Avontuurlijk Groen
1
2
Avontuurlijk Groen is een ontwerp van V-eld en Carmela Bogman in opdracht van de gemeente Heerhugowaard, uitvoering mei 2009.
Bamboe Avontuur en Heuvel Paradijs
3
Avontuurlijk Groen
4
Inleiding De gemeente Heerhugowaard gaat in Heerhugowaard-Zuid speelplekken realiseren die, meer dan de reguliere speelplekken, uitdagen tot het zelf verzinnen van spel. Het gaat daarbij om plekken die niet uitsluitend uit speeltoestellen bestaan, maar uit een inspirerende landschappelijke omgeving, waar de kinderen zelf kunnen bepalen wat ze willen doen: plekken die uitdagen tot verstoppen, rennen, spelen met een bal, luieren, klimmen, kletsen, enz. Nu vinden de kinderen nog ruimte om avontuurlijk te spelen op de braakliggende terreinen en de gronddepots. Maar ook als de wijk af is wil de gemeente de kinderen ruimte bieden voor deze vorm van spel. Daarnaast wil de gemeente de speelwaarde van de openbare ruimte extra verhogen door de speelplekken met elkaar te verbinden waardoor een kindvriendelijke speelroute ontstaat. Met de ambitie zich te ontwikkelen tot een kindvriendelijke gemeente is het niet verwonderlijk dat aan kinderparticipatie veel waarde wordt gehecht.
Interactie met de wijkbewoners De bewoners van De Stad van de Zon en specifiek de kinderen werden actief bij het speelproject betrokken. In overleg met de gemeente is gekozen voor een structuur waarbij de kinderen aan het woord kwamen en de ouders op de achtergrond bleven. Dit om te voorkomen dat spannende ideeën reeds in de begin fase zouden sneuvelen door de mitsen en maren van de volwassenen. De kinderen van de basisscholen Atalanta, De Columbus, Zeppelin en Reflector zijn met behulp van een participatietraject betrokken bij het ontwerpen van de speelplekken. Ook het Clusius College en de kinderen in het wijkcentrum zijn actief betrokken geweest bij de speelplekken. De gemeente heeft vanaf de start van het project helder gecommuniceerd met de bewoners van De Stad van de Zon. Dit houdt in dat de bewoners door middel van een krantje en informatie op het internet op de hoogte werden gehouden van de vorderingen van het speelproject. De wijkcoördinator had hierin een actieve rol en informeerde de bewoners vaak persoonlijk maar ook via het wijkpanel, van de op handen zijnde plannen. In de fase dat het plan de VO-fase in ging, zijn de ontwerpers samen met de wijkcoördinator bij de omwonenden thuis het project gaan presenteren om eventuele bezwaren en zorgen mee te kunnen nemen in het ontwerp. Het definitief ontwerp is gepresenteerd in De Dacpan, een leer-werk restaurant in het midden van de wijk.
5
Participatie Participatie
6
De kinderen konden participeren in het leveren van input voor een onderzoek naar veilige kinderroutes in de wijk en voor het ontwerp van twee plekken voor avontuurlijk spelen. Het onderzoek naar de kindveilige routes heeft geleid tot een veilige ontsluiting van de speelplekken. De participatie van de kinderen in het ontwerptraject van de speelplekken bestaat uit twee delen: 1. De Dikke Duimen-quiz Deel 1 is De Dikke Duimen-quiz. Deze quiz toont de kinderen een aantal situaties waar ze uit kunnen kiezen. Deze situaties variëren van hoog gras versus laag gras tot verstoppertje spelen versus tv kijken. De quiz kent ook een onderdeel waarin de kinderen gevraagd wordt naar hun favoriete speelgoed. Als afsluiter wordt er nog een aantal foto’s van de wijk getoond en wordt de kinderen gevraagd of zij deze plekken kennen, ook mogen zij aangeven of ze dit een leuke of een minder leuke plek vinden. De quiz wordt geleid door de ontwerpers en af en toe wordt er even stil gestaan bij het hoe en waarom van de keuze van de kinderen. Bijvoorbeeld, wanneer ze een plek leuk vinden dan mogen ze uitleggen wat ze er zo leuk aan vinden. Juist dit soort momenten geven veel inzicht in de beweegredenen van de kinderen.
