r'
.N...ll!
.
~
~
~v.
!l ~
I
I
r:
I ;,1ti . "d,l
b:lar g~'ded[e. Tegenove r de saill,IIH was, aan de overz iJ de vaJl de SrL\ ,l(Weg, nog ee n buir engLlclH. Voo r het opsruwen van de Donge werd in de jaren 183 -1 - 183 5 een p c n ~lI1[ensluis gebouwd, rer vervanging V:1n de vroegere inullClaliesluis aan d e Srarendalll. D e sluis wa, gc!l:gcil rus, en de luner en basrion nr. 4 vall de vesting Geenruidenberg en besrond uit achr penanl en en [wee landhoofdcn. OV l:l' dl: pen;lI1ren werd in \ 845 l'en ho ul en brug mer dubbele ophaalbrug gelegd ren be hoev e vall cic verbinding van Geer[rllidenberg met de l..\nhslr:Lll'. Dl' lll'lI h is in \ H90 :l rhchrtlkcn en dl: pen;lll lCIl (.ijn in I ,)·H door de Duitsers verWOl:sr. I)e IlIll e! is in 1') 19 als verdedigingswerk opgehevcn en in 1933 overgcgeven aJIl de Diens! der Domeinen. Uij de ver k~g,ng V,1I1 de Slr;I,llwcg in de jaren derrig is de oostelij ke gr~lLill gw[cndcels gedempr.
Huidigt: lOt:slarlil Hc[ IlL\hnijn VOl)!' ,pringllliddcicil is ;Ifgcbroken . L)c borslweringell zijn nog :tanwczig. De ho mvrije gdlOu wen bevinden zich nog in redelijk goede sraa l', eve nlIs de geweerg::derij. He[ o bjecl is rhans eigendom van de gemeelHC Raalll sJ o nk. ' . ." '.~. !!!~---~~ ~;......c':"':':"'1" ' ''' ' ;.(. 'j '\iT4 ~ ..., '."'. '.,," ~-='''''->:::wl, - '1' :~"""'/;~. i " "''t;~JI';f,ih. ,'Ü,..'1 ~ . ~"-:'' ' : ' .. " .,., , b-' ~ ' . • ;l~ ' f ' · ·;; .. . ~ ' i ' .~ . ~, ' , - "' : . '.A'?' ' - ',' , .. " '",' .. . '" .t'l>~ ~J.+(~.." .. ! ,,;.,:;'1"'1 . '" ". . ". ' J!ö•.: . . .~~~~"." " . :"'1 ~.
~,.
.'. _,1.,/..).',1"._:..
De gq;evem voor d a.c p:\ra gr.uf zijn ll!Hlé<:nd aan:
- J.II. Hus c h, Kroniek v lm Gee r(midenbai!, (GeenruiJl:n· berg, 1931) , 161; A.CTIl. G<:vers Leuv en, (JvL'I'ágl 'V ClI/ Nêer/C/!1d,' vnde c/igillg;/IIiddclell ('s , Cravellhag<:, 1H6<), !lD. Rq;islCl' der Gc:ni c: [heLl.l : Gee rtruidenberg c.<1. ( 18 7'); (bibliulhcck Slicilling MCllllll van Cm· llUDrIl . Utrecht).
.' : ('i.· l.)"J :
" '. l ~· .-'f~~ . . ."- ~...:.p. ':'L'S' :;'. ",#~1:'~1' J:.-;i.";,tr-.,ç.' . PI ": ~~ -4',t....,.,.~;t4~~ j.-··{"'r~ . . I'r. ...,r: , ..
..1.1'.../,.. ....
I'.... .N. h..JI
Noot
~'~,iW
i
I,)
~~.r!'~/~-:.-. ".J~....Lf ':J(:d otZ.".~.1 Lif'·~~. dl. I! 'h:.:''''~'':/~....,.'iI!:: ~ ~'7'~ ..J~.I'__ ~: ,
o~ 100
.;~ .. /;;"'~~~. . .. .. 200
-...:::::~ ::
3bOm
Gerrlru iden herg oll1srrre~'s 1885. !-Iel zu,e/elljk r- front V
De lunet
Specifieke gegevens N(wm : luner aall de Oonge, [ .unct or dCIl rechter ocvcr van dc Donge. Lncatie: topografis che banen 1:50000, blad 4.4 wes t; 1:25 000, blad 44 B; I: 10 000, blad 44 BZ. Ff./.nctie: het bcstrijken van d e straatwcg Breda-Gorin chem in beicle riclni'lgcn cn, in s:ullcnhang met de ves ting Gcertruidenb erg, het verdedigcn van de penanten sluis in hE't riviertje de Dong e. Vestingbnj.(. wk undig e grondvorm: onregelmatig zeshoe kig gesloten werk mct naLte gracht.
136
•• ' :
;0. '
JA "1 :p
Geschiedellis' Het wcrk is aangelegd ill de jaren 18.37- 1839 o p de rcchreroevcr van de Donge tege novc r bastion nr. 4 vall dc vcsting Gcertruidenberg. De lunct hcert in de saillallt eCIl bOlllvrij kruitlllagazijn mcl. reclns daarvan vijf ell link s vier kanonkelders, in de kee l cen I.W lI\vrij gebouw zonder grondd ckking voo r legering en o pslag en vo o rts ce n magnijn voo r springllliddclen. A:HI heide kaillen van her kcclgcbo uw bevindcil 7.ich kee lmuren, waarvall cic z.uid elijkc, gelcgcn ill de as van d c penanrcnsluis, is uirgevo erd als gew ee rgal erij IIIct ti en sc hietsleuven . De lunct was omgeven d oo r ecn natte gracht, waarover vóó r hct kcclgcbo uw een hourcn brug lag, waarvan cen gcd ee ltc als rolbrug was uirgevoe rd. In 18<)2 is dc rol brug vervan ge n door een houten brug mer een uiin eeill
~
~~~ ~---r----~----,
o
20
De IUJ/ el
~o
~Itln
60
AO
100 r
de Donge i ll /879.
I k ,wunkeldc:n; 2 fJo()Jdw(cI; J k c:ehrltlur; " bCJll1v nï gL'IHJlIW;
5 bmI!.; 6 w C/ccrknil/i!. (pc:rUII1IL'l'Ish'I') (BiblIOlheek SlidJLlng
Ml'Illlo VIl Il C"e!Jo()r!I , Ulrn/Jl, 1~L'gisll:r dL'>' Gel/IL).
t~
è
J
-U
~
-T-
j
I...aJ
6
o
~j
.- ~
-f
F
\.~~
__
q==--.~-===i 20 40 60 RO
3 100 r
l)e lunet aan de D onge l'rt l879,
I k ,lnU1Jkt:ldL'r~;; 2 ho()j~heJ(d; 3 kL'elrnutlr; 4 b(un'vnJ gL'bott7.v;
5 brt-tg; 6 7.()(,lferkering (penetntenslu.i}) (BibLiotheek Stichting
kt t.: llJJ () va ti C~() C: hoo rJl) lJ, n:ch,) Reg l)'[e r tier C; enJc).
