26.11 2010 – 25.04 2011 atomium bruxelles . brussel . brussels
FR
Le Planétarium de l’Observatoire royal de Belgique : un acteur de la promotion des sciences Le Planétarium de l’Observatoire royal de Belgique, situé sur le Plateau du Heysel, à proximité de l’Atomium, constitue, au cœur de la ville, une fenêtre ouverte sur l’Univers. Visité chaque année par plus de 30.000 visiteurs qui y découvrent un lieu magique pourtant méconnu, le Planétarium de Bruxelles représente l’un des plus anciens (inauguration en 1935 lors de l’Exposition Universelle) et des plus grands (dôme de 23 mètres de diamètre pour 350 places) planétariums d’Europe. L’Univers en vision numérique Fort d’un potentiel à la fois éducatif, culturel, patrimonial et touristique, le Planétarium de l’Observatoire royal de Belgique s’est engagé avec volonté dans une nouvelle dynamique de revalorisation : offre pour les écoles et le public grandement améliorée, nouveaux spectacles, expositions permanentes et temporaires. En 2009, année consacrée Année Internationale de l’Astronomie, grâce à un important soutien de la Ministre de la Politique scientifique, de la Loterie Nationale et de la Banque nationale de Belgique, le Planétarium s’est doté d’un nouveau système de projection dit «numérique». Le public est dorénavant accueilli dans une salle de projection totalement reconfigurée, disposant d’un équipement de pointe constitué par huit vidéoprojecteurs de dernière technologie permettant de couvrir l’entièreté du dôme de 23 mètres de diamètre. Le spectateur se retrouve ainsi immergé au sein d’une impressionnante image projetée sur toute la superficie de la voûte de 840 m2. Qui plus est, grâce à une base de données astronomiques riche de plus de 100.000 étoiles, il devient maintenant possible de voyager au milieu des planètes et de survoler leur surface. Le partenariat avec l’Atomium, clef d’un nouvel essor Le nouveau partenariat établi avec l’Atomium permettra de continuer à redonner au Planétarium de l’Observatoire royal de Belgique sa juste place au sein des planétariums européens qui envient son envergure et son histoire. Il sera enfin possible dès ce mois de décembre d’accueillir le public étranger grâce à l’installation d’un système audio multilingue et à l’élargissement des heures d’ouverture. L’enchantement d’un ciel étoilé plus vrai que nature, l’excitation produite par un spectacle pleine voûte impressionnant, l’ouverture à d’autres domaines que la seule astronomie: le Planétarium se veut plus que jamais un lieu de découverte et d’émerveillement de réputation internationale s’adressant à toutes les générations et tous les publics, belges et étrangers. NL
Het Planetarium van de Koninklijke Sterrenwacht van België brengt de wetenschappen naar je toe Het Planetarium bevindt zich op de Heizelvlakte, dichtbij het Atomium, en biedt een open venster op het Universum. Het wordt elk jaar bezocht door meer dan 30.000 mensen die er een magische plek ontdekken. Het Planetarium van Brussel is misschien niet zo bekend ondanks dat het één van de oudste en tevens één van de grootste planetaria van Europa is. Ingehuldigd in 1935, ter gelegenheid van de toenmalige Wereldtentoonstelling, heeft het een koepel met een diameter van 23 m en biedt het plaats aan 350 bezoekers. Het heelal in digitale projectie Het Planetarium van de Koninklijke Sterrenwacht van België heeft vele troeven: educatief, cultureel, toeristisch, maar ook als nationaal erfgoed. Met veel inzet engageert het Planetarium zich om zijn aanbod voortdurend aan te passen en te vernieuwen: een sterk pakket zowel voor scholen als voor het grote publiek, nieuwe voorstellingen, permanente en tijdelijke tentoonstellingen. In 2009, het Internationaal Jaar van de Sterrenkunde, installeerde het Planetarium een digitaal projectiesysteem. Dit dankzij de belangrijke steun van de Federale Minister van Wetenschapsbeleid, de Nationale Loterij en de Nationale Bank van België. Het publiek wordt verwelkomd in een
02
