Autisme en rekenproblemen 6 december Anke Van Acker

Autisme en rekenproblemen 6 december 2011 Anke Van Acker

Onderzoekpiet heeft een onderzoek afgenomen over chocolade… Aan 100 kindjes vroeg hij of ze graag bruine of witte chocolade kregen. Op de vraag of ze graag bruine chocolade kregen, antwoordde 35 kindjes met ‘ja’, op de vraag of ze graag witte chocolade kregen, antwoordde 26 kindjes ‘ja’. 49 kindjes wilden geen bruine of witte chocolade. 10 van de 100 leerlingen wilden zowel bruine als witte chocolade.

VRAAG: Onderzoekpiet moet antwoorden op 2 vragen van Sinterklaas:  Hoeveel kindjes willen wel bruine maar geen witte chocolade?  Hoeveel kindjes willen wel witte maar geen bruine chocolade?

Witte chocolade Wel Bruine chocolade

Wel

Totaal

Niet

10

Niet

Totaal

26

39

35

100

Witte chocolade

Bruine chocolade

Totaal

Totaal

Wel

Niet

Wel

10

16

26

Niet

25

39

74

35

65

100

Inhoud Wat verloopt moeilijk?

Wat kunnen we eraan doen?

Schets: Sien meisje van 6 jaar met autisme. 3e kleuterklas buitengewoon onderwijs.  moeite om los te komen van het synchroon tellen met behulp van haar vinger.  kan hoeveelheden overzien tot 5, slaagt er niet in bij grotere getallen los te komen van het handelen met materiaal.  herkent de getallen tot 5 en kan hoeveelheden weergeven. Dit representeren lukt enkel bij lineair voorgestelde hoeveelheden, eens je deze rangschikking loslaat, slaagt zij niet meer in deze vaardigheid.

 Ze kan hoeveelheden ervaren en hierbij passende begrippen gebruiken, vb. wat is veel? wat is weinig? Eens we hoeveelheden gaan vergelijken ten opzichte van elkaar, faalt ze. Het is alsof ze moeite heeft om rekening te houden met meerdere hoeveelheden.  Ze kan vlot de getallenrij opzeggen, het afdreunen van het ‘rijmpje’, steunend op haar geheugen. Ze slaagt er niet in om de getallenrij te ordenen op schematisch niveau. Als je haar vraagt de getallen te ordenen van groot naar klein, legt ze het grootst geschreven cijfertje eerst.

Waardoor?  Blijvende ‘motorische’ ondersteuning nodig bij het tellen –vergeet visueel steeds waar ze gestart is  Blijvende ondersteuning van materiaal nodig  Blijft vasthangen aan 1 voorstellingsmethode  Ongeordende getallenrij kan ze niet zelfstandig ordenen

Waardoor?  Begrijpt niet dat je bepaalde hoeveelheden kan vergelijken ten opzichte van elkaar  Moeite met het verinnerlijken en automatiseren van de rekenvaardigheden  Begrijpt niet in deze oefening dat ze moet seriëren, neemt de taal letterlijk op …

Inhoud Wat verloopt moeilijk?

Wat kunnen we eraan doen?

Wat verloopt moeilijk? Binnenkant–denken begrijpen! ‘bijzondere waarneming’ ‘andere’ informatieverwerking

‘autistisch denken’

Binnenkant kenmerken = cognitieve, psychologische binnenkant van personen met autisme spectrum stoornissen !!! dit begrijpen kan ons helpen het denken van personen met autisme te begrijpen

Binnenkant kenmerken 3 concepten  Theory of mind  Centrale coherentie/contextblindheid  Executieve functies + bijzondere waarneming

Theory of mind = mind-blindness theory Bij ASS:  moeite met verplaatsen in gedachten, gevoelens, ideeën van jezelf en anderen  moeite met vaardigheid om ‘mental states’ toe te schrijven aan zichzelf en de anderen !!Empathie is vereist

Moeilijke theory of mind Nadelen  Moeite met het begrijpen van andermans intenties en bedoeling  Moeite met het detecteren van de boodschap achter de letterlijke waarneming  Moeite met de symbolische functie van de taal/instructies

Uit contract met wiskunde

e 3

lj

Moeilijke theory of mind Nadelen  Moeite met het verder kijken dan de letterlijke waarneming  Moeite met metarepresentatie  Moeite met ‘verbindende’ aandacht  Letterlijk denken …

Uit rekentrappers

Moeilijke theory of mind Voordelen  Letterlijke overname van instructies, denkwijzen, …  Reageren adequaat …

Centrale coherentie = samenhangdenken Bij ASS = flessenhalsprobleem  Te veel details komen binnen vanuit de omgeving, te weinig selectie en sturing  Moeilijk betekenisverlening, moeite met samenvoegen van informatie tot zinvol geheel, gestuurd vanuit de context