FORT LUNET
DE LUNET OP DE RECHTEROEVER VAN DE DONGE IS DE ORIGINELE NAAM VAN FORT LUNET ZO ALS WIJ DIT OUDE MONUMENT NOEMEN . MET DE BOUW VAN DE LUNET IS BEGONNEN OP MEI
I
839 .
DE
LUNET
IS
AANGELEGD
DOOR
I DE
CAREL FREDERIX GEIJ EN AFGEMAAKT DOOR DE
1837
MAART
MAJOOR
EN HET IS VOLTOOID IN
EERSTAANWEZEND-INGENIEUR
I E KAPITEIN EERSTAANWEZEND-INGENIEUR
JEAN ESAYE DUIJVENÉ. DE
TOTALE
KOSTEN
165 .000,-
VAN
DE
BOUW
VAN
DE
LUNET
HEBBEN
TOTAAL
ONGEVEER
F
BEDRAGEN.
DE BESTEMMING DIENDE IN DE EERSTE PLAATS TOT DE BESTRIJKING VAN DE GROTE WEG VAN
BREDA
NAAR
WATERKERING
IN
GORINCHEM DE
DONGE ,
EN DE
TEN
TWEEDE OM
ZOGENAAMDE
SAMEN
MET GEERTRUIDENBERG
PENANTENSLUIS ,
TOT
HET
DE
UITERSTE TE
VERDEDIGEN . OP DE BORSTWERINGEN STONDEN TWEE KANONNEN VAN
I
2
C M
IJZER , DIE DIENDEN TOT
HET BESTRIJKEN VAN DEN BREDASCHENSTRAATWEG EN DE SPOORWEGDIJK. ER WAREN GEEN VASTE BEZETTINGSTROEPEN VOOR HET FORT VASTGESTELD . HET TERREPLEIN (BINNENRUIMTE) HEEFT EEN OPPERVLAKTE VAN
800
M2 . IN HET TERRE
PLEIN WAS EEN GRINTPAD EN VOOR DE KANON KAZEMATTEN LAG EEN GRINTPLEIN .
GRACHTEN
DE LUNET WAS OMRINGD DOOR EEN NATTE GRACHT VOOR DE FACEN EN FLANKEN .
VOOR DE WEG VAN BREDA NAAR GORINCHEM
LAG NOG EEN GRACHT.
DEZE KREEG ZIJN
WATER UIT SLOTEN IN DE POLDER .
DE HOOFDGRACHT STOND IN VERBINDING MET DE DONGE DOOR MIDDEL VAN EEN SLUIS .
DE UITWATERINGSSLUIS IN DE RIVIERDIJK IS GEMETSELD EN BESTAAT UIT EEN KOKER MET
VOOR-
EN
ACHTERFRONTMUREN .
HET DIENDE
ER
VOOR
DAT HET WATER
IN
DE
HOOFD
GRACHT VERFRIST ZOU WORDEN. ER ZIT EEN KLEP IN DIE OPEN GAAT ALS DE STAND VAN HET
WATER IN DE DONGE HOOG STAAT EN ZICH SLUIT ALS UITWATERINGSSLUIS WERD
30
NOVEMBER
1838
HET WATER IN DE DONGE ZAKT . DE
OPGELEVERD .
DE BERMEN WAREN DESTlJDS MET DOORNENHAGEN BEDEKT .
KAZEMATIEN
DE
KAZEMATTEN
BESTAAN
UIT
I
0
ARCADES
(AFDELINGEN),
OVERDEKT DOOR
HALVE- EN
CIRKELVORMIGE GEWELVEN. HET GEBOUW IS AANGELEGD OP EEN PAALROOSTERWERK VAN DENNENHOUT. DE PALEN ZIJN
0 ,3
M IN MIDDENLIJN EN
7
M LANG . IN TOTAAL ZIJN
546
PALEN VERWERKT IN DIT GEBOUW. ELKE KAZEMAT HEEFT EEN KANONSCHIETGAT BESTAANDE UIT EEN NIS DIE KAZEMAT ZELF HEEFT EEN INHOUD VAN BIJNA
58
M
I
M DIEP IS . DE
~
OP DE PUNT WAAR BEIDE FLANKEN VAN DE KAZEMATTEN TEZAMEN KOMEN BEVINDT ZICH EEN KRUITMAGAZIJN . BRUIKT ALS
DIT KRUITMAGAZIJN
BERGPLAATS
VAN
KON
8000
KG
BUSKRUIT BEVATTEN
ONGEVULDE PROJECllELEN ,
PEK,
HARS
EN
EN
WERD
ZWAVEL .
GE HET
KRUITMAGAZIJN WAS DE ENIGSTE AFDELING IN DIT GEBOUW DAT BETEGELD WAS .
3 WAS INGERICHT 838 OPGELEVERD .
KAZEMAT NUMMER
30
NOVEMBER
I
ALS BERGPLAATS VAN DYNAMIET. HET GEBOUW IS OP
KEELGEBOUW
HET KEELGEBOUW BESTAAT UIT
5
ARCADES EN IS AANGELEGD OP EEN PAALROOSTERWERK
EN OVERDEKT DOOR GEWELVEN EN GROND . DIT GEBOUW RUST OP TOTAAL SLUITMUUR AAN DE BINNENZIJDE DER LUNET IS VOORZIEN VAN IN
DE
TWEE
LOKALEN LOKAAL
I
2
POORTDEUREN
EN
3
ZATEN
BEVINDEN ZICH
2
ELK
OORSPRONKELIJK
20
305
PALEN . DE
SCHIETGATEN .
DRIE
SCHIETGATEN .
IN
DE
GEWEERSCHIETGATEN (DEZE ZIJN DICHTGEMETSELD),
WAS BESTEMD OM BUSKRUIT OP TE SLAAN . DIT LOKAAL KON
10.000
KG BUS
KRUIT BEVATTEN .
AAN
DE NOORDZIJDE VAN
HET KEELGEBOUW WAREN TWEE PRIVATEN (WC iS) AANWEZIG
.
DEZE ZIJN AFGEBROKEN .
HET KEELGEBOUW IS EVENEENS OP PANNENDAK . DIT DAK WERD PAS OP
30
NOVEMBER
1838
OPGELEVERD ,
BEHALVE HET
I MEI 184 I OPGELEVERD .
DE BLIKSEMAFLEIDERS ZIJN ER PAS IN
1897
OP GEKOMEN .