totaal vernieuwde projectiezaal, voorzien van de allernieuwste spitstechnologie: een projectiesysteem bestaande uit acht videoprojectoren, die het mogelijk maken een beeld te projecteren op de volledige koepel met diameter 23 meter. De bezoeker wordt ondergedompeld in een indrukwekkend beeld op de volledige 840 m2 van de koepel. En dankzij de indrukwekkende gegevensbank van meer dan 100.000 sterren en andere hemellichamen, wordt het nu ook mogelijk om een virtuele reis door het heelal te maken. Het partnerschap met het Atomium biedt nieuwe mogelijkheden Het partnerschap met het Atomium bevestigt de rechtmatige plaats die het Planetarium van de Koninklijke Sterrenwacht van België inneemt tussen de Europese planetaria als groot en historisch planetarium. Vanaf december wordt het bovendien mogelijk een internationaal publiek te ontvangen, dank zij de installatie van een meertalig geluidssysteem en een uitbreiding van de openingsuren. De betovering van een fonkelende sterrenhemel, de sensatie die je beleeft bij een full-dome voorstelling, de mogelijkheid om uit te breiden naar andere gebieden dan die van de zuivere sterrenkunde : het Planetarium wordt meer en meer een plaats van ontdekking, verwondering en beleving. Het krijgt een internationale uitstraling en richt zich tot alle generaties en tot ieder publiek, zowel nationaal als internationaal. EN
The Planetarium of the Royal Observatory of Belgium: a force in promoting scienceS The Planetarium of the Royal Observatory of Belgium on the Heysel Plateau, near the Atomium is an open window to the Universe even though it is in the heart of the city of Brussels. Every year, more than 30.000 visitors make a magical discovery there. But the Planetarium of Brussels is not so well known even if it is one of the oldest (inauguration in 1935 during the Brussels International Exposition) and one of the largest planetaria in Europe (23 metres diameter dome with 350 seats). The digital Universe The Planetarium of the Royal Observatory of Belgium has many strengths : educational, cultural, tourist and as a national heritage. With a new dynamic the Planetarium is committed to constantly adapt and innovate its offer, for both schools and the general public in the form of new shows and permanent and temporary exhibitions. In 2009, the International Year of Astronomy, the Planetarium acquired a new ‘digital’ system thanks to the significant support of the Federal Minister of Science Policy, the National Lottery and the National Bank of Belgium. The public will be welcomed to a completely reconfigured projection hall, with a projection system made up of 8 state-of-the-art video projectors covering the entire dome of 23 metres in diameter. The spectator will be immersed in an image projected on the entire surface area of the 840 m2 dome. Furthermore, thanks to a database of astronomy images with more than 100.000 stars, it’s possible to voyage between the planets and to fly over their surfaces. The partnership with the Atomium, the key to a new expansion The new partnership established with the Atomium will put the Planetarium of the Royal Observatory of Belgium in its rightful place at the heart of the Planetaria of Europe due to its scope and history. From December it will at last be possible to welcome the foreign public thanks to the installation of a multilingual audio system and longer opening hours. The enchantment of a starry sky, even more real than the natural one, the sensation that you experience in a full-dome show, the ability to expand to other areas than the pure astronomy, the Planetarium is more than ever a place of discovery and wonder of international repute which addresses itself to all generations and the public as a whole : Belgian and foreign.
Rodrigo Alvarez Responsable du Planétarium / Verantwoordelijke voor het Planetarium / Manager of the Planetarium
ATOMIUM Edito FR / Avec Cosmos. Be a Star, l’Atomium s’immerge au coeur de l’Univers en posant un regard sur l’interprétation que scientifiques, poètes, philosophes et artistes ont fait du ciel. Entre exploration du ciel et voyage spatial au coeur d’un bien étrange vaisseau, nous vous proposons de découvrir d’autres galaxies. Fournissant les bases scientifiques nécessaires à la compréhension du sujet, l’exposition Cosmos. Be a Star donne à voir les 3 dimensions de l’Univers: scientifique, artistique et philosophique. Incarnation de cette foi dans le progrès scientifique traduite dans un geste architectural, l’Atomium, symbole de modernité depuis 58, explore et explique à son tour le cosmos. L’ Espace, réel ou fantasmé, interpelle, intrigue, et Cosmos. Be a Star, à travers un parcours pédagogique et sensoriel, fait