Elementen
7
2. Reuze maquette Deel 2 bestaat uit een reuze maquette. Deze maquette bestaat uit een reeks landschappelijke elementen, zoals lang gras, bomen, water, heuvels en kuilen vervaardigd in piepschuim. Met deze elementen mogen de kinderen gezamenlijk hun eigen speelplek bouwen. Wanneer de speelplek klaar is, mag elk kind een vlaggetje prikken op een landschappelijk element naar keuze. De vlaggetjes vertegenwoordigen activiteiten die zij kunnen ondernemen, zoals rennen, springen, glijden maar bijvoorbeeld ook kletsen of in je eentje spelen. Als speciaal element hadden wij nog het ‘mysterie object’ toegevoegd aan de piepschuim elementen. Dit element mocht ingezet worden als de kinderen vonden dat er iets miste. Bij de vlaggetjes hadden we een XL-vlaggetje toegevoegd. Dit vlaggetje mochten ze gebruiken als ze vonden dat iets extra groot gemaakt moest worden, zoals een grote heuvel of extra hoog gras.
8
9
10
Conclusie Participatie Top vier associaties
11
De top vier associaties bestond uit de heuvel, het veld, hoog gras en de boom. Deze vier landschappelijke elementen hebben we toegepast in het uiteindelijke ontwerp. Wat betreft de activiteiten scoorde het XL vlaggetje als beste, andere activiteiten die hoog eindigden waren spelen met de bal, kletsen, klimmen en verstoppertje spelen. In de gesprekken die we gevoerd hebben met de kinderen bleek ook dat er heel veel vraag was naar een voetbalkooi. Aangezien wij dit niet helemaal vonden passen in de avontuurlijk spelen vraag van de gemeente hebben wij deze niet meegenomen in de door ons ontworpen locaties de Hemelboog en plandeelIV. Wel hebben wij de gemeente gevraagd om deze wens serieus te nemen met als resultaat dat er op de rotonde van Kyoto een voetbalkooi geplaatst zal worden.
12
Ontwerp Locaties In overleg met de gemeente zijn er twee locaties gekozen waar de speelplekken gerealiseerd worden. De eerste locatie is de Hemelboog (rood). De Hemelboog ligt midden in het carré. De boog begint bij basisschool de Reflector en de kinderopvang en loopt door tot aan het water dat het carré omringt. De Hemelboog heeft een lange slanke vorm en is gelegen in het hart van de wijk, dit vraagt om een specifiek ontwerp. De uitgangspunten voor deze plek zijn speelgelegenheden creëren door middel van landschappelijke elementen en speeltoestellen in combinatie met intensief beheer. De tweede locatie is Plandeel IV (groen) en wel het grote veld achter basisscholen De Columbus en De Zeppelin en het Clusius College (groenschool). Deze locatie kenmerkt zich door zijn open karakter en verbinding met het recreatiegebied Park van Luna. De uitgangspunten voor plandeel IV (Land van Luna) zijn dan ook een natuurlijk karakter creëren waarin niet zozeer speelelementen maar speelgelegenheden worden aangeboden, waarbij de kinderen hun eigen fantasie de vrije loop kunnen laten. Extensief beheer, met als gevolg hoog gras met een bloemen-kruiden mengsel waarin kinderen zich kunnen verstoppen en speelelementen altijd in combinatie met een landschappelijk element.
De Hemelboog
Plandeel IV
13
De Hemelboog
Plandeel IV, Land van Luna
14
Heuvel Paradijs Locatie Het Land van Luna is een nieuwe wijk die rondom het grote veld ontwikkeld wordt. Op dit veld is het Heuvel Paradijs ontwikkeld. Er liggen geen wegen langs het veld, zodat de voorwaarden ideaal zijn voor het realiseren van een veilige speellocatie. Vanuit deze wijk steken bosjes bomen de speellocatie in waardoor er een ingangen gecreëerd worden tussen het woongebied en het speelgebied. Aan de noordkant grenzen de scholen aan het Heuvel Paradijs, dit betekent dat de kinderen tijdens het speelkwartier, het overblijven of na school makkelijk gebruik kunnen maken van de speelplek. Heuvel Paradijs is een plek waar kinderen heerlijk kunnen ravotten. Een speelplek geheel opgebouwd uit natuurlijke elementen, zoals heuvels, kraters, bomen, kort gras en lang gras.