MAGAZIJN VOOR SPRINGMIDDELEN
HET INMIDDELS AFGEBROKEN
MAGAZIJN
VOOR
SPRINGMIDDELEN
LEIDING VAN KAPITEIN EERSTAANWEZEND-INGENIEUR TE
's
WERD
IN
1907
HERTOGENBOSCH J . F . SCHMÖLE
EN ONDER TOEZICHT VAN DE OPZICHTER VAN FORTIFICATIËN DER
I E KLASSE F . H . BAUER
GEBOUWD .
DE KOSTEN HEBBEN F
746 ,97
BEDRAGEN.
HET GEBOUW WAS BESTEMD TOT BERGING VAN OEFENINGS- EN OORLOGSMATERIEEL .
BRON :
REGISTER VAN GEERTRUIDENBERG .
ONDER BEHEER VAN DEN EERSTAANWEZEND-INGENIEUR TE BREDA .
ARCHIEF :
C . STIJl"; - STICHTING MENNO VAN COEHOORN .
ONDER
De Stem 11 april 1970
ZONDAG UITGEROEPEN TOT BEZINNINGSDAG
J)~ J Ic· J"ho j - i-/_
1'7;ra
LUÎlette bezint zich op doelstellingen (Van een onzer verslaggevers)
"Lunette is uitgegroeid tot een jon gerencentrum, dat er zonder al te RAAMSDONKSVEER - Fort Lunette, aan de oever van De Donge, heeft · veel materiële en financiële middelenl in geslaagd is om bijna alle jongeren voorlopig op zondag geen programma. Dat wil niet zeggen dat de poorten op groeperingen te integreren. De sfeer zondag voortaan gesl.::ten zijn. Iedereen mag vrijelijk in en uit. De Lunette is goed. Ik heb bijvoorbeeld op één :eiding wil zelfs bereiken dat iedereen in en uit móet. Want men wiJ zich dag wel tien verschillende jongelUl bezinnen op de doelstellingen en de taken van de fortificatie in de samenle ving van de beide Dongemondgemeenten Geertruidenberg en Raamsdonks achter de bar zien staan. Ik kende er geen één van. Toch werden de zaken veer. goed gerund en de kas klopte aan he einde van die dag precies met de Zondagmiddag vindt een eerste dis "Iedereen die sociale medever voorraden. Dat vind ik een succes. cussiebijeenkom.st in het kader van antwoordelijkheid wil dragen, moet Het gaat allemaal van zelf, geen die bezinning plaats. Men hoopt dan zondag maar eens op de proppen ko wanklank wordt er gehoord". eerst met zoveel mogelijk belangstel men. Gezamenlijk kunnen we wel Lunette krijgt trouwens ook aan lenden te praten over algemene on licht veel bereiken. We kunnen de dacht van de buitenwacht. Door be derwerpen, daarna in kleinere groep goede dingen van elkaar overnemen, middeling van functionarissen van jes te praten over-specifieke proble we kunnen het slechte wegslijpen. het provinciaal opbouworgaan. die men, om tenslotte met de grote groep Het zou verkeerd zijn om alleen maar lucht hadden gekregen van de acti weer bijeen te komen en een slot rechtlijnige structuren op te zetten viteiten in de Dongemond-fortificatie, communiqué op te stellen. Het is eveneens verkeerd als er in werd Lunette aangewezen als stage Marcel Nuyten, die zich in de lei Lunette alleen maar passief gerecre projekt van de Sociale Academie ding van Lunette de afgelopen maan eerd wordt. We moeten samen probe Markendaal in Breda. "Het zijn nog den verdienstelijk heeft gemaakt, ren om iets goeds op touw te zetten", wel allemaal eerstejaars die we krij vindt dat er een gezamenlijk jeugdbe aldus Marcel Nuyten. gen maar het voordeel ligt hem VOor leid moet komen in de beide Donge Marcel Nuyten die tot nog toe over al in de immense hoeveelheden werk mondgemeenten. "Het zou ideaal zijn de hulp van gemeentewege in Raams die je kunt verzetten met toch al min als daarin Lunette de taak van tref donksv€eT heel best tevreden is, ter of meer deskundige krachten. We centrum krijgt, terwijl het cultureel wijl van de zijde van Geertruiden kunnen nu een goed zomervakamie en maatschappelijk centrum in de berg nog wel wat meer gedaan kan programma gaan maken. En we gaan Marktkazerne gevestigd is", aldus worden, meent dat het goed is om nu nog veel meer doen", aldus Marcel Marcel Nuyten, die VIlTig hoopt dat €eTst eens de rem erop te zetten, on Nuyten, die hoopt dat hij vanaf zon de stichting Zalmsteek, die de Markt danks de geweldige snelheid waar dagmiddag half drie, als de discussie kazerne exploiteert, ook aan de dis mee Lunette zich als ontmoetings begint, nóg meer hUlpkrachten krijgt centrum heeft ontwikkeld. cussies zal deelnemen. aangeboden.
Het Kanton 19,.,,. mei 1971
STICHTING NA STICHTING· WORDT OPGERICHT.
Fort Lunette en . Mar l{tl{azerne bieden ruimte aan buurlwerl{ "
'--
In Geertruidenberg1 en in Raamsdonksveer wordt hal'd gewerkt aan d.e verbetering van het buurtwerk, of liever aan het scheppen van ruimte om het J!,uurtwetk beter te laten functioneren.
.
Nu heeft Geertruidenberg de Marktkazerne en Raamsdonksveer heeft Fort Lunette; bide zijn door hun grootte uitermate geschikt voor activiteiten van grote groepen mensen.
Verzoek De gemeente Geertruidenberg heeft al een verzoek aan de minister gericht voor subsidie, want architect H. Valk uit Helvoirt, die de Markt kazerne eens kritisch bekeken heeft. schat de 'verbouwingskosten op 500.0011 gulden. De verbouwing zal cl"Xl voornamelijk van binnen moe ten gebeuren, om '\. de kazerne ge schikt te maken voor activiteiten als het houden van sociëteitsavonden voor bejaarden en het spelen met kinderen in de peutercrèche. Vooral die groepen hebben be hoefte 'wan een goed g·eo1utilleerde ruimte. De . stiahting Ontmoetin,gs centrum Mark;tkaverne is in het le ,",e n g,e xoepen om dit uit 1791 date rend" pand leefbaa,r te làt'e n maken.
Sinds 1967 staat de Ma,rkbkaZieme trouwens al leeg; de milita.ir,e n zijn overgeg.aan n8Jar Kézersveer. Wel zttten er al jongerengroepen, me van gebrek aan conliort geen punt ma kten, maar cLe k mdercréche ' is geves tigld in de Paddestoel, doe oude nood huisvesting van het gemeentehuis, . en die beja,arden komen op v,e,rschil lende plaaJtsen bij e1k,a,a,r.
