7 MW en een verwachte opbrengst van 186 GWh per jaar. Ter vergelijking: als de stroom naar huishoudens zou gaan, zouden dit er ongeveer 50.000 zijn. De turbines zijn volgens Managing director wind Pieter Tavenier het nieuwste van
het nieuwste: 'Deze Nordex turbines met elk een vermogen van 3,3 MW zijn vorig jaar pas uitontwikkeld. Het zijn de modernste die er op dit moment te koop zijn.' De windmolens worden verdeeld over twee plekken: de Schermdijk en de Pier van Oterdum, beide op industrieterrein Oosterhorn. De duurzame ambities van Eneco - en Google - gaan verder dan energieopwekking alleen: om ook de natuur ter wille te zijn werd bij de plek van het windpark een heus broedeiland voor vogels aangelegd. 'Dit was onderdeel van de vergunningseis, maar we hebben hem groter gemaakt dan van ons werd verwacht. Zo hebben we bijvoorbeeld een plek ingericht speciaal voor de Noordse stern', vertel Projectmanager Construction Arjan Hamoen. 'Om dat goed te doen, hebben we nauw samengewerkt met onder meer de provincie Groningen, Groningen Seaports en Avifauna. Het eiland is nu in beheer van het Groninger Landschap.' Ongeveer een jaar ligt het eiland er nu, en het heeft al de nodige vogels aangetrokken. 'Vorig jaar zijn er zo'n vijftig visdieven op af gekomen, en dit jaar verwachten we nog meer', klinkt het enthousiast. 'We zijn blij dat we zo'n duurzame verbintenis kunnen aangaan met de omgeving. Het park blijft twintig jaar staan, en in die tijd willen we een goede buurman zijn.'
RED Resource maart 2015 NIEUW
19-03-2015
12:38
Pagina 2
BEST PRACTICE
colofon
N E W S L E T T E R
F R O M
E N E R G Y
V A L L E Y
2
| Dit is een uitgave van de stichting Energy Valley | Lente-editie 2015 | Vormgeving en productie: FC Groningen Media | Redactie: Dimitri Lambermont en Evelien Hofman | Eindredactie: Evelien Hofman | Voor vragen over deze uitgave kunt u contact opnemen met: stichting Energy Valley, Postbus 11073, 9700 CB Groningen, tel 050-7890010
[email protected] www.energyvalley.nl |
Twitter: @Energy_Valley
Steeds meer bedrijven willen duurzaam produceren. En dat betekent dat ze ook duurzaam willen inkopen. Je ziet het in Nederland bij DSM, bij Unilever en bij NS. Je ziet het internationaal bij Google, bij Apple en bij tal van andere bedrijven. En het geldt niet alleen voor de grote jongens, want ook steeds meer mkb'ers kiezen voor een groen bedrijfsprofiel. Om daar aan te voldoen vragen deze bedrijven groene grondstoffen en willen ze bij voorkeur zaken doen met andere bedrijven die voldoen aan minimale eisen van duurzaamheid. Dit geldt ook voor de energievoorziening. De grote ICT-bedrijven bijvoorbeeld willen dat hun datahotels van groene stroom worden voorzien. En gewone groene stroom - ingekocht op de handelsmarkten voor energie - is dan al snel niet goed genoeg. Men wil weten waar de groene energie vandaan komt. Het liefst van een windpark of zonneweide in de omgeving, zodat de directie van het bedrijf kan aanwijzen waar hun energie wordt geproduceerd. We noemen zulke energie niet gewoon groen, maar 'donkergroen'. Een mooi voorbeeld hiervan is de vestiging van Google in Eemshaven die de stroom gebruikt van een nabijgelegen windpark van Eneco. Bij hun keuze voor een vestigingsplek stellen bedrijven in toenemende mate als voorwaarde dat dergelijke donkergroene energie aanwijsbaar aanwezig is. Zo niet dan zijn er genoeg andere plekken op de wereld waar zij zich ook kunnen vestigen. Want groen is goed, maar donkergroen is qua imago beter! Dit geeft te denken. Tot nu toe kozen we voor verduurzaming van energie, omdat het goed is voor het milieu en omdat het direct werk oplevert. Nu echter blijkt dat de aanwezigheid van groene energie ook een vestigingsplaatsfactor is geworden om nieuwe bedrijven aan te trekken. Dat is een nieuw perspectief. De Energy Valley regio heeft met SWITCH ambitieuze doelen voor de productie van duurzame energie: in 2020 21% op land en 31% als we offshore mee rekenen. Je zou zeggen dat de aanwezigheid van zoveel donkergroene energie een mooie uitgangspositie biedt om duurzame bedrijven aan te trekken.
Bron: Dagblad van het Noorden
Stichting Energy Valley heeft een groot aandeel in het energiedijkenproject.
Het betekent echter wel dat we onze nieuwe windparken, biofuelfabrieken en zonneweide gericht moeten gaan aanbieden. De aanwezigheid van donkergroene energie gebruiken om nieuwe business te bouwen. Kansrijk!
Dagblad van het Noorden legde op haar pagina ‘In Beeld’ uit hoe het werkt. Gerrit van Werven Directeur stichting Energy Valley
COMMENTAAR.
Donkergroen als voorwaarde
RED Resource maart 2015 NIEUW
19-03-2015
12:38
Pagina 3
INTERVIEW
N E W S L E T T E R
F R O M
E N E R G Y
V A L L E Y
3
Opening proefinstallatie stromingsenergie Den Oever
AFSLUITDIJK
Meer getijdenturbines in Afsluitdijk Op vrijdag 20 februari is een belangrijke stap gezet in de ontwikkeling van stromingsenergie op de Afsluitdijk. Gedeputeerde Jaap Bond, provincie Noord-Holland en gedeputeerde Hans Konst, provincie Fryslân, openden drie nieuwe turbines in de sluizen van de Afsluitdijk. Dit gebeurde tijdens de conferentie 'Van dijk naar Energiedijk' georganiseerd door Energising deltas en De Nieuwe Afsluitdijk.
Van dijk naar Energiedijk Hoe kunnen we onze deltatechnologie verrijken met energieopwekking uit water? Deze vraag is vervolgens tijdens de bijhorende conferentie 'Van dijk naar Energiedijk' uitgebreid besproken. Op de conferentie kwamen 75 professionals af om te spreken over de verschillende aspecten van energie opwekken met waterbeschermingswerken. De economische mogelijkheden van energie uit water zijn groot. Niet alleen getijstroomenergie, maar ook blue energy (energieopwekking uit zoet en zout water) staat steeds meer in de belangstelling.