dialoguer le cosmos, les arts, la science et la philosophie. Sur base d’une idée originale de la Cité des Sciences à Paris, Cosmos. Be a Star est le fruit d’une collaboration avec le Planétarium royal de l’Observatoire de Belgique sans lequel notre exposition n’aurait pu voir le jour. Le Planétarium se joint d’ailleurs à notre exploration du cosmos non seulement avec From the Earth to the Universe, une balade extérieure entre nos deux bâtiments, mais également une nouvelle projection, The Violent Universe. Que nous dit le ciel ? En fin de compte, des choses bien terre à terre... • NL / Met Cosmos. Be a Star dompelt het Atomium zich onder in het hart van het heelal met een blik op de interpretatie die wetenschappers, dichters, filosofen en kunstenaars erop nahielden van de hemel. Tussen de verkenning van de hemel en een ruimtereis aan boord van een bizar ruimtetuig nemen wij u mee op ontdekking naar andere sterrenstelsels. De tentoonstelling Cosmos. Be a Star stelt de 3 dimensies van het heelal voor: wetenschappelijk, artistiek en filosofisch. Het Atomium zelf is een architecturale verpersoonlijking van het vertrouwen in de wetenschappelijke vooruitgang. Het staat als een symbool voor moderniteit en wil op zijn beurt de kosmos verkennen en verklaren. De Ruimte, echt of ingebeeld, roept vragen op, intrigeert en Cosmos. Be a Star creëert via een pedagogisch en zintuiglijk parcours een dialoog tussen kosmos, kunst, wetenschap en filosofie. «Cosmos. Be a Star» ontstond op basis van een idee afkomstig uit de Cité des Sciences in Parijs. Het is het resultaat van een samenwerking met het Koninklijk planetarium van het Observatorium van België die onontbeerlijk was voor het opbouwen van onze tentoonstelling. Het Planetarium gaat met ons mee op ontdekking naar de kosmos, niet alleen met From the Earth to the Universe, een wandeling tussen onze twee gebouwen, maar ook met een nieuwe vertoning, The Violent Universe. Wat vertelt de hemel ? Heel alledaagse dingen, zo blijkt ... • EN / With Cosmos. Be a Star, the Atomium plunges to the heart of the Universe, taking a look at interpretations of the sky by scientists, poets, philosophers and artists. Between an exploration of the sky and a voyage through space in a most extraordinary vessel, you have the opportunity to discover other galaxies. By providing the scientific basis necessary to understand the issue, the exhibition Cosmos. Be a Star offers a perspective on the 3 dimensions of the Universe : scientific, artistic and philosophical. An embodiment of this faith in scientific progress translated into a feat of architecture, the Atomium, a symbol of modernity since 1958, in its turn explores and explains the cosmos. Space, whether real or imagined, challenges and intrigues and Cosmos. Be a Star takes the visitor on an educational and sensory journey that stimulates dialogue between the cosmos, the arts, science and philosophy. Based on an original idea from the Cité des Sciences in Paris, Cosmos. Be a Star” is the fruit of collaboration with the Planetarium of the Royal Observatory of Belgium, without which our exhibition would not have been possible. The Planetarium joins our exploration of the cosmos not only with From the Earth to the Universe, an outdoor trail between our two buildings, but also with a new video spectacular, The Violent Universe. What does the sky tell us ? In the final analysis, things which are very much down to earth... Henri Simons Directeur de l’Atomium / Directeur van het Atomium / Atomium Director Arnaud Bozzini Responsable des expositions / Verantwoordelijke tentoonstellingen / Exhibitions Manager
cosmos Besta ik ? Ga ik dood ? Do I exist ? do i die ? Ben ik droevig of gelukkig ? Am I sad or happy? Schijnt de zon ? Is de nacht donker ? Does the sun shine? Is the night dark?
R JE
PL J E EU R E
IS
?
? TE IS X J’E
?
R ? E
JE S ? UR ME
L A P DU V EU ID
LE SOL EIL BRI LLE ?
? ER
N
?
?
HI
AI
?
Toutes les autres créatures baissent les yeux vers la terre, mais l’homme a reçu un visage afin qu’il puisse tourner son regard vers les étoiles et contempler le ciel.
M DE
EU DI
L’A RT ?
LA NU IT EST NOI RE ?
Bang van het leegte ? / kunst ? Fear of the emptiness? / art ?
Métamorphoses, Ovide
RQ UO I
gisteren ? morgen ? yesterday ? tomorrow ?
JE ? SE PEN
PO U
god ?
waarom ? why ?
denk ik ? do i think ?
