Armoede & onderwijs. Aandachtspunten voor een emanciperend armoedebeleid in de school

Armoede & onderwijs

Aandachtspunten voor een emanciperend armoedebeleid in de school

Op weg naar goed & goedkoop onderwijs. Stapstenen voor een trefzeker traject

Leefloon:

• als u samenwoont met één of meerdere personen: 455,96 EUR • als u alleenstaande bent: 683,95 EUR •als u een persoon bent, die uitsluitend samenwoont met een gezin te zijnen laste: 876,50 EUR

Armoedegrens: € 822 voor een alleenstaande Toenemende inkomensongelijkheid: • Inkomen van 20% rijkste Vlamingen = 42% van het totale inkomen • Inkomen van 20% armste Vlamingen = 5,9% van het totale inkomen

Verhoogd armoederisico vr bepaalde groepen • Vrouwen Ouderen - Alleenstaanden - Personen van niet-Europese herkomst - Éénoudergezinnen (28% onder armoedegrens in Vla)

sociale dualisering aanzwellende kloof tussen arm en niet-arm jaarlijkse toename

Op weg naar goed & goedkoop onderwijs. Stapstenen voor een trefzeker traject Leningen. In juni 2004 noteerde de Centrale voor Kredieten aan Particulieren (Nationale Bank) ongeveer 520 000 problematische kredieten, waarbij men vaststelt dat de energiekosten een belangrijke veroorzaker zijn van onbetaalde rekeningen.

Voedselbanken In 2006 deden 106.900 mensen een beroep op voedselbanken. De laatste 10 jaar steeg het aantal begunstigden met 45%.

Alleenstaand Het Nationaal Instituut voor de Statistiek zag het aantal alleenstaande vaders met ongehuwde kinderen stijgen van 34 451 in 1991 tot 75 299 in 2004. In dezelfde periode nam het aantal alleenstaande moeders met kinderen toe van 134 264 naar 192 113.

Stroombegrenzer In 2004 werden bijna 40 000 huishoudens afgesloten van elektriciteit en/of aardgas, of van budgetmeters en stroombegrenzers voorzien.


In 2006 werden in het Vlaamse Gewest 53.645 gezinnen door hun energieleverancier aan de deur gezet omwille van wanbetaling van de elektriciteitsrekening en 37.948 voor aardgas. De overgrote meerderheid werd verder van energie voorzien door hun netbeheerder. Op 31 december 2006 hadden uiteindelijk 410 gezinnen geen toegang meer tot de elektriciteitsvoorziening. Voor aardgas gaat het om 823 gezinnen. Eind 2006 verbruikten 25.405 gezinnen elektriciteit via een budgetmeter. Er waren 3.743 stroombegrenzers actief, die niet gekoppeld zijn aan een budgetmeter. 114.328 afnemers hadden recht op het sociaal tarief. (Bron: Vlaamse Reguleringsinstantie voor de Elektriciteits- en Gasmarkt - VREG (2007)


Een definitie van bestaasonzekerheid en armoede Onzekerheid is de afwezigheid van een of meer van de zekerheden – en dan met name werk – die personen en gezinnen in staat stellen om (1) hun professionele, familiale en sociale verplichtingen na te komen; (2) van hun basisrechten gebruik te maken. (3)De onzekerheid die daaruit voortvloeit, kan groter of kleiner zijn en meer of minder ernstige en blijvende gevolgen hebben. Bestaansonzekerheid leidt tot extreme armoede: (1)wanneer ze zich manifesteert op verschillende terreinen; (2) wanneer ze zich manifesteert over een langere periode; (3) wanneer de kansen om zelf uit de problemen te raken in de nabije toekomst klein zijn.”


Beweging op het terrein

•

er was het algemeen verslag over de armoede van 1994, en de tweejaarlijkse evaluatie ervan;

•

er is het Belgisch Netwerk Armoedebestrijding;

•

er is het Vlaams Netwerk van Verenigingen waar armen het woord nemen;

•

er is het Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting.