Grote exportkansen De verschillende partijen die aanwezig waren op de conferentie concludeerden dat Nederland veel innovatieve technieken bezit om energie uit water toe te passen. Dit kan wereldwijd goed opgeschaald worden en biedt grote exportkansen. Om dit mogelijk te maken moet er actie ondernomen worden om een grote stap voorwaarts te kunnen maken.
Over Energising deltas Wereldwijd potentie
Energieneutraal De gedeputeerden werd gevraagd om vanuit Wieringerwerf mee te helpen de waterturbines virtueel op z'n plek te krijgen. Getooid met helm en veiligheidsvest doorliepen ze de verschillende stappen om de turbines op hun plek te krijgen. Het begon met een terugblik op het transport en de installatie. Daarna gleden de drie waterturbines langzaam in het water, klaar om elektriciteit te produceren. Gedeputeerde Konst, provincie Fryslân: 'Met de opening van de nieuwe proefinstallatie hebben we een nieuwe stap gezet in onze ambitie op het gebied van duurzame energie. Als de techniek zich verder bewijst, kunnen we de versterking van de Afsluitdijk door het Rijk naar een hoger niveau tillen door samen niet alleen een veilige, maar ook energieneutrale Afsluitdijk te realiseren.'
Stromingsenergie Sinds 2008 draait al één getijstroomturbine van Tocardo in het spuisluiscomplex bij Den Oever. Deze is nu uitgebreid met de nieuwe opstelling van drie turbines die naast elkaar in één spuikoker draaien. In deze nieuwe proefinstallatie wordt kennis en ervaring opgedaan voor een groter plan. Er zijn plannen om bij Kornwerder-
zand 15 tot mogelijk 20 turbines in de spuisluizen te plaatsen. Bij Kornwerderzand wordt meer water gespuid door invloed van de wind. Met dezelfde techniek kan hierdoor nog meer energie worden opgewekt. Ze zouden in totaal tijdens piekmomenten duizenden huishoudens van energie kunnen voorzien.
Aansluitdijk Gedeputeerde Bond, provincie NoordHolland: 'De Afsluitdijk wordt hiermee een 'aansluitdijk': door samenwerking van allerlei partijen komen diverse duurzame innovaties op de dijk bij elkaar. Dit soort innovaties dragen bij aan een duurzamer Nederland. Ook versterken zij tegelijkertijd de regionale economie in NoordNederland en de kop van Noord-Holland.'
Joop Oude Lohuis van Ecofys heeft in opdracht van het ministerie van Economische Zaken onderzoek gedaan naar het marktpotentieel van innovatieve technologieën voor energie en water. 'Getijstroomenergie en blue energy hebben wereldwijd veel potentie. Nederland speelt in de ontwikkeling hiervan een belangrijke rol. Energie opwekken met waterturbines bij spuikokers of met membranen in een dijk of dam is iets wat over de hele wereld kan plaatsvinden. Kortom, een prachtig exportproduct.'
Overheid, markt en samenleving Arwin van Buuren, universitair hoofddocent Bestuurskunde aan de Erasmus universiteit Rotterdam vult aan: 'Maar partijen moeten de complexiteit van publiek-private samenwerking niet onderschatten.' Hij ontwikkelde voor het Energising deltas project een governance model voor energiedijken. 'Van de totstandkoming van deze proefinstallatie kunnen we leren hoe overheid, markt en samenleving samenwerken om te komen tot een energieproducerende dijk.'
Energising deltas is een project dat onderzoekt hoe we de combinatie waterbeheer en waterveiligheid met duurzame energieproductie zo succesvol mogelijk kunnen toepassen. De Afsluitdijk, Brouwersdam, Grevelingendam en Oosterscheldekering zijn goede voorbeelden van proeftuinen van duurzame energie uit watertechnieken. Marktpartijen (Tocardo, REDstack, Strukton & Antea Group), onderzoeksinstellingen (TTC, Erasmus universiteit Rotterdam, Deltares, ECN) en netwerkorganisaties (Energy Valley) werken met elkaar samen om de technische, ecologische en organisatorische kennis op dit gebied te optimaliseren en dit als potentieel exportproduct voor andere deltagebieden elders in de wereld in te zetten. Samen met De Nieuwe Afsluitdijk worden kansrijke initiatieven, waaronder het project Stromingsenergie, op de Afsluitdijk uitgewerkt.
Over De Nieuwe Afsluitdijk De Nieuwe Afsluitdijk (DNA) is een samenwerking van de provincies NoordHolland en Fryslân en de gemeenten Hollands Kroon, Súdwest-Fryslân en Harlingen. Rijk en regio werken samen aan de versterking en vernieuwing van het internationale icoon 'De Afsluitdijk'. Het Rijk is verantwoordelijk voor de versterking van de veiligheid en de vergroting van de afvoercapaciteit. DNA is verantwoordelijk voor de ambities op het gebied van duurzame energie, natuur en recreatie en toerisme. Kijk ook op www.deafsluitdijk.nl en www.energisingdeltas.nl.
Bij Stichting Energy Valley is Senior Projectmanager Pieter Bergmeijer degene die alles weet over energie uit water. Hij is te bereiken via
[email protected].
RED Resource maart 2015 NIEUW
19-03-2015
12:38
Pagina 4
Innovatie als noordelijke kracht
BRIGHTWORK.
SPECIAL
N E W S L E T T E R
E N E R G Y
V A L L E Y
4
Duurzame rioolwaterzuiverin Hoe kunnen we het proces van rioolwaterzuivering nog efficiënter maken? Het is een vraag die bij waterschappen constant onder de aandacht is. Over die vraag heeft een aantal knappe koppen in het Noorden des lands zich eens gebogen. Hun oplossing zit vreemd
De Energy Valley regio bulkt van de innovatieve bedrijven en projecten. De meest prachtige snufjes en technologieën worden hier ontwikkeld, die allemaal op hun manier bijdragen aan de energietransitie. In deze special lichten we er een aantal uit.