FR
De tout temps et sous toutes les latitudes, le ciel, ses astres ses phénomènes fascinent. L’homme a interrogé le ciel pour des raisons terre à terre mais aussi par curiosité cosmique : comment se situer dans l’Univers et ses galaxies ? Depuis des lustres, mythes et sciences se font la courte échelle pour percer les secrets de la voûte céleste. Espace ultime de fantasme et de projection, miroir de nos réalités terrestres, le ciel a inspiré les poètes, les artistes, aiguisé la curiosité des savants, interrogé les philosophes. Place au vertige et à l’émotion…
“Alle andere wezens kijken neer op de aarde maar de mens kreeg een gezicht zodat hij zijn blik naar de sterren zou kunnen wenden en de hemel zou kunnen bewonderen.” Metamorphoses, Ovidius
NL
La nuit étoilé / De sterrenhemel / Starry night, Vincent Van Gogh, 1888
Colonne sans fin / Eindeloze zuil / The endless column, Contantin Brancusi , 1937-38
De hemel, de hemellichamen en aanverwante fenomenen boeien, al altijd en overal. De mens heeft de hemel bestudeerd om antwoord te krijgen op alledaagse vragen maar ook uit kosmische nieuwsgierigheid : waar is onze plaats in het heelal en de melkwegstelsels ? Al van oudsher helpen mythes en wetenschappen om de geheimen van de hemelboog te ontluisteren. De hemel is de ultieme ruimte voor fantasieën en projectie, de spiegel van onze aardse werkelijkheid. Hij diende als bron van inspiratie voor dichters en kunstenaars, wekte de nieuwsgierigheid van wetenschappers en bleef filosofen voor vragen stellen. Ruimte voor duizelingen en emotie …
“All other creatures look down at the earth, but human beings have been given a face so that they can look up to the stars and contemplate the skies.” Metamorphoses, Ovid
EN
Since the dawn of time, in every corner of the globe, the skies, its stars and its never-ending phenomena have fascinated us. Mankind has looked to the skies for very earthly reasons, as well as out of a cosmic curiosity : what is our place in the Universe and its galaxies ? For thousands of years, myths and science have helped each other get to the bottom of the secrets of the heavens above us. Space : the final frontier of fantasy and projection, a mirror of our terrestrial reality, inspiring poets and artists, arousing the curiosity of wise men, testing philosophers. A space for vertigo and emotion… 03
M
E
EM DE H
K
L
EM
EL
R EF
O T
EL FE
O
TO
A
IN
G
RC H F OR M
N
E
A
TO S
E
Je pense, donc je suis Ik denk, dus ik ben
OK
Just like the skies, mankind’s imagination is infinite.
K
NK
TO
Since early mankind, human beings have always been looking up at the skies. For reassurance, to try and control natural phenomena that have shaped our history : to attempt to explain the world. Every group has invented its own mythology. An entire zoo above their heads : Ursa Major, Canis Major, Draco, Scorpio, Leo, Serpens, Aquila…
I T
N HI
HI
LO
E S TO CA PE
TO
T
OR E
B TO
O C H OSE
O
X PR E SS
E TO
BE
R
SSU R E D EA
T
JO Y
Net zoals de hemel zijn de verhalen van de mensheid eindeloos. EN
04
VE LO F EL ES N
EN
NL
Mensen hebben altijd al naar de hemel gekeken. Om geruststelling te zoeken en om een verklaring te geven voor natuurfenomenen verzonnen ze verhalen : pogingen om de wereld te verduidelijken. Elke groep mensen ontwikkelde een eigen mythologie. Boven hun hoofd ontspon zich een ware zoo : de Grote Beer, de Grote Hond, Draak, Schorpioen, Leeuw, Slang, Adelaar, … La Carte céleste de Dunhuang, Chine, + 650
O
THE
D R O
T
R A ID AF CO M F O O T
T R
s’évader ontsnappen
A l’image du ciel, l’affabulation de l’homme est infinie. Déesse Nut, Ancienne Egypte, -3000
E
I AM
ressentir, avoir peur, réconforter voelen, bang zijn, troosten
TO
Fall of the Titans Cornelis van Haarlem , 1588
T
Le ciel fascine Le ciel inquiète The skies are fascinating The skies are frightening
FR
Depuis toujours, les êtres humains ont regardé le ciel. Pour se rassurer, pour essayer de maîtriser les phénomènes naturels, ils ont inventé des histoires : tentatives d’explications du monde. Chaque groupe d’hommes a créé sa propre mythologie. Au dessus de sa tête, un véritable zoo : Grande Ourse, Grand Chien, Dragon, Scorpion, Lion, Serpent, Aigle,….
l He
EL
VA
S T OR
EN
N A
W
N VA
K
H
paradis / enfer paradise / hell
EI BO
choisir, aimer, s’exprimer, jouir, se rassurer kiezen, liefhebben, zich uitdrukken
Sagittarius &Taurus Johannes Hevelius, 1690
RO NT
VE
I
PL A
LL
AT
EN
IL
CONST E
KOM EE T
U
AN GS T
SCH U
DE
EG H
TASIEËN
EN GOD
IS
EL
M
M
EN
A
E D
M
N FA
W O
lire le ciel de hemel lezen reading the skies
GEBEDEN EN ED B NSTERS K E MO EE ND M A S N EV E L SV T A E ST ER E ND LE N DE R L DO N
s dij ra Pa
Atlas coelestis seu armonia macrocosmica, Amsterdam 1661
RU ST
étoile filante, comète, planète, lune, Voie lactée, constellation, nébuleuse, tempête, tonnerre, éclairs, foudre, rêve, nuage, maison des dieux et des monstres…. shooting star, comet, planet, moon, Milky Way, constellations, clouds, storms, thunder, lightening, dreams, clouds, home of Gods and monsters…
Réfléchir, chercher et trouver du sens Nadenken, zin zoeken en vinden
g ss in sne v a u H cio ns co Avoir conscience Bewust zijn
ACRUX
ENTERPRISE
VEGA
DRACO
URSA SERPENS
SCORPIUS ORION
PISCIS X LLU PO
TOR CAS
AR D
K VADOR US
PEGASUS
TAURUS
CENTAURUS PHOENIX
«Waar gaat het hedendaagse naartoe wanneer het verleden wordt en waar is het verleden ?» “Where goes the present when it becomes past and where is the past ?”
