Argentinië maakt schoon schip. Gerechtigheid, ook voor 3000 Joodse slachtoffers. Conversie Splijt Israëlisch wetsvoorstel de Joodse wereld?

TIPA in Gambia Erwin Brugmans over tikoen olam pur sang

Conversie

Knock on wood

Coup bij het NIK

Splijt Israëlisch wetsvoor- Afkloppen en astrologie? Verslag van een machtsstrijd stel de Joodse wereld? Allemaal bijgeloof! met grote gevolgen

C 39 N IEUW ISRAELIETISCH WEEKBLAD

23 juli 2010 • 12 menachem-av 5770 • Jaargang 145 Begin sjabbat 20.10 uur • Einde sjabbat 22.40 uur

Losse nummers € 3,—

Argentinië maakt schoon schip Gerechtigheid, ook voor 3000 Joodse slachtoffers

NIW7039_cover 1

21-07-2010 17:21:47

2

188098.indd 2

| C 39

21-7-2010 13:50:36

Contra’s en coups

C 39

BI N N E N LAN D 

V

orige week vond een coup plaats bij het NIK, waar Jigal Markuszower zichzelf contra PC-bestuursvoorzitter Rob Heijmans opstelde en een stemming won. Maar was die stemming rechtsgeldig? In ieder geval is het schisma binnen de PC compleet en voorlopig lijkt er geen zicht op een oplossing. Deze week een reconstructie van dit koningsdrama, of is het gewoon Joods Nederland op z’n smalst? In Argentinië vielen een aantal zaken samen: de aanslag op het AMIA-gebouw vond zestien jaar geleden plaats en generaal Videla, kopstuk van het dictatoriale regime in Argentinië (1976-1983) die destijds via een coup aan de macht kwam, staat opnieuw voor de rechter. Ook voormalig Transavia-piloot Julio Poch wordt berecht. Hij wordt beschuldigd van een aandeel in de verdwijning van 615 mensen die destijds contra de dictatuur waren. Hij zou een van de piloten zijn geweest van de beruchte vluchten waarbij gedrogeerde linkse gevangenen in de Rio de la Plata werden gedumpt. Er waren verhoudingsgewijs tien- tot twaalfmaal zoveel Joodse slachtoffers als niet-Joodse Argentijnen. In onze serie over minderheden deze week de moslim-Arabieren, de grootste minderheid en ook de groep die zich het meest contra de staat uitlaat, en door de Israëli’s ook het meest wordt gewantrouwd. „Het is alsof we in twee staten leven,” zegt een van de geïnterviewden tegen verslaggeefster Joanne Nihom. In het laatste deel van onze tweeluik over geloof en bijgeloof krijgt u een mooi overzicht van allerlei bijgelovige handelingen voorgeschoteld. Een aantal druist rechtstreeks tegen het Joodse geloof in. En dan besteden we tot slot aandacht aan een heel andere zaak rond het geloof, de problemen rond de gioer in Israël. Knessetlid Rotem probeerde een coup te plegen door middel van een nieuwe wet die verregaande gevolgen kan hebben voor het Jodendom. Niet-orthodoxen over de hele wereld waren faliekant contra. Een scheuring binnen de Joodse wereld dreigt, die we in het klein nog eens overdoen bij het NIK.

• 23 juli 2010 • 12 menachem-av 5770

8

Crisis bij het NIK Het NIK lijkt volledig onbestuurbaar geworden nu er twee voorzitters van de Permanente Commissie lijken te zijn die strijden om de macht. Deze week in het NIW een uitgebreide reconstructie.

BU ITE N LAN D 

1 2

Droefenis in Argentinië Deze week verjaarde de aanslag op het AMIA-gebouw en startten processen tegen de piloot Poch en generaal Videla. Terugblik op de Vuile Oorlog, waarbij bovengemiddeld veel Joden werden vermoord.

BU ITE N LAN D 

1 8

Islamitische Arabieren Islamitische Arabieren hebben het gevoel dat zij en de Israëli's in twee verschillende staten leven. Dr. Jaffry heeft zijn hoop gevestigd op een verandering van de positie van de vrouwen.

RE LIGI E 

2 6

Geloof en bijgeloof Klopt u weleens af? Loopt u nooit onder een ladder door? Weet u dan waarom u dat doet? Voor alle (bij)gelovigen onder ons, inclusief degenen die in astrologie geloven, een artikel vol openbaringen.

in hou d

4 8 11 12 16 18 23 24 26 30 31 32 35 39

Varia NIK-bestuurscrisis Hamutal Rogel-Fuchs Argentinië, Poch en de dwaze moeders Opinie Islamitische Arabieren Tentoonstelling Tel Aviv Brugmans in Gambia Geloof en bijgeloof deel 2 Gioer-kwestie in Israël Meijers en Benima Bloeme Evers en Sidra Brieven Fotoreportage

Omslagfoto: De Argentijnse hoofdstad Buenos Aires met de Rio de la Plata waarin tegenstanders van Videla werden gedumpt. iStockphoto

C 39

NIW7039_inhoud 1

| 3

21-07-2010 17:31:10

va r i a

zijde met de opmerking dat een wraakcampagne anderhalf miljard dollar per dag kost. Hij noemde de succesvolle experimenten ‘een mijlpaal voor het defensie-establishment’.

foto: abir sultan/flash90

Echtpaar geëerd

Prijs Deze week vond de jaarlijkse uitreiking plaats van de Israëli TV Award. Yael Polyakov won de award voor beste actrice. n

Friedman verdedigt Nasr Tests Iron Dome okay Op 7 juli ontsloeg CNN de hoofdredacteur van de afdeling Midden-Oosten, de christelijk-Libanese Octavia Nasr. Bij de dood van de shi’itische geestelijke Fadlallal had ze hem in een twitterbericht ‘een van de giganten van Hezbollah die ik enorm respecteer’ genoemd. De bekende columnist Thomas L. Friedman vindt dit ontslag, zo blijkt uit zijn column van maandag in de New York Times, niet terecht. Hij wijst erop dat Fadlallah weliswaar Hezbollah steunde en een hekel aan Israël had, maar op tal van onderdelen moderne standpunten huldigde; zo was hij voorstander van gelijke rechten van man en vrouw. „Wat is er met ons aan de hand?” vraagt hij zich af. „Eén verkeerd geplaatst werkwoord en binnen een uur zit er een digitale lynchmenigte op je hielen – en je superieuren beginnen meteen dekking te zoeken.” „Wat voor signaal sturen we de jonge mensen? Knip je nagels, wees politiek correct (...) Als je ooit een baan wilt bij de regering of een krant, speel dan op safe.” Friedman licht toe dat Nasrs sympathie voor Fadlallah vooral zijn moderne visie op vrouwenrechten gold. Friedman weet wel dat Fadlallah een donkere kant had, maar veranderingen in het Midden-Oosten moeten volgens hem van binnenuit geschieden, ‘door mensen die worden gerespecteerd en geworteld zijn in hun eigen cultuur’.

4 | C 39

NIW7039_varia 2

Het leger beëindigde maandag een serie tests in de Negev van het Iron Dome (‘ijzeren koepel’) raketafweersysteem, dat Israëlische steden tegen raketten voor de korte en middellange afstand moet bescheren. Een van de experimenten omvatte de onderschepping van raketten die tegelijkertijd uit verschillende richtingen kwamen, en ook die proef slaagde. Twee Iron Dome-systemen zijn nu klaar en worden in november operationeel, beheerd door de luchtafweerdivisie van de Israëlische luchtmacht. Ze moeten het soort raketten onderscheppen dat militanten vanuit Gaza en Hezbollah vanuit Libanon afvuren en die een bereik van tussen de 5 en 70 kilometer hebben. Iron Dome werkt met radargeleide afweerraketten en een vernuftig computersysteem. Het systeem is slim genoeg om de trajecten van projectielen zo te berekenen dat er niet wordt gereageerd als ze in onbewoond gebied neerkomen. Hoeveel systemen het leger van de producent, Rafael Advanced Defense Systems, gaat betrekken is nog onduidelijk. Eén onderschepping kost tien- tot vijftigduizend dollar. Sommige analisten vinden dit in geen verhouding staan tot de kosten van de Palestijnse projectielen, die doorgaans niet meer dan 500 dollar kosten; het Israëlische militaire budget zou daardoor ‘doodbloeden’. Minister van Defensie Barak schuift dat argument ter-

Het gebeurt maar hoogst zelden dat bij een Yad Vashem-plechtigheid geen familie van de geëerden aanwezig is. Van de heer Henk Meinema en zijn echtgenote mevrouw Mimi Meinema-Wrusch uit Roermond, beiden overleden, is helaas geen familie meer in leven. Het echtpaar werd voor de redding van een Joods kind, Eddy Falkenstein, tijdens de Tweede Wereldoorlog, wel door Yad Vashem geëerd. Hun namen zullen in de ‘Muur der Rechtvaardigen’ in Yad Vashem (Jeruzalem) worden gegraveerd.

Jabotinsky’s moordplan De revisionistische Joodse leider Ze’ev Jabotinsky had een plan bedacht om Hitler en een aantal hoge officials om het leven te brengen, zo blijkt uit het dagboek van een Britse kolonel. De website Ynet schrijft dat volgens Richard Henry Meinertzhagens Midden-Oosten Dagboek 1917-1956 Jabotinsky hem in 1939 bezocht met plannen om hoge nazi-officieren te doden, waarna Hitler en andere kopstukken hun begrafenis zouden bijwonen, waarna ze ook konden worden vermoord. Jabotinsky wilde een van de doodkisten met explosieven vullen en als de officials zich zouden hebben verzameld rond het graf, zou de grafdelver de bom detoneren. „Buitenlandse Zaken fronste zijn wenkbrauwen,” schreef Meinertzhagen, „en de nazi’s waren gered.” Op 4 augustus is het 70 jaar geleden dat Jabotinsky stierf. Hij was de oprichter van de Joodse Zelfverdedigings Liga in Odessa en afgevaardigde naar zionistische congressen. Zijn revisionisten vormden een niet-religieuze nationalistische factie binnen de zionistische beweging. Hij was ook een van de eerste leiders van de Irgun, een militante ondergrondse organisatie die streed voor een Joodse staat. Volgens Meinertzhagen heeft de Irgun daar inderdaad een doorslaggevende bijdrage aan geleverd.

Kafka-manuscripten In enkele kluizen in Zürich zijn originele manuscripten van Franz Kafka aangetroffen. Vorige week werden er al Kafka-handschriften in kluizen in Tel Aviv gevonden. De zoektocht naar Kafka’s werk maakt onder23 juli 2010

21-07-2010 16:57:19

va r i a

Journalist Twersky dood De bekende journalist en oud-kibboetsnik David Twersky is vorige week vrijdag op zestigjarige leeftijd overleden in zijn huis in West Orange, New Jersey. Hij opende de Washingtonse vestiging van de Forward en werkte voor de New York Sun als buitenlandredacteur en columnist. Hij was ooit adviseur van Abba Eban en werkte later voor het American Jewish Congress. Hij woonde van 1974 tot 1986 in de kibboets Gezer, waar hij redacteur was van Shedemot, de Engelstalige krant van de Israëlische kibboetsbeweging.

Boycott in Washington Een supermarkt in de Amerikaanse staat Washington wil geen producten meer verkopen die in Israël zijn vervaardigd. Op 15 juli keurden de directeuren van de Olympia Food Co-op een boycot goed die betrekking heeft op goederen uit heel Israël, niet alleen van de West Bank. De firma runt twee drogisterijen die ijsjes, crackers en babyspullen uit Israël verkopen. Olympia is de geboortestad van Rachel Corrie, de Amerikaanse activist die in 2003 in Gaza omkwam toen een Israëlische bulldozer een huis platwalste en Corrie dat probeerde te verhinderen. Directielid Rob Richards wil met de Olympia Co-op als katalysator fungeren. „Druppeltje bij druppeltje vult de kuip,” zei hij.

9/11 slachtoffers bij AMIA Familieleden van de slachtoffers van de 11 september-aanslagen hebben op 16 juli in Buenos Aires samen met Argentijnse nabestaanden de aanslagen op het AMIA-centrum herdacht. Zestien jaar geleden, op 18 juli 1994, werd het gebouw met een autobom opgeblazen, waarbij 85 mensen omkwamen. Achter 12 manachem-av 5770

NIW7039_varia 3

foto: flash90

deel uit van het proces rond de nalatenschap van Kafka’s vriend Max Brod, die na Kafka’s dood diens manuscripten, zoals hij had gevraagd, niet vernietigde, maar bewaarde. Ze kwamen in handen van zijn secretaresse Esther Hoffe, die drie jaar geleden overleed. De erfenis kwam daarna in handen van Hoffe’s dochters Eva en Ruth. Brod wilde de manuscripten aan de Nationale Bibliotheek in Jeruzalem nalaten, en die heeft Eva Hoffe nu aangeklaagd. De zaak kwam aan het licht toen Eva en Ruth onderdelen van de nalatenschap gingen verkopen.

Rouw Van maandag op dinsdag was het Tisja Be'av. Overal in Jeruzalem werd gerouwd om de val van de Tweede Tempel in het jaar 70 van de gewone jaartelling. Zelfs kinderen baden mee. n

de aanslag zat vrijwel zeker Hezbollah, aangestuurd en geholpen door Iran. Tot nu toe is er niemand voor de aanslag veroordeeld. Diverse Argentijnse officials zijn in de loop der jaren van hun taak ontheven wegens incompetentie of obstructie van de rechtsgang. Bij de herdenking was de voormalige president Nestor Kirchner aanwezig, alsmede de Argentijnse minister van Justitie Alpacas en de bekende Spaanse rechter Baltasar Garzón. Een van de nabestaanden, Marina Degtian, die bij de aanslag haar broer Cristian verloor, hield een redevoering waarin ze onder meer zei: „Wij beschuldigen Iran ervan achter de dood van mijn broer te zitten, en van jullie vrienden, jullie buren.” Zie ook het artikel op pagina 12.

Telegraaf misleidt lezers Op de site van De Telegraaf kon men

woensdag de aankondiging van een bericht lezen, die luidde: ‘Seks met Joodse mag niet’. Dat was intrigerend, maar het bericht waar deze tekst naar verwees was wel iets ingewikkelder. Een Israëlische rechtbank veroordeelde deze week een Arabische man tot achttien maanden cel wegens verkrachting, hoewel hij ‘seks met toestemming’ had gehad met een Joodse vrouw. Sabbar Kashur, deed zich in 2008 in Jeruzalem bij een ontmoeting met

een Joodse vrouw voor als een Joodse vrijgezel die op zoek was naar een serieuze relatie. Ze gingen naar een gebouw in de buurt en hadden seks. De vrouw diende een klacht in toen ze besefte dat Kashur niet Joods was. De rechtbank oordeelde dat er geen sprake was geweest van een klassieke verkrachtingmet-geweld, maar wel van ‘verkrachting door misleiding’ omdat de vrouw een serieuze, romantische relatie was voorgespiegeld. De Telegraaf kon het niet laten en citeerde de linkse columnist Gideon Levy, die gezegd zou hebben ‘dat een Joodse man die doet alsof hij moslim is en seks heeft met een moslima “vanzelfsprekend” niet wordt veroordeeld wegens verkrachting’.

Van Es maakt kennis Deze week maakte André van Es, de nieuwe Amsterdamse wethouder van onder andere Intergratie kennis met een uitgebreide vertegenwoordiging van Joods Amsterdam waaronder prominenten van de PIG, het CJO, het NIK en de NIHS. Uiteraard kwam ook de angst voor opkomend antisemitisme aan de orde. De wethouder gaf onder meer aan dat zij een beleid wenst te voeren dat niet op incidenten wordt gestoeld maar een structurele basis heeft. Ze zal de suggesties aangaande preventief beleid goed bestuderen en maakt C 39

| 5

21-07-2010 16:57:46

FOTO: ATSAFRIR ABAYOV/FLASH90

VA R I A

Asthon in Sderot HOOFD BUITENLANDSE ZAKEN van de Europese Unie, Catherine Ashton, bracht deze week een bezoek aan Israël. In Sderot liet ze zich rondleiden door burgemeester David Boskila die haar een indoor speelzaal toonde die kortgeleden is versterkt in verband met de raketaanvallen vanuit Gaza. ■

na de zomer een plan van aanpak dat ook landelijk wordt afgestemd. Er is afgesproken daarna een vervolgafspraak te maken.

Monument Sneek SNEEK KRIJGT EEN eigen monument dat in het De Hooppark zal komen te staan. Kunstenaar Dirk Hakze pakt het met de nodige symboliek aan: het gedenkteken bestaat uit zes roestvrijstalen buizen die staan opgesteld op een ronde betonplaat. Hij plaatst de constructie zo dat op Jom Kippoer, 18 september 2010, de schaduw een davidster vormt die precies binnen de betonnen cirkel valt.