Stichtin~ In oprichting is de stichting G~ .. meenschapswerk, die in \ Geertrui denberg etn in Ra,a msdonks,v,eer za] Olperer'en. Het TS trouwerlJS ,e en heel ing,ewik kelde geschiedJenis met al die stkh tin.g.en. Daar i,s in . Geert'l'Ulidenberg de Süooting Z'alms1leek, die een soo,r t ov,erkoepelffild orgaam probee.rt te zijn. Maar Stichting Zalmsteek doet weer . ni,ets in R
en li.aarrnsdonk,sdorp wa,a r het de Stkihting Ruirmte is d1e bemiddelt tussen g'emeentehestu'll1r en buurt wel'k. Stic;hrt;ing Rmilimte houdt zich, de naam zegt het duidelij:k gtenoeg, bezig met het zoeken v·an ruimte voor ver,entgingen en dergelijke. Wie ruimte zoekt gaat na,ar de Stichting Ruunte. Dat is i:n ied er g.eval een kla.re ?laak. Zo i<s het ook weer Stichting Ruimte die zich ont fermde ov·er roQ't ·LUIll,ette, g'elegen tussen Geertruidenbeng ell1 Raams d.onkisveer, op de rechteroever v,ar> d,e Do,n ge.
Lunette Het wa's v'ermoedelijlK in 1837 (toen werd àe bouw Ln ieder geva,l aanbesteed) dat het fort g'ebouwd Ls als v,e rdedigingsvesting t'eg,e n de aLs ve'I1dedLgin,gsv,e sting tegen _d'e Belgen. Die hadden toen net iin 1830 . een ei,gen land en tussen hen en de Noo'n d-Nederlanders boterde het niet zo goed. In de dertiger jaren van die eeuw had men een wateJ'~e·ring g ... bouwd om als het nodig was de po,l ders ten zuiden van Raamsdonks veex en Geertruidenbeing oude,r wa ter te kiunnen ?lettetn. Fürt Lunette beschermde deze watenkering, wa,g bov-end,ien e.en v,ooruitgeschoven
punt wn de eigenlijlke ve.stilIlg GeertJ:uidenherg en bo'v endien kon men v·anuit het fort de grote rijks weg in beide riahtin,g en oncle,r vuur houd,en. Ge1ukkig zijn al die dingen nooit nod~g g,ewe€st. In de winter 1944-1945 heeft een Belgisch leger onder-deel de wacht gehouden in fo,r t Liunette, de Dui1sers zijn er waar.sctbijnlij'k ook wel geweest en vermoedelij k zullen er in de eer~tp weI'eldoorlog wel soldaten startkl,a ar ge1egen hebben om het land te v'e,r cLedLgen. Later l,ag er een ~n Geer tl'Uidenberg gelegerd garniwen en
momenteel ziJtten er de 2le:everken ners. Ook een Jong N.e derland groep huist er en de rijkspolitie heeft er een opslagruimte. Er zijn in het fort 11 ruimten, waaronder drie grote. Onlangs zijn er toiletten aangebracht. De toe gangswegen . naar het fort zullen wor,den verfraaid en Stichting Ruimte verwacht dat het waar schijnlijk de · kabouters (die kJeine padvindstertjes) zullen zijn die de laatste plekjes in het fort op gaan eisen VOOr hun activiteiten. Maar officieel is dit nog niet.
DE STEM VAN ZATERDAG 19 MAART 1977
EXPLOITATIE-OPZET CULTUREEL . CENTRUM RAAMSDO'N KSVEER KLA'A R
'
I
(Van een onzer verslaggevers) RAAMSDONKSVEER - De Stichting Ruimte, die verge vorderde plannen heeft voor de bouw van een cultureel cen trum annex sportzaal in Raamsdonksveer, heeft de eer ste exploitatieopzet gereed. Het opzetje is verzonden aan het Raamsdonkse gemeentebe stuur met het verzoek de zaken door te sturen naar mogelijke subsidiënten zoals het ministe rie van CRM en de dienst voor
de aanvullende werkgelegen heid.
In kringen van de stichting gaat men zich binnenkort, uit-' gaande van de gedachte dat subsidies zal worden verleend tot een bedrag van 95 procent, praten over acties, die de reste rende vijf procent op tafel zul len moeten brengen. In de eerstkomende bestuursverga ,dering zal over deze zaken worden gesproken.
De geruchten die in Raams donksveer de ronde doen, als zou de stichting, Fort Lunette willen afstoten, zIJn volgens een woordvoerder van ' de . s tichting volkomen uit de lucht gegrepen. Er ligt een bestuurs besluit dat Fort Lunette ruimte biedt aan zeeverken ners, krachtsport, en twee jon gerengroeperingen. Het is vol gens het bestuur de bedoeling de rUlmte zeker nog voorlopig ?~n .te houden. Er zijn weinig
De Stem 26 februari 1980
Het dorp Ràamsdonksveer heeft niet zo erg veel monu menten meer. Reden voor raadslid Cor Pagie van Ge meentebelangen om tijdens de onlangs afgestoken alge mene beschouwingen bij de begroting, nog maar eens de aandacht te vragen voor het behouden van de weinige monumenten. Fort Lunette is er zo een van. Namens zijn fractie vroeg hij het college
om nog maa-r eens de moge lijkheid te onderzoeken van overheidssubsidie voor een eventuele restauratie. De kraan van rijksgelden drup pelt nog slechts. Als het niet mogelijk zou zijn rijkssubsi die te krijgen om van de puin weer echt "fort Lunette" te maken, dan verwacht Ge meentebelangen andere voorstellen om Fort Lunette tegen verdere verloedering
en verval te beschermen. Op de ontwerpbegroting staat Fort Lunette als Pro Memo rie-post opgenomen. Dat wil zoveel zeggen .als "we ramen nog niks, maar we houden in het achterhoofd dat er straks t ch eens wat geraamd zal moeten worden" . En dat straks komt wat ons betreft steeds dichterbij als men nog iets behouden- wil voor de toekomst.
klachten en het bestuur onder-= houdt goede betrekkingen met de gebruikers, Mogelijk kan het gerucht met betrekking tot afstoten van Fort Lunette de wereld in zijn geholpen toen enkele maanden geleden een ponyve reniging een verzoek tot het stichtingsbestuur heeft gericht pony's te mogen stallen in het fort en er een soort binnenma nege in onder te brengen. Het rcwn
bestuur van de stichting heeft deze zaken doorgestuurd naar het gemeentebestuur, om erachter te komen of er mo~e lijkheden aanwezig zijn. Bij návraag bij de huidige gebrui kers bleek, . dat er nogal wat weerstand tegen de komst van de ponyclub zou bestaan. Dat probleem is volgens een woordvoerder van de stichting opge~ost. De ponyclub zou in middels elders onderdak heb ben gevonden.
Opknapbeurt voor fort Lunette
• Het fort Lunette.