F R O M
genoeg in ons eigen toiletpapier. Klinkt moeilijk? Niet na de uitleg van Hans Wouters, CEO van Brightwork uit Friesland, sprekend namens het projectteam CADoS, dat staat voor ‘Cellulose Assisted Dewatering of Sludge’.
'Toiletpapier bestaat voor 80 procent uit cellulose. Deze cellulosevezels zetten we in, in het zuiveringsproces. Cellulosevezels uit toiletpapier worden bij onze oplossing op de rioolwaterzuivering gescheiden van het afvalwater met een fijnzeef', legt Wouters uit. 'Deze zeef plaatsen we vooraan in het proces.'
Biologisch slib 'Op een zeefband wordt afvalwater opgebracht. De cellulosevezels uit het toiletpapier worden tegengehouden door de zeef en vormen een filtermat. Waar wij achter zijn gekomen, is dat je met deze mat heel goed biologisch slib kunt ontwateren. Daarvoor wordt slib op de zeefband en de filterfiltermat aangebracht. Het slib blijft hangen in het web van de cellulosevezels en het vocht gaat door.' Daardoor komt het slib droger uit het systeem. 'Het heeft een kleiner volume en een hoger drogestofgehalte.'
Minder energie Hoe droger het slib, hoe minder ruimte het inneemt en hoe minder vrachtwagens nodig zijn om het te vervoeren. Daarnaast zorgt de afscheiding van onopgeloste bestanddelen
HYPLASMA.
HyPlasma: onderzoek naar opschaalbare Power-to-Gas technologie Power-to-Gas is hot. De technologie - ook wel P2G - waarmee elektriciteit wordt omgezet in gas gooit hoge ogen voor een duurzame toekomst. Gas is namelijk een uitstekend medium om energie in op te slaan en het is efficiënter te transporteren dan elektriciteit. Voor de huidige P2G-methoden is het echter de uitdaging om deze kosteneffectief op grote schaal toe te passen. Daarom startte het instituut DIFFER Dutch institute for fundamental energy research - in Nieuwegein een onderzoek naar een nieuwe methode om water (H2O) en/of koolstofdioxide (CO2) te 'kraken' met microgolven middels een proces dat plasmolyse heet. In het project Hyplasma binnen het TKI Gas onderzoekt DIFFER deze innovatieve plasmatechnologie samen met Gasunie, Alliander en Stichting Energy Valley. Het ziet er geavanceerd uit met het bijna fluorescerende blauwe plasma: de proefopstelling voor de nieuwe P2G-methode van DIFFER. Waldo Bongers van het energieonderzoeksinstituut legt uit hoe het werkt. 'Er gaat CO2 of H2O de installatie in. De moleculen worden gekraakt door middel van microgolven; dezelfde soort als die in je magnetron thuis. In het plasma - een gedeeltelijk geïoniseerd gas - ontstaat koolmonoxide als er CO2 in ging en waterstof als we H2O gebruikten, en in beide gevallen zuurstof. Bovendien kan vanuit koolmonoxide ook waterstof gemaakt worden door een reactie met water: de zogenaamde water-gas-shift-reactie. Net zoals bij de nu veel gebruikte P2G-methode elektrolyse wordt elektrische energie op deze manier 'opgeslagen' in chemische verbindingen.'
Machiel van Steenis is binnen Stichting Energy Valley specialist op het gebied van P2G. Meer weten? U kunt hem bereiken via
[email protected]
Wat eruit komt is dus waterstof, net als bij 'gewone' P2G-methoden zoals elektrolyse. 'Dat is toepasbaar als brandstof an sich', legt collega Stefan Welzel uit. 'Maar er kan samen met CO2 ook methaan van gemaakt worden, wat vervolgens in het bestaande gasnet geïnjecteerd kan worden.' Het grote voordeel van deze plasmamethode is dat het gemakkelijker en kosteneffec-
tief op grote schaal toepasbaar is. 'P2G met elektrolyse werkt goed', vertelt Bongers, 'maar om dat op te schalen, heb je een kostbare installatie nodig. Bovendien is de opstarttijd van de plasmatechnologie veel korter dan voor elektrolyse. Dat maakt het makkelijker om om te gaan met het fluctuerende aanbod van duurzame energie die is opgewekt door bijvoorbeeld windmolens of zonnepanelen.' Het belang van P2G is groot omdat de overgang naar een duurzame energievoorziening nieuwe uitdagingen met zich meebrengt voor de leveringszekerheid. Want waar haal je je energie vandaan als het niet waait of de zon niet schijnt en je geen gebruik wilt maken van fossiele brandstoffen? Dan moet je toch een grote voorraad energie hebben. En gas is uitstekend om op grote schaal en voor de lange termijn energie in op te slaan. Maar dat is niet de enige reden waarom de ogen zijn gericht op de ontwikkeling van P2G en daarmee ook op het HyPlasma-project. 'Gas is namelijk veel goedkoper en efficiënter te transporteren dan elektriciteit', legt Bongers uit. 'Dus in sommige gevallen kun je elektriciteit beter eerst omzetten voordat de energie het net op gaat.’
‘Sterker nog, je zou ook kunnen overwegen om de omzetting al op een offshore windpark te laten plaatsvinden alvorens de energie naar land te transporteren.' Het HyPlasma-onderzoek is ongeveer een jaar bezig en loopt tot eind 2015. Omdat het fundamenteel onderzoek betreft, is het de bedoeling om de techno-
logie te demonstreren met een werkend pilotsysteem van 100 kW. Op kleine schaal van 1 kW heeft DIFFER de plasmolyse van CO2 nu onder de knie. ‘We gaan nu testen of het mogelijk efficiënter is om water in te voeren in de proefinstallatie, vertelt Welzel. De resultaten daarvan zullen later dit jaar bekend gemaakt worden.’
Partners DIFFER voert het onderzoek uit in nauwe samenwerking met Alliander, Gasunie en Stichting Energy Valley. Alliander doet mee als netbeheerder omdat er door de energietransitie meer van het energienet wordt gevraagd. Het net kan op zijn beurt een belangrijke rol spelen in de transitie, bijvoorbeeld zoals hierboven uitgelegd middels P2G. Ook Gasunie ziet de behoefte aan een flexibel (gas)net groeien. Als beheerder hiervan en als transporteur van gas wil het bedrijf graag een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van de P2G technologie. Stichting Energy Valley doet mee omdat ze een leidende rol wil spelen in de flexibilisering van de energiehuishouding. Een groot deel van de energieopwekking vindt plaats in de Energy Valley regio, namelijk in de Eemshaven. Naast een oplossing voor het balanceringsvraagstuk biedt P2G ook kansen voor de chemie; ook een goed vertegenwoordigde branche in de regio. Tenslotte is instrument- en sensorontwikkeling interessant voor het mkb.