Almelo in gevaar OP 11 DECEMBER 2005 fuseerden de NIG-

gemeentes Almelo en Enschede. Daardoor kwam het zogenaamde C.A. Abasfonds ter waarde van 600.000 euro niet meer alleen aan Almelo ten goede, maar aan de hele NIG Twente. Tijdens die fusiebesprekingen werd, mede dankzij de inbreng van het fonds, onder meer overeengekomen dat ‘De Aron Haas Synagoge (Almelo) gehandhaafd blijft voor zo-

6 | C 39

NIW7039_varia 4

wel diensten en Joodse les als voor overige bijeenkomsten’. Inmiddels zijn we vijf jaar verder. Op de agenda van 25 augustus staat ‘de verkoop van de Sjoel Almelo’ op het programma. Gemeentelid D.A. Meibergen vindt het heel jammer dat het laatste restje rijk Joods verleden op deze manier uit Almelo dreigt te verdwijnen. Hij doet een beroep op alle oudAlmeloërs om de verkoop tegen te gaan. Voor meer informatie en steunbetuigingen kunt u zich richten tot [email protected].

reageerde op zijn bezoek. ‘Ze hadden alle Joden kapot moeten maken; die sukkels van nazi’s hebben niet alle zigeuners vergast’, en dat soort opmerkingen. Op het schoolbord stond een hakenkruis en SS teken geklad. Klestadt aarzelde geen moment en vertelde toch zijn verhaal. Veertien dagen later kwam er een brief binnen bij de heer Klestadt, die onder meer het volgende inhield: ‘Uw verhaal heeft ons diep geraakt. We hebben geleerd dat vooroordelen niet werken. We betreuren en schamen ons voor het hakenkruis en het SSteken. Het was niet persoonlijk en gewoon een stommiteit. We hebben enorme spijt en hopen dat u onze verontschuldigingen wilt accepteren.’ De brief was persoonlijk ondertekend door de leerlingen. Het resultaat van voorlichting en onderwijzen door een moedig mens.

Europese Conferentie VAN 21 TOT en met 24 oktober zal in Londen de vierde Pan-Europese Conferentie van JCC’s, Joodse gemeenschappen en Joodse organisaties plaatsvinden, een grootse bijeenkomst van allerlei religieuze, niet-religieuze en culturele Europees-Joodse organisaties. „De conferentie is een inspirerende ontmoeting om de uitdagingen waar de Joodse gemeenschappen in heel Europa voor staan, op de kaart te zetten. Het is een prachtige mogelijkheid om op een praktische manier nieuwe strategieën op te bouwen en nieuwe banden aan te gaan,” aldus Jo Zrihen, president van

Excuses uit Luxemburg DE HEER JOHAN Lansen, emeritus directeur van het Sinaï Centrum, attendeerde het NIW op een bijzonder verhaal uit Luxemburg. Gerd Klestadt vluchtte in 1936 naar Nederland, kwam in Westerbork terecht en vervolgens in Bergen-Belsen en verloor daar zijn vader. Daarna vestigde hij zich in de USA, Zuid-Afrika en uiteindelijk in Luxemburg. Nadat hij in Nederland hulp zocht voor het verwerken van zijn kampverleden, werd hij actief als voorlichter op vooral Duitse scholen over de holocaust. Kortgeleden bezocht hij een school in Luxemburg, een allochtoon/autochtoon gemengde klas die negatief

WIJZE WOORDEN Verwerp mij niet wanneer ik oud geworden ben

 Psalm 71:9

23 JULI 2010

21-07-2010 16:58:14

EN

VA R I A

VLOTTE BABBEL

V: Een haggadaproject, midden in de zomer? A: Ik ben inderdaad bezig een nieuwe te ontwikkelen. Het is mijn wens om een hagada te maken voor iederéén. Het is nu vaak zo dat mensen die weinig doen met hun jodendom, zich gegeneerd voelen tijdens seideravond, omdat ze er niet veel van af weten. Daarom ben ik bezig met een moderne variant, met commentaren, uitleg en illustraties. V: Wordt het een kinderhaggada? A: Nee, dat zeker niet, want daar zijn er al behoorlijk wat van. Dit wordt een haggada die op volwassenen is toegespitst. Hij wordt dus niet in een versimpelde taal geschreven en er komen geen samenvattingen in te staan. Het zullen de originele teksten worden. Het is alleen de bedoeling dat hij toegankelijk en breed wordt. Daarom komen de teksten er in het Nederlands in te staan en in het Hebreeuws, met daarbij de fonetische uitspraak.

het organiserende EAJCC. Er staan diverse zaken op de agenda, waaronder de toekomst van het Europese jodendom en de pluriformiteit binnen het jodendom. Er is in totaal plaats voor 250 deelnemers. Geïnteresseerd in deelname? Kijk op www.eajcc.eu.

Jubileum Jacobs MAZZEL TOV VOOR opperrabbijn Jacobs die deze maand zijn 35-jarig jubileum viert als rabbijn, waarvan de laatste jaren als Opperrabbijn van het IPOR. Dat houdt in dat zijn werkterrein zich uitstrekt van Bourtange tot Middelburg en Maastricht. Er wordt dus per jaar heel wat afgereisd. Ook internationaal draagt hij zijn steentje bij, zo ging een interview dat hij kortgeleden gaf aan INN (Israel National News) de hele wereld over. De opperrabbijn benadrukt in dat interview dat ondanks de incidenten rond opkomend antisemitisme zoals de Amersfoortse sjoel die kortgeleden werd beklad „de zaak niet moet worden overdreven. Heel veel Nederlanders waren daarover verontwaardigd. We werden daarna overstelpt met bloemen, fruitmanden en mensen boden zelfs aan om te helpen met het verwijderen van de verf. Het verschil met de Tweede Wereldoorlog en nu is dat toen de regering antisemitisch was en nu is het tegenovergestelde het geval. Zowel de politie als de overheid staan aan onze kant.” Over de toekomst van het Nederlandse jodendom merkte hij op: „Onze toekomst ligt in Israël. Ik zie mezelf als een lifeguard, gestuurd door de Lubavitcher Rebbe, om het jodendom levend te houden terwijl we worden bedreigd door een assimilatiecijfer van rond de 70, 80 procent. We hebben reddingsboeien en reddingsboten nodig.”

Bijeenkomst Vlaardingen DE JOODSE BEGRAAFPLAATS van Vlaardingen die in 1864 in gebruik werd genomen en waar begin vorige eeuw de laatste begrafenis plaatsvond, is kortgeleden zo veel mogelijk in oude omvang teruggebracht en de namen van de overledenen staan voortaan vermeld. Dayan R. Evers en wethouder van Cultuur Jan Robberegt onthulden deze week het namenplateau en dayan Evers hield een toespraak: „Het initiatief van de gemeen-

FOTO: RON VAN ROSSUM

Elke week interviewt het NIW heel kort een succesvol lid van de misjpoge over zijn of haar nieuws. Deze week haggadamaker Joram Rookmaaker (39).

V: Wat voor illustraties komen erbij? A: Leuk dat je dat vraagt, want daar zijn we nog mee bezig. Ik doe hierbij een oproep aan alle kunstenaars en vormgevers die emotie voelen bij de teksten, om er illustraties bij te maken. Iedereen mag zich aanmelden, maar we weten nog niet in welke vorm we het gaan gieten. Ik wil de haggada in een modern jasje steken, met mooie, nieuwe illustraties. Het moeten niet wéér die 17e-eeuwse etsen worden! Mijn mail is: haggadaproject@ telfort.nl [ST] 12 MANACHEM-AV 5770

NIW7039_varia 5

te Vlaardingen is – naast de noodzaak van de ongeschonden grafrust – een hartverwarmend gebaar, een symboliek van moraal en fatsoen, een uiting van respect en een steun in de rug voor de Nederlands Joodse bevolking in zijn geheel,” aldus de rabbijn.

C 39

| 7

21-07-2010 16:59:16

BINNENLAND

n e d e r l a n d s - i s r a ë l i t i s c h k e r kg e n o ot s c h a p

Coup bij het NIK Vorige week werd Jigal Markuszower gekozen tot voorzitter van de PC van het NIK. Daarmee is een nieuwe rel geboren: een reconstructie. Esther Voet

H

et is diepe crisis bij het NIK. Er is gesteggel rond de invulling van het voorzitterschap van de Permanente Commissie; een apotheose van een opeenstapeling van problemen die nu escaleren. Een reconstructie schept het volgende beeld: het NIK, het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap, is de overkoepelende organisatie waarin alle ressorten van de orthodox-Joodse gemeenten zitting hebben: Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en het IPOR (waar alle overige orthodox-Joodse gemeenten in gebundeld zijn). Het bestuursorgaan bestaat uit een Centrale Commissie (CC) en een Permanente Commissie (PC). Bij de PC ligt de dagelijkse leiding en die commissie, het hoogste bestuurlijke NIK-orgaan, bestaat uit zeven personen die de verschillende ressorten vertegenwoordigen. In juni werd de nieuwe CC gekozen, waarin 23 mensen zitting hebben. Rob Heijmans werd CC-voorzitter. Uit de leden van de CC werd vervolgens een nieuwe PC gekozen. Een aantal mensen had zich hiervoor kandidaat gesteld, onder wie Rob Heijmans (IPOR), David Simon (IPOR), Marijke Slager (IPOR), Chaggai Kon (Amsterdam), Daniel Ritsma (Amsterdam), Jigal Markuszower (Amsterdam) en Peter Luzac (Den Haag). Op het laatste moment werd ook Max Groen ingebracht. Oorspronkelijk zou hij de tegenkandidaat van Jigal Markuszower worden, maar omdat

8 | C 39

NIW7039_NIK 1

Max Groens fractie Kol Chadasj een coalitie in de Raad van de NIHS vormt met He’atied, de fractie waartoe Jigal Markuszower behoort, wisselde die op initiatief van het IPOR de tegenkandidatuur richting Chaggai Kon. Max Groen won de stemming. Chaggai Kon, die eerder door Rob Heijmans zelf was voorgedragen, was ‘not amused’. Zeker omdat Chaggai Kon en anderen vraagtekens zetten bij de manier waarop de tegenkandidatuur van Max Groen (en daarmee een stem in de PC vóór Rob Heijmans) tot stand was gekomen. De CC zou volgens Kon door voorzitter Heijmans niet correct zijn ingelicht, er zou onreglementair zijn gehandeld en Kon treft nu voorbereidingen zodat dat muisje in de CC nog een staartje zal hebben. Een aantal ressortvoorzitters zou vervolgens aan de heer Heijmans hebben gevraagd consequenties aan deze gang van zaken te verbinden.

Even is gekeken naar de mogelijkheid om de heer Heijmans een honoraire functie toe te bedelen CC-voorzitter Heijmans gaf daaraan geen gehoor. De zeven nieuwe PC-leden moesten vervolgens hun eigen voorzitter kiezen. Vaak is de voorzitter van de PC ook de voorzitter

23 juli 2010

21-07-2010 17:06:17

van de CC omdat zo overlapping wordt voorkomen, maar dat is geen wet van Meden en Perzen; het mag ook een ander zijn. Het voorzitterschap van de PC is een van de belangrijkste, zo niet dé belangrijkste bestuursfunctie binnen orthodox-Joods Nederland. Rob Heijmans (78) was al voorzitter van de CC en stelde zich nu ook kandidaat voor de functie van voorzitter van de PC. Dat stuitte niet alleen bij diverse PC-leden, maar ook bij drie van de vier ressortvoorzitters op ernstige bezwaren. Los van hoe de heer Heijmans in het verleden wel of niet heeft gefunctioneerd – hij heeft een respectabele bestuurlijke staat van dienst in orthodox-Joods Nederland –, in deze nieuwe tijd van allerlei uitdagingen zoals de assimilatie en financiële tegenslagen, vond een aantal van de zeven nieuwe leden het al langer tijd worden voor een nieuwe, jongere voorzitter. Nog even is gekeken naar de mogelijkheid om de heer Heijmans een honoraire functie toe te bedelen, zoals die van mentor om zo zijn ervaring te kunnen overdragen, maar daarvoor werd geen meerderheid van stemmen verkregen. Vraag was nu wie de meerderheid van stemmen in de PC zou krijgen. Er waren een paar opties: zou Rob Heijmans naast zijn CC-voorzitterschap toch (opnieuw) PC-voorzitter worden? Zou David Simon – al langer getipt als opvolger van Rob Heijmans – het stokje overnemen , of zou er wellicht een derde kandidaat opstaan? Afgelopen dinsdag 13 juli kwamen de PC-leden bij elkaar, dat wil zeg-

12 menachem-av 5770

NIW7039_NIK 2

gen: vijf van de zeven. David Simon en Max Groen waren vanwege vakantie afwezig. Wie er wel waren: Rob Heijmans, Marijke Slager, Jigal Markuszower, Daniël Ritsma en Peter Luzac. Tot zover kloppen de wederzijdse verhalen. Over wat daarna gebeurde lopen de versies uiteen. Rob Heijmans: „Ik had de vergadering nog niet geopend en toch kwam de kwestie van de portefeuilleverdeling al op tafel. Ik heb toen ook meteen gezegd dat dat niet mogelijk was omdat twee van de zeven leden niet aanwezig waren: ‘We zijn incompleet, dat gaan we niet doen,’ zei ik. Toen bleek dat de drie resterende leden toch de zaak in stemming wilden brengen, zijn ik en vrijwel gelijktijdig ook mevrouw Slager (overigens ook de schoonzus van Heijmans, red.), opgestapt. De stemming was volgens mij toen niet meer relevant want het waren net tien kleine negertjes: van de zeven waren er eerst vijf en toen nog maar drie over. En een stemming van drie is volgens het reglement niet rechtsgeldig omdat er op een groep van zeven leden tenminste vier leden aanwezig moeten zijn. Als de ideeën van sommigen doorgang vinden ben ik bang, gezien de mensen die in het spel zijn, dat dit een zeer onverkwikkelijke affaire wordt.” Jigal Markuszower geeft een andere voorstelling van zaken: „Peter Luzac heeft aan het begin van de vergadering gevraagd of we het extra punt van de portefeuilleverdeling op de agenda konden zetten. Rob en Marijke vonden dat toen geen goed idee maar de meerder-

BINNENLAND

‘Ik ben bang dat dit, gezien de mensen die in het spel zijn, een zeer onverkwikkelijke affaire wordt’

n e d e r l a n d s - i s r a ë l i t i s c h k e r kg e n o ot s c h a p

heid vond van wel. De vergadering was dus wel degelijk al geopend. Peter Luzac bracht in dat tijdens de eerste formele vergadering van de PC de voorzitter gekozen moest worden zodat die de vergadering kon leiden. Vervolgens heeft Rob Heijmans zichzelf kandidaat gesteld voor het voorzitterschap. „Er is nog uitgebreid gesproken over de kandidaatstelling van mevrouw Slager als voorzitter , maar die gaf aan dat het niet handig was omdat zij een vrouw was. Tot dat moment ging alles goed totdat duidelijk werd dat ik me ook kandidaat stelde. Toen de stemming daar was, waren er vijf van de zeven leden aanwezig, dus kon er gestemd worden. „Heijmans en Slager weigerden te stemmen en zijn toen, na de stemming, vertrokken. Het was dus drie (Markuszower, Ritsma en Luzac) tegen twee. Er staat nergens dat er bij een aanwezigheid van vijf leden niet gestemd mag worden: kortom, het was een legale verkiezing.” Ronnie Eisenmann, een van de vier ressortvoorzitters en vooral ook advocaat, over wat er die avond gebeurde: „Ik moet heel eerlijk zeggen dat mijn versie alleen van hear say is, maar naar mijn weten was de vergadering al wel degelijk geopend en was iedereen aanwezig tijdens de stemming. Toen bleek dat Heijmans het verloor, is hij samen met Marijke Slager opgestapt. Het reglement van de PC kent naar mijn weten geen onthouding van stemmen: je bent voor of je bent tegen. Dus komt het mij voor dat het hier om een legale stemming gaat.”