)Je
Van een onzer verslaggevers
Jie111 IJ-;i , (9tJ 'I
De gracht en het buitenterrein rondRAAMSDONKSVEER - Het college om Fort Lunette zijn sterk vervuild en van B en W van Raamsdonk wil een vervallen. Volgens het college is het krediet van f 24.214,- beschikbaar stel noodzakelijk de gracht uit te baggeren len voor het uitbaggeren van de gracht en te herprofileren, het achterterrein te rond Fort Lunette en het reconstrueren reconstrueren en het vuil af te voeren. van het buitenterrein aan de west- en zuidzijde van het fort. De inlaatsluit en het gedeelte onder de
De Stem 4 april 1985
J)e
J!e 1/--1
AANZIEN 7'- ~- ytYJ FORT LUNETTE VERBETERD • Fort Lunette in Raamsdonksveer is de afgelopen twee we ken grondig onder handen genomen. Met name het aanzien van de grachten rondom het oude fort is nogal veranderd. Tot voor kort waren die vrijwel dichtgegroeid, nu, na het schoonmaken, ziet de voorbijganger een open watervlakte. Ook de aarden wallen zijn opgehoogd en geëgaliseerd. De muren van de vroegere kanonskelders zijn aan de binnen kant chemisch gereinigd, zodat de meeste verf is verdwenen en het fort weer wat meer op een fort lijkt. Alle rommel is van de binnenplaats verdwenen en de grond is 'omgeploegd'. Daar zal binnenkort weer gras ingezaaid worden. De werk zaamheden aan de gracht en de wallen zijn vrijwel afgerond. De zeeverkennersgroep en de popgroepen blijven voorlo pig gewoon gebruik maken van het fort. Het Raamsdonkse gemeentebestuur heeft wel plannen om te zijner tijd het uit 1837 stammende fort te restaureren, maar die verkeren nog in een zeer pril stadium. Zoals dat ook in vele andere ge meenten het geval is, zijn de financiën het grote struikel blok.
-
FOTO DE STEM / JOHAN VAN GURP
- ~OTO DE STEM / JOHAN VAN GURP
brug zullen geheel vrijgemaakt worden van grond en puin. De kosten zijn berekend aan de hand van een offerte van Schapers bv, die het werk zal verrichten. De raad zal het voorstel woensdag 19 december behan delen. De vergadering begint om half vijf.
De Stem 13 december 1984
Visie • )a,maar geen locatie Raad Geertruidenberg: te vroeg om Fort Lunette aan te wijze.n. door Ralph van Wolffelaar
[email protected]
- Op meer duidelijkheid over het hoe en wat van een jongerencentrum had de gemeenteraad van Geertruiden berg lang genoeg gewacht, maar om nu alvast ook een voorkeur uit te spreken voor Fort Lunette als vestigingsplaats, was nog te vroeg. Dat bleek bij de voortzetting van de donderdag geschorste raadsver gadering. Alle partijen waren het erover eens dat het goed is dat er een document ligt met uitgangs punten waaraan een locatie getoetst kan worden. Juist daarom was het te vroeg om~ ~ Fort Lunette aan te wijzen, meende onder andere ook Partij Samen werking, dat haar amendement om het hoofdstuk met de locatie te schrappen, voldoende steun zag krijgen. Het locatie-hoofdstuk had er niet in moeten staan", gaf vervangend wethouder Lida Verschuren toe. "Wij stellen nu alleen de visie vast, maar hef geeft wel aan hoe lastig de zoektocht is." Het" college van burgemeester en wethouders zoekt al tijden naar een geschikte locatie voor een jon gerencentrum. Daar wilde Piet de Peuter (SP) nog wel wat over kwijt. "Ik erger me eraan dat uitge rekend het grootste jongerencen trum van de gemeente, namelijk het Dongemond College, op haar terrein geen kleiner broertje ofzus je wil hebben." Keerpunt 74 zette bij monde van Wendy Muis nog wel wat vraagte kens bij de invulling van de uren dat het centrum geopend zal zijn, maar stemde uiteindelijk wel met de visie in. RAAMSDONKSVEER
Fort Lunette is de beoogde vestigingslocätie voor het Bergse jongerencentrum.
~
foto Johan Wouters/ het fotoburo
,
.
!'Is Fort Lunette wel veilig?' Veel opmerkingen over beoogde locatie voor Bergs jongerencentrum. door Ralph van Wolffelaar RAAMSDONKSVEER - De
politieke partijen van de gemeente Geertrui denberg zetten nog de nodige vraagtekens bij Fort Lunette als plek voor een jongerencentrum in de gemeente Geertruidenberg. Dat bleek dinsdagavond tijdens de be spreking van de visie op het jonge rencentrum in de commissie Sa menlevingszaken. Meest enthousiast over de visie was de PvdA-fractie, die zich bij monde van Mirjam de Groot steeds sterk heeft gemaakt voor een jongerencentrum. Opmerkingen waren er onder meer over de veiligheid van het Veerse fort. "Wat gebeurt er als bal
dadige .jongeren 's avonds daar vlak längs het water naar huis gaan?", zei uitgesproken tegenstan der Wim Q!lirijnen (Partij Samen werking). CDA-er Anton Krols vond het vreemd dat de brand weer al akkoord is met het fort als locatie. "Er is in geval van calami teit immers maar één vluchtweg. - Wat ons betreft moet er ..nog eens goed gekeken worden naar deloca tie. Is er geen plaats te bedenken waar het centrum beter in de sa menleving is in te bedden?" Piet de Peuter (SP) vroeg zich daar op af waarom in de zoektocht naar een locatie De Bakkerij was afgevallen. "Te veel overlast? Ik
'Te veel overlast bij de Bakkerij? Ik woon ernaast, en hoor e'cht nooit wat'
de Stem 16 en 28 april 2009
~
De Stem 30 april 2009
5o·4·lov9
Fort Lunette uit visie jongerencentrum'gehaald Bij de behandeling van de visie op een jongerencen~rum in Geertr';lidenb~~g heeft Partij Samenwerking een amendement ingediend ~m een zUivere vIsie vast te steUen waarin nog geen locaties genoemd en beoordeeld worden.
Het college presenteerd e een vi sie die ook de behandeling van een aantal locaties bevatte. Met Partij Samenwerking vonden een aantal partijen dat dit niet zuiver was en dat het erop leek dat er al een keuze voor een jongerencentrum gemaakt was, Nu is een visie vastgesteld waarin de criteria opgenomen zijn die worden gehanteerd bij de keuze van de plaats waar een jongerencentrum moet ko men en waar niet meer gesproken wordt over eventuele locaties .. Partij Samenwerking wees er in het debat op dat Fort Lunette geen ge schikte locatie voor eenjongerencen trum is omdat het aan de criteria niet voldoet. Bovendien wordt het Fort o.a, gebruikt door de waterscouting groep Mafeking, Deze club vraagt al 4 jaar om uitbreiding binnen het fort maar krijgt hiervoor maar geen duidelijk 'antwoord van het college, Integendeel, ze werden nu gecon fronteerd met de visie en door het, college werd verteld dat dit nu eerst weer onderzocht moet worden om tot een besluit tot uitbreiding van de ruimte voor Mafeking te kunnen ko men. Mafeking wordt dus weer met een kluitje in het riet gestuurd.