Referentiebeeld Heuvel Paradijs
15
16
Beelden Uitgevoerde situatie
17
Concept Het Heuve Paradijs is opgebouwd uit een combinatie van heuvels en kraters, variërend van negen meter hoogte tot een lichte glooiing. De verschillende hoogtes van de heuvels en de kraters zetten aan tot een variabel gebruik. Zo wordt de hoogste heuvel vaak gebruikt als uitkijkpunt en kan er in de winter als er sneeuw is gevallen vanaf gesleed worden. De kleinere heuvels en kraters worden meer gebruikt om vanaf te rennen en te fietsen of om je achter te verstoppen. De kraters hebben als toegevoegd element nog de droog/nat ervaring. In tijden van veel regen zal zich in het midden van de krater een kleine poel water verzamelen, waar naar hartenlust mee gespeeld kan worden, misschien komen er zelfs wel kikkervisjes in! Tussen een aantal heuvels zal een extensiever beheer uitgeoefend worden. Het resultaat zal zijn dat het gras hier hoger zal groeien in combinatie met een bloemen-kruiden mengsel. Dit is ook de locatie waar een aantal boomstammen strategisch wordt neergelegd zodat de kinderen erop kunnen klimmen. Aan de linkerkant van de speelplek is een voetbalveldje aangelegd, waar de doelen gevormd worden door vier bomen. Zes bomen die in het speelgebied geplant worden, zijn groter dan de standaard boom. Dit om ervoor te zorgen dat de bomen binnen enkele jaren als klimboom kunnen dienen.
18
19
Schets Heuvel Paradijs
20
Bamboe Avontuur Locatie Bamboe Avontuur komt te liggen aan de Hemelboog. De Hemelboog verbindt het water met de kern van de wijk waar naast het wijkcentrum ook basisschool de Reflector gelegen is. Ook basisschool de Atalanta ligt in de directe nabijheid. De ruimte is in de breedte zeer beperkt, terwijl in de lengterichting juist wel voldoende ruimte aanwezig is. Om deze ruimte ten volle te benutten, is ervoor gekozen om de speelplek op de Hemelboog in de lengterichting in tweeën te delen waarbij de ene helft ingepland wordt met hoog gras (bamboe) en de andere helft, de bewonerszijde, voorzien wordt van laag gras. Op de rand van hoog en laag wordt telkens een aantal speelelementen geplaatst waardoor de dynamiek van hoog/laag, open/dicht en licht/donker ten volle benut kan worden.
Referentiebeelden Bamboe
21
22
Concept
Beelden Uitgevoerde situatie
23
Bamboe Avontuur geeft de kinderen de kans zich in een jungle te wanen. Door het gebruik van verschillende soorten bamboe in combinatie met inheemse boomsoorten zoals de krentenboom en de wilg wordt er een mooie combinatie gemaakt tussen inheems en exotisch. Ook zorgt deze combinatie voor een dynamisch hoogtebeeld, dat varieert van maximaal zes meter tot minimaal één meter hoogte. Op de grens tussen hoog en laag wordt een aantal houten speeltoestellen geplaatst. Zo komt er bijvoorbeeld een aantal paalhuisjes, een klimrek, een reuze schommel met een tractorband en een spannend doolhof voor de kleinsten. Alle speeltoestellen zijn voorzien van een valcirkel en een ecologische valdemping genaamd Ecomulg. Vanwege het gebruik van bamboe is de Hemelboog het hele jaar voorzien van een groen beeld. De inheemse boomsoorten zorgen voor de nodige variatie met hun bloesem in het voorjaar. Er is voor gewaakt dat de bamboestrook op geen enkele plek te breed is geworden in verband met veiligheid.