Verenignig waar armen het woord nemen: http://users.telenet.be/thope/


Probleemstelling Minister van onderwijs, FrankVandenbroucke: “Ondanks alle inspanningen blijft het onderwijs sociale ongelijkheid reproduceren. De ongelijke startkansen die verbonden zijn met de sociale, economische en culturele situaties waarin jongeren leven, leiden tot ongelijke uitkomsten.”

Risicofactoren die optimale kansen belemmeren

Leerlinggebonden factoren • Ongeregeld schoolbezoek • Taalachterstand • Te weinig ouderbetrokkenheid • Spijbelen • Onaangepaste studiekeuzes • Veel schoolveranderingen • Schoolse achterstand

Schoolgebonden factoren • Kosten op school • Onthaal van leerlingen • Leerlingenbegeleiding • Participatie - welbevinden • Ouderwerking • Schoolreglement


De beginfase: regio Aalst 1. Kostenbesparende maatregelen binnen de school gericht op herverdeling van de winst aan middelen. 2. Een voor alle partijen haalbaar en respectvol scenario mbt onbetaalde rekeningen. 3. Screenen van alle doorgerekende onkosten. 4. Contact met gezinnen aanhalen. 5. Diverse actoren binnen de school aandachtig maken voor mechanismen die leiden tot systematische maatschappelijke uitsluiting.


Schooljaar 2003-2004: Vlaams pilootproject voor GO(k)O • analyse van de individuele projectaanvragen. • Toetsing van de gestelde problematiek aan de reële situatie van de school. • Inventariseren van bestaande dynamiek mbt “goed & goedkoop onderwijs” • Formuleren van doelstellingen als aanloop naar een te realiseren stappenplan. • Het te volgen traject binnen het stappenplan vastleggen.

Alle scholen vragende partij voor: • een degelijk bewustmakingsbeleid voor leerkrachten, gericht op het doorbreken van vooroordelen, het opvangen van gebrek aan kennis terzake, het stimuleren van positieve betrokkenheid. • Werkbare opritten die het contact met en de betrokkenheid van ouders (vooral behorend tot de doelgroep) verbeteren.


Het vervolg • enkele pilootscholen werden als voorbeeldschool naar voor geschoven; • er was het boek School zonder schulden, recepten voor goed & goedkoop onderwijs (Uitgeverij Garant); • er was de 2° Vlaamse beurs voor goed en goedkoop onderwijs te Aalst.

Schooljaar 2006-2007 • Deskundig door ervaring; werken met een ervaringsdeskundige • Gelijke kansen & zorg • Werken met het intern zorgplan kansarmoede • De zorgfiche: een individuele leerlingenfiche • Een goed beheer van de portemonnee • Schoolcode kansarmoede: een vlag mét lading

Tot slot werden gesprekken aangeknoopt met enkele hogescholen – initiële lerarenopleidingen – om mogelijke leemten in de opleiding m.b.t. armoedebestrijding in beeld te brengen en waar nodig impulsen tot verrijking van vakinhouden binnen het curriculum aan te reiken.


Gedurende 9 jaar: intense werking rond schoolkosten als uitdaging voor gelijke onderwijskansen

Vanaf 2007, op vraag van het Departement Onderwijs 1. 2.

Samen met de LOP’S werken aan oplossingen om goed & goedkoop onderwijs te bevorderen en verankeren Kennisoverdracht van onze ervaringen op het terrein


Zeven stappen verder… De realisatie van goed & goedkoop onderwijs als een te volgen traject dat bestaat uit logische en bij elkaar horende stappen.

Geen meerkeuzemogelijkheid. Wél een aantal noodzakelijke stappen. Die tot één geheel samenklitten Uitgespreid in de tijd. Resultaat van een bewustwordingsproces. Geënt op een cultuur van doorgedreven zorg en betrokkenheid.