C 39

| 9

21-07-2010 17:06:36

n e d e r l a n d s - i s r a ë l i t i s c h k e r kg e n o ot s c h a p

BINNENLAND

'Er staat nergens dat je met vijf leden niet kunt stemmen, en er is geen ruimte voor onthouding, je bent voor of tegen'

Daags na de stemming, op 14 juli 2010, ging er een brief vanuit het NIK, ondertekend door Jigal Markuszower, uit naar de voorzitters van het P.I.K. en het CJO, met daarin de melding dat Markuszower was verkozen tot voorzitter van de Permanente Commissie, dat hij zijn voorganger Rob Heijmans heel hartelijk dankte voor zijn inzet van de afgelopen jaren, dat hij hoopte op een harmonieuze samenwerking met bovengenoemde instanties en spoedig een afspraak wenste te maken. Intussen gaf Rob Heijmans zich niet zo maar gewonnen. Hij liet diverse CC-leden weten dat zijns inziens een onreglementaire verkiezing had plaatsgevonden en hij bleef zich ook naar de medewerkers van het NIK als voorzitter profileren. Gedurende het weekend was er een bemiddelingspoging van ressortvoorzitter Jaap Hartog (IPOR) met als belangrijkste ingrediënt een compromis: geen Rob Heijmans als voorzitter, geen Jigal Markuszower, maar David Simon voorzitter en Rob Heijmans als vice-voorzitter. Een voorstel dat voor Markuszower onacceptabel was. Er was ook een ander plan: David Simon als voorzitter en dan Markuszower als vicevoorzitter. Maar maandagavond liet Markuszower het NIW weten dat dat voor hem onvoldoende was, ook omdat hij zegt in zijn recht te staan. Er werd een spoedvergadering georganiseerd op initiatief van de heer Heijmans, die eerst gepland stond voor afgelopen dinsdag, uitgerekend op Tisja Be’av. Daarom werd de vergadering verzet naar maandagavond zes uur. Die werd door het andere kamp afgeblazen omdat de uitschrijving van de vergadering niet rechtsgeldig zou zijn. David Simon stond om vijf uur nog met zijn koffer in de hand omdat hij net was thuisgekomen van vakantie, maar zijn vrouw meldde het NIW dat hij om zes uur wel een vergadering had. Max Groen, een van de

1 0 | C 39

NIW7039_NIK 3

andere hoofdrolspelers in dit koningsdrama, weigerde naar het NIW elk commentaar maar in de wandelgangen wordt al gefluisterd dat Groen, evenals Heijmans en Slager onder geen beding onder voorzitterschap van Markuszower wil functioneren. Groen, Simon, Heijmans en Slager kwamen dus maandagavond samen in het JCC in Amsterdam; de vergadering was inmiddels omgetoverd tot ‘bijeenkomst’. Dinsdagochtend, Rob Heijmans: „Daar is alleen door de vier leden met elkaar gesproken, er is niet gestemd. Er wordt nu getracht om de situatie op enigerlei wijze te redden en dat is afwachten.” Ongeveer tegelijkertijd, dinsdagochtend, vond er een gesprek plaats tussen David Simon en Jigal Markuszower om te kijken of er een weg was uit de impasse. Over dat gesprek deden beiden later geen uitspraken. David Simon hield zich volledig op de vlakte: „Ik heb geen enkel idee wat er gebeurt. Ik kom net terug van vakantie en zal me eerst eens gaan inlezen in de zaken die spelen. Verder verwijs ik u naar de heer Rob Heijmans, die is fungerend voorzitter.” NIW: „Dat u zijn naam als fungerend voorzitter noemt, zegt veel.” Simon: „Ik bedoel voorzitter van de CC.” In ieder geval staat het volgende vast: De PC is verdeeld in twee, mijlen uit elkaar liggende kampen die vooralsnog weigeren toenadering tot elkaar te zoeken. Als het kamp Markuszower wint, dan ligt het in de rede dat in ieder geval Heijmans, Slager en Groen uit de PC zullen stappen. Als Heijmans wint, vindt hij een niet te onderschatten machtsblok van Markuszower, Luzac en Ritsma tegenover zich. Er zullen uit de huidige situatie linksom of rechtsom conclusies moeten worden getrokken. Hoe dan ook, de kans is groot dat het NIK de komende tijd stuurloos is, of David Simon en Jigal Markuszower moeten een konijn uit de hoge hoed toveren.

Wellicht dat wordt getracht om de hele zaak over de zomer heen te tillen, maar is dat een optie want dan blijft er nog één vraag over: wie fungeert in de tussentijd als voorzitter van de PC? Jigal Markuszower, woensdagochtend 21 juli: „Formeel ben ik nu het aanspreekpunt maar ik zal daar de komende tijd geen misbruik van maken. Ik zal bijvoorbeeld het personeel niet onder druk gaan zetten alleen omdat er een prestigekwestie binnen het bestuur speelt.” De heer Heijmans antwoordt op dezelfde vraag: „Heeft uw moeder u niet geleerd niet zulke moeilijke vragen te stellen? Kijk, ik ben demissionair voorzitter van de PC van het NIK en fungeer als zodanig. Ik vind ook dat ik daar alle reden toe heb omdat Jigal is gekozen in een niet-wettige vergadering. Daarnaast is het personeel van het NIK in principe rekening en verantwoording schuldig aan secretaris Ruben Vis. Als ik wordt benaderd, regel ik en doe ik zolang er nog geen nieuwe voorzitter is gekozen. Overigens weet u ook dat ik nog altijd voorzitter ben van de Centrale Commissie van het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap. Ik heb hier een brief voor me liggen d.d. vandaag, 21 juli. Daarin staat: ‘Aan de leden van de CC. Geachte dames en heren. Conform het daarover in het reglement gestelde, roept de voorzitter u op aanwezig te zijn bij de vergadering van de Centrale Commissie op 5 september 2010 in het Joods Cultureel Centrum in Amsterdam. Agenda met bijbehorende stukken ontvangt u binnenkort.’ Ondertekend door mij en de heer Ruben Vis.” Kortom, deze kwestie wordt vervolgd. Maar hoogstwaarschijnlijk al veel eerder dan op 5 september, want, zo zegt de heer Heijmans: „Inderdaad, er zijn ontwikkelingen.” Welke hield hij voor nu liever voor zich.Feit is: we zitten met een stuurloos NIK want twee kapiteins aan het roer is geen kapitein . n

23 juli 2010

21-07-2010 17:06:58

h a m u ta l r o g e l- f u c h s

Simcha Tas

I

k vind het jammer dat ik moet vertrekken, ik ben echt dol geworden op Nederland.” Aan het woord is Hamutal Rogel-Fuchs die drie jaar lang bij de Israëlische ambassade hét aanspreekpunt was op het gebied van alles wat met cultuur te maken had. „We mogen niet langer dan vijf jaar wegblijven, omdat we anders misschien de ‘feeling’ met Israël verliezen, daar verandert het leven de laatste jaren in razend tempo. Israël is nu eenmaal geen land als, laten we zeggen, Zweden. Bij ons is meer hectiek; er is altijd wel iets aan de hand en iedereen heeft er een mening over. Ik ben van nature voor een open discussie, maar wat ik zou willen, is dat mensen zelf Israël eens gaan bezoeken, al is het maar één keer, zodat meningen een fundament krijgen.” De laatste jaren is Israël bij veel Nederlanders impopulair geworden. Van ‘een vriend van Israël’ lijken velen te veranderen in vijanden. Hamutal: „Dat beeld klopt pertinent niet. Duitsland en Nederland zijn momenteel de beste vrienden die Israël zich kan wensen. Daarbij moet ik wel opmerken dat er een verschil is tussen de communis opinio en dat wat de beslissingnemers vinden. En het spijt me echt, maar laatstgenoemden vind ik belangrijker dan de mening van de man in de straat. Maxime Verhagen en Jan-Peter Balkenende hebben op cruciale momenten in het voordeel van Israël gestemd. Ik ben blij met die steun, maar aan de andere kant mag Israël ook niet achterover gaan leunen en denken dat het wel goed zit. Integendeel, want er is

12 menachem-av 5770

NIW7039_Hamutai 1

geworden. Onvoorstelbaar hoe daarop werd gereageerd. Er zijn negen doden gevallen, dat is natuurlijk vreselijk. Maar wat ik niet begrijp is dat alle media het over vredesactivisten hadden. Hoezo? Waren de mensen die de Twin Towers in New York doorboorden ook

doen?” Hamutal denkt dat die reactie mede werd veroorzaakt door wat er in de Tweede Wereldoorlog is gebeurd en dat er nu een zekere ‘opluchting’ heerst dat Joden niet alleen slachtoffers zijn, maar zich ook de rol van agressor kunnen aanmeten. Ze merkt daarover droogjes op: „Israëli’s zijn net mensen.” Hamutal keert in augustus terug. Wat vond zij een groot verschil tussen de Nederlandse en Israëlische mentaliteit? „Ik heb het hier heerlijk gehad, maar waar ik wel aan moest wennen is dat iedereen hier zijn agenda trekt om een afspraak te maken. Dat vind ik nog steeds een vreemde gewaarwording. In Israël is iedereen altijd welkom. Als iemand rond etenstijd langskomt, zeg ik heus niet: ‘We gaan nu aan tafel, kom over een uurtje maar terug’. In het ergste geval hebben we allemaal wat minder te eten, dat heb ik liever dan dat ik iemand de deur wijs. Verder zal de kleur groen en de rust me bijblijven. „Het is wellicht nog lastiger om te vertrekken omdat ik twee jonge kinderen heb en zwanger ben van de derde. Mijn zoontje van vijf spreekt inmiddels vloeiend Nederlands en zei laatst dat hij een Nederlandse jongen

‘vredesactivisten’? Waarom reageerde de hele wereld zo verontwaardigd, terwijl er moedwillig was geprovoceerd en Israël bovendien had gewaarschuwd dat ze het níét moesten

is die tijdelijk naar Israël gaat. Dat vond ik moeilijk om te horen en ik heb geprobeerd hem uit te leggen dat het precies andersom is.” n

een imago-oorlog gaande en Israël is die aan het verliezen. „Drie keer raden wat mediagenieker is, een angstig kind dat de camera in kijkt of een tank. Persoonlijk denk ik dat er niets anders op zit dan een tweestatenoplossing. Daarbij hoeven we elkaar niet aardig te vinden, dat is bijkans onmogelijk. Maar we zullen wel moeten samenleven.” Bij het noemen van het flottielje-incident verandert de rustige, bijna serene uitstraling van Hamutal Rogel-Fuchs. Ze gesticuleert hevig en is merkbaar boos: „De wereld is gek

‘Er is een imago-oorlog gaande en Israël is die aan het verliezen’

C 39

foto: simcha tas

Hamutal Rogel-Fuchs (35) was als cultureel attaché van de ambassade van Israël verantwoordelijk voor de pers, culturele en publieke zaken. Nu keert ze terug naar Israël.

BINNENLAND

‘Israëli’s zijn net mensen’

| 11

21-07-2010 16:51:25

b u it e n l a n d

processen in argentinië

3000 Joodse s

In Argentinië is het proces tegen de piloot Julio Poch begonnen. Hij diende het Videlaregime, dat het meer dan gemiddeld op Joden voorzien had. Ted de Hoog

9000 slachtoffers is het minimale aantal dat door het regime is ombracht (de officiële slachtofferlijst omvat 8960 namen) maar volgens mensenrechtenorganisaties kunnen het er ook 30.000 zijn – vooral arbeiders en studenten, maar ook werklozen, vakbondsleiders, journalisten, pacifisten, nonnen en

1 2 | C 39

NIW7039_Gaby_Argentinië 1

foto: istockphoto

B

egin deze maand startte er weer een proces tegen generaal Videla, die man die in maart 1976 met een staatsgreep een einde aan het door terreur van links én rechts ondermijnde bewind van Isabel Péron maakte. De Nederlands-Argentijnse piloot Julio Poch is in mei van dit jaar door Spanje aan Argentinië uitgeleverd en wordt in Buenos Aires berecht, omdat hij betrokken zou zijn bij transporten waarbij het regime onwelgevallige elementen dood of levend in zee dumpte. Poch wordt medeverantwoordelijk gehouden voor de dood van 615 mensen. Videla en Poch, twee namen, twee mannen in dienst van een militair regime dat van 1976 tot 1983 in Argentinië de lakens uitdeelde. En dan is er dezer dagen nog een andere bittere verjaardag, die van de bomaanslag op het gebouw van de Asociación Mutual Israelita Argentina (AMIA) in Buenos Aires, afgelopen zondag zestien jaar geleden, waar Israëls staatsvijand no. 1 Iran en Hezbollah een hoofdrol in speelden en waarbij 85 doden vielen. Het militaire regime was toen al verdreven, maar de aanslag van 18 juli 1994 vormt de koppeling tussen het tijdperk-Videla en de nog altijd problematische positie van de Joden in Argentinië, die relatief vaak het doelwit waren van Videla’s beulen en nog steeds te maken hebben met een vaak nadrukkelijk antisemitisme.

Rio de la Plata, Argentinië priesters. De christelijke beulen gingen verschrikkelijk tekeer in de kelders van de politiebureaus, maar ze werden vooral berucht omdat ze hun gevangenen soms met helikopters boven het breedste deel van de Rio de la Plata dumpten, waar de Atlantische Oceaan begint (aanvankelijk werden de gevangenen ‘te dicht’ bij de kust in zee gegooid, zodat er, bijvoorbeeld, vermoorde Franse nonnen aanspoelden in Uruguay). Sinds 1977 kwamen de ‘dwaze moeders’ op het Plaza de Mayo bijeen om de aandacht op hun verdwenen kinderen te richten. (Sommige later opduikende hardliners onder de moeders, zoals Hebe de Bonafini, waren overigens wel degelijk dwaas: ze steunden de kapers van 9/11 en verwierpen onderzoek naar de rol van Iran bij de AMIA-aanslag omdat het ‘de Amerikaanse belangen zou steunen’.) Het regime joeg jarenlang meedogenloos op linkse elementen en martelde ze op vele geheime of minder geheime locaties, maar de nederlaag tegen de Britten in de Falklandoorlog (april-juni 1982) leidde uiteindelijk tot de ondergang van de militaire dictatuur en de

terugkeer van de democratie onder president Alfonsín. In 1999 presenteerde de Commission of Solidarity with Relatives of the Disappeared (Cosofam) aan de Spaanse rechter Baltazar Garzón een onderzoeksrapport over het lijden van de 300.000 Argentijnse Joden tijdens het regimeVidela, waaruit kon worden opgemaakt dat Joodse organisaties hulp aan Brazilië en de Verenigde Staten hadden gevraagd voor het geval dat er een massale evacuatie van Joodse Argentijnen nodig zou zijn. Uit cijfers in het rapport bleek dat, hoewel de Joden minder dan 1 procent van de Argentijnse bevolking uitmaken, ze ongeveer 12 procent van de slachtoffers van het militaire regime vormden – Joden werden dus twaalf maal zo vaak opgejaagd en te pakken genomen, en dus, wellicht, ook twaalf keer zo vaak uit Videla’s vrachtvliegtuigen gegooid, bestuurd door koudbloedige functionarissen als Julio Poch en Hemir Hess die jaren later tegen vrienden zouden opscheppen over hun heldendaden, een getuigenis waar Poch nu flink mee in zijn

23 juli 2010

21-07-2010 17:19:41

processen in Argentinië

buitenland

e slachtoffers

Joden in Argentinië hebben nog steeds te maken met een vaak nadrukkelijk antisemitisme maag zit. (Rechter Garzón is overigens dezelfde man die nu in de problemen zit omdat hij het verleden van Franco’s beulen al te voortvarend aan het onderzoeken was). Volgens Cosofam bracht het regime een ‘specifiek antisemitisch genocidaal plan’ ten uitvoer. Woordvoerder Jaroslavsky van Cosofam zei in 1999 tegen The Guardian dat er 1296 Joodse slachtoffers geïdentificeerd waren op de officiële lijst van 10.000 slachtoffers. „Maar als het officieuze getal van 30.000 juist is, is er dus sprake van 3000 Joodse slachtoffers.” Hoe was deze nadruk op Joodse slachtoffers mogelijk? Nazi-ideeën waren al sinds jaar en dag in zwang bij leger en politie, die de steunpilaren en beulen waren van een regime dat zich voortdurend als ‘christelijk en Westers’ afficheerde. Tijdens martelsessies werden er speeches van Hitler afgedraaid en een redacteur van de Engelstalige Buenos Aires Herald herinnerde zich in 1999 van zijn arrestatie, 22 jaar eerder, een reusachtige swastika die op de muur geschilderd was van het federale politiebureau waar hij werd ondervraagd. De Argentijnse rabbijn Daniel Goldman zei dat er ‘misschien geen uitgewerkt plan werd gevolgd om Joden te elimineren’, maar ‘er is geen twijfel over mogelijk dat gevangen Joden een bijzondere behandeling kregen’. Sommige generaals waren geobsedeerd door ‘het Joodse vraagstuk’, zoals de korpschef van Buenos Aires, Ramon Camps. Hij arresteerde Jacobo Timerman, hoofdredacteur van de krant La Opinión, die na maanden van martelingen zijn staatsburgerschap verloor, hoewel zijn leven dankzij buitenlandse druk werd gered. Toen Timerman hem was ontsnapt gaf de woedende Camps een persconferentie waarop hij tapes met ondervragingen liet horen, waaruit moest blijken dat Timerman een gevaarlijke zionist was. De Argentijnse onderzoekscommissie CONADEP (Nationale Commissie voor Verdwenen Personen) rapporteerde in 1984 aan de in 1983 democratisch gekozen president Raúl Alfonsín, die helaas ook verantwoordelijk was voor de Ley de Punto Final (zoiets als ‘Wet van de Volledige Stop’) die amnestie verleende voor alle misdaden gepleegd voor december 1983 (in 2005 werd die beslissing door het Hooggerechtshof weer ongedaan Dwaze Moeders

12 menachem-av 5770

NIW7039_Gaby_Argentinië 2

C 39

| 13

21-07-2010 17:20:00

buitenland

processen in argentinië

gemaakt.) Het CONADEP-rapport ging over het lot van de desaparecidos (‘verdwenenen’, geen normaal Spaans woord, maar een neologisme van de wereldpers), en daarin vinden we ook het nodige over de Joodse slachtoffers van het regime. Volgens CONADEP werden 1117 Joden niet alleen gemarteld; de martelingen namen een specifiek antisemitische vorm aan. De politiemannen schreven met een scherpgepunte pen swastika’s in de rug van hun gevangenen; een ondervrager die zichzelf ‘de grote Führer’ noemde liet Joodse gevangenen ‘Heil Hitler’ roepen; in een ander martelcentrum moesten ze ‘Ik hou van Hitler roepen’. Een Joodse vrouw werd met stroomstoten – normaliter gebruikt voor het opjagen van vee – aangespoord om informatie over andere Joden te geven. Berucht werd het gedrag van ‘Julian de Turk’, die ringen met swastika’s droeg en een crucifix om zijn hals. Hij dwong een Joodse gevangene, ‘Chango’, te blaffen als een hond en zijn laarzen te likken. Als Chango weigerde, werd hij afgeranseld.