RED Resource maart 2015 NIEUW
19-03-2015
12:38
Pagina 5
INNOVATIE
ring dankzij cellulose vroeg in het proces ervoor dat de biologische zuivering minder energie vraagt. 'De biologische zuivering wordt ontlast', licht hij toe. 'Dit kost minder energie en je hebt een minder grote biologische zuivering nodig.'
Duidelijke voordelen Naast de voordelen bij de afvalwaterzuivering wordt ook de slibbehandeling een stuk eenvoudiger. Wouters somt
drie voordelen op: 'Ten eerste zie je een duidelijke reductie in de transportbewegingen van het uiteindelijke slib. Ten tweede verwachten we met minder chemicaliën het slib te ontwateren tot hoge drogestofpercentages. Als derde zorgt onze oplossing voor een geringere afgifte van fosfaat uit het slib aan het afvalwater, waardoor per saldo minder fosfaat uit het afvalwater hoeft te worden gehaald.'
Energie en grondstof Tot zover de interne voordelen, maar daarbuiten? 'Het zeefgoed/slibmengsel levert een waardevol product op voor verdere verwerking. In eerste instantie door slibgisting voor de productie van biogas, maar mogelijk als grondstof voor bioplastics of board. Energiebron of grondstof, in beide gevallen levert het iets op.'
De markt op Wouters ziet met de innovatie - die eind 2014 de waterinnovatieprijs, categorie Schoon Water van de Unie van Waterschappen in de wacht sleepte - veel potentie in binnen- en buitenland. 'Het is op veel locaties toe te passen. Uiteindelijk plaats je een module met de zeef voorin, in het proces en je kunt aan de slag. Uiteraard vraagt dit een gedegen onderzoek, waarvoor op de rioolwaterzuivering Ulrum van Waterschap Noorderzijlvest een proefinstallatie is opgesteld. Gedurende 3,5 jaar worden alle facetten van het proces goed geëvalueerd, zodat we er zeker van zijn dat het afvalwaterzuiveringsproces goed blijft functioneren en het proces niet wordt verstoord. Daarna kunnen we met deze innovatie de markt op.'
Nauwe samenwerking De innovatie wordt ontwikkeld in nauwe samenwerking met twee klanten - Wetterskip Fryslân en Waterschap Noordzijlvest. 'Deze innovatie is duidelijk geboren vanuit een marktvraag. Door een proefopstelling direct bij de klant neer te zetten - binnen de
poorten van het waterschap - kun je veel sneller schakelen. Met twee waterschappen achter ons zorgen we ook voor draagvlak in de waterschapswereld. Zij zijn onze launching customers.'
Innovatieproces Daarnaast bestaat het hele consortium rond CADoS uit noordelijke partners, zoals Attero, CEW en de Rijksuniversiteit Groningen. Het wordt gefinancierd door SNN en ondersteund door de provincies Groningen, Fryslân en Drenthe. 'Alle partijen hebben elk hun specifieke inbreng, relevant voor het welslagen van het project. Dat is dé manier om resultaat te boeken wanneer je een innovatieproces als dit tot een goed einde wilt brengen en een succesvolle marktintroductie wilt realiseren.'
MIMOSA.
Wageningen UR start succesvolle bioraffinage van eiwitrijke bijproducten Hoe haal je het maximale rendement uit biomassa? Over die vraag buigen ze zich bij de afdeling Food & Biobased Research van Wageningen UR. In het MIMOSA-project wordt de technische en industriële haalbaarheid van het bioraffinageproces onderzocht. Doel van het onderzoek: tussenproducten als grondstof voor de biobased economie produceren. Eiwithoudende grondstoffen worden hiervoor opgesplitst in vergistbare suikers, voedercomponenten en bio-energie.
Voor we verder kijken naar het MIMOSA-project, eerst wat achtergrond. Wat is bioraffinage eigenlijk? 'Bioraffinage zorgt dat ingrediënten uit biomassa duurzaam worden benut en dat biomassa wordt omgezet in verhandelbare producten zoals: levensmiddelen, diervoeding, chemicaliën, materialen en bio-energie', aldus Johan Sanders, voorzitter van het consortium dat onderzoek doet naar bioraffinage (en tot vorig jaar hoogleraar aan de universiteit).
Omzetten van biomassa Biomassa afkomstig van gewassen of reststromen uit de agrarische en voedingsmiddelenindustrie wordt via conversiemethoden (mechanisch of chemisch) omgezet naar tussenproducten of eindproducten. Tussenproducten kunnen bestaan onder andere uit suikers, lignine, eiwitten, biogas en syngas. De eindproducten kunnen bestaan uit bio-ethanol, biodiesel, elektriciteit, warmte en materialen zoals chemicaliën, polymeren, voedsel en veevoeding.
Eiwitten uit de bron Onderdeel van de bioraffinage van project MIMOSA is dus het winnen van eiwit uit allerlei reststromen uit de agroindustrie. 'Dit doen we onder andere door hoogwaardiger toepassingen uit
eiwitten te halen. Met ons proces zorgen we voor een hogere waarde en hoger volume van deze grondstoffen. Met specifieke scheidings- of fractioneringstechnieken halen we eiwitten uit de bron (eiwitrijke biomassa).'
30 tot 40 procent Sanders vervolgt: 'Ons project is er op uit grondstoffen uit reststromen uit de agro-industrie te halen. Daar zit van nature al een flinke hoeveelheid eiwit in, ongeveer 30-40 procent. Dit eiwit geven we een hogere waarde en daarnaast houden we grondstoffen voor andere toepassingen over.'
Elektriciteit en warmte Bovendien kijken de onderzoekers naar de mogelijkheden om reststromen in te zetten voor laagwaardige toepassingen, zoals elektriciteit en warmte. 'Met het proces wordt ook een restfractie geproduceerd, die geschikt is als grondstof voor de duurzame productie van elektriciteit en warmte. De laagwaardige componenten zetten we daarom in voor duurzame energie tegen prijzen die competitief zijn met kolen, dus zonder subsidie in te zetten.' In het project MIMOSA werken onder meer Wageningen UR, RWE/Essent Power, Nuscience (Agrifirm Group) en Energy Valley samen.