Bestaat het echt ? Does it exist ?
Wittgenstein
FR
Le Big Bang n’est pas une explosion, il ne s’est pas produit quelque part, ce n’est pas une libération soudaine d’énergie. Il s’agit d’une phase pendant laquelle l’Univers était partout extrêmement dense. Depuis cette époque, l’espace n’a pas arrêté de se dilater : c’est l’expansion de l’Univers.
>>
wat is Eeuwigheid ? what is eternity ?
D
’
>
N E M E N TS
EN
T
E -C ? ST É ’E UE IT U Q N Q ER T É L’
É ÉV
N MOU V EM TU
ES
Q FI UA N N IT D -IL ?
Wittgens
NE
SUCCE SSIO
N
TE
> > > LE
M
PS
EST UNE ÉNIGME
ND QUA NCEME M O ? C T-IL
présent «Où va le é, vient pass quand il de passé ?» et où est le tein
U
LE TEMPS
no big bang
-IL TE-T EXIS MENT ? I A R V
Wanneer begint het ? Wanneer eindigt het ? When did it start ? When does it end ?
NL
De tijd is een beweging, een opeenvolging van gebeurtenissen time is a mouvement, a succession of events
De tijd is een raadsel Time is an enigma
De Big Bang is geen explosie die zich ergens heeft voorgedaan, het is geen plotse vrijmaking van energie. Het gaat om een fase waarin het heelal overal uiterst compact was. Sinds die tijd is de ruimte blijven uitdeinen : dat is de expansie van het heelal. EN Le cri / De schreeuw / The scream, Edvard Munch, 1893
The Big Bang wasn’t an explosion, it didn’t happen in one place, it wasn’t a sudden release of energy. It was a period during which the Universe was extremely dense throughout. Since then, space has continued to expand : that’s what the expansion of the Universe is all about.
01
libre arbitre croyance révélation free will belief revelation
EXISTE
HE
IEDEREEN KIEST ZIJN EIGEN VERSIE VAN HET VERHAAL
G
R
IN
IJ
DU
BA
E GH I D
GE E S T E L
E K H ID
vertige, spiritualité vertigo, spirituality
D E
R
IES IG L E R T HE T IJ W AA ? J N LT N ZI E SU EE I NG R A N OLG V V OPE N N
O N
G
O
D
(E
La Chute / De Val / The Fall, Denis Darzacq
02
FR / Si on retourne quelques milliards d’années en arrière, l’Univers était plus «compact», les galaxies étaient plus proches les unes des autres qu’aujourd’hui. NL / Als we enkele miljarden jaren terugkeren, was het heelal “compacter”, de melkwegstelsels lagen dichter bij elkaar dan vandaag.
sommes-nous le résultat D’une force supérieure ? Are we the result Of a greater force ?
N
NL / Als we ver terugkijken (zo’n 13,3 miljard jaar) was het heelal als een kokende soep, zo geconcentreerd, zo compact en zo warm dat het licht zich niet kon verspreiden. Het kon pas vrij rondtrekken eens de ruimte voldoende was uitgezet en de soep van materie genoeg was afgekoeld. EN / If we rewind into the past (about 13.3 billion years ago), the Universe was a simmering soup that was so dense and so hot that it prevented light from spreading. Once space had expanded enough, and the soup of matter had cooled down enough, light could travel through it freely.
EE OP
T
IZELI
E
Z
E
JE RI L I W
Lartigue
L
GELOOF
O F
IA
ZI J RE N W TO SU I J EV V A L A LT AA LI N GH T ED EN ? T
M
V
NT
IS
A chacun sa version de l’histoire Each to his/her own version of the story
M
FR / Si on regarde très loin en arrière (il y a environ 13.3 milliards d’années), l’Univers était comme une soupe bouillante si concentrée, si dense et si chaude qu’elle empêchait la lumière de se propager.
sommes-nous le résultat du hazard ? Are we the result of chance ?