Een ondervrager die zichzelf ‘de grote Führer’ noemde liet Joodse gevangenen ‘Heil Hitler’ roepen De Joden van Argentinië voelden het regime – en terecht – als een grote bedreiging, al was het maar vanwege de nadrukkelijk beleden ‘christelijkheid’ ervan. Joodse organisaties werden geïntimideerd en de lokale vertegenwoordiger van de American Jewish Committee, Kovadloff, vluchtte naar New York nadat hij met de dood bedreigd was. Amerikaans-Joodse organisaties maakten plannen voor een massale evacuatie van Argentijnse Joden; Brazilië zou al toestemming hebben gegeven voor de tijdelijke opvang van 300- tot 350.000 Joden. Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken zou 100.000 visums hebben beloofd in het geval van een massale evacuatie. De Opperrabbijn van Argentinië Menahem Fitterman ontmoette Joodse leiders in New York, maar heimelijk, omdat hij geen aanleiding tot represailles in Argentinië wilde geven. Het is nog altijd niet vanzelfsprekend om Joods te zijn in Argentinië, dat de grootste Joodse gemeenschap in Latijns-Amerika heeft. Er worden regelmatig grafstenen beklad of teksten als ‘Argentinië is een katholiek land’ op in het openbaar opgestelde menora’s gekrast en in 2009 is het aantal antisemitische incidenten in het land weer flink toegenomen. n

1 4 | C 39

NIW7039_Gaby_Argentinië 3

Slachtoffers

A

lejandra Slutzky werkt bij het Amsterdamse ICCO als wereldwijde coördinator van het ‘human rights defenders’-programma, dat mensenrechtenactivisten over de hele wereld ondersteunt. Alejandra weet waar ze over praat. Ze vluchtte in 1977 met haar broer naar Nederland nadat haar vader door het regime was ontvoerd en vermoord (haar moeder bleef alleen achter en overleed in 1981). „Mijn vader was van Joodse afkomst. Hij werd ’s nachts bij ons thuis opgehaald. Van officiële zijde weten we niets, maar overlevenden die in een detentiecentrum in La Plata vastzaten hebben hem daar nog gezien. Hij is gruwelijk gemarteld, maar wanneer hij is overleden en waar zijn lichaam is weten we niet. Mijn vader was 42, van de mensen die werden opgepakt was hij een van de ouderen, want de meesten waren begin twintig. Mijn vader was onderdeel van de linkse peronistische vleugel. Hij was naar Cuba geweest en teruggekomen en had in de jaren 60 in het verzet tegen de rechtse regimes gezeten. Toch voelde hij zich relatief veilig, hij was arts en niet meer actief. De getuigen die wij spraken verklaren dat hij buitengewoon sadistisch werd gemarteld, omdat hij arts was. Een van zijn folteraars was een gevangenenbewaker die hem van vroeger kende. „Onder de slachtoffers van het regime waren veel studenten, sociologen en antropologen en andere sociale wetenschappers. Aan de universiteit studeerde een hoog percentage Joden, zodat zij ook een groter percentage van de groep vormde waar het regime het op gemunt had. Er werd niet speciaal op Joden gejaagd, maar als hun namen op een lijst stonden werden ze er wel als eerste uitgehaald. „Het gooien van mensen uit vliegtuigen gebeurde vooral vanuit het ESMA-marine-

centrum. Er werden daar ongeveer 5000 mensen geïnterneerd, van wie er 2500 omkwamen. De kans is groot dat een flink deel van hen uit een vliegtuig werd gegooid, dan zaten de militairen niet met de lichamen opgescheept. Er vlogen artsen mee, en als de gedrogeerde gevangenen dan onverhoeds bijkwamen kregen ze nog een spuitje voordat ze in zee werden gegooid. Dat strookt met uitspraken van Julio Poch, die heeft gezegd dat het om een ‘humane dood’ ging. Als zulke personen ouder worden gaan ze kletsen en opscheppen, omdat ze al zo lang straffeloos rondlopen, ze worden nonchalant. Die verhalen zijn te gruwelijk om te verzinnen, ik geloof de getuigenissen van die Transavia-collega’s wel. Poch weet er zeker meer van, zulke details kun je alleen maar noemen als je ze zelf hebt meegemaakt. „Geen van de veroordeelde daders heeft spijt betuigd. Ze zijn overtuigd van hun ideologie, hun strijd tegen linkse elementen. Mijn vader is gemarteld door een man die hem vijf jaar lang in de gevangenis had meegemaakt, en die ook ons goed kende omdat we mijn vader kwamen bezoeken, maar toch vertoonde hij geen spoor van medemenselijkheid. „Vooral het zwijgen van de daders zit me dwars; ook als ze veroordeeld zijn praten ze niet, terwijl ze aan de wachtende moeders en kinderen van verdwenen mensen een stukje waarheid kunnen teruggeven. Ook de beul van mijn vader doet zijn mond niet open. Dat is moeilijk te verdragen voor mij: die man is nog in leven, hij weet wanneer mijn vader is overleden, waar zijn resten zijn – hij heeft hem waarschijnlijk zelf gedood – maar hij geeft ons die kennis niet. En zo zijn er zoveel mensen die wachten. De ‘dwaze’ moeders wachten tot de laatste dag van hun leven.”

23 juli 2010

21-07-2010 17:20:19

C 39

188080.indd 15

| 15

21-7-2010 11:08:16

opinie

G. philip mok

Perzisch heimwee naar de sjah

L

oopt de heerschappij van Herr Achmedinejad ten einde? Als Met Israël stond het regime in Teheran op de allerbeste voet; tal we de Los Angeles Times mogen geloven kan dat best wezen, van bedrijven, waaronder de bouwgigant Solel Boneh, voerden er grote en laat ons dit vurig hopen. Dat Achmadi Nejad, zoals hij in opdrachten uit: En het 400.000 man sterke Iraanse leger gold als ‘de het Farsiet oftewel Perzisch heet, een felle antisemiet en bo- politieman van de Oliegolf’. Met het aantreden van Khomeini werd vendien holocaust-ontkenner is weten we allang, dat hij Israël van Iran teruggeworpen naar de middeleeuwen, nu ja dat was dan letterde kaart wil vegen is ook ouwe kost; hij is net als zijn grote voorbeeld lijk, dankzij de islamitische jaartelling, maar het was van meet af aan ayatollah Roeholla Khomeini onzaliger nagedachtenis, een bizar zonneklaar dat het nieuwe regime op het vlak van modernisering de soort ‘zionist’ die immers wil optrekken naar Zion = Jeruzalem. Het klok terug zou gaan draaien. zat Khomeini niet glad, en Achmadi Nejad evenmin. Wie de gruwelijke executies heeft gezien, het in het Maar juist daarom is het Iraanse geknoei met atoom openbaar ophangen of stenigen van ‘overspelige’ vrouzo dodelijk gevaarlijk. wen, van homoseksuelen ook, executies die terstond Welbegrepen eigenbelang zou natuurlijk moeten na de Iraanse revolutie een aanvang namen, moest wel verhinderen dat Iran atoom tegen Israël gebruikt, stekenblind zijn om niet te snappen welke rampzalige maar zoals Barbara W. Tuchman in haar grandioze toekomst zich voor Iran aandiende. Ook de vervolging werk The March of Folly heeft opgemerkt is zelfs op van de Bahai-sekte en de Joden bewees dat al. Er waren wereldschaal nuchtere calculatie al eeuwenlang een nogal wat linksgetinte ‘Oost-Indisch blinden’. zeldzaamheid geweest, en in de huidige hausse van Natuurlijk was al deze ellende te wijten aan de zelfmoordterrorisme komen daar de nodige scheppen manier waarop de Amerikaanse president James Earl irrationaliteit bovenop. Dat zogenaamd voor de ‘PalesCarter de sjah als bondgenoot liet vallen, waarbij later tijnen’ opkomende islamitische leiders ook maar een de klungelige operatie kwam om een einde te maken zier geven om die pseudo-Filistijnen wordt treffend aan de bezetting van de Amerikaanse ambassade in G. Philip Mok weersproken door de tegen de Joodse staat gerichte Teheran door revolutionaire ‘gardisten’ en studenten. nucleaire ambities die vanzelfsprekend even dodelijk penibel zijn Toch was de belangrijkste factor waardoor de omwenteling tot stand voor de Palestijnse furie als voor Israël en au fond voor Europa en de kwam niet het als ‘Grote Satan’ bestempelde Amerika (‘Kleine Satan’ Verenigde Staten. was Israël) maar de opstelling van de Bazaar, de koopliedenstand van Dat de Amerikaanse president Barack Hoessein Obama dit niet Iran die hoopte er onder de ayatollahs materieel op vooruit te zullen beseft kan niet verwacht of gezegd worden, maar aan de pressie op gaan. Lange tijd hebben de handelaren inderdaad kunnen profiteren Israël doet Obama driftig mee en verder heeft zijn beleid tot dusverre van de gigantische olie-inkomsten en zelfs van de gruwelijke eerste voornamelijk bestaan uit pogingen het regime in Teheran te paaien Golfoorlog die zo talrijke miljoenen mensenlevens heeft gekost. met gejammer over de noodzaak van ‘een dialoog’, een ellendig moHoe gemakkelijk heeft de buitenwereld de tragiek van de door – jadewoord. De Los Angeles Times heeft op onthullende wijze bericht over wel – Saddam Hoessein ontketende Golfoorlog naast zich neergelegd. de weerstand die het Iraanse ayatolla-regime intussen in eigen land De ontelbare kinderen die door het Iraanse regime met plastic sleuheeft gewekt. Of de al geruime tijd woedende protesten uiteindelijk teltjes ‘voor het paradijs’ om hun halsjes naar de slagvelden werden het door vele Iraniërs gewenste effect zullen hebben blijft nog dubi- gedirigeerd om zo landmijnen te ‘verwijderen’ en de weg vrij te maeus, maar er zijn factoren die er toch op beginnen te wijzen. Een van ken voor Khomeini’s islamitische krijgers. Ach, en wie herinnert zich de boeiende vragen bij dit al is of de Iraanse bevolking ook terugver- niet de bloeddorstige schurk ayatollah Khalkali die de eigenhandig langt naar de familie van de sjah, waardoor de kans op terugkeer van door hemzelf afgehakte hoofden van Amerikaanse militairen voor diens zoon Reza in het vizier kan komen. Dat zou wel degelijk wense- televisiecamera’s omhoog tilde uit een plastic vuilniszak? Mij staan lijk zijn, ook al kunnen er minder verheffende kantjes aan zitten. Van die beelden voorgoed op het netvlies gegrift, net als de tv-beelden Winston Churchill heb ik de volgende woorden vaker aangehaald: ‘Ik van de onthoofding voor de camera’s van Wallstreet Journal-journaciteer mezelf graag, dat geeft pit aan mijn conversatie.’ list Daniel Pearl die vermoord werd omdat hij een Jood was – maar Begin 1979 schreef ik in Elsevier deze woorden: ‘Dat de sjah een ze- dat gebeurde in Pakistan, niet in Iran waar er wel met welgevallen gen voor Iran is geweest, heeft ayatollah Khomeini bewezen’. Zo was naar werd gekeken. dat toen al, pal nadat zo ongeveer alle ‘politiek correcte’ scribenten en Wel, dat is dus ook het Iraanse verleden, het heden bestaat er uit tv-rubrieken de uit het Franse Neauphle le Château naar Iran terug- een, door op zichzelf niet erg drastische sancties, achteruitgeholde gekeerde Khomeini met onnozel enthousiasme als een soortement Iraanse economie die ervoor gezorgd heeft dat zowel de Bazaar als Messias hadden bewierookt. Nee, sjah Mohammed Reza Pahlevi die de Iraanse studentenbewegingen zwaar tabak hebben gekregen van toen naar het Egyptische Caïro gevlucht was, waar hij een jaar later Achmadi Nejad, en stiekempjes ook van de fundamentalistisch-islais overleden, was geen lieve machthebber, zijn geheime dienst Savak mitische heerschappij in het algemeen. De patente Jerusalem Post-cohield op schrikwekkende manier dissidenten in Perzië onder de duim lumniste Caroline Glick betoogde de afgelopen week dat het volgens – en erger. Maar Iran was toen een land dat volgens de sjah ‘het mo- deskundigen zeer wel denkbaar is dat Teheran nu indirect, via Libadernste en meest ontwikkelde land van de Midden-Oosterse regio’ non en Gaza, een nieuwe oorlog (nou ja, ‘nieuw’) tegen Israël zal wilmoest worden. len ontketenen om de aandacht van de eigen bevolking af te leiden. Bloedlink, is hierbij helaas het passende woord.

1 6 | C 39

NIW7039_opinie 1

23 julii 2010

21-07-2010 16:55:46

c a rto o n | e st h e r vo e t

opinie

Bezem

O

ndanks of misschien dankzij de hitte, liepen de gemoederen deze week hoog op, ook bij ons op de redactie. Bij ons ging het om een passage in het artikel van Ted de Hoog over de gruwelen die hadden plaatsgevonden in Argentinië tijdens het Videla-regime. Ted gaf in zijn oorspronkelijke tekst een beeldend voorbeeld van een martelingtechniek die zo misselijkmakend was, dat hij en andere leden Esther Voet van de redactie die bij nader inzien wilden schrappen. Ik deed dat liever niet, want: ‘Het is gebeurd!!’, maar de meerderheid won, ook omdat we niet het risico wilden lopen dat u na het lezen van de bewuste passage spontaan uw sjabbatmaaltijd zou verliezen. We weten dat er door het Videla-regime in Argentinië relatief veel Joden zijn vermoord, vaak jonge Joden nog, die een heel leven voor zich hadden. Hun circle of life werd op wrede wijze afgebroken omdat ze het lef hadden hun ego en angst ondergeschikt te maken aan een hoger doel. Pas nu, 35 jaar later, durft Argentinië het aan om de bezem daadwerkelijk door het verleden te halen, de geschiedenis onder ogen te zien en de schuldigen verantwoording te laten afleggen voor hun daden. Ze hebben het zelf niet meer beleefd, maar de daden van die moedige mensen toen, werpen nu hun vruchten af. In schril contrast staat de escalatie bij het stuurloze NIK. Ik hoor over een strijd tussen jong en oud, tussen consolidatie en vernieuwing – maar los daarvan lijkt het mij vooral een kwestie van in hoeverre ego’s aan de kant kunnen worden geschoven voor een hoger doel, want gaat het daar niet vooral gewoon om de poppetjes? Albert Einstein schreef ooit: „De mens is een deel van het geheel dat wij universum noemen, een deel dat begrenst is door ruimte en tijd. Hij ervaart zichzelf, zijn gedachten en gevoelens als iets wat

12 menachem-av 5770

NIW7039_opinie 2

hem van alle anderen scheidt – een soort optische illusie van zijn bewustzijn. Deze illusie is voor ons als een gevangenis en beperkt ons tot onze persoonlijke belangen en de liefde voor een paar mensen in onze onmiddellijke nabijheid. Uit deze gevangenis moeten we ons bevrijden, zodat we in ons medegevoel alle levende wezens en de gehele natuur in haar schoonheid insluiten. Niemand gelukt dat volkomen, maar het streven ernaar is al een deel van de bevrijding en de grondslag van onze innerlijke zekerheid.” De mens is voorbestemd om zich te ontwikkelen, om steeds weer te vernieuwen. Zonder vooruitgang stilstand, stilstand is achteruitgang en betekent uiteindelijk ‘minder leven’. Ik merk dagelijks hoe mijn ego, van nature bang voor verandering, tegensputtert. Het zal altijd vechten tegen vermindering van de eigen macht. Het enige wat wij daartegenover kunnen zetten, is de vraag of wij als poppetje wel zo belangrijk zijn. Zijn het niet de daden die er daadwerkelijk toe doen? Of gaat her erom dat aan zo’n daad de naam van Sam of Sarah verbonden is? Gelukkig was er ook ander nieuws: het verhaal van Erwin Brugmans over zijn project in Gambia, Opperrabbijn Binyomin Jacobs die al 35 jaar stad en land afreist, vaak tot diep in de nacht, dienstbaar aan mensen uit de mediene, een gerespecteerd bemiddelaar die partijen het liefst bij elkaar brengt, en hoop put ik uit de brief van de leerlingen van die Luxemburgse klas (zie de Varia), die inzagen dat hun daad verkeerd was, daar een prachtdaad tegenoverstelden en een excuusbrief stuurden. Deze leerlingen zetten hun ego's even aan de kant (want het ego denkt altijd gelijk te hebben), zagen in dat ze fout zaten en zetten die fout recht; ze haalden de bezem erdoorheen en groeiden daardoor persoonlijk. Ik schrijf deze column terwijl mijn huis een grote puinhoop is: er moet worden geschilderd en, aangezien het altijd eerst moet slechteren wil het beteren, ik zit tussen bergen schuurstof. Tijd om de bezem uit de kast te halen…

