Ayuda Maya, Adicay en het geschenk van schoon water
Ik voel mij bevoorrecht dat ik samen met Ineke en Jan mee mag reizen naar de feestelijke opening van hun 4e waterproject: 63 families in de gemeenschap Se’Balam ontvangen vanaf 6 februari 2014 schoon water uit een kraan bij hun huis. Een bijzondere reis, zo ver van huis letterlijk en figuurlijk. Ik heb de directeur, Ana Cal Choc en het hele team van Adicay ontmoet en ben onder de indruk van hun professionaliteit. Alles is gedocumenteerd: de topografische onderzoeken; de begrotingen van het materiaal wat nodig is; de vooronderzoeken die worden gedaan en alle afspraken die worden gemaakt voordat de uitvoering van het project begint. Wat een enorme prestatie van heel veel mensen om dit project te realiseren. Ineke en Jan en al hun donateurs, die het geld voor het realiseren van dit project bij elkaar krijgen. Al het werk om de sieraden en andere spullen in extra koffers vanuit Guatemala naar Nederland te krijgen en deze te verkopen om geld voor het project te verdienen, de aanvragen van de ondersteuning van Wilde Ganzen, de publiciteit enz., enz. Adicay, die met een heel team en de grote toewijding van hun directeur Ana, de expertise in huis hebben om deze best ingewikkelde projecten uit te voeren. Het is niet makkelijk. De bron ligt vaak erg ver weg van de gemeenschap en op land van een eigenaar die toestemming moet geven voor het gebruiken van de bron voor de watervoorziening van heel de gemeenschap. De Pvc-buizen moeten over verschillende privéterreinen worden aangelegd; meestal ondergronds en waar dit niet mogelijk is door de lucht. Ook hiervoor moet toestemming verkregen worden. Adicay zorgt voor de plannen, supervisie en trainingen, maar de mannen van het dorp zijn nodig om al het werk uit te voeren. Heel veel werk en zwaar werk. Alle materialen moeten lopend naar boven gebracht worden en soms wordt er in moeilijke omstandigheden gewerkt. De hitte en soms de regen maken het werk loodzwaar. Er worden teams gevormd die om de beurt een dag werken aan het project. Een dag werken, wat betekent dat de
mannen geen ander (betaald ) werk kunnen doen. Lastig omdat de mensen erg arm zijn en nauwelijks inkomsten hebben om hun familie te voeden. Ik realiseer mij dat ik nog nooit een schep heb hoeven aanraken om mijn hele leven lang schoon water uit “mijn kranen” te krijgen. Heb nooit een filter hoeven schoonmaken of onderhoud te plegen aan pijpen die het water naar mijn huis vervoeren. Ik douche me lekker warm, kook mijn eten en trek de wc door, zonder enige verwondering dat dit water maar blijft stromen. Geen idee waar het vandaan komt en waar het heen gaat. Ik betaal wel een rekening eens in de zoveel maanden. Wij rijden in een 4weeldrive de bergen in. Sommige stukken van de weg zijn moeilijk begaanbaar. We hebben geluk want het heeft de afgelopen dagen niet geregend. Was dat wel het geval geweest dan was het erg moeilijk om naar Se’Balam te komen omdat het een en al modder zou veroorzaken en de auto hierin zou vastlopen. We volgen een riviertje dat er prachtig helder uitziet. Als je niet zou weten dat het zwaar vervuild water is zou je het als pittoresk kunnen zien. Nu ik weet dat het zwaar vervuild is wordt je er moedeloos van. Bijna al het water in Guatemala is vervuild: doordat er veel afvoeren en riolen uitstromen op de riviertjes en omdat er zoveel gifstoffen worden gebruikt bij het verbouwen van groenten en fruit. Ook gebruiken de mensen veel rivieren om vuilnis af te voeren. De natuur is prachtig, adembenemende vergezichten, steile heuvels en rotspartijen. Wij rijden voorbij stukken land vol koffie, kardemom, en maïs. Een paar weken geleden heeft er een enorme storm met windvlagen in het gebied gewoed en grote stukken land met maïs zijn geheel verwoest. Een groot gedeelte van de maïsoogst is hierdoor vernietigd; in het dorp zal straks niet genoeg te eten zijn. Hier bestaat het dagelijkse eten uit tortilla’s en bonen. Hier overleven de mensen op tortilla’s. En voor de tortilla’s is de maïs nodig. Iedere familie verbouwt zijn eigen maïs en nu die vernietigd is? Veel inkomsten zijn er niet, dat betekent dat er geen geld is om maïs op de markt te kopen. .... In dit dorp zal straks niet genoeg te eten zijn.... Een bijzondere reis, zo ver van huis letterlijk en figuurlijk. Zo ver van huis: hoe moet ik dat bevatten, dat een heel dorp straks onvoldoende maïs heeft en er dus niet genoeg te eten zal zijn. .........het raakt mij, maar het raakt mij niet, zo ver weg van mij verwijderd; ik ga straks weer naar huis en naar de supermarkt. Het is vreemd en mooi, een echtpaar uit omgeving Steenwijk, dat zich inzet voor het bij elkaar zoeken van geld, zodat ze heeeeel ver weg in de bergen van Alta Verapaz in Guatemala een dorp kunnen helpen voorzien van schoon drinkwater. In een land met zoveel corruptie -waardoor nauwelijks iets functioneert zoals medische zorg, infrastructuur, onderwijs en natuurbeheer- is er deze