Eiwit voor veevoer 'Je krijgt door deze aanpak niet per se meer eiwit, maar wel hoogwaardiger eiwit. Door deze eiwitten uit elkaar te rafelen haal je er bijvoorbeeld ook componenten uit die voor dieren niet nodig zijn of zelfs storend of giftig zijn. Aan dieren wil je eiwit voeren om ze de nodige bouwstenen voor vlees en melk te geven. Met dit proces kunnen we niet alleen de eiwitten scheiden, maar ook kalium en fosfaat in aparte fracties krijgen.'
Economische kansen Kalium levert bijvoorbeeld een probleem op voor dieren, omdat ze dan overmatig veel water gaan drinken waardoor het mestvolume onnodig toeneemt. Daarnaast levert fosfaat een probleem op, omdat dit in het mest terecht komt en er in Nederland een enorm overschot aan fosfaat in de landbouw is. 'In de akkerbouw zien we zo economische kansen door bestaande componenten een hogere waarde mee te geven.'
Industrie en landbouw Hij ziet hierin duidelijk kansen voor Noord-Nederland. 'In het Noorden liggen industrie en landbouw dicht bij elkaar.' Daarnaast beschikt het Noorden over de benodigde grondstoffen uit de
landbouw zoals koolzaad, gras, mais, bieten en aardappelen. 'In Nederland hebben we jaarlijks de beschikking over ongeveer 40 miljoen ton (droge stof ) aan alleen al diervoedergrondstoffen. Wanneer hieruit zeg een kwart niet nuttige/ongewenste componenten gehaald kunnen worden, dan hebben we al 10 miljoen ton beschikbaar voor de biobased economy zonder dat we extra grond in gebruik hoeven te nemen of extra biomassa van ver hoeven op te halen.'
Grotere schaal Het project is op dit moment de feasibility fase succesvol aan het afsluiten. 'De komende tijd bestaat uit testen en het optimaliseren van het hele proces op kleine schaal in een proeffabriek. Daarna gaat het naar een grotere proeffabriek. Over twee jaar wordt het tijd voor de commerciële toepassing van het concept', sluit Sanders af.
RED Resource maart 2015 NIEUW
19-03-2015
12:38
Pagina 6
EENERGY COLLEGE.
NIEUWS
N E W S L E T T E R
F R O M
E N E R G Y
V A L L E Y
6
Basismodule energie Energy College in de sneak preview Een primeur voor de bezoekers van de tweede Energy College BusinessBijeenkomst op 1 maart: zij kregen een inkijkje in de pilot van de basismodule Energie die nu loopt. Deze basismodule wordt gegeven op alle ROC's en AOC's die aangesloten zijn bij Energy College - het mbo-broertje van de Energy Academy Europe - en is bedoeld om technische mbo-studenten basiskennis bij te brengen over (duurzame) energie, waarna zij zich kunnen specialiseren.
De aftrap van de bijeenkomst werd gegeven door Wim van de Pol, lid College van Bestuur Noorderpoort en lid stuurgroep Energy College. Met een interactieve presentatie lichtte hij het belang van Energy College toe en gaf hij meer uitleg over de rol die Energy College speelt binnen de toekomst van de noordelijke provincies.
Aan de hand van thema's uit SWITCH de Noordelijke Energie Agenda - schetste hij het energielandschap in de Energy Valley regio en daarmee de context waarbinnen Energy College de mboenergieprofessional van morgen wil opleiden. Hoe tastbaar de rol van Energy College nu al is, liet directeur Techniek & ICT Dick van de Plas van Noorderpoort zien via de blended leeromgeving van de basismodule Energie. Aan de hand van een aantal opdrachten liet hij zien welke onderwerpen de mbo-studenten voorgeschoteld krijgen en wat ze erover leren.
Binnenkort online
interactief platform voor Energy Valley Platform leden
FISCUS.
Volle bak was het in de skybox van de Energy Valley Topclub - energiebusinessclub rondom vier Groningse topsportclubs - voorafgaand aan de voetbalwedstrijd FC Groningen-ADO Den Haag. Op het programma stonden een kennismaking met Energy College, een sneak preview van de basismodulepilot in digitale leeromgeving Wikiwijs en een uitgebreid interview met vertegenwoordigers van de vijf hotspots; werkleeromgevingen waar de mbo-studenten zich kunnen specialiseren in een specifiek energiethema zoals windenergie of decentrale opwekking. Een aantal mbo-instellingen heeft een 'eigen' hotspot, een paar bestieren er samen één.
Om nog meer duidelijkheid te scheppen in de rol die de mbo-instellingen spelen binnen Energy College, hield directeur Gerrit van Werven van Stichting Energy Valley interviews met vijf vertegenwoordigers van de hotspots. Doordat de mbo-studenten dichtbij het vuur zitten en aan concrete innovatieve projecten werken, zijn ze zich goed bewust van de kansen die de energiesector biedt. 'Ze studeren met veel meer passie', zei Roeland Westra van Centrum Duurzaam, de hotspot van ROC Friese Poort.
PwC en RuG maken praktische fiscale handleiding wetten en regels
Investeren dankzij belastingvoordelen Stel, je bent ondernemer en wilt een energie-
Achter de schermen wordt druk gewerkt aan een besloten interactief
investering doen maar je hebt nét niet voldoende
platform voor leden van het Energy Valley Platform, de 'businessclub' van de
eigen vermogen. Dan hoeven je kansen niet per
stichting Energy Valley. Hiermee wordt het voor leden nog makkelijker om
se verkeken te zijn. Want de kans is groot dat je
met elkaar te netwerken buiten de georganiseerde netwerkbijeenkomsten
gebruik kunt maken van een aantal fiscale regels
van Energy Valley om. We streven naar livegang eind april.
- bijvoorbeeld afschrijvingsregels - waardoor er onder aan de streep wél voldoende overblijft om de investering te kunnen doen. Maar dan moet je wel van het bestaan weten. Dat is vanaf nu een stuk gemakkelijker: in samenwerking met Stichting Energy Valley hebben PwC en de Rijksuniversiteit Groningen (RuG) een handleiding gemaakt met daarin de belangrijkste fiscale kansen en aandachtspunten per type investeerder. Het rapport is gemaakt voor particulieren, groepen particulieren, bedrijven en woningcorporaties.