EN / If we go back a few billion years, the Universe was more “compact”, the galaxies were much closer to each other than they are today. 03
FR / Aujourd’hui, l’espace se dilate encore ! L’Univers est en expansion : le «gonflement» de l’espace fait que les galaxies s’éloignent toutes les unes des autres.
)?
NL / Vandaag blijft de ruimte uitzetten! Het heelal breidt uit : de “uitzetting” van de ruimte zorgt ervoor dat de melkwegstelsels verder van elkaar zich verwijderen.
Avec ou sans dieu(x) ? With or without God(s) ?
EN / Today, space is still expanding : this “swelling” of space means that the galaxies are moving further away from each other.
06
01
02
03
FR
la terre, banlieue de l’Univers De Aarde, voorstad van het heelal The Earth, suburb of the Universe
Depuis que les sciences ont délogé la Terre de sa place centrale dans l’Univers, l’homme est devenu un grain de sable dans l’immensité de l’espace. Le Soleil est devenu une simple étoile parmi les centaines de milliards d’autres étoiles qui composent la Voie lactée, celle-ci perdue à son tour parmi les centaines de milliards de galaxies de l’Univers observable. Nous ne sommes plus le nombril du Monde mais juste des «banlieusards» de l’Univers.
E R T, O U M O E D E N R TH FI MO E IS UT E E R W TH HE D O T FIN TO
naissance de la philosophie et de la science moderne geboorte van filosofie en moderne wetenschap
Plus on en sait, plus il reste à savoir Hoe meer we weten, hoe meer vragen we ons stellen
“Angst in de confrontatie met de stilte van de oneindige ruimte” “The eternal silence of these infinite spaces fills me with dread”
Het oneindige en het eindige The infinite and the finite
Pascal
«L’angoisse ce devant le silen inis.» des espaces inf
Wat is het oneindige ? We kunnen het ons niet inbeelden What is infinite ? It exceeds imagination
À I
SANS FIN
4 3
TE
5
2 1
U CH
S A NS BO RD S
6
SS E
11 12 13 10 20 21 14 19 24 22 9 15 18 23 17 16 8
7
I
N
08
NI S
FI
geen rand, geen einde no boundaries, no end
PPE
TO UR
ANGOISSES
IN
UTÉ BEA
EL
S
La danse II / De dans II / Dance II, Henri Matisse, 1910
?
VR E
CI
ER
I NOUS ÉCH A CE QU
VERTIGE
IV
U D
N
I M AGI N ER L’ T-ON INF INI PEU
E
U L’
Immensity A hundred thousand million million kilometres: that is the size of the known Universe , the part of the Universe from which we can receive light. And beyond that, is the Universe finite or infinite? We don’t know yet. In any case, the Universe has no centre and no edges. Multitude The known Universe is made up of 100 billion galaxies. Galaxies are huge groups of millions, even hundreds of millions of stars that orbit around a centre. Thousands of stars (theoretically) visible at night, with the naked eye from the Earth only represent a tiny portion of our Galaxy, the Milky Way. But with telescopes and satellites, astronomists can study, make models, and understand the structure of the distant Universe.
UBT TO DO
of P an HI RIS d LO E SC MO SO IE DE PH N R Y CE N
PASCAL
The world no longer revolves around us, we are merely nothing more than residents of the “suburbs” of the Universe. Ever since science expelled the Earth from its place at the centre of the Universe, mankind has become a grain of sand in the immensity of space. The Sun has become one star among the hundreds of billions of other stars that make up the Milky Way, which in turn is lost among the hundreds of billions of galaxies in the known Universe.
TO OBSERVE
The planet Earth on a Universal scale !
La vie : résumé / Het leven: een overzicht / Life: summary, Gilbert Garcin
Douter, observer, questionner, analyser, expliquer Twijfelen, Waarnemen, Vragen stellen, analyseren, uitleggen
NO N E’ INT S ELL IGE NCE QUESTIO NING
EN
K M I R ACL E
T RU ST I
Onze Aarde is een planeet die samen met andere planeten draait rond een ster, de Zon. Dit noemen we het zonnestelsel. Er zijn 8 planeten in ons zonnestelsel: Mercurius, Venus, de Aarde, Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus. Het zonnestelsel maakt deel uit van de Melkweg. De Melkweg bevat ongeveer 200 miljard sterren. Een melkwegstelsel maakt deel uit van honderden miljarden dergelijke stelsels die aanwezig zijn in het waarneembare heelal.
