Hoe avontuurlijk ben jij?

Magazine voor medewerkers - november 2014

Hoe avontuurlijk ben jij?

magazine voor medewerkers

1

Groepsleerkracht en rekencoördinator Henk Faber

‘Durf boven de methode te staan’ Zoek de vonk in het kind en in jezelf. Voor collega Henk Faber is het dé kern van avontuurlijk onderwijs. Sinds negen jaar is hij groepsleerkracht en rekencoördinator bij de Zwetteschool. Soms ervaart hij spanning tussen avontuur en voorgeschreven vaardigheden. Zijn droom is dat het talent van een kind echt uitgangspunt wordt van ons onderwijs. Utopie? Of haalbare kaart?

Hoe avontuurlijk ben jij? Deze vraag stel ik graag aan jou, bevlogen medewerker van Odyssee! Wat betekent avontuur voor jou? En vooral: hoe maak jij van leren een avontuur?

Op al onze uitingen staat het: Leren, elke dag een avontuur. Dát is waar Odyssee voor staat. Met ons Expertisecentrum, dagarrangementen en Onderwijs voor een nieuwe tijd investeerden we al flink in dit motto. De kern is dat de leerwensen en ontwikkeling van kinderen uitgangspunt zijn van ons onderwijs. Maar wat betekent dit concreet? En heb jij voldoende in handen om dit motto te vertalen naar de werkelijkheid op school? Rick Steur deed onderzoek naar de mate waarin we onze ambitie hebben gerealiseerd. Zeker is dat we veel hebben bereikt. Odyssee heeft een sterk imago en staat bekend als avontuurlijke onderwijsinstelling met lef. Op veel plaatsen binnen onze organisatie wordt avontuurlijk leren al zichtbaar. Dat is jullie verdienste! Toch liggen er ook uitdagingen. Vooral wat betreft het verder “laden” van avontuurlijk en onderzoekend onderwijs. Hoe kunnen we elkaar inspireren om het kind nog meer centraal te stellen? Hoe geven

2


we kinderen ruimte voor eigen inbreng? En waar liggen kansen voor avontuurlijke samenwerking met partners? Dit schooljaar is verdere verdieping van avontuurlijk leren ons speerpunt. We gaan dit op verschillende manieren invullen. Onder meer met een leertraject voor het middenkader, verschillende workshops, de studiedag én dit magazine. Want overal binnen Odyssee maken collega’s werk van avontuurlijk onderwijs. Voorbeelden zijn de kleuterateliers op de Zwetteschool en de projectwerken bij Master. In dit magazine vertellen collega’s, een samenwerkingspartner, een ouder én een kind wat avontuur voor hen betekent en hoe ze er invulling aan geven. Laten we elkaar inspireren en het avontuur aangaan. Samen maken we het verschil! Betske Salverda

‘We zijn nog zoekende als het om avontuurlijk onderwijs gaat. Het is een continu proces’, begint Henk. Hij ziet anno 2014 een boeiende uitdaging voor leerkrachten. ‘Avontuur betekent dat je van gebaande paden durft te gaan en het onderwijs spannend maakt, terwijl je de wereld bekijkt vanuit het kind. Want dan kun je die vonk aanwakkeren. Ja, écht anders dus dan de traditionele wijze van lesgeven.’

Vertrouwen Tot nu toe bedacht vooral de leerkracht wat het kind leerde. Met een methode, een bijbehorende toets en zo nodig reparatie van knelpunten. Henk: ‘Maar hoe kunnen wij eigenlijk bepalen wat en op welke wijze kinderen moeten leren? Het is de kunst om de strakke kaders wat los te laten en meer te vertrouwen op het kind. Dus niet zozeer focussen op reparatie van gebreken als een toets niet lukt, maar eerder en creatiever inspelen op de kracht van kinderen.’

Buiten de gebaande paden betekent ook letterlijk naar buiten Positief effect Natuurlijk. Wat betreft een vak als bijvoorbeeld rekenen zijn basisvaardigheden nodig. Het mooiste is echter dat een kind dit zelf ontdekt. En ook zelf aangeeft waar het knelt, benadrukt Henk. ‘We kunnen beginnen met observeren,

met naar het kind toe gaan. En al vóór een kind struikelt, gericht inspelen op eventuele drempels. DIt heeft een positief effect op de hele ontwikkeling van kinderen, niet alleen bij dat ene vak. Het kost tijd, maar betaalt zich uiteindelijk terug. Een kind moet eigenaar zijn van het eigen leren, anders werkt het niet.’