In de virtuele ruimte voor de ruim 200 leden van het Energy Valley Platform, kunnen zij elkaar eenvoudig vinden, gemakkelijk informatie uitwisselen en bijvoorbeeld de basis leggen voor gezamenlijke projecten. Het is een 'social medium' om berichten met elkaar te delen. Het openbare gedeelte van de website blijft voor iedereen toegankelijk met een overzicht van de vele toonaangevende energieprojecten in de Energy Valley regio en met informatie over (hernieuwbare) energieontwikkelingen in Friesland, Groningen, Drenthe en de kop van Noord-Holland.
Bent u nog geen lid en wilt u straks als eerste het online platform gebruiken? Ga dan naar http://www.energyvalley.nl/platform en meld u aan. Dan blijft u bovendien op de hoogte van informatie over actuele energieontwikkelingen, beleid, financiering- en subsidieopties en de overige voordelen van het platform. Rondom de lancering van het online platform gaan we een mooi evenement organiseren voor de leden van het Energy Valley Platform. Houd uw mail en onze website in de gaten voor de datum.
Eerder stipte Wim van de Pol al de groei van de arbeidsmarkt aan die het Nationale Energieakkoord teweeg brengt. Dat vraagt om goedgeschoold personeel. Daarom hebben noordelijke mbo-instellingen, overheden en het bedrijfsleven samen Energy College opgericht: om op basis van wat de branche nodig heeft, dé mbo-energieprofessional van morgen op te leiden. Enery College is te vinden op www.energycollege.org en op twitter via @EnergyCollegeNL.
Voordelen en regels Samen met acht studenten fiscale economie van de RuG onder aanvoering van hoogleraar Irene Burgers - Economics of Taxation - voerde de Groningse afdeling van PwC Tax een onderzoek uit naar Tax en Energie. De hamvraag: 'Hoe kunnen belastingen bijdragen aan investeringen in de Energy Valley regio?'. Mart Mulder, sinds 2010 belastingadviseur bij PwC in Groningen, was vanuit daar betrokken bij het onderzoek. 'Er zijn ontzettend veel regels en heel veel soorten investeerders. Wat voor de één relevant is, is dat voor de ander niet altijd. Daarom hebben we per type investeerder, zoals bedrijven en groepen particulieren, de belangrijkste fiscale voordelen en aandachtspunten bij elkaar gezet. Op één pagina kun je alles lezen wat voor jou nuttig is om te weten.' Een voorbeeld: je wilt als particulierencollectief zonne-
panelen op de daken plaatsen. Dan krijg je onder andere korting op de energiebelasting, is je lidmaatschapsrecht belast met inkomstenbelasting en moet de coöperatie vennootschapsbelasting betalen over de winst. Deze regels, plus alle andere die van belang zijn, hebben RuG en PwC allemaal bij elkaar gebracht op één pagina. Overigens biedt de handleiding niet de volledige benodigde achtergrondinformatie; dan zou het een boek worden en dat was niet de bedoeling. 'Hij wijst de lezer op alle regels waar hij op moet letten. Wie daarna details nodig heeft, kan zich wenden tot een specialist, de belastingdienst of de leverancier. Of PwC natuurlijk', volgt er met een lach achteraan.
PwC en Energy Valley Wat PwC eigenlijk met energie heeft? Veel; het bedrijf is niet voor niks partner van Stichting Energy Valley. 'Energie is in deze regio natuurlijk een belangrijk focusgebied. Er vinden veel grote investeringen plaats en er zitten grote energiepartijen waar wij mee samenwerken. Daarom leggen we ons toe op wat wij noemen 'Energy, Utilities & Mining'.' Op de vraag hoe het de acht studenten is vergaan die het onderzoek uitvoerden voor hun bachelorscriptie, glimlacht Mulder trots. 'Die hebben allemaal een dikke voldoende gehaald', besluit hij.
Het rapport Wie het rapport wil lezen, kan terecht op www.energyvalley.nl/downloads De gedrukte versie verschijnt binnenkort.
RED Resource maart 2015 NIEUW
19-03-2015
12:38
Pagina 7
EVENT
F R O M
E N E R G Y
V A L L E Y
7
Fotografie: Jan Buwalda
N E W S L E T T E R
Nieuwjaarsreceptie Energy Valley: een sfeervolle drukte receptie van Stichting Energy Valley op 8 januari zich het beste omschrijven. Ruim 650 mensen waren naar de Groningse Euroborg gekomen om naar de speeches te luisteren en uitgebreid bij te praten.
De avond werd afgetrapt door directeur Gerrit van Werven van Stichting Energy Valley. Ook Joop Volkers, voorzitter van de Raad van Toezicht, kreeg uitgebreid het woord. Commissaris van de Koning Max van den Berg werd nog even in het zonnetje gezet na jaren trouw voorzitterschap van de Raad van Toezicht - nu de Strategic Board. Directeur Pieter Bergmeijer van het Tidal Testing
Centre in Den Oever lichtte het concept Energiedijken toe. Harry van Ommen lichtte zijn project Energy Challenges toe; een energiebespaarwedstrijd tussen scholen, geïnitieerd door de Energy Valley Topclub. Een glansrol was weggelegd voor de Energizers - kinderen die meedoen aan de Challenges - die het podium bestormden met fotocollages voor de Energy Valley Topclub, Gas-
Bio Product Processor van TCE Gofour beste duurzame idee
Eerste editie Duurzame Dates Op 29 januari hielden de provincie Groningen en IVN, Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid, de eerste editie van de Duurzame Dates rondom het thema energie. Tien ondernemers en particulieren presenteerden hun ideeën op het gebied van duurzame energie op de 'date plaza' in het provinciehuis. Aan het einde van het programma reikte gedeputeerde Yvonne van Mastrigt een prijs uit aan het 'beste idee voor duurzame energie 2015'.
Bio Product Processor Het beste duurzame idee in de provincie Groningen is van TCE GoFour uit Stadskanaal. TCE GoFour werd beloond voor de Bio Product Processor (BPP), die via enzymen bepaalde gewassen omzet in brandstof of voedingsstoffen. TCE GoFour won ook de publieksprijs.