Our Earth is a planet that orbits with other planets around a star, the Sun. This system is called the solar system. There are 8 planets in our solar system : Mercury, Venus, Earth, Mars, Jupiter, Saturn, Uranus and Neptune. The solar system is part of the galaxy called the Milky Way. The Milky Way contains around 200 billion stars. A galaxy is part of billions of galaxies present in the known Universe.
EE
LYSE
Veelvoud Het waarneembare heelal bestaat uit 100 miljard melkwegstelsels. Melkwegstelsels zijn enorme groepen van miljoenen tot zelfs honderden miljarden sterren die rond een middelpunt draaien. De duizenden sterren die (in theorie) ’s nachts zichtbaar zijn voor het blote oog vertegenwoordigen slechts een miniem gedeelte van ons sterrenstelsel, de Melkweg. Dankzij de telescopen en satellieten kunnen de astronomen modellen opstellen en bestuderen en slagen ze erin de structuren van het verre heelal te begrijpen.
R
TO A NA
De onmetelijkheid Honderdduizend miljarden kilometers : zo groot is het waarneembare heelal, het stuk van het Universum waarvan we het licht kunnen opvangen. En daarna, is het heelal eindig of oneindig ? Dat weten we nog niet. In elk geval heeft het heelal geen middelpunt of rand.
De planeet Aarde op de schaal van het Universum !
TO EX PLA IN
We zijn niet langer het middelpunt van de Wereld maar gewoon de “voorstadbewoners” van het heelal. Sinds de wetenschappers de Aarde ontdaan hebben van haar centrale plaats in het heelal is de mens een korreltje zand geworden in een immense ruimte. De Zon werd herleid tot een eenvoudige ster tussen honderden miljarden andere sterren die de Melkweg vormen, deze gaat op haar beurt verloren tussen honderden miljarden melkwegstelsels in het waarneembare universum.
G
le Miracle grec : expliquer le monde sans les dieux Grieks mirakel : de wereld zonder goden uitleggen
M
NL
Notre Terre est une planète qui tourne avec d’autres planètes autour d’une étoile, le Soleil. Ce système s’appelle le système solaire. Il y a 8 planètes dans notre système solaire : Mercure, Vénus, la Terre, Mars, Jupiter, Saturne, Uranus et Neptune. Le système solaire fait partie de la galaxie appelée la Voie Lactée. La Voie Lactée contient environ 200 milliards d’étoiles. Une galaxie fait partie de centaines de milliards de galaxies présentes dans l’Univers observable.
faire confiance en son intelligence vertrouwen op de eigen intelligentie
ING A I N LD PL R O EX E W UT TH ITHO S OD W EG TH
La multitude L’Univers observable est formé de 100 milliards de galaxies. Les galaxies sont de gigantesques groupes de millions voire de centaines de milliards d’étoiles qui tournent autour d’un centre. Les milliers d’étoiles (théoriquement) visibles la nuit, à l’œil nu, depuis la Terre ne représentent qu’une infime portion de notre Galaxie, la Voie Lactée. Mais grâce aux télescopes et aux satellites, les astronomes étudient, élaborent des modèles, et parviennent à comprendre les structures de l’Univers lointain.
La planète Terre à l’échelle de l’Univers !
I BL SU
L’immensité Cent mille milliards de milliards de kilomètres : c’est la taille de l’Univers observable, la portion d’Univers dont on peut recevoir la lumière. Et au-delà, l’Univers est-il fini ou infini ? Nous ne le savons pas encore. En tout cas, l’Univers n’a ni centre ni bord.
vallen, Duizelen, duizeling, subliem, Ongerustheid, Schoonheid fall, Dizziness, vertigo, Sublime, Worries, Beauty
planète : du grec planein, errer. un astre errant, au mouvement irrégulier. planeet : van het Griekse planein, rondzwerven. een rondzwervend hemellichaam met onregelmatige bewegingen. planet : from the Greek, planein meaning wanderer. a wandering star, moving irregularly.
Comète : un noyau de glace et de poussière, pouvant atteindre une dizaine de kilomètres de diamètre. Komeet : een kern van ijs en stof, die tot een tiental kilometer diameter groot kan zijn. Comet : a body of ice and dust that can have a diameter as big as a dozen kilometres. Les étoiles sont des boules de gaz, principalement de l’hydrogène et de l’hélium. Le cœur des étoiles atteint 16 millions de degrés. Sterren zijn gasbollen, voornamelijk samengesteld uit waterstof en helium. De kern van de sterren heeft een temperatuur van wel 16 miljoen graden. Stars are balls of gas, mainly hydrogen and helium. The core of stars reaches 16 million degrees.