C 39

| 17

21-07-2010 16:56:12

b u i t e n l and

de islamitische arabieren

foto’s: flash90 en joanne nihom

‘We wonen in één land maar het is alsof we in twee staten leven’

Tot elkaar veroord

De islamitische Arabieren vormen de grootste minderheidsgroepering in Israël. Het is de groep waaruit de meest kritische geluiden komen. Joanne Nihom

1 8 | C 39

NIW7039_Gaby_Arabieren 1

A

ls je kijkt naar de individuen, dan bestaan er echt vriendschappen tussen de islamitische bevolkingsgroep en de Joden in Israël. Maar richten we onze blik op de politieke arena, dan wordt het een heel ander verhaal. Zo benaderen we voor meer achtergrondinformatie voor dit artikel Hanin Zoabi, Knessetlid namens de Arabische partij Balad, een Arabisch nationalistische partij, die strijdt voor democratie in Israël voor al haar bewoners, los van nationale of etnische identiteit. Op vragen over de positie van de vrouw in de Israëlische moslimwereld reageert ze meteen fel: „De vraagstelling alleen al is al niet juist. Hiermee worden wij in groepen ge-

plaatst. Dat doet de Staat Israël ook. Er wordt gesproken over moslims, Druzen en bedoeïenen als afzonderlijke groeperingen. Dat klopt niet. Wij zijn, met zijn allen, een nationale Palestijnse minderheid binnen Israël, u discrimineert op grond van religie met deze vraag.” Ibraham Sarsur, Knessetlid namens Ra’am-Ta’al, een Arabische beweging voor vernieuwing: „90 procent van de Arabische stemgerechtigden in Israël stemt op Arabische partijen, de resterende 10 procent stemt op rechtse zionistische partijen. Dit in tegenstelling tot dertig, veertig jaar geleden, toen was het stemgedrag precies omgekeerd.” Sarsur is niet blij met de huidige Israëlische politiek. „Wij maken deel uit van de Israëlische

23 juli 2010

21-07-2010 17:00:48

de islamitische arabieren

buitenland

ordeeld maatschappij. Ook al zijn we geen zionisten of Joden, we zijn wel degelijk onderdeel van het Palestijnse volk dat in Israël woont. Wij voelen ons steeds meer gediscrimineerd. Toch blijven wij, zowel mannen als vrouwen, vechten voor onze rechten en plichten,” aldus Sarsur. Toen de staat Israël werd gesticht, verkozen honderdduizenden Arabische inwoners om te vluchten, vooral onder leiding van de Moefti van Jeruzalem. Volgens Israëlische bronnen vluchtten in 1948 zo’n 500.000 Arabieren, volgens Palestijnse bronnen waren het er meer dan 800.000. De VN kwam op basis van schattingen en berekeningen uit op 711.000 vluchtelingen.

12 menachem-av 5770

NIW7039_Gaby_Arabieren 2

De UNRWA (United Nations Relief and Works Agency for Palestine Refugees in the Near East, speciaal belast met de opvang van Palestijnse vluchtelingen) meldt dat het aantal geregistreerde Palestijnse vluchtelingen van 870.000 in 1953 groeide tot 4,3 miljoen nu. Ongeveer een derde daarvan woont in vluchtelingenkampen en er zijn naar schatting nog ongeveer 200.000 oorspronkelijke vluchtelingen uit 1948. Er zouden 1,83 miljoen Palestijnen in Jordanië wonen, 986.000 in de Gazastrook, 700.000 op de Westelijke Jordaanoever, 432.000 in Syrië en 404.000 in Libanon. Daarnaast leven er nog zo’n 240.000 Palestijnen in Saoedi-Arabië, 70.000 in Egypte, 34.000 in Koeweit, 105.000 in andere Golfstaten en ongeveer 250.000 Pa-

lestijnen in de VS. Deze laatste zijn niet geregistreerd bij de UNRWA. In totaal waren er ruim 1 miljoen Arabieren in Palestina in 1948, waarvan ongeveer 135.000 binnen het grondgebied van Israël zijn gebleven. Ook bleef een groot gedeelte in hun huizen op de Westoever, in Jeruzalem en de Gazastrook. Het grootste deel van de Arabische bevolking is islamiet. Zoals Dr. Jaffre Jaffry en zijn familieleden. Zij vluchtten niet. „Waarom wij in 1948 niet zijn weggegaan? Omdat dit ook ons land is. Waarom vluchten uit je eigen land?” Jaffry komt oorspronkelijk uit Shfaram, een Arabisch dorp in het noorden van Israël, is vader van vier kinderen, cardioloog en hoofd van de catheterisatieafdeling van het

C 39

| 19

21-07-2010 17:01:13

buitenland

de islamitische arabieren

Jaffre Jaffry Barzilai Ziekenhuis in Ashkelon. Voor zijn medische opleiding ging hij naar Italië. „De competitie in Israël was in die tijd heel groot. Zonder goede middelbare school maakte je geen kans. Wij waren arm, ons hele dorp was arm, en de school in het dorp stelde niet veel voor.” Ondanks zijn achtergrond was een studie medicijnen voor hem een vanzelfsprekendheid. „Al toen ik een jaar of vier was vertelde vader mij dat ik arts zou worden. Hij was analfabeet, een intelligente man, geboren in een verkeerde tijd. Hij begreep toen al hoe belangrijk een opleiding was.” Volgens het Bureau voor de Statistiek had Israël in 2008 6,7 miljoen inwoners, van wie 20 procent moslim. Zij wonen voornamelijk in het noorden van Israel en in de zogenaamde ‘driehoek’ – in het Ivriet Meshulash-regio, een gebied ten oosten van Netanya en Kfar Saba. Hun sociale situatie is niet goed; de werkloosheid is hoog en er heerst armoede. Jaffry: „Wij, Joden en Arabieren, wonen in één land, maar het lijkt alsof we in twee verschillende staten leven. Rij je door een stad met zowel Joodse als Arabische bewoners, dan valt onmiddellijk het verschil op in in-

20 | C 39

NIW7039_Gaby_Arabieren 3

Veel Arabische vrouwen hebben wel een opleiding maar werken frastructuur. In de Joodse wijk zie je parken, wegen, elektriciteitsaansluitingen, sportvelden en ga zo maar door. Een Arabische wijk bestaat uit alleen huizen. Is het vreemd dat de Arabische bevolking zich achtergesteld voelt? Er is voor de jeugd bijvoorbeeld vaak geen enkele opvang na schooltijd. Dus die hangen rond en zijn een gewilde prooi voor fanatici die aanhangers zoeken voor hun strijd tegen Israel.” Hij begrijpt ze. Zelf was Jaffry jarenlang anti-Israël: „Dat werd gevoed onder andere door de gebeurtenissen in de jaren 70, de tijd van de vliegtuigkapingen. Voor moslims was het in die tijd vrijwel onmogelijk te reizen. Als ik op familiebezoek kwam uit Italië werd ik urenlang gecontroleerd. Dat is nu anders, maar het was toen een nachtmerrie. We klaagden daarover tegen medestudenten en hielpen zo mee de haat te verspreiden. Na beëindiging van mijn studie, toen ik ging werken en wonen in Askhelon, ben ik anders gaan denken: we moeten leren samen te leven, we hebben geen keuze. Er is een enorme kloof tussen onze leiders en het volk. Een leider gaat voor de populariteit, daar zijn het politici voor. Zij willen direct resultaat, met hun

foto in de krant en hun hoofd op tv. Maar zij reflecteren niet wat de mensen willen.” Hij heeft een duidelijk beeld van hoe het wel zou moeten en stapte een maand geleden, samen met een aantal gelijkgestemden, naar de minister van Minderheden, Prof. Avishay Braverman, met een beleidsvoorstel voor de langere termijn.

‘De veranderingen moeten van de vrouwen komen’ „Het percentage moslimvrouwen met een opleiding dat niet werkt en thuis zit is rond de 90 procent. Dit is een van de allergrootste problemen. Zij zijn gefrustreerd, hebben geen zelfrespect en zijn, behalve dat ze kijken naar Arabische televisiezenders, totaal afgesloten van de buitenwereld. Vaak spreken ze ook amper Ivriet. Hoe kun je van deze vrouwen verwachten dat zij hun kinderen motiveren te gaan leren en werken?” aldus Jaffry.

23 juli 2010

21-07-2010 17:01:38

de islamitische arabieren

buitenland

g maar werken niet Een van de adviezen aan de minister is om een aantal Joodse scholen te selecteren en die financiële steun te geven onder voorwaarde dat ze Arabische leraressen in dienst nemen. Het gaat daarbij niet eens zo zeer om het effect op de leerlingen, maar vooral wat er met deze vrouwen gebeurt. Jaffry: „Dat betekent dat ze zich belangrijk gaan voelen, lekker in hun vel komen te zitten, beter gaan functioneren en gemotiveerder in het leven komen te staan. Dat is vervolgens ook wat zal doorwerken in de opvoeding van hun kinderen.” Maar het heeft nog meer voordelen. Het zal ook helpen de kloof te verkleinen tussen Joden en Arabieren. Jaffry: „De vrouwen geven les, ontmoeten ouders van hun Joodse leerlingen, raken met ze in gesprek en er ontstaan vriendschappen. Wellicht gaan ze bij elkaar op bezoek, leren elkaars gewoonten kennen, kortom zo creëer je op een heel natuurlijke wijze een totaal andere dynamiek. En, ook niet onbelangrijk, de leerlingen leren Arabisch, wat weer zal helpen om contact te maken met Arabische leeftijdgenoten. Het zal voornamelijk van de vrouwen moeten komen.”

12 menachem-av 5770

NIW7039_Gaby_Arabieren 4

Jonge Arabische meisjes gaan naar school Ook de werkloosheid onder mannen is hoog. Jaffry: „Het is heel vreemd. Arabische artsen werken in Israëlische ziekenhuizen en andere gezondheidsinstellingen maar voor bijvoorbeeld islamitische advocaten en ingenieurs lijkt de maatschappij nog niet klaar.” Voor de oplossing van dit probleem gaf Jaffry het advies om kleine industrieën te creëren rondom steden en dorpen. „Werken heeft een positieve invloed op je persoonlijkheid,” aldus Jaffry. Hij ziet niet alleen de staat als schuldige van de huidige problematiek, ook de Arabische gemeenschap zelf doet niet voldoende. Het geld dat de overheid geeft komt vaak op verkeerde plekken terecht of het wordt gezien als liefdadigheid: „Dat moeten we niet willen, we willen actief deelnemen aan de Israëlische maatschappij, dit is ook ons land.” Hij ziet een terugkerend patroon in de geschiedenis: „Na iedere ramp is er een eerste generatie, dat zijn de overlevers. De tweede generatie wil het beter doen, dat zijn de vechters. De derde generatie kent al geen armoede meer en die neemt alles voor vanzelfsprekend aan. Maar de drie generaties hebben dezelfde intelligentie. Het zijn de omstandigheden

die bepalen wat er met je gebeurt. Mijn kinderen, een derde generatie, zijn opgegroeid in de Israëlische maatschappij. Ze studeren, werken en hebben Joodse vrienden. Kijk waar ik vandaan kom en waar mijn familie nu is; het is het bewijs dat het mogelijk is om samen te leven.” n

Feiten en cijfers: Arabische moslims in Israël: 20 % van de bevolking. 3% is analfabeet 43% werkt 16% heeft een academische opleiding 66,5% heeft een eigen auto Politiek: in de Knesset zitten 11 islamitische Arabieren. Per gezin: 20% heeft 4 kinderen 16% heeft 5 kinderen 8,7% heeft meer dan 7 kinderen 22% gaat op vakantie naar het buitenland

C 39

| 21

21-07-2010 17:02:07

22 | C 39

188079.indd 22

21-7-2010 11:08:06

E X P O S I T I E LO C A L H E R O

C U LTU U R

Beelden van een vergane wereld In het Nahum Gutman Museum in Tel Aviv is een bijzondere expositie te bewonderen die een beeld schetst van een voorbije tijd.

H

SALOMON BOUMAN

et Israëlisch-Palestijns conflict roept zoveel emoties op dat de Arabier in de Israelische schilderkunst veelal of wordt genegeerd of als slachtoffer van het conflict wordt neergezet. In de beginfase van de zionistische revolutie in Palestina, dus veertig jaar voor de stichting van de Joodse staat in 1948, was dat anders. Joodse schilders in die tijd herkenden in de Arabieren in Palestina die hun land ploegden en olijven plukten, de Joodse boer die hetzelfde tweeduizend jaar geleden deed, voordat de Romeinen aan de Joodse onafhankelijkheid een einde maakten. Moshe Dayan, de legendarische Israëlische staf-chef tijdens de Jom Kippoeroorlog in 1967, was later minister van Buitenlandse Zaken en een van de grondleggers van de vrede met Egypte. Ook hij voelde die mystieke verbondenheid met de fellah, de Arabische boer. De zionistische schilders die uit Oost-Europa naar Palestina kwamen werden beïnvloed door de toen in zwang zijnde kunststroming van de Oriëntalisten. De combinatie van de hunkering naar een authentiek Joods verleden met de geuren en kleuren van de Oriënt hebben de Joodse schilderkunst in die jaren van schijnbare vreedzame co-existentie in Palestina een uniek karakter gegeven. Bovenstaande is het thema van een onlangs in het Nahum Gutman Museum geopende tentoonstelling in Tel Aviv, die de

12 MENACHEM-AV 5770

NIW7039_BouwmanTentoonst 1

titel Local Hero, portrait of the Arab in Israëli painting draagt. Nahum Gutman is een van de bekendste vertegenwoordigers van de groep schilders die niet alleen door de Arabieren in Palestina werd gefascineerd maar zich er ook mee kon identificeren. Hij schilderde gesluierde Arabische vrouwen, op de grond zittende Arabische vrouwen die amandelen pellen, Arabische dorpen, Arabische boeren. Hij en anderen, zoals Chalil Raad, Asher Feldman en Mordechai Ariëli, zetten een dagelijks leven in Palestina op het doek dat inmiddels is verdwenen. Gutman en zijn tijdgenoten schilderden de grove werkhanden en blote voeten van de Arabische boer en brachten zo diens verbondenheid met het land tot uitdrukking, iets wat ook te zien was in het zionistische ethos in die dagen. Dat Israëlische volksdansen op blote voeten moeten worden gedanst, is een teken van diezelfde hunkering één te zijn met het land.

Arabier als een onvervreemdbaar deel van Palestina zagen. Voor de Israëli anno 2010 is het instructief om dat te zien, omdat de Joodse schilders in de beginperiode van de zionistische revolutie geloofden in co-existentie

De romantiek en mystieke identificatie van de Joods-PaGutman en zijn lestijnse schilders tijdgenoten met de Arabieren is in het escalerenschilderden de grove de conflict tussen werkhanden en zionisme en Palestijns nationalisme blote voeten van de al voor de stichting Arabische boer van de staat Israël in 1948 ten onder De madonna van Jaffa gegaan. Kritieke keerpunten waren de onlusten in Hebron met de autochtone bevolking van Palestina. in 1929 en de Palestijnse opstand in 1936. De Die droom is door het conflict ruw verstoord. Arabier verscheen na 1936 niet als vijand op Vandaar de stilte die over de Arabische boer het doek van de Joodse schilders maar ver- en zijn gesluierde vrouw op het doek van de dween simpelweg van het doek. schilders is gevallen. ■ De verdienste van de tentoonstelling in het Nahum Gutman Museum in de oudste Local Hero, portrait of the Arab in Israëli painbuurt van Tel Aviv, Neve Tsedek, is dat de ting, Nachum Gutman Museum, Shimon schilders in de begintijd van het zionisme in Rokachstreet 21, Neve Tzedek, Tel Aviv. Zie ook het onder Brits mandaat staande Palestina de www.gutmanmuseum.co.il.

C 39

| 23

21-07-2010 16:49:29

BUITENLAND

GAMBIA

Tikoen olam in Gambia Erwin Brugmans initieerde een prachtproject in Gambia dat gaat worden ingezet voor de Groene Muur.

‘Ons plan is om in Darselameh, ons projectdorp in Gambia, een soort kibboets op te gaan zetten’

24 | C 39

NIW7039_Brugmans 1

A

l tien jaar kom ik in Gambia bij het gezin van Buba Jammeh, die ik ontmoette tijdens een vakantie in 1999. Die eerste ontmoeting is uitgelopen op een vriendschap die bestaat uit wederzijds begrip en openheid ten opzichte van onze culturen en religies. Ik ben Joods, Jammeh is islamitisch. Aan het woord is Erwin Brugmans, hier in Nederland bekend om zijn interculturele projecten en zijn inzet voor Sjoel West, en in Gambia vanwege zijn ‘grass root’-initiatief dat dankzij TIPA, de Israëlische irrigatietechniek, nu een grote toekomst tegemoet gaat. Erwin: „Na die eerste ontmoeting volgden meer bezoeken. De afgelopen vier keer dat ik er was, kon ik in Jammeh’s huis vrij en open erev sjabbat vieren, Jammeh bezocht tegelijkertijd de moskee en daarna aten we gezamenlijk. Buba Jammeh is vereerd dat ik sjabbat in zijn huis vier. Ik heb er alles wat ik nodig heb, daar wordt door hem en zijn jongere broers voor gezorgd.” „Er is niet alleen een vriendschap ontstaan, maar ook tillen Jammeh en ik nu projecten van de grond die voor de hele gemeenschap vruchten afwerpen. Jammeh en ik werken broederlijk samen aan opbouw, duurzaamheid en verzelfstandiging van zijn veertien familieleden. Alle volwassen leden hebben inmiddels een opleiding gevolgd en de zeven kinderen van de familie, gaan inmiddels allemaal naar school, gefinancierd door middel van mijn bed and breakfast hier in Amsterdam en twee Sjoel-Westbezoekers. De drie moeders in de familie hebben een kleermakersopleiding afgerond, een van de mannen is nu timmerman en heeft een bloeiend bedrijf, een andere broer is computerbeheerder en er is een broer die inmiddels in Londen boekhoudkunde en accountancy studeert. Ook het huis van de familie is onder handen genomen. Het gezin ontvangt structureel elke drie maanden een basisbedrag om in diverse behoeften te voorzien. En het breidt zich uit, want niet alleen het gezin zelf, maar ook buren profiteren mee in de vorm van kleding, klussen en innovatie.”