Moeilijke centrale coherentie Nadelen  Moeilijk aanpassen aan bepaalde omgevingsveranderingen  Moeilijke generalisatie  Vaak overladen, gedesoriënteerd  Zien vaak geheel niet  Zien vaak samenhang niet  Fragmentarische waarneming

Uit eurobasis

e 1

leerjaar

Moeilijke centrale coherentie Nadelen  Leggen waargenomen prikkels moeilijker samen  Reacties op irrelevante prikkels  Trager informatieverwerkingssysteem  Ander informatieverwerkingssysteem  Vertonen meer concentratieverlies …

Uit kompas

e 2

leerjaar

Moeilijke centrale coherentie Voordelen  Splintervaardigheden  Kunnen zich heel sterk richten op 1 prikkel  Sterk in visueel-ruimtelijke waarneming …

Contextblindheid = van belang bij tal van cognitieve functies = vermogen om binnen een geheel van elementen, contextueel relevante informatie te ontdekken en contextueel onbelangrijke zaken te negeren. Bij ASS: ze maken wel gebruik van de context, maar schakelen deze niet bewust in tijdens hun informatieverwerking

Problemen met contextblindheid Nadelen:  Leiden moeilijk informatie af vanuit de context  Kunnen moeilijk belangrijke van onbelangrijke details onderscheiden  Selectieve aandacht  Toch veel vergeten  ...

Uit octoplus

e 1

leerjaar

Uit nieuwe pluspunt

e 1

leerjaar

Problemen met contextblindheid Voordelen  Kunnen zich focussen op details  Hebben een mechanisch geheugen  Sterk fotografisch geheugen …

Uit kompas

e 2

leerjaar

Executieve functies = plannen, organiseren, anticiperen, flexibel denken en handelen, probleemoplossend denken, controleren van impulsen, …

Bij ASS: net op bovengenoemde terreinen hebben ze vaak problemen

Problemen met executieve functies Nadelen  Organiseren van taken lukt moeilijk  Zelfstandig plannen verloopt moeizaam  Moeite met zelfstandig probleemoplossend denken en handelen  Moeite zichzelf realistisch in te schatten  Moeite met kiezen van correcte oplossingsstrategie

Uit pluspunt

e 6

leerjaar

Problemen met executieve functies Nadelen  Lukken moeilijk in het bijsturen van handelingen  Sturen niet bij wanneer ze niet het gewenste resultaat krijgen  Vervalt in routines …

Problemen met executieve functies Voordelen  Eens een planning, volgen ze die consciëntieus  (Gevisualiseerde) stappenplannen slaan aan  Focus op iets, binnen interesseveld …

IVO; een jongen met Asperger

http://www.youtube.com/watch?v=RHK90P5pGyg

Inhoud Wat verloopt moeilijk?

Wat kunnen we eraan doen?

Wat nu? Sien heeft moeite om los te komen van het synchroon tellen met behulp van haar vinger Bepaalde geheugenfeiten zijn gekoppeld aan handelingen (triggers), we zullen Sien via een visuele methode moeten helpen in het tellen.

Wat nu? Sien kan hoeveelheden overzien tot 5, slaagt er niet in bij grotere getallen los te komen van het handelen met materiaal. Sien zal moeten leren haar denkstrategieën te verwoorden. Het handelingsgericht werken, met als volgende stap het schematiseren, het verkorten en het verinnerlijken van de rekenhandelingen, staat centraal.

Wat nu? Sien herkent de getallen tot 5 en kan hoeveelheden weergeven. Dit representeren lukt enkel bij lineair voorgestelde hoeveelheden, eens je deze rangschikking loslaat, slaagt zij niet meer in deze vaardigheid. Verschillende verschijningsvormen van getallen aanbieden, zodat zij niet blijft vasthangen aan één voorstellingswijze.

Wat nu? Sien kan hoeveelheden ervaren en hierbij passende begrippen gebruiken, vb. wat is veel? wat is weinig? Eens we hoeveelheden gaan vergelijken ten opzichte van elkaar, faalt ze. Het is alsof ze moeite heeft om rekening te houden met meerdere hoeveelheden. Sien zal moeten leren dat je ook 2, 3, … hoeveelheden kan vergelijken ten opzichte van elkaar.

Wat nu? Sien kan hoeveelheden overzien tot 5, slaagt er niet in bij grotere getallen los te komen van het handelen met materiaal. We zullen langer moeten stilstaan bij de materiële handeling, of deze steeds als ondersteuning bij het schematiseren blijven aanbieden

JUFFEN/MEESTERS verbeteren…

juist fout

PDF document

Enkele principes!  individualiseren!!  niet alles is voor iedereen van toepassing!!  verduidelijken, verhelderen!!  uniformiteit  rekening houden met hun autistisch denken!!  verhelderen ≠ vereenvoudigen …

Individualiseren!  Het kind staat centraal  Gebruik de interesses/sterktes

Verduidelijken/verhelderen!  Op niveau van het kind met ASS  Relevante verduidelijking/verheldering  Vereenvoudigen –vermijd overprikkelen  Gestructureerd verduidelijken  Kleurencodes helpen

Verduidelijken/verhelderen!