________________
Partij Samenwerking zal proberen te voórkomen dat een jongerencen trum in Fort Lunette gerealiseerd wordt. Het fort is, naast het feit dat Mafeking daar graag uitbreiding wil, totaal ongeschikt omdat het aan de geformuleerde criteria niet voldoet. Het is te klein, het voldoet niet aan de beschreven uitstraling, het is onveilig en ligt te dicht bij zowel de bestaande bebouwing (woonschepen) als de ge plande nieuwbouw. Bovendien moet er enorm geïnvesteerd worden om het ge:;;chikt te maken. Verlichting, toiletten etc. zijn in dat gedeelte nu niet aanwezig. Tot slot hebben wij het college gevraagd hoe de status ' van het monument zich verhoudt tot de geplande activiteiten van een jon gerencentrum. Daar hebben we van het college nog geen antwoord op gekregen. Partij Samenwerking vraagt daar naast, gezien de noodzaak van een goed uitgerust en veiligjongerencen trum, het college om de zoektocht naar een alternatieve locatie nu snel verder door te zetten, Namens de fractie van Partij Samen werking Ery Kooi en Wim Quirijnen
~---------------------- _ I
woon ernaast, en hoor .echt nooit wat." Zijn uitspraak dat hij zich stoorde aan de gedachte dat iedere jongere' sowieso overlast veroor zaakt, kon links en rechts op bijval rekenen, Jongërenwerkster Jozien Teuben sprak zich uit over de vraag of jongeren die nu tussen wal en schip vallen, straks in het centrum binnenlopen. "veel jonge ren die ik spreek, zeggen geen mi nuut langer dan noodzakelijk op school te blijven, Je moet zo'n cen trum niet zien als een hangplek, maar als een multicultureel ont moetingscentrum voor de jeugd." Inspreker John Licher, voorzitter van de zeeverkenners, die nu het foit gebruiken, waarschuwde het financiële plaatje niet te onder schatten. "Er moeten toiletten en verwarming in komen, Er is nu niks, het is nu alleen maar een hoop stenen,"
Stad&Streek
22 I Woensdag 10 maart· 201 0
BN/DESTEM
• I
hier en ooit •••••••••••••••••• door Paul de Schipper
Fort Lunette is een zeshoekig, bomvrij gebouw met negen kanonkelders, een kruitmagazijn en een geweergalerij met schietsleuven.
Fort Lunette aan de Donge
F
ort Lunette bij Raams donksveer is op dit mo ment het toneel van een opvallend procedureel slag veld. De Oudheidkundige Kring Geertruydenberghe blokkeert er met een rechtbankprocedure de bouw van appartementen, omdat die bouw fort en omgeving zou aantasten. Met als gevolg dat de projectontwikkelaar zijn apparte menten niet kan verkopen, omdat de bouwvergunning vanwege de proc-edure nog niet onherroepe lijk is. Waarom ligt dat fort daar eigen lijk? In ieder geval niet om Napo leon uit de Lage Landen te hou den. Het bastion is het tussen 1 maart 1837 en mei 1839 opgetrok-
Een curiositeit, gebouwd om een aanval van de Belgen af te weren ken onder toezicht van majoor ingenieur Frederix Geij. Het bouwwerk koste 164.935 oude Ne derlandse guldens, inclusief de keurig in de administratie verant woorde bliksemafleider. Fort Lu nette is in die zin een curiositeit, dat het onder meer is gebouwd om een aanval van de BelgeJ;l af te weren. Formeel was Nederland toen nog in staat van oorlog met België, na de opstand die op 25 au gustus 1830 in Brussel begon. Die opstand was gericht tegen de auto ritaire regeerstijl van koning Wil lem I. Zo voortvarend als de ko- . ning de econorllie stimuleerde, zo conservatief was zijn politiek. In bestuur en hoge legerposten wa ren de Belgen ondervertegenwoor digd. De taaldwang zorgde voor weerstand en de katholieken eis ten vrijheid van onderwijs en godsdienst Op 4 oktober 1830 werd de onaf hankelijkheid van de Zuidelijke Nederlanden onder de naam Bel gië uitgeroepen. Een Nederlands
leger van 12.000 man rukte op naar Brussel, maar gaf de strijd na vier dagen op. In 1839 volgde de definitieve Belgische afscheiding. In die tijd knapte Nederland snel . als de hazen de verslonsde verde digingslinie ten zuiden van de ri vieren op. Om zich tegen een mo gelijk inval van de opstandelingen te verdedigen, verrees op de ooste lijke oever van de Donge een zes hoekig, bomvrij gebouw met ne gen kanonkelders, een kruitmaga zijn en een geweergalerij met schietsleuven; met daarom heen een vestinggracht. Taak van het b.astion was ook om de straatweg Breda-Gorinchem te bewaken. Aan de andere kant van die weg lag nog een buitengracht, nu een laaggelegen, braakliggend terrein. Taak van het fort was ook het be waken van de penantensluis, een flexibele sluis die in tijden van nood als dam in de Donge fun geerde. Die dam was onderdeel van inundatiewerken, die samen een waterlinie vormden. Om het fort is nooit gevochten, al werd het wel bezet door de Bel gen. In 1944, bij de bevrijding, was er een Belgisch bewakings korps van fuseliers gestationeerd. Bij aanhoudende beschietingen door Duitsers sneuvelde één Belg. Eind jaren '60 vond er een inval plaats. jongeren kraakten het over woekerde fort en gebruikten het als jeugdsoos. Al met al is Fort Lunette een altijd nutteloos gebleven defensiewerk, een fort waar nooit echt om ge vochten is. Toch, de vorm en de historie zijn redenen genoeg om het te koesteren als monument en erfgoed van de gemeente Geertruidenberg. Dat is ook de in zet van de knokpartij van de oudheidkundige kring met pro jectontwikkelaar en gemeente. De gemeente doet op dit moment onderzoek naar de toekomstige gebruiksmogelijkheden van Fort Lunette. Begin 201Oyoet hierover een besluit worden genomen.
t
r
v "d i
s
donderdag 1 juli 20 10 BN DeSlem.nl
Kijk voor het laatste nieuws ook op:
H
www.bndestem.nl . j
sta &streek 12 9
Veel wensen en weinig ruimte in Lunette
door
Henk van Ingen henk.vani
[email protected] l
RAAMSDONKSVEER - Een beperkte
ruimte~en~eel veel partijen die er
graag gebruik van willen maken.