„Al in 2006 ontstond het idee om het groter aan te pakken en gezamenlijk een land- en tuinbouwbedrijf op te zetten. Er kwam een volledig bedrijfsplan en een coöperatieve vereniging. Maar voor zo’n project waren substantiëlere fondsen nodig. We hebben heel wat pogingen ondernomen om financiën en steun vanuit Nederland te krijgen. Ze mislukten jammerlijk, voornamelijk vanwege regelgeving en bureaucratie. „Toen leerde ik Mashav kennen, een Israelische organisatie die educatie bevordert in ontwikkelingslanden. Zij werken samen met de Israëlische Ambassade in Dakar. Na wat eerste, vruchteloze pogingen lukte het ons om begin dit jaar een afspraak te maken met Gideon Behar, de Israëlische ambassadeur in Senegal. Behar is getrouwd met een Nederlandse, wat ik niet wist. „Het was dus een verrassing toen hij me in het Nederlands begroette. ‘Volgens mij heeft Israël veel meer te doen dan zich alleen te concentreren op het Israëlisch-Palestijnse conflict,’ zei ik en hij moest lachen. We legden hem onze plannen voor: The Gambia Agricultural Project, en spraken over plannen aangaande tuinbouw, het kweken van bomen voor herbebossing – zoals ook in Israel gebeurt –, het waterprobleem en het erbij betrekken van de verschillende bevolkingsgroepen. Hij kende zijn pappenheimers, vroeg bijvoorbeeld met welke stam ik dit project wilde gaan aanpakken. De Djolla-stam van wie Buba Jammeh deel uitmaakt, staat traditioneel bekend als landbouwers. „Behar was blij te horen dat ik met hen in zee ging. Daarnaast spaken we ook over ons plan om in Darselameh, ons projectdorp in Gambia, een soort kibboets op te gaan zetten, zodat toeristen die niet alleen voor de zon komen, ook een bijdrage aan de opbouw kunnen leveren. Daarna bracht hij ons in contact met TIPA-projecten in Dakar, tot stand gekomen dankzij een samenwerkingsverband met de universiteit. We konden zo Buba Jammeh een goed inzicht geven in waar het om draait.” Bent u weleens in Israël geweest, dan heeft u ongetwijfeld TIPA-projecten gezien. Het is het irrigatiesysteem waar door middel van buizen met gaatjes erin landbouwprojecten

23 JULI 2010

21-07-2010 17:05:11

gambia

buitenland

mogelijk worden tot diep in de woestijn. Deze techniek wordt inmiddels ook geëxporteerd naar landen als Zuid-Afrika, Mali, Senegal en nu dus ook naar Gambia. Het kan een essentieel onderdeel worden van het ambitieuze project dat elf Afrikaanse landen hebben geïnitieerd om het oprukken van de Sahara tegen te gaan: de zogenoemde Groene Muur. De muur moet over 7775 kilometer lengte en met een breedte van maar liefst 15 kilometer gaan lopen van Senegal tot aan Djibouti en moet het Saharazand terug gaan dringen, bodemerosie vertragen, windsnelheden doen afnemen en regenwater vasthouden. Gambia is een langwerpig land, doorsneden door de Gambiarivier en het land wordt als het ware omarmd door Senegal. Het heeft dus meer water dan het gemiddelde Afrikaanse land en is geschikt voor landbouw. Erwin: „We raakten in gesprek met Dhr. Diop, de TIPA-consulent in Senegal en toevallig ook getrouwd met een Nederlandse. Hij gaf ons belangrijke informatie over vervoer, papieren, aanschaf en implementatie en we schaften acht TIPA-systemen aan. „De voorbereidingen zijn inmiddels in volle gang om het TIPA-project in Gambia te gaan implementeren: er worden waterputten geslagen en andere technische voorzieningen getroffen. Sherif Sambou is de beste vriend van Buba Jammeh en bezit met zijn familie in Darselameh veel grond. Daarnaast werkt hij voor het Rode Kruis en heeft dus goede contacten. Van Sherif Sambou hebben we land kunnen huren. Vrouwen worden nu opgeleid om het systeem te kunnen onderhouden. Die vrouwen kunnen met z’n drieën

12 menachem-av 5770

NIW7039_Brugmans 2

zo’n installatie gaan huren, ze moeten dus samenwerken en daardoor is duurzaamheid gewaarborgd. Ook gaan we een veld aanleggen naast een school, zodat kinderen de technieken ook onder de knie krijgen. Als het goed is, is de eerste vrachtwagen met de systemen nu van Senegal onderweg naar Gambia.” Er zal als eerste een start worden gemaakt met akkers waarop landbouwgewassen zullen worden verbouwd. Veel van de verse

foto’s gambia: erwin brugmans

groente die in Gambia wordt gegeten, wordt nu nog geïmporteerd uit Senegal. Erwin: „Maar met kweek van eigen bodem zijn niet alleen de aanvoerlijnen korter, ook blijft het geld in Gambia zelf. En er wordt ook al een begin gemaakt met het planten van bomen: Jammeh werkt op zijn erf succesvol aan een pilotproject dankzij de waterleiding die in februari door ons werd aangelegd en als dat goed loopt kunnen we ook bomen gaan leveren aan het Groene Muurproject.” Inmiddels heeft ook ambassadeur Gideon Behar het project van Erwin bezocht, hij kreeg een warm, typisch West-Afrikaans welkom, en hij heeft toegezegd zijn verdere medewerking te verlenen. Hij zal worden uitgenodigd door Buba Jammeh om het project officieel te openen en hij zal zijn staf meenemen en invloedrijke personen uit Gambia zelf.

Een vakantietripje is zo in een aantal jaren uitgegroeid tot een serieuze samenwerking. Erwin Brugmans is de motor achter ‘grass root’-ontwikkeling in Gambia, de enige ontwikkeling die echt werkt, en het is tikoen olam optima forma. Erwin: „Ik vind het prachtig om dit werk te kunnen doen, ik voel me echt bevoorrecht.” n Meer weten? Stuur een e-mail naar [email protected]

C 39

| 25

21-07-2010 17:05:33

RELIGIE

foto’s: istockphoto

g e lo o f e n b i j g e lo o f 2

Weet wat u doet.... Bidden, mediteren, afkloppen, besjrieën; waar houdt geloof op en begint bijgeloof? En weet u wel wat u doet wanneer u bijvoorbeeld afklopt? Esther Voet

26 | C 39

NIW7039_Gaby_Bijgeloof 1

V

orige week kon u in het NIW lezen over de betekenissen en de psychologische achtergrond van het geloof in talismannen en amuletten. Maar bijgeloof gaat verder. In deel twee van het tweeluik over geloof en bijgeloof legt het NIW bijgelovige handelingen onder de loep. Er is zoals gezegd een groot grijs gebied tussen geloof en bijgeloof en wat voor de een geloof is, is voor de ander onomstotelijk bijgeloof. Atheïsten zien overigens iedere vorm van geloof als bijgeloof. Beroemd is de uitspraak van Albert Einstein: „Het Joodse geloof is net zoals andere religies ‘een belichaming van kinderlijk bijgeloof’.” Hoe ambivalent zelfs een geniale wetenschapper als hij over dit onderwerp kon zijn, bewijst zijn uitspraak dat hij zichzelf tegelijkertijd ook als een ‘diep religieus mens’ beschouwde ‘met een grote bewondering voor de structuur van de wereld’. Zijn collega-astronomen voeren voortdurend tot op de dag van vandaag onderbouwde argumenten aan waarom geloof in sterrenbeeldtheorieën (astrologie) onzin is. Wie enigszins kennis heeft van de immensheid van het universum, komt er al snel achter dat de denkbeeldige lijnen tussen sterren die miljarden lichtjaren uit elkaar staan, niets te maken hebben met wetenschap, maar met de menselijke fantasie. Toch zijn er miljoenen over de hele wereld die dagelijks de horoscoop in de dagbladen erop nalezen, en dat zijn lang niet altijd de domsten. In India wordt er overigens zelfs niet getrouwd zonder dat de echtelieden in spé eerst hun geboortehoros-

23 juli 2010

21-07-2010 17:16:52

g e lo o f e n b i j g e lo o f 2

RELIGIE

Het is wetenschappelijk aangetoond dat bidden helpt

copen hebben laten vergelijken. Misschien dat het seizoen waarin een kind geboren wordt invloed heeft op de karaktervorming. Het is voorstelbaar dat een zwangerschap in de winter een andere uitwerking heeft op de ontwikkeling van een baby dan een zwangerschap als het hoogzomer is, maar daar is nooit serieus onderzoek naar gedaan; en dan nog houdt dat eerder verband met de seizoenen dan met de stand van de sterren. Over de kracht van de sterren gesproken, ook het jodendom heeft daar het een en ander over te zeggen. Dayan R. Evers: „Volgens het jodendom heeft iedereen een mazal, een speciale ster die hem/haar beschermt (B.T. Sjabbat 53b). Dit mazal is in staat tot een hogere perceptie van dingen, die de mens zelf niet eens merkt (B.T. Sanhedrien 94a). Niet alleen mensen worden beïnvloed door de sterren, er is zelfs geen grassprietje op aarde dat niet een beschermengel in de Hemel heeft, die het een ‘tik’ geeft en zegt ‘groei’! Rav Chanina zei: ‘Israël staat wel onder invloed van het gesternte’. Maar Rabbi Jochanan houdt vol dat het Joodse volk immuun is voor de invloed van de planeten.” Dayan Evers zegt over het keren van het lot: „Wanneer men zijn uiterste best doet, is het mogelijk het lot in eigen hand te nemen en onafhankelijk te worden van de voorbeschikking die in de sterren vastligt. Maar niet door middel van occulte praktijken, maar alleen door Torastudie, mitswot, goede daden en oprecht gebed.” Laten we eens kijken naar die ‘occulte praktijken’. Allereerst is bijgeloof universeel. Het bijgeloof van sporters bijvoorbeeld, is alge-

12 menachem-av 5770

NIW7039_Gaby_Bijgeloof 2

C 39

| 27

21-07-2010 17:17:16

RELIGIE

g e lo o f e n b i j g e lo o f 2

meen bekend. Tijdens het laatste WK Voetbal waren er vrijwel dagelijks berichten over bijgelovige handelingen: de Ghanese voetballers gingen naar een medicijnman, Westerse voetballers hadden hele rituelen ontwikkeld rond de manier waarop ze zich aankleedden; tot aan het strikken van de veters toe. Dat ritueel moest exact gevolgd worden, anders is de overtuiging dat ze de wedstrijd zouden verliezen. Maar hoe zit het met alledaagse praktijken. Weet u bijvoorbeeld wel wat u dóét? Neem het afkloppen. Zelfs overtuigd gelovige Joden maken zich aan dit gebaar nog wel eens ‘schuldig’. Maar blijft u er lustig op los kloppen – het liefst op onbewerkt hout – als u weet dat deze handeling twee bronnen heeft die beide beslist niet op het jodendom zijn terug te voeren? De eerste oorsprong en waarschijnlijk de oudste, is afkomstig van de Germanen die geloofden dat bomen een aardse belichaming waren van de goden. Werd je als Germaan bedreigd door demonen, dan moest je hout aanraken. De tweede, christelijke oorsprong, gaat rechtstreeks terug naar het hout van het kruis van Jezus. Een overmoedige uitspraak werd beschouwd als het tarten van het noodlot en was ‘te neutraliseren’ door de aanraking van hout als herinnering aan de nederigheid van Jezus. Nog zo een: het niet onder een ladder doorlopen. Een ladder die tegen een gevel wordt geplaatst, vormt een driehoek. Die driehoek werd in de Middeleeuwen gezien als symbool voor het christelijke begrip van de heilige drie-eenheid. Eronderdoor lopen werd beschouwd als oneerbiedig. Liep je wel onder de ladder door, dan kon je beschuldigd worden van duivelsverering. Wat te denken van ‘vrijdag de 13e’? Er zijn hotels die zelfs geen kamer 13 of 13e verdieping hebben. Volgens Amerikaans onderzoek kost het geloof in ‘vrijdag de 13e’ de economie zelfs miljarden; meer mensen blijven die dag thuis. Er zijn veel verklaringen waarom het getal 13 zo uit de gratie valt. Het zou te maken hebben met de Egyptische kalender die vijf ongeluksdagen telde in de vorm van een dertiende maand. Dan stond de Nijl op het laagste peil waardoor de bevolking last had van insectenplagen. Ook zou het getal 13 niet in het oorspronkelijke, twaalftallige stelsel hebben gepast en volgens de christelijke traditie was 13 een ongeluksgetal omdat er dertien personen aan het laatste avondmaal zaten; de dertiende was Judas. Maar in het jodendom kan het getal 13 bijna beschouwd worden als een geluksgetal! Het is het getal van Goddelijke genade en de dertien geloofsprincipes van Maimonides.

28 | C 39

NIW7039_Gaby_Bijgeloof 3

Onder een ladder doorlopen Dayan Evers: „De Tora wordt met dertien uitlegregels verklaard, de briet mila (besnijdenis) is met dertien verbonden verklonken met het Joodse volk en in iedere tsietsiet, schouw­ draad, zitten acht draden en vijf knopen; samen dertien. De namen van de Aartsva­ders en Aartsmoeders tellen ieder samen dertien letters, Jakob had dertien kinderen en in het Beet haMikdasj, de Tempel, werden dertien verschillende vormen van ieder dienstvoor­ werp gebruikt.” Zout heeft ook een bijzondere plek in de bijgelovige wereld. Zout morsen zou ongeluk brengen, voor sommige Joden is het morsen op erev Sjabbat zelfs extra kwalijk. Om de daad te neutraliseren wordt er dan onmiddellijk zout over de linkerschouder gegooid: om die in de ogen van slechte geesten te gooien die door het gemorste zout worden aangetrokken. Maar zout zou ook geluk brengen: sommigen nemen een zakje zout mee tijdens zakelijke afspraken omdat het een gunstige afloop zou forceren. Er zijn diverse Joodse handelingen en uitspraken die door een buitenstaander kunnen worden uitgelegd als bijgeloof. Een religieus persoon zal, als je vraagt hoe het met hem of haar is, nooit zomaar zeggen: ‘Goed’, maar eerder ‘Baroech Hasjeem’, God zij dank. Gaat het om een handeling die in de toekomst ligt, dan wordt vaak geantwoord: ‘Be’ezrat Hasjeem’, met hulp van God. Gaat het ook hier om een vorm van bijgeloof? „Hoewel dat wel vaak wordt gedacht, is dat beslist niet het geval. We halen Hasjeem aan omdat we zo veel mogelijk de naam van G’d moeten gebruiken in het intermenselijke verkeer, omdat we G’d ook in het dagelijks leven niet mogen vergeten. Dit gebruik was al gangbaar in de tijd van Boaz, die de maaiers groette met: ‘G’d is

met u’, waarop de maaiers antwoordden met ‘Moge G’d u zegenen’. Dit is ook nog steeds de officiële groet bij Bné Akiva. Het houdt de gedachte levend dat G’d niet ergens ver weg is, maar ook tussen de mensen is. Daarbij moet wel aangetekend worden dat het altijd prudent moet worden uitgesproken, met respect en in de wetenschap dat we Hem aanhalen,” aldus dayan Evers

In het jodendom is 13 juist een geluksgetal! Maar er zijn ook legio voorbeelden van specifiek Joods bijgeloof. Zo zullen familieleden van traditionele families niet snel van een baby zeggen: ‘Wat een mooi kind’. Willen ze de ouders complimenteren, dan wordt er gezegd: ‘Wat een lelijkerd’, zo hopen ze het noodlot niet te tarten. Op een overmoedige opmerking komt vaak de reactie: ‘Niet besjrieën!’ Besjrieën wil zeggen: het oproepen van boze geesten door te veel goeds te zeggen.

23 juli 2010

21-07-2010 17:17:47

g e lo o f e n b i j g e lo o f 2

RELIGIE

migen kan het zelfs uitmonden in obsessief compulsief gedrag: het dwangmatig uitvoeren van handelingen om te proberen zo een situatie in de hand te houden; denk aan het voortdurend wassen van handen, het tot in het kleinste detail noteren van zaken of het voortdurend kammen van haren.