24
Speeltoestellen Hemelboog (beelden uitgevoerde situatie)
25
26
27
Schets Bamboe Avontuur
28
Rol van de gemeente De gemeente voert beleid uit over speelruimten, waarvan ‘groen spelen’ een onderdeel is. Via een projectstructuur zijn de verschillende gemeentelijke beleidssectoren (groen, sport en recreatie, NME, stedenbouw, welzijn, jeugd, wijkbeheer, verkeer, communicatie) direct betrokken; waardoor vanuit de sectorale visies in samenhang het ontwerpproces werd doorlopen. De gemeente heeft behalve het voeren van de regie ook de volgende zaken georganiseerd: subsidies, inhoudelijke ondersteuning/expertise, deskundigheidsbevordering, organisatie bewonersparticipatie, het faciliteren van de wijkpanel. Externe partijen werden betrokken zoals de expertise van de ontwerpers, een adviesbureau. Daarnaast werden externe partners zoals het welzijnswerk, het onderwijs en de wijkpanels op verschillende momenten betrokken in het proces. Het speelproject in Heerhugowaard Zuid dient feitelijk als pilot. De integrale aanpak waardoor het spelen in groen op een nieuwe en uitdagende wijze tot stand is gekomen geeft een belangrijk impuls om hier mee verder te gaan. De leermomenten gedurende het proces hebben er onder andere toe bijgedragen dat maatregelen rond hondenbeleid en bestemmingsplan zijn genomen. Investering Ontwikkelkosten tot op heden: 105.728 euro Realisatiekosten: 195.468 euro Beheerskosten; de beheerskosten worden nog uitgewerkt.
Voor de sociale programmering ontvangen de wijkpanels jaarlijkse een budget. Ook kan beroep gedaan worden op subsidies in het kader van “meedoen” in het kader van de WMO en/of in het kader van gemeentelijke ISP-verordening (Welzijn). Aanleg en beheer Het beheerplan is op dit moment nog in ontwikkeling. in Bamboe Avontuur is het beheer relatief intensief, zodat kan worden aangesloten op het te verwachten intensievere gebruik. Dit intensievere beheer wordt onder andere ingezet om één tot twee keer per jaar de Bamboe open te knippen, zodat geen gesloten wanden ontstaan, maar een gebied waar ook echt in de bamboe gelopen kan worden. In Heuvel Paradijs wordt juist extensief beheer ingezet om tot een meer natuurlijke ontwikkeling van het gebied te komen zodat ook genoten kan worden van de wilde-bloemenmengsels. In de gemeente worden geen chemische bestrijdingsmiddelen toegepast en wordt het onkruid mechanisch bestreden (schoffelen, plukken, knippen). In beide onderdelen van het plan is rekening gehouden met het beeld nu (maken van heuvels, forse maten bomen aanplanten) en het beeld over een aantal jaar (inzetten van snelle groeiers en duurzame soorten). Om er voor te zorgen dat de speelplekken ook daadwerkelijk onderdeel gaan uitmaken van het dagelijkse leven zijn de locaties bewust in het centrum van beide wijken gekozen.
Nawoord De gemeentelijke ambitie om zich tot kindvriendelijke gemeente te ontwikkelen wordt onderbouwd met programma’s als Kansrijk Jong. Hierin staan thema’s als sport en beweging, jeugd en vermaak, kinderparticipatie, kindvriendelijk buitenruimte centraal en deze komen in dit project tot uiting.
Het Bamboe Avontuur en Heuvelparadijs zijn gerealiseerd in mei 2009, de kindvriendelijke speelroute en de voetbalkooi volgen gefaseerd zodra de wijkontwikkeling (bouwactiviteiten) dat toelaat. Met het realiseren van Bamboe Avontuur en Heuvel Paradijs is getracht twee herkenbare, elkaar aanvullende plekken te creëren in het hart van twee wijken van de Stad van de Zon, waar ruimte is voor eigen spel.
29
Nadrukkelijk wordt het kind centraal gesteld en wordt geluisterd naar de kinderen om beter aan te sluiten bij hun behoeften. Ook durft de gemeente middels maatwerk unieke plekken te creëren. De speelplekken zijn toegankelijk en veilig en goed bereikbaar. De kindvriendelijke speelroute verbindt de plekken waardoor de toegankelijkheid en bereikbaarheid gegarandeerd is voor alle leeftijden. De diversiteit aan speelmogelijkheden geeft het kind de ruimte zelf te kiezen.
30