Dat is een notendop waar het om
draait bij fort Lunette in Raams donksveer. .
Om alles eens goed op een rijtje te
te krijgen hield de gemeenteraad
van Geertruidenberg gisteravond
een zogeheten rondetafelgesprek.
Alle geinteresseerden en huidige
gebruikers konden daarbij hun
wensen en ideeën tijdens een
open discussie op tafel leggen.
Nu wordt het grootste gedeelte
van het fort gebruikt door Zeever
kenners Mafeking Groep. Zij wil
len eigenlijk meer ruimte om gro
ter te groeien dan de club met ne
gentig jeugdleden die ,ze nu zijn.
De Bergsche Battery zit met het
zelfde probleem. Te weinig plek
om hun kanonnen en ander mate
riaal te onderhouden of op te
slaan. Ook een cabaretgroep
maakt al sinds jaar en dag gebruik
van een vam de ruimtes, maar
heeft verder geen wensen. En daar
mee is het fort goeddeels verge
ven. Terwijl Ad Snijders graag vier
à vijf nissen wil omtoveren tot re _ petitieruimtes voor beginnende bandjes. Mirjam de .Groot van de PvdA vroeg zich af of de Bergsche Batte. ry niet wil verkassen naar de oude brandweerkazerne in Geertruiden berg. Die staat leeg. Voorzitter An ton Krols van de, Battery zei daar weinig voor te voelen. "Dan zou-
•
Fort LuneUe is een gewilde stek voor veel verenigingen. Aan de gemeenteraad de taak om te bekijken hoe het verdedigingsw.erk zo goed mogelijk ge bruikt kan worden door alle belangstellenden. foto Paul de Schipper
den we weer moeten verhuizen. Bovendien zitten we nu op een perfecte locatie die past bij onze ac tiviteiten." Ook het eventueel de len van hun ruimtes met bijvoor~ b~eld bandjes zag hij niet zitten. "Dan moeten al onze spullen
steeds verplaatst worden." Mafeking vond het prima om te verhuizen. Mits ze eenzelfde soort stek terugkrijgt. Dat betekent veel ruinlte en dicht bij het water. De Oudheidkundige Kring zette in op een flinke opknapbeurt van het
fort. Iets dat hard nodig is, beaam den ook alle gebruikers. Daarnaast zou er een plan moeten worden gemaakt waarbij de opbrengsten van het gebruik van pet fort wor den aangewend om het ook in de toekomst te onderhouden.
De gemeenteraad liet alles eens goed op zich inwerken en besloot eerst' eens zelf een kijkje in het fort te nemen. Om zo met eigen ogen de staat van het verdedigings werk te zien en de mogelijkheden ter plaatse te bekijken. .
Raadsbesluit gemeente Geertruidenberg t.a.v. herontwikkeling en restauratie Fort Lunette
Nummer 12 De raad van de gemeente Geertruidenberg; gelezen het voorstel van het college van 20 september 2011; dat het historische Fort Lunette, als verdedigingsbolwerk van de oude vesting Geertruidenberg en als uniek onderdeel van de Zuiderwaterlinie, in een slechte staat van onderhoud verkeert; dat het Fort door zijn specifieke ligging aan de oever van de Donge, herontwikkeld kan worden tot bijzonder cultuurhistorisch ‘pareltje’ en daarmee kenmerkend voor de totale gemeente Geertruidenberg; dat herontwikkeling van het Fort met name gericht kan worden op het cultuurhistorisch gebruik, alsmede op een stimulans van toeristisch en recreatief gebruik en van de lokale economie; dat voor de restauratie van het Fort subsidie is verstrekt door het Rijk, waarmee een belangrijke stimulans aan het restauratieproces wordt gegeven; dat, mede ter voorkoming van verder verval van het Fort, op zo kort mogelijke termijn de restauratie van Fort Lunette in gang moet worden gezet; besluit: De raad besluit: 1. in te stemmen met het aanmerken van Fort Lunette als belangrijk historisch verdedigingsbolwerk van onze gemeente en van de Zuiderwaterlinie en prioriteit te geven aan de restauratie van dit cultureel erfgoed; 2. in te stemmen met de restauratie van Fort Lunette ad € 2.136.964 en hiervoor een krediet beschikbaar te stellen en het door het rijk toegekende subsidiebedrag ad € 1.495.875 daarop in mindering te brengen; 3. de gemeentelijke bijdrage aan de restauratie vooralsnog te bepalen op € 641.089 en het gereserveerde bedrag van € 500.000 in de kadernota 2012 hiervoor in te zetten. De resterende kosten ten laste te brengen van de posten die zijn opgenomen in de voorziening onderhoud gemeentelijke gebouwen. 4. te zijner tijd –op basis van een voorstel daartoe van ons college- een definitieve beslissing te nemen over het toekomstig gebruik van Fort Lunette en de daarmee gemoeid gaande kosten. De gemeentelijke bijdrage aan de hand van uw besluit over het toekomstig gebruik alsdan financieel te verwerken Aldus vastgesteld in zijn openbare vergadering van 3 november 2011, De raad van Geertruidenberg, de griffier,
de voorzitter,
drs. K.M.C. Millenaar-Rammelaere
M.J.A. Meijer
BN DeStem.nl donderdag 23 februari tJ;> f::t
.:t
28l stad&
, FORr LUNETTE
Aanpak oevers
Donge
• College wil aan de slag met ontwikkeling Donge-oevers. ~ Restauratie Fort Lunette, aan legsteigers en wandelroutes tussen Geertruidenberg en Raamsdonksveer. • Plan wordt op 8 maart voorge legd aan raad . door MarjaKlein Obbink
RAAMSDONKSVEER - De Donge
oevers van Geertruidenberg en Raamsdonksveer moeten een toe ristische, recreatieve, cultuurhisto rische en een economische impuls krijgen. Dat staat het college van Geetruidenberg voor ogen bij de ontwikkeling van de Donge oevers, gelegen tussen 'de aanslui ting op de Bergse Maas en de Amertak. Op de raadsvergadering van 29 maart vraag het college toestem ming voor de ontwikkeling van een projectplan, waarvoor de raad eerder 150.000 euro beschikbaar heeft gesteld. In de discussieraad van 8 maart komt het plan voor het eerst ter tafel. Nu het stedenbouwkundig gebied via het project Dongeburgh groten deels klaar is, is het tijd om te on derzoeken wat de verdere wensen zijn. De start van het project is de res tauratie van Fort Lunette. Naast de eigen bijdrage van 650.000 euro is subsidie aangevraagd bij de provin cie voor gebruik van het fort, de bouw van aanlegsteigers en een wandelroute langs de oevers via de brug naar Geertruidenberg. Ook het aantal ligplaatsen voor de recreatievaart moet worden uitge breid. Daarnaast wil de gemeente de mogelijkheden onderzoeken voor multifunctioneel gebruik en/ofherinrichting van de Slikpol der en de ijsbaan, als onderdeel van een wandelroute bijvoorbeeld. Ook de ecologische inrichting van het overstroomgebied bij de basti ons aan de Vesting maakt onder- deel uit van het projectplan.
c
H
H
n streek FORT LUNETTE
Fort·Lunette in Raamsdonksveer, gebouwd voor een oorlog die nooit kwam, nu een. vervallen monument. D.e restauratie begint in oktober.