Kippenhok En dan de praktijk. Want hoe maak je avontuurlijk leren nu concreet? ‘Een groepje kleuters leerde tellen’, vertelt Henk. ‘De betreffende collega nam ze mee naar het kippenhok buiten, daar gingen de cijfers opeens leven. Hoeveel kippen zitten in dit hok, hoeveel eieren leggen ze? En hoeveel dingen kun je doen met eieren? Het werd opeens leuk en duidelijk. Buiten de gebaande paden betekent voor mij zeker letterlijk naar buiten. Waar praten kinderen over? Daar hang ik mijn sommen graag aan op. Maar ook met een loopmeter ontdekken wat een kilometer is. Of bij het aanleren van breuken een bord kapot gooien en vraag wat kinderen zien. Mijn tip? Maak het levend en praktisch. En durf het vaste systeem meer los te laten.’

Breng talenten van kinderen in beeld Beetje brutaal Je verplaatsen in de belevingswereld van een kind en het leren in hún context plaatsen. Daar ligt een grote kans. ‘We zijn nog te vaak methodeslaaf, maar laten we boven de methodes gaan staan. Het is van belang dat je de ontwikkeling, leerlijnen en drempels van kinderen kent en snapt. Ga dán het gesprek aan met het kind en observeer. Breng talenten van kinderen in beeld. Vaak worden kinderen bevraagd op wat ze niet kunnen. Wees een beetje brutaal en pak de ruimte om dit om te draaien. Mijn ervaring is dat kinderen dan hun eigen talent ontdekken en meer open worden. Samen kunnen we nog mooie stappen zetten om écht het beste uit een kind te halen. Wat mij betreft is dat een haalbare kaart!’


3

Ervaringen en tips van Stefan en Lieuwe

Zomerse projectweken als inspirerend avontuur creatief in de thema’s. Daarbij was er veel ruimte voor eigen inbreng van de kinderen, we legden het niet allemaal vast. Bij het thema water vroegen we bijvoorbeeld wat de kinderen hierover wilden leren. Zo kwamen we uit op het schoonmaken van water, vissen en het bouwen van een aquaduct. Je kunt iets laten zien en iets uitleggen, maar vooral de ervaring telt.’

Sleutel

Stefan en Lieuwe

Uniek, noemen ze het. De intensieve samenwerking tussen Odyssee en Sisa kinderopvang tijdens de projectweken van Master afgelopen zomer. Pedagogisch medewerker Lieuwe van der Meer van Sisa en onderwijsassistent Stefan Tabak van Odyssee raakten geïnspireerd door het gezamenlijke initiatief en zagen ook wat dit avontuur met de kinderen deed. Het smaakt absoluut naar meer en ze onthullen graag waarom.

Zes zomerse projectwerken met elk een eigen thema. Zoals het circus, vakantie en het weer. Waarbij Master en Sisa kinderopvang samen optrekken en het net even anders dan anders doen. Dat was de opzet die beide partijen voor ogen hadden. ‘Elke dag waren school en opvang geopend, er kwamen dagelijks ongeveer vijftien kinderen op zoek naar avontuur’, begint Lieuwe. ‘Nou, dat werd het zeker. We hebben bijzondere dingen met elkaar beleefd.’

Krachtig groepsgevoel Het belangrijkste uitgangspunt was dat de kinderen deels zelf de regie kregen over de dag. Stefan: ‘Zo ervaart een kind dat het ruimte heeft om mede te bepalen wat wordt gedaan en geleerd. Als begeleider regisseer en stuur je op de achtergrond. Daarbij focus je op wat de kinderen kunnen.’ Het resultaat is veel enthousiasme en een positieve houding, merkte Lieuwe. ‘Soms loopt het even spaak of zie je dat een kind iets op een minder handige manier doet. Bij het schilderproject waren de kinderen bijvoorbeeld verdeeld in twee groepen met elk een leider. De ene stuurde heel sterk en verloor haar groep. De ander betrok iedereen en zo ontstond een krachtig groepsgevoel. Daarover ga je dan in gesprek. Waarom doe je het zo? Kan het ook anders? En hoe dan? Die wisselwerking is enorm inspirerend.’

We focussen op wat kinderen kunnen De ervaring telt Bij elke themaweek kwamen bijna alle vakken aan bod. Stefan: ‘Van aardrijkskunde en rekenen, tot muziek, taal en tekenen; we verpakten het

4


Tips voor meer avontuur? Hier zijn ze! • Sluit aan bij de belevingswereld van het kind. • Zoek naar talent en interesse van kinderen. Probeer het leren daarmee te verbinden. • Laat kinderen dingen ervaren. • Geef kinderen vertrouwen. • Luister naar wat kinderen vertellen, zie hun stem niet te snel als weerwoord. • Ga in gesprek met kinderen over het waarom. Zodat ze echt het nut van iets ervaren. • Wijs kinderen op hun verantwoordelijkheden. • Geef kinderen ruimte voor eigen inbreng en leg niet alles vast. • Ook al ligt een onderwerp vast, binnen dat kader kun je wel creatief zijn met de vorm. • Een meester of juf leert van z’n leerlingen, dat maakt je rijker. • Wees niet bang om het anders te doen. Een beetje lef is leuk.