Grote variatie Juryvoorzitter Van Mastrigt roemde verder de grote variatie aan ideeën tijdens Duurzame Dates: 'Het is een mooie mix tussen verrassende en nieuwe ideeën. Ideeën die nog ver van de markt staan en ideeën die bijna kant-en-klaar lijken te zijn om geld en werk te genereren, en die bij kunnen dragen aan een meer duurzame economie.'TCE GoFour was een van de negen Groninger bedrijven die tijdens de Duurzame Dates in het provinciehuis hun ideeën lieten zien.
Duurzame Dinsdag De Duurzame Dates komen voort uit Duurzame Dinsdag, waarbij ieder jaar landelijk ingediende initiatieven worden aangeboden aan de minister. Met de Duurzame Dates willen provincie en IVN een bijdrage leveren aan de overgang naar een duurzame energievoorziening in onze samenleving.
Breed toepasbaar
AGENDA.
Bij het winnende concept van TCE GoFour gaat het om een goed doordacht proces, aldus het juryrapport. De Bio Product Processor is volgens de jury breed toepasbaar in het bedrijfsleven. Verder hoeft er bij de processor geen hoge waarde van oliehoudende gewassen (zoals koolzaad, hennep of soja) gebruikt te worden om toch een goede opbrengst te krijgen.
1 april
HAFENGEBURTSTAG.
Een sfeervolle drukte. Zo liet de nieuwjaars-
Terra, Gasunie en Energy Valley. Als verrassing kondigde Gerrit van Werven tenslotte aan dat alle bezoekers de film D.E.A.L. - een spannende komedie over energie en techniek tegen de achtergrond van de Eemsdelta - mee zouden krijgen. De muzikale sfeer werd gecreëerd door de band Casino Royale uit Groningen.
Gronings visitekaartje op maritiem feest Hamburg Groningen is door Hamburg uitgenodigd om van 8 tot en met 10 mei partnerstad te zijn van het grootste maritieme feest ter wereld: de Hafengeburtstag. Op een prominente plek, tussen 3,5 kilometer aan attracties, presenteert Groningen het 'Niederlande Groningen Festival'. Dit zal vooral een presentatie zijn van alles waar NoordNederland trots op is, op het gebied van toerisme, healthy ageing en natuurlijk energie. Het feest is goed voor zo'n 1,5 miljoen bezoekers. In de aanloop naar de Hafengeburtstag houdt Groningen op 7 mei een business-to-business dag. Stichting Energy Valley zal tijdens deze middag een mooi programma in elkaar zetten rond de thema's LNG en Power-to-Gas. Daarnaast zullen consultants van het Enterprise Europe Network (EEN) u bijstaan tijdens een Matchmaking-sessie. Meer details volgen op een later moment. Als partnerstad van de Hafengeburtstag treedt Groningen in de voetsporen van bijvoorbeeld Oslo, Basel en Buenos Aires. Het medegastheerschap is ook een bevestiging van de al langer bestaande samenwerking tussen Hamburg en Groningen. Gebaseerd op het eeuwenoude Hanzeverbond sloten beide steden een paar jaar geleden een hernieuwde intentieverklaring voor 'culturele en economische samenwerking op het gebied van de creatieve industrie'.
Niederlande Groningen Festival Het 'Niederlande Groningen Festival' speelt zich tijdens de Hafengeburtstag af op de Kehrwiederspitze, de punt van het beroemde pakhuizeneiland in de Elbe: Speicherstadt. Meer informatie vindt u op de website www.hh2015.groningen.nl
12 juni
Finale Energy Challenges Drenthe
Biobased Economy en LNG
Informatiebijeenkomsten TKI Groen Gas/ Euroborg Groningen
15-19 juni
EU Sustainable Energy Week
Brussel
16 april
Presentatie DEAL de serie
Zeerijp
16-18 juni
The North Sea Conference
Assen
13 - 17 april
Hannover Messe
Hannover
19 juni
Finale Energy Challenges Fryslân
18 april
AZ Greenteam bijeenkomst verduurzaming AFAS stadion Alkmaar
7-10 mei
Hafengeburtstag Hamburg
12 mei
Nationaal Energie Congres
28 mei
Finale Energy Challenges Noord-Holland
28 mei
Tweede workshop LNG Roadmap
Provinciehuis Drenthe, Assen
Maritim Hotel Düsseldorf
Finale Energy Challenges Groningen 25-28 juni
Hansa Green Tour
3 juli
Finale GasTerra Energizer Award
Zie voor het meest actuele overzicht www.energyvalley.nl/evenementen.
Groningen - Kopenhagen
RED Resource maart 2015 NIEUW
19-03-2015
12:38
Pagina 8
N E W S L E T T E R
F R O M
v rgy al
en
e
8
V A L L E Y
ley
Energy Valley Platform
E N E R G Y
Dé netwerkclub voor de energiesector
H PLATFORMLID.
et Energy Valley Platform is dé netwerkclub en informatiebron voor de noordelijke energiesector. Bent u ondernemer of werkzaam bij een kennisinstelling of overheidsinstantie? Wilt u op de hoogte blijven van de ontwikkelingen in de Energy Valley regio en meepraten én -denken? Word dan lid!
Exclusief voor leden worden regelmatig bijeenkomsten georganiseerd of kortingen geboden op andere relevante energiebijeenkomsten waar Platformleden elkaar ontmoeten om kennis in te winnen en te delen. De bijeenkomsten van het Energy Valley Platform zijn gratis toegankelijk en gekoppeld aan actuele ontwikkelingen in de Energy Valley regio.
Wilt u meer weten of u aanmelden, ga dan naar www.energyvalley.nl of neem contact op met Debby Huiser via 050-7890010.
Dirk van den Berg: 'Duurzaamheids Platform Heerenveen wil alliantie voor doelstellingen 2020' Wat doet uw organisatie?
Waar wilt u over 5 jaar staan?
'Duurzaamheids Platform Heerenveen (DPH) is in 2007 opgericht ter bevordering van duurzame ontwikkeling. Het is een particuliere non-profit stichting die bestaat uit vijf personen en veel externe partners. Aanvankelijk waren we gericht op bewustmaking en voorlichting maar al snel richtten we ons op concrete projecten.’