[I
Kijk voor het laatste nieuws ook op:
www.bndestem.nl
1'837
.
.'Raar eigenlijk, duizenden mensen komen hier dagelijks voorbij en ze weten niet wat het is.'
is het jaar dat met de bouw van Fort lunette in Raamsdonksveer werd begonnen.
Cees Stuij, stichting Menno van Coehoom
Tand des tijds slaat toe in Fort Lunette
(i!-4 · ~oI 2 .
Fort Lunette in Raams donksveer brokkelt beetje bij beetje af Met anderhalf miljoen euro moet het mo nument gerestaureerd wor den. Maar of dat genoeg is?
door
Paul de Schipper
[email protected]
P de oostelijke oever van de Donge bij Raamsdonks veer ligt een ro buust, somber en slecht onderhouden oud vesting werk: Fort Lunette. Monumen taal? Ja, want deel van de Holland se Waterlinie. Terwijl de planten de muren uit een persen en de stenen al jare~ huilend uit de muur vallen, maakt de gemeente plannen om het fort op te knappen. Er is 1,5 miljoen subsidie beschikbaar. We nemen
O
Schietgat richting Maasdijk.
De muur van de kazematten valt langzaam maar zeker uit elkaar.
een kijkje in het donkerste hol van de gemeente Geertruidenberg. "Toen in 1813 Nèderland en België één land werden, verschoof de ver dediging naar het zuiden, naar de Franse grens. Geertruidenberg was niet meer belangrijk als ves tingstad, dus werden de kruithui zen gesloopt en de vestingwerken verpacht en deels geslecht. Toen de Belgen in opstand kwamen, in
1830, kreeg Geertruidenberg acht nieuwe bastions en aan de oost kant een lunet die met kanonnen de weg van Breda naar Gorinchem bestreek, nu de Maasdijk. Een nut teloze investering, want vanuit de lunet is er Q.ooit op een vijand ge schoten." . Len Kooiman uIt Geertruidenberg kent het verhaal van het verkrui melende fort uit zijn hoofd. Hij
De binnenplaats van Fort lunette, met materieel van de Bergsche Battery. De stadsmilitie van Geertruidenberg gebruikt het fort als opslagplaats.
deed nauwgezet onderzoek naar de geschiedenis van het bastion en publiceerde dat in 2004 in De Don gebode, de periodiek van de Oudheidkundige Kring Geertruy deberghe. Fort Lunette werd tussen 1837 en 1839 gebouwd, de tijd van de Bel gische opstand. Dé Hollandse Wa terlinie werd naar het zuiden opge rekt met Geertruidenberg als zui delijkste puntje. Het karwei stond onder leiding van majoor-inge nieur Carel Frederik Geij. De fundering? 546 houten palen. Kosten? Minder dan een starters woning nu, omgerekend 80.000 euro. Het fort bewaakte ook een sluis in de Donge die in tijden van oorlog met balken kon worden gesloten. De blokkade van deze schotbalken sluis en daardoor stijgend water zorgde er voor dat 43 polders in het gebied van 's Gravenmoer en Waspik als verdedigingslinie on der water kwamen. Helaas, geen opstandige Belg die zich ooit voor het fort liet zien. Slechts de ganzen en eenden op de drassige weilanden in het schootsveld vertoonden zich voor de lopen van de twaalf kanonnen die in de kazematten stonden,
. Cees Stuij toont een van de afbrokkelende muren van de vesting.
J
boogvormige gewelven van 80 cen timeter dik. Een van de kazemat ten was ingericht als bergplaats voor dynamiet en 8.000 kg bus kruit. Het toegangscomplex aan de kant van de Donge, het keelge bouw, diende als verblijfvoor de manschappen. Hun 'gemak', het toilet, zat in een uitbouw in de zuidmuur: poepen, rechtstreeks in de gracht. Een man die zich al 25 jaar actief bezighoudt met Fort Lunette en er alles van weet, is 'Bergenaar' Cees Stuij, bestuursassistent van de Ne derlandse vestingstichting Menno van Coehoorn. "Kom maar mee," zegt hij, "dan gaan we kijken." En even later, op de binnenplaats, de 'terre': "Raar eigenlijk, duizenden mensen komen hier dagelijks voor bij en ze weten niet wat het is." Hij vertelt dat er tot 1897 een bezet ting lag. Daarna begon de verrom meling. Tijdens de 'IWeede Wereld oorlog lagen er Duitsers en na de
foto's Paul de Schipper
bevrijding zaten er Duitse krijgsge vangenen. Later oefende de Bra Lunette bantse dialectband Bertus Staiger paip in het kruithuis, lekker geluid Een lunette, ook wel lunet, is dicht. een puntvormige versterking Anno 2012 ruikt het uit de schietga die voor een ravelijn ofvesting ten naar vernis. Scoutinggroep Ma werk aangelegd wordt. Lunette feking heeft in een paar kazemat is ook een Franse meisjes-' ten een opslagplaats voor boten. naam, die 'kleine maan' bete En op de binnenplaats staan de ka kent. nonnen van de tweede 'bewoner': de Bergsche Battery. bool van het erfgoedbewustzijn Cees Stuij wijst op het puin in de . van de gemeente Geertruiden gracht en de struiken die uit de berg." muren groeien: "Moet je zien, die "We zoeken naar een andere toeris persen de muren uit elkaar. En tisch gerichte bestemming, eentje kijk, bovenop die kazemat moet die recht doet aan het fort", zegt het glad zijn, aarde. Nu groeien er wethouder Wim Quirijnen. En: bomen op. Jongen, toch; de ge "Voor de restauratie is er nu geld. meente doet er niks aan." Er wordt een bestek gemaakt. We Rond het fort lopend, wijst hij op willen op 1 oktober beginnen met een oranje piketpaaltje in een de restauratie." schietgat: "Staat er al twintig jaar, Cees Stuij: "Anderhalf miljoen eu een vlag op een strontschuit. Ik ro. Mooi begin, maar dan zul je heb al zo vaak gezegd: haal dat er nog ~eel vrijwilligers nodig heb ben. uit. Dat piketpaaltje is het sym-