Eén moment staat op hun netvlies gebrand. Tijdens de themaweek “weer” waren de kinderen op allerlei manieren met dit onderwerp bezig. Ze mochten ook het weer presenteren. Een jongetje wilde wel graag, maar durfde niet voor de camera omdat hij stottert. Lieuwe: ‘Totdat we in de pauze zagen hoe hij een typetje speelde. En dit bleek de sleutel. Als Piet Paulusman met pruik en gek stemmetje ging het opeens fantastisch. Trots dat hij was. En wij natuurlijk ook.’

Met pruik en gek stemmetje ging het opeens fantastisch. Trots dat hij was! Spannend

Dit is avontuurlijk leren in de 21e eeuw Onze school Master is helemaal ingericht voor avontuurlijk leren in de 21e eeuw. Alle kinderen leren en ontwikkelen zich op hun eigen niveau, onafhankelijk van een jaargroep. Elk kind heeft een Individueel Ontwikkelplan en is medeverantwoordelijk voor het eigen leerproces. De leerkracht stelt met kind en ouders leer- en ontwikkeldoelen op, kinderen ontvangen coaching bij het behalen van deze doelen. In het plan staan “schoolse” en “21e eeuw” vaardigheden, die belangrijk zijn voor de toekomst van de kinderen. Leerlingen gebruiken een iPad en andere nieuwe technologie, die het leerproces effectief ondersteunen. Ouders spelen een belangrijke rol bij Master, ze zijn educatief partner en medeverantwoordelijk voor de ontwikkeling van hun kind en de inrichting van het onderwijs. In projectgroepen kunnen ouders hun talent, expertise, hobby of netwerk inzetten. Zo hebben ze inspraak, verantwoordelijkheid en meer

betrokkenheid wat betreft leren en onderwijs. Onderwijs maak je niet alleen. Met externe partners vormen we een community, waarin we samen bouwen aan mooi onderwijs.

Projectweken bij Master: vakantie op school Door het werken met een individueel ontwikkelplan en een passend programma op de iPad, kan een kind doorgaan met leren; onafhankelijk van de jaargroep en aanwezigheid in het schoolgebouw. Daarom onderzoeken we nu de mogelijkheden van meer flexibele tijden en vakanties. De pilot projectweken is een voorbeeld. Kinderen kunnen in de vakantie naar school. Binnen het thema van de betreffende week wordt gewerkt aan een persoonlijk doel van het kind. De projectweken zijn een initiatief van Odyssee en Sisa kinderopvang. Ook al zijn er nog wettelijke beperkingen wat betreft leerplicht in onderwijstijd en de verlofregeling; de eerste resultaten en reacties zijn erg positief.

Kinderen prikkelen en hen zelf laten ontdekken wat leren is. Het spannend maken, ook uitleggen waarom je er iets aan hebt. En kijken hoe een kind het wel kan, door positieve ervaringen te creëren. Daar zit volgens de mannen de weg naar avontuur. ‘Die ruimte moet je proberen te vinden. Dat is in een grote groep lastiger dan in een klein groepje kinderen. Toch gaat het om de basishouding. Avontuurlijk onderwijs betekent niet dat je opeens allemaal nieuwe dingen moet doen. Juist ook de “gewone vaardigheden” kunnen in een avontuurlijke context worden aangeboden.’ Lieuwe en Stefan hopen op een mooi vervolg van de projectweken. Maar ook buiten de vakanties biedt het samen optrekken wat hen betreft mooie mogelijkheden. ‘School en leren stopt niet om 14.30 uur. De scheidslijn tussen school en opvang vervaagt, naarmate kinderen, ouders en wij als medewerkers het meer als avontuur ervaren. Daar liggen zeker nog veel kansen.’