Le Soleil est une étoile de taille moyenne comme des milliards d’autres étoiles dans l’Univers. De Zon is een middelgrote ster zoals er duizenden anderen zijn in het heelal. The Sun is an average-sized star, like billions of others in the Universe.
10
Des étoiles naissent et meurent partout dans l’Univers. Leur vie débute au sein d’un nuage de gaz et de poussière. Toutes les étoiles mortes de toutes les galaxies se transforment en trous noirs. Les étoiles les plus chaudes ont une couleur bleutée. Les plus froides sont rouges. Overal in het heelal worden sterren geboren en sterven ze uit. Hun leven begint als een wolk van gas en stof.
be a star
Alle dode sterren van alle stelsels worden omgevormd tot zwarte gaten. De warmste sterren zijn blauwachtig van kleur. De koudere zijn rood.
La Voie lactée est notre galaxie.
Stars are born and die all around the Universe. Their life starts inside a cloud of gas and dust.
Il y aurait 100 milliards de galaxies dans l’Univers observable.
All of the dead stars in all the galaxies turn into black holes.
De Melkweg is ons sterrenstelsel.
The hottest stars are bluish in colour. The coldest are red.
Er zouden 100 miljard sterrenstelsels zijn in het waarneembare heelal. The Milky Way is our galaxy.
FR
There are some 100 billion galaxies in the known universe.
Les distances du ciel, devenu Univers, ont échappé à nos mesures, à notre pensée et même à notre vocabulaire. Il nous reste le regard. Grâce au téléscope Hubble, chaque année, on voit plus clair, plus loin. C’est une révolution en images. On voit des «formes» que nous ne pouvions même pas imaginer. L’Univers est devenu net, transparent et haut en couleur ! Le spectacle est fascinant… NL
De afstanden in de hemel, verruimd tot het heelal, ontglippen ons maatstelsel, ons gedachtegoed en zelfs onze woordenschat. Rest ons nog onze blik. Dankzij de Hubble-telescoop kunnen we elk jaar beter en verder zien. Dat is een revolutie in beelden. We zien “vormen” die we ons nooit hadden kunnen inbeelden. Het heelal is duidelijk, transparant en kleurrijk geworden ! Een adembenemend schouwspel… EN
Distances in the skies, extending to the Universe, escape to our measurements, our thoughts and even our vocabulary. We just have our eyes. Thanks to the Hubble telescope, every year, we see more clearly and further. A revolution in images. We see “forms” that we couldn’t even imagine before. The Universe has become clear, transparent, and full of colour ! The spectacle is fascinating…
“L’Univers observable” est l’ensemble des régions de l’Univers dont les signaux lumineux ont eu le temps de nous parvenir depuis le “commencement” de l’Univers. “Het waarneembare heelal” is het geheel van alle van de Kosmos waarvan de lichtsignalen de tijd hebben gehad om tot ons te komen sinds het “ontstaan” van het heelal. “The known Universe” includes all of the regions of the Universe from which light signals have had the time to reach us from the “start” of the Universe.
11
Cosmos. be a star Conception, muséographie, production / Concept, museografie, productie / Designer, curator, producer :
L’agence– Het agentschap - The agency placepublique - www.placepublique.info Scénographie / Scenografie / Scenography :
Pierre Nouvel et David Thoumazeau Vidéo / Multimédia :
Pierre Nouvel - www.pierrenouvel.fr Graphisme / Grafische ontwerp / Graphic design :
Pam & Jenny - www.pametjenny.be Musique / Muziek / Music : Le Tone - www.letone.fr Installation escalator / Installatie roltrap :
Visual System - www.vimeo.com/vsteame Production audiovisuelle / Audiovisueel productie / Audiovisual production :
FACTOID Productions - www.factoidprod.com Fabrication / Productie / Building :
F.M.R. - www.fmr.be En partenariat avec / In samenwerking met / In partnership with : Le Planétarium Bruxelles – Het Planetarium Brussel – The Planetarium Brussels Remerciements / Met Dank aan / Acknowledgements : Jean Marc Bodson, Pictures selection assistance Thierry Demey, Dance videos selection assistance Sébastien François, Music selection assistance Monique Renault, Paintings selection assistance
Atomium
www.atomium.be/cosmos Henri Simons directeur / directeur / director Arnaud Bozzini responsable des expositions / verantwoordelijke tentoonstellingen / exhibitions manager Axel Addington, Etienne Vandercruyssen & Inge Van Eycken presse et communication / pers en communicatie / media and communications Johan Vandenperre electrotechnique et installation audiovisuelle / elektrotechniek en audiovisuele installatie / electrical engineering and audio-visual production Et toute l’équipe de l’Atomium / En het hele team van het Atomium / And all the Atomium team