Als u afklopt doet u dat op het hout dat symbool staat van het kruis van Jezus

Mozaïek van de dierenriem op de vloer van de oude synagoge van Tzipori Aan de andere kant: heeft een goede daad zich inmiddels voltrokken, bijvoorbeeld een kind dat met een goed rapport thuiskomt, dan wordt er door de grootouders vaak geantwoord: ‘Onbesjrieën, wat een mooi rapport!’ Overigens, en dat houdt weer meer verband met de talismannen, veel Joodse baby’s krijgen direct na de geboorte een klein gouden hangertje met de letter ‘hee’ (een ‘heitje’) opgespeld om ze te beschermen tegen negatieve invloeden. Marokkaanse Joden staan erom bekend er vaak een heel arsenaal aan bijgelovige handelingen op na te houden. Zo wordt er bij pasgeboren baby’s knoflook onder het matrasje gelegd. Zoals godsdienstpsycholoog en universitair docent Zondag vorige week al zei, houdt het geloof in amuletten en talismannen, maar ook het bijgelovige handelen, verband met magisch denken. Het magisch denken is in de psychologie een bekend begrip. De Zwitsere bioloog, filosoof en ontwikkelingspsycholoog Jean Piaget deed er jarenlang onderzoek naar. Het ontstaat bij kinderen in de

12 menachem-av 5770

NIW7039_Gaby_Bijgeloof 4

fase tussen twee en zeven jaar. ‘Een stuk klei waarvan een poppetje is gemaakt, is geen stuk klei meer, maar een poppetje. Een kind denkt egocentrisch. Het zet zijn eigen perspectief centraal waardoor het kan denken dat veel gebeurtenissen door hemzelf worden veroorzaakt. Voor elke gebeurtenis wordt een oorzaak gezocht, toeval bestaat in deze fase niet en levenloze objecten bezitten in deze fase voor het kind een eigen bewustzijn.’ Deze fase wordt volgens Piaget opgevolgd door die waarin het logisch redeneren de overhand krijgt, dat is een ontwikkeling die plaatsvindt tussen het zevende en elfde jaar. Een mooi voorbeeld? Rond die leeftijd komen kinderen erachter dat Sinterklaas niet bestaat. Maar een deel van dat ‘magisch denken’ kan in meerdere of mindere mate tot op latere leeftijd beklijven. Volgens Bolton (2002) en ook Zondag zorgt het magisch denken voor de schijn van controle waar echte controle niet mogelijk is. Freud en Piaget toonden aan dat volwassenen vooral overgaan tot magisch denken als ze in een toestand zijn van angst of vrees. Bij som-

Een ander essentieel punt van religie is bidden, een handeling die voor niet-gelovigen vaak een onderwerp van spot is en wordt gezien als een uiting van bijgeloof, we vragen immers een macht buiten onze eigen macht, om ons te behoeden of te voorzien. Dayan Evers: „Overigens davvenden we vroeger zoals de christenen en islamieten nu nog steeds doen: met open armen of knielend. Toen het gemeengoed werd bij die andere religies, is dat afgeschaft. Ik heb het nooit onderzocht maar het rooms-katholieke slaan van het kruisje zou zomaar eens afkomstig kunnen zijn van ons kussen van de tefillien. „Maar terug naar het bidden: wij Joden bidden op vier niveaus, de vier werelden van de schepping. Het onderste, eerste niveau is het bidden waarmee we de afhankelijkheid van het goddelijke laten zien. Laten we als voorbeeld het vragen om het dagelijks brood nemen. Het tweede niveau is het jezelf beoordelen: als je kijkt naar je handelen, kom je dan wel in aanmerking voor dat dagelijks brood? Op het derde niveau van het bidden wordt je aangezet om je karakter te verfijnen, het ‘werk’ aan jezelf te doen, en het hoogste niveau, het niveau van de avoda – de gebedsarbeid – is het je hechten aan Hasjeem.” Bidden is dus in het jodendom ook een vorm van zelfontwikkeling en -verbetering. Godsdienstpsycholoog Zondag over het fenomeen bidden: „Het is wetenschappelijk aangetoond dat bidden en mediteren een rustgevende werking en effect op het lichaam hebben. Het wordt er daadwerkelijk rustiger van, omdat de geest rustiger wordt. Bovendien helpt het bij bidden of mediteren ook om ‘los’ te raken van je leven, om er als het ware even boven te zweven. Want je bent op dat moment niet met je sores bezig en toch brandt de wereld niet meteen af. Ook dat is een geruststellende gedachte en dat heeft weer een positief effect op de hormoonhuishouding van het lichaam. Met als netto resultaat dat iemand zich er beter door gaat voelen. Of dat nu komt doordat diegene met God praat of niet, maakt daarbij niet uit...” n

C 39

| 29

21-07-2010 17:18:13

RELIGIE

d e n i e u w e co n v e r s i e -w e t va n r ot e m

In Israël heerst veel onrust over een nieuwe conversiewet, die de orthodoxen te veel macht zou geven. Netanyahu trapt op de rem. Ted de Hoog

I

n Israël heerst al vier maanden onrust over een nieuwe gioerwet, die door parlementariër David Rotem van Yisrael Beiteinu is ingediend om het conversieproces te stroomlijnen. Deze week gaat de wet voor de eerste van drie passages naar de Knesset – een Knessetcommissie ging vorige week maandag akkoord – maar premier Netanyahu heeft nu op de rem getrapt. Hij steunt de wet niet. Wat is er aan de hand? Volgens de halacha zijn 320.000 Israëli’s, voor het merendeel ‘Russen’, niet werkelijk Joods. Ze zijn wel Israëlische burgers, maar kunnen geen choepa en geen Joodse begrafenis krijgen. Tegelijkertijd hebben mensen die met veel moeite zijn overgegaan tot het jodendom ontdekt dat hun conversie niet door de charediem wordt erkend of zelfs door rabbinale gerechtshoven kan worden geannuleerd. Om deze problemen te lijf te gaan zette Arik Sharon jaren geleden speciale staatsgerechtshoven op. Er werden tientallen rabbijnen geworven voor dit project, dat werd geleid door rabbijn Chaim Druckman, terwijl de sefardische Opperrabbijn Schlomo Amar de supervisie had. De ultra-orthodoxen leken nu uitgeschakeld, maar ze bleven via rabbinale gerechtshoven hun invloed uitoefenen: ze annuleerden conversies en verboden scheidingen. In 2008 annuleerde het rabbinale Hof van Beroep met terugwerkende kracht zelfs álle Druckman-conversies. Sindsdien heerst er wanorde op gioer-gebied. Rotem wil een gebruikersvriendelijke orthodoxe gioer. De Druckman-gerechtshoven hebben te weinig autoriteit en gemeentelijke rabbijnen, onderdeel van het Opperrabbinaat, krijgen in zijn wet toestemming om conversies uit te voeren of af te keuren. De Wet-Rotem vergroot de macht van het Opperrabbi-

3 0 | C 39

NIW7039_conversie 1

naat, omdat het de benoeming van de leden van de gerechtshoven mag goedkeuren. Rotem gaat er daarbij van uit dat het Opperrabbinaat niet helemaal ultra-orthodox is, maar ook religieuze zionisten en moderne orthodoxe rabbijnen omvat. De charediem hopen ondertussen dat het Opperrabbinaat de gemeentelijke rabbijnen dwingt om bij de conversie strengere standaards te handhaven. Premier Netanyahu heeft zondag tegen zijn kabinet gezegd dat de wet-Rotem 'het Joodse volk kan verscheuren’. Hij steunt de Reform en Conservative-bewegingen in de Verenigde Staten en Israël en andere landen van de diaspora, die vinden dat de gioer met ‘Rotem’ in handen van het orthodoxe rabbinaat belandt. Een dergelijk gezag had het Opperrabbinaat niet eerder over de gioer en bovendien bepaalt ‘Rotem’ dat de overgang tot het jodendom alleen wordt erkend als de kandidaat ‘de Tora en de Tien Geboden in overeenstemming met de halacha’ aanvaardt – wat alle niet-orthodoxen zou uitsluiten. Ook een bepaling van het Hooggerechtshof uit 2002 wordt overtreden: het ministerie van Binnenlandse Zaken moet alle conversies van alle denominaties erkennen, of ze nu in Israël of overzee tot stand zijn gekomen. De onrust in niet-orthodoxe kringen is begrijpelijk. „Heel Israël is nu niet-Joods totdat het tegendeel is bewezen,” schreef hoofdredacteur Alana Newhouse van Tablet Magazine in de New York Times; over eenieders Joodse identiteit ‘wordt nu geoordeeld door een kleine groep charediem’. Het Nederlandse College van Liberale Rabbijnen heeft vorige week woensdag een protestbrief aan premier Netanyahu gezonden, waarin Netanyahu wordt opgeroepen om te interveniëren tegen dit ‘destructieve stuk wetgeving’. De ondertekenaars – Menno ten Brink, Awraham Soetendorp, David Lilienthal, Tehilla Livingstone, Albert Ringer, Tamarah Benima, Kineret Sittig, Marianne van Praag, Kenneth Leinwand en Hetty Groeneveld – denken dat ‘Rotem’ grote spanningen zou veroorzaken tussen Israël en de diaspora, ‘de Wet op de Terugkeer’ ‘voor altijd' zou veranderen en het gezag over alle conversies aan het Opperrabbinaat zou overdragen. De orthodoxe levensstijl zou bovendien tot ‘de enige legitieme vorm van Joods leven’ worden gepromoveerd. „Uw interventie is misschien het enige wat

David Rotem, Yisrael Beiteinu, voorzitter van de Knessetcommissie voor Grondwet en Justitie een breuk tussen Israël en meer dan 85 procent van ’s werelds niet-orthodoxe Joden kan verhinderen.” Inmiddels heeft Netanyahu Likoed opgedragen om tegen de wet stemmen. Rotem houdt vol dat zijn wet niets met buitenlandse gioers te maken heeft. Momenteel komen ook niet-orthodoxe geriem voor het Israëlische staatsburgerschap in aanmerking – en na een kleine aanpassing in Rotems oorspronkelijke tekst zal dit zo blijven – maar de positie van immigranten kon nu weleens precair worden. Tamarah Benima vreest dat de wet er uiteindelijk toch doorgedrukt zal worden, ‘tenzij Amerikaanse senatoren voet bij stuk houden’. „Als dit doorgaat valt de Joodse wereld uit elkaar, dan keert tweederde zich af van Israël. Er is dan bijna geen kans meer op een gioer voor niet-orthodoxe partners van orthodoxen en dat leidt precies tot de gemengde huwelijken waar men bang voor is, en tot een zich afwenden van Israël. Dit is een titanengevecht. Israël heeft hoognodig een scheiding van kerk en staat nodig.” n

foto: flash/90

Rumoer rond de gioer

23 juli 2010

21-07-2010 17:02:55

co l u m n aw r a h a m m e i j e r s

r a b b i j n ta m a r a h b e n i m a

Juridische middelen

nder zware druk stond ik toe dat eega mijn hoofdhaar zou knippen. Zij beweert dat een fris koppie – ze bedoelt: kaal koppie – mij jonger maakt. En welke man zwicht niet voor dergelijke vleierij? Terwijl haar handen vrijelijk schaar en tondeuse op mijn schedel loslieten, dacht ik zoals altijd aan de bijbelpassage over die groteske krachtpatser, genaamd Samson, een richter met Awraham als ideaal het doden van zo veel mogelijk anMeijers dersdenkenden, ook wel Filistijnen genoemd. Maar daarover zo meer. Samson had zijn vrouw verlaten omdat ze ontrouw zou zijn, een ingewikkelde intrige die eindigde met het in de hens steken van Filistijns koren en het om zeep helpen van enkelen hunner. Niet lang daarna werd Samson ausgerechnet verliefd op Delila, een Filistijnse feeks die zijn ondergang zou worden. Ze bestookte de sul met verwijten en drong net zolang aan tot hij bezweek en het geheim onthulde van zijn kracht: „Nimmer heeft een scheermes mijn hoofd beroerd omdat ik vanaf de moederschoot als Nazireeër aan God gewijd ben. Als mijn hoofdhaar zou worden afgeschoren, zou mijn kracht me in de steek laten en ik zou zwak zijn als ieder ander.” Delila stuurde Filistijnse vorsten de boodschap dat ze onverwijld moesten komen: „Want hij heeft mij de waarheid toevertrouwd.” Zodra Samson sliep schoor ze diens zeven(!) haarvlechten af. Hij was weerloos nu. „De Filistijnen zijn er om je te halen, Samson!” riep ze. Hij werd wakker, wilde opspringen en zich losrukken net als vorige keren, want hij wist niet dat God hem verlaten had. De Filistijnen staken zijn ogen uit en voerden hem naar Gaza, geboeid met bronzen ketenen. In Gaza werd hij in de gevangenis gezet en moest meel malen. Dieptepunt van Samsons optreden vond ik diens gedrag tijdens het offerfeest in de tempel van Dagan, georganiseerd ter ere van zijn arrestatie. Ruim drieduizend Filistijnen hadden zich op het tempeldak verzameld om niets van het schouwspel te missen. In de tempelruimte pal daaronder, bad Samson tot God of hij nog één keertje zijn kracht kon terugkrijgen opdat hij tempelpilaren omver kon duwen. Zijn bede werd ingewilligd, hij duwde en de tempel stortte ineen als ware het een kaartenhuis. Met duizenden ongelovigen stierf ook Samson. Een navrante overlevering die als kind diepe indruk op mij maakte. Hoewel ik de sage over Hercules geloofwaardiger vond en dierenvriend Tarzan mijn sympathie had; die doodde geen leeuwen. Ik begreep niet dat God sul Samson had verlaten. Vader wist het ook niet. Moeder zei dat ik niet zulke vragen moest stellen, anders zou ook ik verlaten worden: „En niet alleen door God, gotspeponem die je bent.” Maar genoeg nu over mijn ingewikkelde jeugd. Ten tijde van de flowerpower groeide mijn haar tot op de schouders, de baard was zo woest dat ik met enige afkeer foto’s uit die tijd bekijk. „Jongen,” zei eega, „wat vind je van je frisse koppie?”

ls ik langsfiets of langsrijd, omdat ik toevallig in de buurt ben, vraag ik altijd even iets aan mijn grootvader. „Opa, hoe moet ik dit doen?” „Opa, hoe moet ik mijn brood verdienen?” Mijn grootvader geeft woordloos antwoord. Op de foto draagt hij een strikje en een ronde bril. Hij lijkt op een Duitse exil-schrijver. Maar dat was hij niet. Hij zal die schrijvers wel hebben gelezen, Tamarah dol als hij was op Duitsland, ‘het land van de Benima cultuur’, waar hij al zijn geld investeerde. Hij ging als veertienjarige uit Winschoten weg met een rugzakje met handel. Op zijn twintigste bezat hij zijn eigen huis. Toen werd hij schatrijk. In 1935 namen de nazi’s hem alles af. Met juridische middelen beroofden ze hem. Maar toen het hem nog goed ging bouwde hij een huis. Een huis met tien slaapkamers en een enorme glazen koepel die licht deed stromen in de enorme hal. Mijn vader sliep in een van die tien slaapkamers. Hij groeide op in luxe, zag dat je alles kon kwijtraken en besloot zich nooit meer aan spullen te hechten. Hoe meer spullen, hoe moeilijker het vluchten wordt. De glazen koepel is donker geworden; er is een verdieping bovenop gezet. Er kwamen rare post-moderne elementen. Het huis werd lelijk. Maar niet lelijk genoeg om aantrekkelijk te zijn. Het ligt aan het water tegenover het Hilton. Nina Brink woont er. Dat zou me maar matig interesseren als niet iemand die me lief is al zijn spaargeld zag verdampen toen World Online uit elkaar spatte als de zeepbel die het was. Hij sappelde, legde geld opzij, sappelde verder, investeerde, verloor alles, sappelt weer verder. Hij klaagt nooit. Hij sappelt verder. Er zit niks anders op. Mijn grootvader werd depressief toen hij alles verloor. Hij begon opnieuw. Maar eigenlijk was hij al geknakt voordat ze hem in Sobibor verstikten. Als ik langs het huis met de tien slaapkamers en de glazen koepel fiets of rijd, vertel ik hem dat Nina Brink met juridische middelen Eric Smit op de knieën probeert te dwingen. Daar weet mijn grootvader immers alles van. Smit schreef over Nina Brink; Brink is woedend over wat Smit schreef. „Opa, kan je er niet iets tegen doen?” „Opa, het is moeilijk in Nederland je recht te krijgen. Ik heb al zoveel gezien; van mijn vertrouwen in de rechtsstaat is steeds minder over. Wat rechters en advocaten doen, doet me denken aan de nazi-juristen, aan de wetten die jou braken. Ten onrechte natuurlijk. Maar het boezemt me angst in. Opa, maak van Nina een Mensch, geef de rechters meer verstand. In jouw huis kan ik niet wonen. Maar in dit land moet ik wonen. Opa, help!”