5

Moeder Christina De Zoete:

‘Laat kinderen zelf op onderzoek gaan. Dát is avontuur’ Juliët Onsman (10), groep 8 Master en Plusklas

‘Het is leuk én nken moeilijk om te de r’ als een kleute ‘Weet je wat de meester hier vaak zegt? Kijk verder dan je neus lang is. En dat vind ik heel goed. Want alleen uit een boekje leren en standaard werkjes doen is saai. Bij het woord avontuur denk ik aan nieuwe dingen ontdekken en creatief bezig zijn. Hier op school gebeurt dat elke dag. Ook in de Plusklas doen we veel nieuwe dingen. We schilderen bijvoorbeeld niet gewoon een boom, maar werken met perspectief. Bij Master mogen we soms zelf opdrachten bedenken en ook altijd zeggen wat we ergens van vinden. Als ik snel klaar ben met iets, krijg ik niet een extra boekje maar mag ik een leuk project doen. Nu ontwerp ik bijvoorbeeld een spellingwedstrijd. Ook wil ik graag een boekje voor kleuters schrijven. Denken als een kleuter is dan belangrijk en leuk, maar ook moeilijk! Het maakt op school niet uit of je goed of juist minder goed leert. De meesters en juffen luisteren naar ons en letten op wat je nodig hebt. Ze kijken vooral of we ergens moeite voor doen. Dat vinden ze belangrijk. Bij presentaties vraagt de meester of we extra dingen willen zoeken. Dus geen standaard verhaaltje opdreunen, maar net iets anders verzinnen dat je zelf interessant vindt. Super leuk! Ik ken hier alle meesters en juffen. Ze zijn een beetje hetzelfde, dat merk je als iemand een les overneemt. Ze zeggen ook niet meteen nee als je een idee hebt. Ik ben nu soms even juf voor groep 5. Dan leg ik iets uit aan de kinderen. Ik probeer me dan voor te stellen hoe zij denken, dat werkt goed. Toen ik nog niet naar Master ging, had ik altijd zin in vakantie. Nu heb ik juist altijd zin om naar school te gaan. Op de eerste schooldag na de vakantie roep ik: joepie!’

6


Het gezin De Zoete verhuist in 2013 van Drachten naar Sneek. Met een speciale reden: de opening van onze school Master. Oudste zoon Jarno (11) zat op het speciaal onderwijs vanwege agressieproblemen en ODD/ ADHD, inmiddels volgt hij net als zijn broertje Hidde en zusje Ezra onderwijs bij Master. Moeder Christina: ‘Vroeger moest ik Hidde in de auto drukken, nu ziet hij school als avontuur.’

Klinkt goed: school als avontuur. Maar wat is avontuurlijk leren volgens jou? ‘Het begint met luisteren naar een kind. Dat is al een hele kunst voor ons als volwassenen. Waar zitten interesses en talenten? Wat wil het kind zelf? Als je daar op inspeelt, ontstaat ruimte voor avontuur. Het is een verschuiving van “jij moet” naar “jij mag”. Als het kind ook zelf keuzes kan maken, versterkt dit het zelfvertrouwen en ontstaat minder weerstand. Natuurlijk is het belangrijk dat kinderen tijd op school doorbrengen, kaders krijgen en vaardigheden leren. Maar je kunt wél focussen op het kind. Mijn oudste zoon kon niet tekenen en knutselen. Dachten we. Totdat hij bij een kunstmarkt zeepstenen ontdekte. Nu vindt hij het prachtig. Avontuur betekent dat kinderen zelf op onderzoek gaan en keuzevrijheid hebben.’

Hoe zie je dit terug op school? ‘Het team is alert op wat kinderen nodig hebben en wat wérkt. Er wordt geluisterd, ook hoeft een kind niet altijd koste wat het kost mee te doen. Lukt het even niet om te leren? Dan kan een kind naar een rustige plek lopen om werk af te maken of iets anders te doen. Mijn zoon Jarno drumt heel graag. Voor hem zou het goed zijn als hij tussendoor soms even kan drummen. Die ruimte is er nu nog niet, maar dat lijkt me fantastisch. Het niveau van de groepen loopt wat door elkaar; kinderen kunnen aanschuiven bij wat het beste past. Er is ook aandacht voor creativiteit. Mooi vind ik dat. Wat mij betreft mag het schoolse er nog meer af. Die vrijheid haalt bij mijn kinderen het beste naar boven.’

Wat is volgens jou een avontuurlijke leerkracht? ‘Iemand met een open mind. Die het net anders durft te doen en kinderen vertrouwen geeft. Hen aanspreekt op talent en interesse. Dat is best een uitdaging en je kunt het niet alleen; de kracht zit in het hele team. Ik zie hier enthousiaste en gemotiveerde mensen die álle leerlingen kennen. Voor kinderen is dat ook een goede voorbereiding op het voortgezet onderwijs, want ook daar krijgen ze meerdere docenten.’