Uniformiteit !  In communicatie    

Helder verwoorden Visueel verduidelijken Uniforme instructies Herhalen

 In aanbrengmethode  Éénduidige strategie  Herhalen

Uniformiteit !  In materiaal/werkblaadjes    

Aantrekkelijk maar sober materiaal Eenduidige structuur Vermijd onoverbodige prikkels ‘Beperk’ het aantal te oefenen inzichten

Uit rekensprong

e 4

leerjaar

Verhelderen ≠ vereenvoudigen !  Blijf eisen stellen  Creëer betere leeromgeving  Voel vooruitgang  Ervaar een veilige, comfortabele leeromgeving

Rekening houden met autistisch denken!

Uit rekensprong

e 4

leerjaar

Uit remelka (maatwerk)

Een tussendoortje…

Sinterklaas vraagt aan mechanicapiet rondom de tegelvloer in de pakjeskamer een rode loper gemaakt van rode tegels. De pakjeskamer heeft een lengte en breedte van 10 meter. De rode loper bestaat uit één vierkante rij tegels met een zijde van een halve meter. Hoeveel tegels heeft mechanicapiet nodig?

Antwoord

Mechanicapiet moet 84 tegels kopen…

Herkenbare valkuilen  Het zien van verbanden  CSA-cirkel  Getalbeelden  Transfer  Generalisatie  Regeltjes voor iedereen …

Verbanden leggen  Tussen bepaalde rekeninzichten Vb. hoofdrekenen en splitsen Vb. breuken en kommagetallen  Tussen bepaalde methoden  Tussen bepaalde notatiewijzen

Verbanden leggen

Verbanden leggen

3

4

1 . 1 .

Verbanden leggen

½ = de helft = 1:2

Verbanden leggen

=3

Verbanden leggen

=3

Uit kompas

e 2

leerjaar

Verbanden leggen Vraagt tijd !!! Vraagt uitleg!!! Vraagt duidelijke, visuele ondersteuning!!! Laat je niet vangen door het autistisch denken

CSA-cirkel = het handelingsgericht werken, het schematiseren het verkorten het verinnerlijken van de rekenhandelingen

CSA-cirkel !! Zorg ervoor, als je stappen zet naar een hoger niveau,  dat het kind de betekenis begrijpt  dat het kind de samenhang ziet  dat het kind de inhoud van een handeling begrijpt

CSA-cirkel - C

S

CSA-cirkel - C

S

CSA-cirkel

Stelling

“Beter een goede, uitgebreide methode dan een verkorte methode…”

Getalbeelden

Transfer ‘Het zit hem soms in details’  Persoon - verbale instructie, positie van rekenbegeleider, …

 Omgeving - plaats waar gerekend wordt, materiaal waarmee gewerkt wordt, strategie die gebruikt wordt, werkblad en layout die gebruikt wordt…

 Inzicht

Transfer  Omgeving

1111

Transfer  Inzicht transfereren…

5+3=8 8-4=4 5 + 6 = 11 10 + 8 = 18

Transfer  Inzicht transfereren…

20 - 7= 13 45 + 4= 49 62 - 18= 44 60 + 20 = 8

Generaliseren  Te weinig / te veel Vb. Rekenhandleiding Vb. Rekenwoordenboek Vb. Kleurgebruik

½ = de helft = 1:2 1 delen door 2

Generaliseren

Regeltjes voor iedereen  Leg de betekenis/het doel uit  Maak het functioneel  Durf ‘ingrijpen’  Belang van sticordi –maatregelen  Streef naar zelfstandigheid  Blijf boeien, wees creatief

Enkele domeinen  Getallenkennis  Hoofdrekenen  Bewerkingen  Meten en metend rekenen  Contextrijke opgaven …

Getallenkennis

…

Hoofdrekenen  Keuze getalbeeld!!!  Sterk in visueel-ruimtelijke vaardigheden  Sterk in visuele detailwaarneming

Hoofdrekenen tot 10 SOM 5+2=

Hoofdrekenen tot 10 SOM 5+3=

Hoofdrekenen tot 10 VERSCHIL 8-5=

Hoofdrekenen tot 20 SOM 15 + 2 =

Hoofdrekenen tot 20 VERSCHIL 18 - 3 =

Bewerkingen tot 20 SOM 9+7=

Uit pluspunt

e 6

leerjaar

Meten en metend rekenen  Kloklezen

Uit rekensprong

Contextrijke opgaven

Nieuwe rekenraak 5e leerjaar

Uit nieuwe pluspunt

e 5

leerjaar

[email protected]