Zeven stappen in lijn: 1. School voor de spiegel 2. Sensibiliseren … op zoek naar het evenwicht 3. Een schoolcode opstellen 4. Communicatie tussen ouders en school 5. Werken met ervaringsdeskundigheid 6. Solidariteitsfonds 7. Werken met het cultuurparticipatiefonds


Zeven stappen in lijn 1. School voor de spiegel • Een zelfonderzoek: de school richt een kritische blik op zichzelf, • en maakt een analyse van waar men als school staat. • Dit gebeurt met alle betrokken personeelsleden. • Het resultaat vormt de basis voor een stappenplan of actieplan

Instrument: checklist, opgemaakt door basisschool Sint-Leo te SintPieters Brugge.


Zeven stappen in lijn Een schoolcode opstellen • Armoede is een reëel probleem, ook op school. Een school kan daartegen actie ondernemen.

• De schoolcode is de schriftelijke neerslag van dit voornemen. • Zo’n code legt het accent vooral op sensibilisatie m.b.t. de armoedeproblematiek, en op beheersing van de schoolkosten.

• Een schoolcode is slechts een beginpunt.

Zie ook bijlage 1 in syllabus


Zeven stappen in lijn Werken met een ervaringsdeskundige •· In de contacten tussen de school en betrokken gezinnen loopt het soms mis. •· Een goed opgeleide ervaringsdeskundige kan een waardevolle bijdrage leveren in de opbouw van een goede communicatie. •· De ervaringsdeskundige wordt een brugfiguur tussen de school en betrokken gezinnen. •· Zijn/haar engagement heeft een sensibiliserend effect op het schoolteam.


Zeven stappen in lijn Verruimend aanbod met het zicht op sensibilisatie •· Kennis en inzicht zijn voorwaarden zonder meer om duurzame stappen te zetten.

•· Zoniet blijft het risico dat men niet verder komt dan enkele opsmukoefeningen. •· De video Hoge Ladders, woordkunstproject Betalen, tellen… vertellen, de spelende vertelling Het Vel van een Kei. Het zijn allemaal krachtige impulsen die doen stilstaan. Andere mogelijkheden zijn film, literatuur, internetsites, …

Zie ook informatielijst, bijlage 2 in syllabus


Zeven stappen in lijn Zorg bij de inschrijving • Het inschrijvingsmoment is doorgaans het eerste contact tussen ouders, leerling en de school. • Afhankelijk van het inschrijvingssysteem zal de signaalgevoeligheid voor armoede kansen hebben of...net niet. • Een beleid met strategie die oog heeft voor grote en kleine details is noodzakelijk.

Instrument: de signaallijst kansarmoede, terug te vinden op http://www.turnhout.be:80/schoolopbouwwerk/ Instrument: informatie over communicatie met (doelgroep)ouders op http://www.ond.vlaanderen.be/gok/praktisch/inspiratieboek.pdf http://www.turnhout.be/2006/index.php?pageid=060202&site=1

Op weg naar goed & goedkoop onderwijs Stapstenen voor een trefzeker traject

Zeven stappen in lijn Solidariteitsfonds • Parallel met het ontwikkelen van een schoolvisie op goed & goedkoop onderwijs is de uitbouw van een bijzonder solidariteitsfonds een belangrijke maatregel.

• Meestal stellen zich drie kernvragen: Hoe genereren we extra inkomsten voor dit fonds? Wie beheert de kas? Wie kan ervan genieten? • Een solidariteitsfonds wordt gebruikt als laatste redmiddel om stigmatisering te voorkomen.


Zeven stappen in lijn Gebruik maken van het cultuurparticipatiefonds • Op basis van de federale overheidssubsidie (KB 23/08/2004) ter bevordering van de sociale en culturele participatie kunnen scholen een overeenkomst afsluiten met het OCMW. • Van de kant van de scholen kan de samenwerking netoverschrijdend gebeuren. • Deze specifieke samenwerking vergroot de financiële ruimte van scholen, en bijgevolg ook die van doelgroepgezinnen.


Zeven stappen in lijn Blauwdruk voor de actualisering van het boek School zonder schulden – Recepten voor goed & goedkoop onderwijs, Garant, Antwerpen, 2005

Armoede & onderwijs. Aandachtspunten voor een emanciperend armoedebeleid in de school

Recommend Documents