'Voor wat betreft duurzame energie: het minimaal realiseren van de nationale doelstellingen voor 2020. DPH is blij dat het niet meer alleen over ambities gaat maar over concrete doelstellingen. En die zijn nog niet eens zo gemakkelijk te realiseren. Ons inziens is daarvoor een Duurzame Alliantie nodig vanuit de samenleving of Mienskip voor het verkrijgen van maatschappelijk draagvlak. Belangrijke taken daarvan: goede communicatie en voorlichting en het op jaarbasis monitoren en zo nodig bijsturen van de ontwikkelingen in gemeenten en provincie.'
‘Doelgroepen zijn particulieren en de laatste jaren vooral het bedrijfsleven.Belangrijke thema's zijn duurzame energie, mestvergisting, mobiliteit en de Biobased Economy.'
Wat is uw stoutste droom op zakelijk gebied? 'DPH heeft vele dromen. Ik noem er twee. Als eerste dromen wij dat het uitdagende project
PLATFORMLID.
Wordt u lid, dan maakt u deel uit van een breed netwerk van energiepartijen, ontvangt u informatie over energieontwikkelingen, beleid, subsidie- en financieringsopties, profileert u uw organisatie op de website van Energy Valley, krijgt u gratis toegang tot of korting op evenementen en uitnodigingen voor handelsmissies en exportreizen.
'De duurzame zuivelketen' in 2020 flinke stappen heeft gezet. Daarbij valt te denken aan mestverwerking op de boerderij richting biogas en scheiding van mineralen zodanig dat mest weer gewoon 'versproeid' kan worden. Dat laatste kan dan ook bijdragen aan een beter bodemleven en meer biodiversiteit en daardoor instandhouding van de weidevogels. Een 'bijdroom' is dat er dan goede vorderingen zijn gemaakt ten aanzien van de ontwikkeling van geothermie, met name 'stoom uit de bodem', t.b.v. de zuivelindustrie in Fryslân. Een zeer stoute droom betreft de ontwikkeling van een bioplastic project in Heerenveen uitgaande van agro en waterzuiveringsreststromen. Realisatie van een demoplant in 2016 lijkt een geweldige uitdaging.'
Wat hebt u andere Platformleden te bieden? 'Kennis en contacten met betrekking tot technologische ontwikkelingen, bedrijven en instituten. Tevens het (mede) van de grond brengen van nieuwe initiatieven en mogelijkheden voor het initiëren en organiseren van (netwerk)bijeenkomsten.'
Wat heeft het lidmaatschap van het Platform u opgeleverd? 'Veel nuttige informatie, contacten en samenwerking.'
Theo Venema, Waterbedrijf Groningen over warmte en water Wat doet uw organisatie? Waterbedrijf Groningen is dé drinkwaterleverancier in de provincie Groningen. Via vijf productielocaties levert het 47 miljard liter drinkwater aan ruim 575.000 klein- en grootverbruikers. Maar we doen meer. Zo leveren we industriewater (op maat) via North Water, een joint venture met Evides Industriewater, watertechnologie via het waterexpertisecentrum WLN, en op het gebied van energie & water zijn tal van projecten in voorbereiding en uitvoering
Wat is uw relatie met energie? 'We hebben bijna 5000 kilometer watertransportleidingen in beheer en zijn gewend aan langjarige (>100 jaar) en zeer betrouwbare levering. Warmtedistributie zoals stadsverwarming, maakt gebruik van vergelijkbare techniek en heeft ook als eigenschap dat het langjarig en zeer betrouwbaar moet zijn. Daarnaast winnen we ons drinkwater hoofdzakelijk uit een groot aantal bronnen in de bodem. Een techniek die nagenoeg identiek is aan WKO-bronnen (warmte- en koudeopslag). Onze aandeelhouders, alle Groningse gemeenten en de provincie Groningen, hebben ons gevraagd
om onze kennis en kunde in te zetten voor het realiseren van verduurzaming van de energievoorziening door warmtenetten en WKO-projecten te ontwikkelen en exploiteren. Inmiddels leveren we in Bedum al warmte aan het zwem- en sportcomplex De Beemden. De warmte onttrekken we uit de afvalwaterstroom van de even verderop gelegen fabriek van Friesland Campina. In de stad Groningen werken we nauw samen met de gemeente Groningen en hebben we een
gezamenlijk warmtebedrijf opgericht: WarmteStad. WarmteStad ontwikkelt en exploiteert het collectieve bronwaternet op het Europapark en is onder andere druk doende om in het noordwesten van de stad een groot warmtenet met geothermiebron te ontwikkelen.'
me warmte niet de 'silver bullet' die het grotere energievraagstuk oplost en biedt het platform ook zicht op andere oplossingen. Dat helpt ons bij het behouden van een brede blik.'
Wat is uw stoutste droom op zakelijk gebied?
'Mede dankzij het netwerk dat het Platform met zich meebrengt werken we in Groningen aan het collectieve bronwaternet op het Europapark en zijn we druk doende een mooi warmteproject in Hoogezand te realiseren. Zo'n netwerk heeft daarmee beslist meerwaarde in onze bijdrage aan de transitie naar een duurzame energievoorziening.'
'In een van onze dromen zijn we samen met de gemeente Groningen WarmteStad aan het verwezenlijken. We willen warmte uit de diepe ondergrond, ongeveer 3 kilometer diep, gebruiken om zo'n 10.000 woningen, scholen en bedrijven in de stad Groningen mee te verwarmen. Daarmee verwachten we 8 miljoen m3 aardgas per jaar te besparen en zo de verduurzaming van de stad Groningen een flinke impuls te geven.'
Waarom bent u lid van het Energy Valley Platform? 'Binnen Energy Valley zitten veel partijen die zowel over kennis als een goed netwerk beschikken en daarbij regionaal goed vertegenwoordigd zijn. De ontwikkeling van warmtenetwerken vraagt naast inhoudelijke kennis ook om kennis van de lokale omstandigheden. Daarbij is duurza-
Wat heeft het lidmaatschap van het Platform u opgeleverd?
Waarin kan het Platform zich volgens u nog verder in ontwikkelen? 'Het Platform bestaat vooral uit partijen die op energiegebied iets heel goed kunnen. Er gaat daarom ook veel 'push' uit van het platform. De aanbodzijde is daarmee op volle sterkte. Het zou waardevol om nu ook de vraagkant verder te ontwikkelen. Het nadenken over hoe je die 'pull' kan stimuleren zou een prima ontwikkeling zijn.'