Die vrijheid haalt bij mijn kinderen het beste naar boven En de ouders, welke rol spelen zij in dit avontuur? ‘Ook voor alle ouders geldt: leer te luisteren naar je kind. Ik ervaar dit zelf als een leerproces, omdat je vaak in de moet-modus zit. Verder is het prachtig als ouders hun expertise, op welk vlak dan ook, actief inzetten op school. Ik denk bijvoorbeeld aan een van de vaders die Engelse les gaf. Maar het kan ook om totaal iets anders gaan. Dit is ook een uitdaging voor mezelf, want wat kan ik bieden op school? De kern is dat je het avontuur samen aangaat, elkaar versterkt en inspireert.’

Zijn jouw kinderen veranderd na de verhuizing? ‘Enorm! Ze gaan nu vrolijk naar school, vinden het uitdagend en leuk. Mijn kinderen zijn gelukkiger en halen een hoger niveau. Juist omdat hier het “mogen” meer centraal staat, durven ze meer. Mijn oudste zoon past blijkbaar prima in het regulier onderwijs. Ik ben trots op ze en blij dat we deze school hebben ontdekt. Ook heel grappig: de kinderen werken nu op school met een iPad, maar ik heb nooit eerder zoveel mooie tekeningen van ze gekregen!’

Experimenteren & leren in uitdagende kleuterateliers De letter A. Je kunt ‘m schrijven of stempelen. Soms is knippen leuker. Of kleien. Liever erover zingen? Nou, dat kan allemaal in het taalatelier op de Zwetteschool. Kinderen prikkelen, ze laten experimenteren en vandaar uit gaan leren. Dát is de insteek van de ateliers. Groepsleerkracht Wilma Zwart is razend enthousiast. Net als de kleuters trouwens…

Leren vanuit verwondering. Volgens Wilma is dit de kern van avontuurlijk onderwijs. ‘Als leerkrachten kunnen wij kinderen in verwondering brengen. Door een uitdagende omgeving te bieden en aansluiting te zoeken bij de belevingswereld van het kind. Dán gebeurt er iets, dan raak je het kind. De ateliers helpen ons hierbij en bieden ontzettend veel extra werkvormen. Het kind kan nu bepalen op welke wijze het met iets bezig wil zijn.’

Als leerkrachten kunnen we kinderen in verwondering brengen

Meer verdieping Sinds vorig jaar heeft de Zwetteschool vijf ateliers; een creatief atelier, een rekenatelier, een taalatelier, een hoekenatelier en een speelatelier (het speellokaal). De kleutergroepen trekken van atelier naar atelier en zitten niet meer in een “eigen lokaal”. Wilma: ‘Eerst hadden we als leerkracht een eigen lokaal voor onze kleutergroep, met daarin allemaal kleine, aparte hoekjes. Nu maken we allemaal gebruik van de ateliers en richten deze ook gezamenlijk in. De vele beschikbare werkvormen in een atelier zorgen voor avontuur en verdieping. Kinderen denken mee over inrichting en leuke thema’s. In de ateliers zien ze ook wat andere kleuters hebben gedaan of gemaakt, dat werkt inspirerend en maakt ze enthousiast.’ De Zwetteschool werkt bij de atelieropzet intensief samen met bso en peuteropvang van Kinderwoud. Wilma: ‘Het hoekenatelier is eigenlijk een ruimte van de bso, omgekeerd zit de bso regelmatig in het crea-atelier. Die wisselwerking is leuk en waardevol. We maken nu beter gebruik van alle beschikbare ruimtes en er ontstaat veel meer interactie.’

Prikkelen Meer interactie dus. Tussen beide partijen, tussen de kinderen en zeker ook tussen leerkrachten. ‘We zijn nu veel meer in gesprek over avontuurlijk onderwijs. Wat zie je bij de kinderen en wat hebben ze nodig? Hoe kunnen we het hier nog avontuurlijker maken? We voelen ons gezamenlijk verantwoordelijk en werken echt als team. Delen ook ideeën met elkaar die we kunnen vertalen in de ateliers.’ Volgens Wilma spelen leerkrachten een cruciale rol bij het realiseren van avontuur. Er zijn nog wel stappen te zetten naar meer avontuurlijk onderwijs. ‘Het begint met het stellen van open vragen aan kinderen. Met luisteren. Met prikkelen. Als je kinderen dan laat experimenteren en ervaren, volgt het leren vanzelf.’


7

Doorkijkje naar de volgende magazines: Magazine 2 Onderzoek Rick Steur en het KPZ-traject Magazine 3 Personeel, management & mobiliteit: van moeten naar willen Magazine 4 Studiedag en ambassadeurs van Odyssee

8


Hoe avontuurlijk ben jij?

Recommend Documents