goedfunctionerende Guatemalteekse en bovendien Maya-organisatie, die door het ontvangen van fondsen dit prachtige werk op zeer professionele wijze uitvoert. Maar vandaag is het feest. We rijden steeds hoger de bergen in. En in de buurt van het dorp gekomen, zien we plotseling in de verte kinderen langs de weg staan die met ballonnen zwaaien. Het hele dorp staat klaar om Ineke en Jan en de organisatie Adicay welkom te heten. De auto wordt versierd en Ineke, Jan en Ana staan als afgevaardigden van een koningshuis in de laadbak. De stoet gaat op weg naar daar waar het feest van de inhuldiging zal worden gevierd. 11 Ex-militairen marcheren voorop met de Guatemalteekse en Nederlandse vlag. De Nederlandse vlag hangt op zijn kop, maar dat is maar een detail. Uithangborden, middelbare school leerlingen in uniform, waarvan eentje een enorme trom bij zich heeft waarmee het ritme van de stoet wordt geslagen. En dan allemaal kinderen met ballonnen, mannen en hun vrouwen allemaal in hun zondagse kleding. De vrouwen met hun prachtige wijde rokken en kanten bloezen in de prachtigste kleuren met mooie lange zwarte haren en een heleboel kinderen. Twee leraren van het dorp hebben het versieren voor hun rekening genomen. Ook hebben zij het podium met een overdekking gebouwd. De avond ervoor is er een uitgebreide viering in de Evangelische kerk geweest (5 uur durend) en heeft er een Maya ceremonie plaatsgevonden. De vrouwen zijn de hele nacht bezig geweest met de bereiding van een heerlijke maaltijd voor het hele dorp; kip in een heerlijke bouillon, rijst, tortilla’s en tamales. Ik geloof dat Ineke en Jan het niet nodig vinden om zo onthaald te worden in deze gemeenschap. Tegelijkertijd realiseer ik mij dat het voor de bewoners van dit dorp een enorme verandering in hun leven markeert, nu er schoon water beschikbaar is en dat het natuurlijk belangrijk is om dit groots te vieren. Het is toch fantastisch dat er nu voor iedere familie een kraan is die het water brengt tot bij hun huis. Nu hoeven ze niet meer zo’n half uur te lopen om per keer 10 à 15 liter (vervuild) water naar hun huizen te dragen. Nu hebben ze genoeg water om te drinken; hun maaltijden te koken, de afwas te doen en hun kleren te wassen. Ze kunnen zich heerlijk wassen en tandenpoetsen en hun dieren en planten water geven. Het is belangrijk om iedereen te eren voor het werk dat er is verzet, het team van Adicay, Ineke en Jan als representanten van Ayuda Maya en van al hun donateurs en de organisatie Wilde Ganzen, die hen geholpen hebben om dit project te financieren! En natuurlijk ook het watercomité van het dorp en alle mannen van het dorp die hard gewerkt hebben en Don Herman in het bijzonder die iedere dag heeft gewerkt en met zijn enthousiasme de mannen van het dorp heeft kunnen blijven motiveren om het zware werk te blijven doen.
Een mooi positief en constructief project, van begin tot einde: een droom tot werkelijkheid gemaakt. Sierra de Chamá Vandaag een bezoek gebracht aan de gemeenschap waar het volgende waterproject zal worden uitgevoerd. Het zal kunnen beginnen als Ineke en Jan de nodige fondsen hebben kunnen verzamelen. Na het verlaten van een door beton bestraatte weg bij La Tinta, kwamen we direct op een heel moeilijk begaanbare weg terecht. Hoewel we reden in een 4x4, was het nog steeds moeilijk rijden door de grote kuilen en grote stenen op de weg. We reden omhoog de bergen in en hadden links en rechts prachtige vergezichten. Boven gekomen waren er rondom ons bijna alle bomen verdwenen en overal werd maïs verbouwd. Om naar het eerste huis van de gemeenschap te komen moesten we een klein paadje afdalen een klein riviertje oversteken en vervolgens in de volle zon omhoog klimmen. Omdat Jan problemen met zijn longen heeft waren wij de afgelopen dagen bezorgd of hij deze wandeling wel zou kunnen maken. Maar wat bleek, het was Ineke die halverwege helemaal wegzakte; zich enorm duizelig en zwak voelde en moest bijkomen zittend op het smalle paadje. ............ Gelukkig knapte ze weer op. . Jan kwam zonder problemen boven. Boven stonden de mensen van de gemeenschap ons op te wachten. Ook het enorm oude mannetje wat tijdens het eerste bezoek van Jan en Ineke, hun helemaal tegemoet was komen lopen, was hier weer aanwezig met zijn vrouw. Onder de bomen werden tafels uit de school neergezet en uit verschillende richtingen kwamen mensen met stoelen voor ons aangerend. Iedereen vond een plekje: een groepje vormde zich bij een boom, enkele vrouwen zaten op een stapel boomstammen, mannen en vrouwen stonden in verschillende groepjes om de tafel waar Ineke en Jan en Ana en Roberto van Adicay aan zaten. Er was weer een secretaris van de gemeenschap aanwezig die een verslag maakte van de vergadering. Misschien raak ik gewend aan de huizen waarin de mensen in extreme armoede wonen. Verschillende bedden zonder matrassen in de enige ruimte die het huis heeft: geen tafel en stoelen in huis, 1 kast van planken waarin alle kleren in opgestapeld liggen. En dan een stuk of 15 eenden die onder de bedden vandaan komen. De keuken is gevestigd in een hoek. Een soort tafelbak gevuld met aarde waarop met hout gekookt wordt: een pan en wat plastic bakjes en ergens een zakje zout. In de rook moet iedereen ’s avonds gaan slapen. Er hangt een zelf gemaakt lampje dat zorgt voor wat licht, een klein flesje met petroleum en een lap als lont erin. Elektriciteit is er niet in dit dorp.
Hier worden alleen tortilla’s en bonen gegeten en soms misschien wat rijst of soep. Er is hier geen hoofdstraat, de huizen staan ver uit elkaar verwijderd. In deze gemeenschap is geen watervoorziening. De mensen moeten een half uur naar de rivier beneden lopen om zich daar te baden en vervolgens water in plastic containers mee naar boven te nemen. Het water in deze rivier is zwaar vervuild. Het dorp wat nog hoger in de bergen ligt gooit hun afval in het water: ze wassen in de rivier en het ergste is dat ze hun aan ziekte gestorven dieren in de rivier gooien. En dit is het water wat ze hier in deze gemeenschap gebruiken om te drinken, hun eten mee schoon te maken en mee te koken. Op school worden er iedere dag een paar kinderen naar de rivier gestuurd om water voor de leerlingen te halen. Het drinken van dit vervuilde water veroorzaakt veel ziekte: buikpijn en diarree. Maar wat moeten ze anders, er is geen ander water beschikbaar..... De kinderen van Lydia vertellen dat ze soms wel drie keer per dag water moeten halen. Ingri, de dochter van 13, staat ‘s ochtends al om 4 uur op om het vuur aan te maken en vervolgens koffie te zetten. Ze drinkt haar eerste kopje koffie en begint met het prepareren van het ontbijt voor de hele familie: koffie, tortilla’s en bonen. Daarna gaat ze zich wassen in de rivier en vervolgens gaat ze om 7 uur naar school. ’s Middags werken de oudste kinderen op de milpa. De velden waar de maïs voor de familie verbouwd wordt. Lydia werkt heel hard. Ze is een van de weinige vrouwen uit het dorp die goed Spaans kan praten. Ze heeft sinds kort een baantje in La Tinta gevonden waar ze werkt in een klein restaurantje. Daar werkt zij lange dagen: van 7 uur ‘s ochtends tot 7 uur ’s avonds. Aan het einde van haar werk gaat ze lopend omhoog de bergweg terug naar huis. Ze vertelt dat als ze pijnlijke voeten heeft ze er 1 ½ uur over doet maar als ze geen zere voeten heeft loopt ze hard en is ze er in een uur. Soms komt haar man haar tegemoet lopen of als hij niet kan, komt haar oudste zoon Hector van 15, haar tegemoet lopen. Op de terugweg naar La Tinta rijdt ze met ons mee. Ze vertelt dat haar dochter van 7 jaar erg ziek is geworden de laatste dagen. Ze heeft pijn in haar buik en haar lippen worden wisselend paars en wit. Ze is niet naar de dokter geweest want ze heeft geen tijd omdat ze de hele dag werkt en ze heeft trouwens ook het geld niet om de medicijnen die ze voorgeschreven zal krijgen te kunnen betalen. In de medisch post hebben ze niets aan medicijnen in huis. Haar man kan niet met haar dochter naar de dokter want haar man spreekt geen Spaans en bij de medische post spreken ze alleen maar Spaans.
Er is geen enkele hulp voor haar dochter beschikbaar. Een verhaal vol wanhoop en niet bijzonder. Hoeveel van deze vrouwenlevens worden hier in Guatemala geleefd; hoeveel heb ik er al gehoord; hoe bewonder ik deze vrouwen die alles geven wat ze in huis hebben om hun kinderen eten te kunnen geven. Hard werkende vrouwen die niet genoeg verdienen om hun kinderen genoeg te eten te kunnen geven. Suzan Eleveld Guatemala, Antigua 17 februari 2014
Suzan Eleveld
Intocht inauguratie Se’Balam
Schoon drinkwater uit de kraan