O

12 menachem-av 5770

NIW7039_MeijersTamarah 1

A

C 39

re l igie

Haarknippen

| 31

21-07-2010 17:03:46

re l i g ie

s j o e lt i j d e n

overzicht sjoeltijden

vrijdag 23 • 12

sjabbat 24 • 13 Wo-etchanan

vrijdag 30• 19

sjabbat 31 • 20 Eekev

Begin sjabbat 20.10

Einde sjabbat 22.40

Begin sjabbat 20.05

Einde sjabbat 22.27

-

-

-

-

06.30 07.00 20.10 07.25

09.00

09.00

22.40 09.00

06.30 07.00 20.05 07.25

22.27 09.00

20.10

22.40

20.05

22.27

07.15

08.30

07.15

08.30

20.10 07.15

22.40 09.00

20.05 07.15

22.27 09.00

20.10 -

22.40 -

20.05 -

22.27 -

08.00 20.10 aansluitend 09.00 20.10 aansluitend 20.10 met nacht

08.00 20.05 aansluitend 09.00 20.05 aansluitend 20.05 met nacht

07.25 20.10 -

09.00 21.15 22.40 09.00 21.15 22.40 09.00 21.25 22.40 09.00 21.25 09.30

07.25 20.05 -

09.00 21.00 22.27 09.00 21.00 22.27 09.00 21.12 22.27 09.00 21.12 09.30

20.00

10.00

20.00

10.00

juli • menachem-aw

Joodse Gemeente Amsterdam V.d. Boechorststr. 26 - Amstelveen sjachariet mincha ma’ariw - Buitenveldert sjachariet mincha ma’ariw - Lekstraat - Rav Aron Schuster J. Obrechtplein www.RAS-Club.nl Sjoel West

sjachariet mincha ma’ariw sjachariet mincha ma’ariw

Portugees-Israeliëtische Gemeente - Amsterdam Mr. Visserplein 3 Portugees-Israeliëtische Gemeente - Amstelveen Texelstraat Beth Shalom Kastelenstraat 80 Amsterdam Kehillas Ja’akov Gerard Doustraat 238 LJG Amsterdam Onder voorbehoud van de verhuisdatum: Stadionweg 269, Amsterdam CIZ-sjoel Amstelveen Beit Ha’Chidush 020 6241523 www.beithachidush.nl

20.10

09.00

20.05

09.00

-

-

-

-

Sjoel Zuidoost [email protected]

-

-

-

-

Joodse Gemeente Haarlem

-

09.00

-

09.00

NIG Leiden

-

-

-

-

NIG Den Haag

20.10

09.00, 21.25

20.05

09.00, 21.12

Scheveningen

20.10

09.30

20.05

09.30

LJG Beth Jehoeda Den Haag

18.30

09.30

18.30

09.30

Joodse Gemeente Rotterdam

20.10 (afspr.)

09.00

20.05 (afspr.)

09.00

LJG Rotterdam NIG Utrecht

-

09.30

18.30 -

09.30

LJG Utrecht [email protected] NIG Bussum

-

09.30

20.00 -

09.30 10.00

Joodse Gemeente Almere

-

-

-

LJG Flevoland 06 49800815

-

-

20.00

-

Masorti Almere

-

-

-

-

NIHS Arnhem NIG Amersfoort LJG Gelderland

-

09.00 -

-

09.00 -

NIG Nijmegen

20.10

09.30

-

-

NIG Zwolle NIG Groningen NIG Leeuwarden Beth haChidoesj haTsfoni 06 44753370

-

-

-

09.00 -

LJG Or Chadasj Twente

20 juli 20.00

-

-

-

NIG Twente Prinsestr. 18, Enschede

-

09.30

-

09.30

PJG Noord-Nederland Beth Hatsafon 0513631160

-

-

-

Havdala avond in Friesland

LJG Brabant

-

-

-

-

NIHS Limburg

-

-

-

-

Joodse Gemeente Zeeland

20.10

10.00

20.05

10.00

3 2 | C 39

NIW7039_SidraSjoel 1

Kinderen deel 2

V

orige keer schreef ik over mijn jeugdige vriendin die bijzondere uitspraken van haar kinderen aan mij vertelt. Dan vallen me ook gezegden Bloeme van onze eigen kinEvers-Emden deren in. Door elkaar maar. Aan het IJsbaanpad in Amsterdam staat een voormalig weeshuis van bouwmeester Aldo van Eyck, dat opvalt door de koepeltjes op het dak. Wij wandelden er eens langs en een van onze kinderen, toen nog maar drie jaar oud, vroeg wat dat voor een huis was. Mijn echtgenoot z.l. legde voorzichtig uit (om de kinderen niet bang te maken) wat er soms gebeurt als ouders doodgaan, dat dit een mogelijke oplossing is en wie daar dus wonen. Het was een poosje stil, waarna de vraag: „Maar wie bréngt ons dan...?” Ik weet niet hoelang het geleden is dat op het deksel van pakjes namaakboter een plaatje van bloemetjes was afgedrukt. Een van de kinderen wist wat het waren: „Dat zijn natuurlijk boter-bloemen.” Acht dagen na de geboorte van een jongetje bij mijn vriendin werd het kindje besneden en wel in het ziekenhuis waar hij ter wereld kwam. Zoals gebruikelijk bij deze feestelijke gebeurtenis (althans voor de omstanders) zijn vrienden, familie en andere belangstellenden welkom. Zo ook een vriend van hen, die echter bij de aanblik van het mes door de emoties bevangen werd en flauwviel; hij werd door het verplegend personeel ijlings naar het eerst beschikbare vrije bed gebracht om bij te komen.

23 juli 2010

21-07-2010 17:11:45

daya n R . e v e r s

sidra van de week re l igie

Geloofsstellingen?

D

2 Deze vriend nu heeft een goed beklante delicatessenhandel en toen de winkel aardig vol stond, kwam een dame binnen die verrast riep: „We hebben nog samen op de kraamafdeling gelegen.” Onze zonen hadden het vaak gemunt op de welvoorziene sokkenlade van mijn man, niet dat ze zelf geen voorraad hadden, maar die van papa waren kennelijk aantrekkelijk. Om zo’n paar sokken te bemachtigen moesten ze wel onze slaapkamer in op de vroege ochtend en de deur van de linnenkast piepte. Dat weerhield hen er niet van een greep te doen, want het was donker tot schemerig op dat uur in het slaapvertrek. Als ze op hun tenen sluipend weer de veilige gang hoopten te bereiken, rees de bestolene plots op uit de kussens en riep: „En waarop is de keus van de heren gevallen?” Waarna ze meestal de buit terug moesten leggen. Mijn man vertelde dat eens aan een kennis die ook in het blijde bezit van enkele zonen was. Deze knikte begrijpend en zei: „Als ik ’s ochtends naar mijn werk ga neem ik een apart koffertje mee waarin mijn sokken en dassen zitten.” Bij een familiejubileum waren alle kinderen en kleinkinderen uitgenodigd naar Amsterdam en uiteraard moest er een blijvende herinnering gemaakt worden: een foto van de hele club. Hier een paar uitroepen van de wanhopig wordende fotograaf die die bonte groep bijeen moest drijven én enkele seconden laten stilstaan. „Wat dichter bij elkaar staan, vooruit, de kleintjes voorop. Hee, jij daar, nou niet weer weglopen... mijnheer, kunt u dat jongetje niet bij u houden? O, u bent niet de vader. Nou iedereen lachen, jij ook meisje met je blauwe jurk, als niet iedereen lacht knip ik niet af en dan krijgen jullie kramp in je kaken.”

12 menachem-av 5770

NIW7039_SidraSjoel 2

eze week lezen we weer over de Tien Geboden. Voor mij waren deze altijd een soort ‘Jiddisje dogmatiek’ – een samenvatting van alle geloofsstellingen. Dayan R. Evers De bekende middeleeuwse arts, filosoof, commentator en wetsgeleerde Rabbi Mosjé ben Maimon, Maimonides (-ides betekent zoon van), dacht daar anders over. Want de olam haba, de Toekomstige Wereld, de herleving van de doden en de Masjieach staan niet duidelijk in de Tora. De Joodse manier van geloven is kort maar

niet. Het gaat hier namelijk om twee kanten van dezelfde medaille. Het jodendom in de diaspora kent twee situaties, die van het getto en die van de assimilatie. Situaties die niet altijd even duidelijk te scheiden zijn. Het getto-jodendom leidde een vrij geïsoleerd bestaan. Hierdoor ontstond er een rijke halachische (Joods-juridische) literatuur en kwam de mystieke literatuur tot grote bloei. Filosofie van de religie en systematische theologie, in het jodendom niet van elkaar te scheiden, werden verwaarloosd. In meer assimilatorische omstandigheden, waar het jodendom geconfronteerd werd met een dialoog met de omgeving, werd een geordende voorstelling van de geloofsinhoud noodzakelijk.

Parsja Wa’etchanan Dewariem/Deuteronomium 3:23 – 7:11 krachtig in dertien ‘essenties’ onder woorden gebracht door Maimonides. Ze worden in de meeste tefilot (gebedenboeken) bijgedrukt en vormen zo de meest populaire geloofsbelijdenis van het jodendom. Dat lijkt veel op dogmatiek. Om zijn systematische behandeling van de geloofsbeginselen wordt Maimonides wel ‘de schematische wijsgeer van de synagoge’ genoemd. Maimonides lijkt de geloofsinhoud van het jodendom op een dogmatische, bijna Griekse wijze te behandelen. Veel van zijn collega’s meenden, dat hij zich hierdoor buiten de Joodse traditie had geplaatst. Het jodendom kende oorspronkelijk weinig systematiek. Na de dood van Maimonides ontbrandde een felle, interne strijd naar aanleiding van zijn geschriften. De vraag of het jodendom dogma’s en een dogmatiek kent vormt een heet hangijzer in Joodse gelederen. Sommigen schrijven dat iedere zin, ja iedere letter van de Tora een onwrikbaar dogma is. De orthodoxie wijst een dogmatische formulering van de geloofsinhouden steeds meer en sterker af als iets dat het jodendom wezensvreemd is. Deze ontwikkeling is interessant. Niet het Israëlische maar het jodendom in de diaspora is geïnteresseerd in een ‘nieuwe’ formulering van de klassieke Joodse geloofsinhouden. Het is de vraag of deze tegenstrijdige ontwikkeling tot een botsing en uiteindelijk tot een scheuring binnen het traditionele jodendom zal leiden. Ik geloof van

De openingsvraag is niet beantwoord: de dertien geloofsartikelen lijken Grieks-filosofisch geïnspireerd. Filosofie en geloof zijn tegengestelde geestesbewegingen. Filosofie is de poging de wereld te vatten van beneden naar boven. Theologie is het denken over de Openbaring, die van Boven in de wereld ‘inbreekt’. Heeft Maimonides leentjebuur gespeeld bij de filosofische systemen uit zijn omgeving, zoals de theorieën van Plato en de Stoa? Ik geloof van niet. Voor Maimonides had de Tora onaantastbare autoriteit. Ik ben van mening dat Maimonides de rede en het denken in dienst stelde van de Tora. Hij vatte zijn geloofsartikelen in dertien principes samen en sluit daarmee aan bij de dertien geopenbaarde eigenschappen van G’ds genade, beschreven in Exodus 34:6-7: ‘Barmhartig, genadig, lankmoedig, vol van liefde en waarheid, etc’. Door gebruik van het getal dertien stelde Maimonides zijn geloofsleer in het teken van de G’ddelijke genade, die in de gebeden van Jom Kippoer en de voorafgaande seliechot (smeekbeden) zo een mystieke rol spelen. Een fraaiere combinatie van het aardse en het G’ddelijke is haast niet voorstelbaar: van onder het hoogste, dat het menselijk intellect kan bereiken, van boven de G’ddelijke openbaring en daartussen de inhoud van het jodendom, die van de schepping over de Openbaring op de berg Sinaï tot de verlossing reikt.

C 39

| 33

21-07-2010 17:12:05

Familieberichten Het overweldigende medeleven bij het overlijden van

BETTY GODSCHALK-BLOEMENDAL k”z was voor ons een grote steun en troost. Helaas is het ons onmogelijk iedereen persoonlijk te bedanken. De vele lieve woorden bevestigen voor ons eens te meer haar bijzondere karakter. Het doet ons goed te weten dat zij in de harten van zoveel vrienden en bekenden voortleeft.

Sinds 1991

Deskundige en respectvolle zorg thuis Amsterdam: 020-6701800 www.carecompany.nl

Namens de gehele familie, Moshe Godschalk

In Memoriam

Marion E. Richheimer- de Vries Eerste lustrum 24 juli 2005 / 17 Tammoez 5765

34 | C 39

188082.indd 34

21-7-2010 14:58:54

brieven

D

e heer Evers zondigt in zijn reactie (NIW 38) op het stuk van de heer Nico Vissel tegen de logica. Zo verwijt hij Vissel argumenten te gebruiken die onbewezen zijn en komt dan zelf met de uitspraak: „Ik heb het mannen, die zich tijdens hun huwelijk rond hun dertigste jaar hebben laten besnijden gevraagd. Niemand kon zich iets herinneren over een geringere lustbeleving.” Het roept meteen de vraag op hoeveel van dergelijke mannen hij heeft gesproken en bovendien zegt het niets. Besnijdenis vindt immers plaats op de achtste dag, waarna de eikel jaar na jaar onbeschermd blijft. Dat dit gevolgen heeft voor de gevoeligheid lijkt logisch. Ook de voorhuid zelf heeft zenuwen, die zijn in ieder geval weg. Dat Evers daarna aangeeft dat als de verminderde gevoeligheid bestaat het de gemeenschap verlengt en dat dat een „opsteker is in het feministisch tijdperk” is merkwaardig. Dat is net zoiets als stellen dat de vrouwelijke ongevoeligheid door besnijdenis goed is voor de mannelijke lustbeleving. Ook voert Evers allerlei gezondheidsvoordelen aan. Die gelden echter bijna zonder uitzondering voor mensen met wisselende seksuele contacten. Zou Evers de besnijdenis om die reden aanbevelen? Dat lijkt me niet. Overige medische problemen bij niet-besneden mannen komen weinig voor en vallen dus onder het hoofdstuk: niet repareren wat niet stuk is. En wat betreft de religieuze argumenten: er zijn meer rechtstreekse geboden uit Tora waar zelfs de meest orthodoxen zich niet aan houden. En bovendien, en dat was de aanleiding tot deze discussie, de seculiere samenleving heeft maar zeer beperkt boodschap aan religieuze overwegingen.

kan het niet. 2. Het blijkt dat de orthodoxe (Evers) en liberale (Van der Wieken) groepen het voor de eerste keer roerend eens zijn. Helaas negeren ze het meest recente onderzoek. Een voorhuid afsnijden is traumatisch voor baby’s. Ze huilen – en blijken het niet leuk te vinden. De kans dat een ongeschonden voorhuid problemen oplevert is, statistisch gezien, minimaal. De zelfgenoegzame uiting van de rabbijn dat hij nooit een klacht heeft gehad dient geen serieuze repliek. Zelfs een vmbo-er weet dat niemand zich iets herinnert van voor zijn derde jaar. Het blijft belachelijk dat wij Joden doorgaan met besnijden omdat een of andere totaal stonede profeet ergens in een woestijn het een goed idee vond. Michael Golombok, Amsterdam

Besnijdenis 4 at betreft de besnijdenis: om te beginnen hebben we, de een meer dan de ander, nog overblijfselen van onze oertijd, beharing, adrenaline bij gevaar en bij mannen dat stukje voorhuid. Dit is een logische bescherming. Ik ga voorbij aan alle argumenten van rabbijn Evers, met wie ik het eens ben. Heeft u weleens gedacht aan wat G’d tegen voorvader Abraham gezegd zou kunnen hebben? G’d stond Abraham zeer na. Zou het mogelijk zijn dat G’d zei: „Jij hebt getoond in je eentje dat je een mens bent met een begrip voor het Hogere. Nu is het zo dat die voorhuid (aldus G’d) nog is van je ‘voortijd’. Jij wast je en je kleedt je. Eigenlijk kan dat er wel af. Het is zelfs een teken van hogere ‘cultuur’ wanneer je dat eraf haalt.” En dat is het vertrouwelijke ‘verbond’ van G’d met Abraham geworden. B. van der Velde, Amstelveen

Besnijdenis 3

Opening LJG-sjoel

I

D

12 menachem-av 5770

NIW7039_brieven 1

Freddy Hollander, Amstelveen

W

Bart Mendelson, Zutphen

sraël is in levensgevaar vanwege Iran, antisemitisme wordt steeds erger maar het komt allemaal goed zolang rabbijn Evers en zijn eerbare genootschap van Joodse Mackie Messers toch een deel van de Joodse babyplassertjes mogen afsnijden. Dat is een troost. Our future is safe in their hands. Een paar punten om toch de snijdlustige houding van de rabbijn te temperen: 1. Moderne maatschappelijke normen bestempelen ongewenste intimiteiten en kindermishandeling als een slechte zaak. Wat is erger dan het afsnijden van baby-voorhuiden, puur omdat het in een boek staat dat het zo moet? Primitiever en tribaler

destijds heeft geformuleerd is ook in 44 jaar niets veranderd. Vier uw feest samen met uw gasten, het is de LJG zeker gegund. En wellicht zal de tijd uitwijzen welke profeet het bij het rechte eind heeft. Uw argumenten dat uw uitgestrekte hand moet worden aangenomen vanwege het huidige antisemitisme en dat ook het volk Israël veertig jaar nodig had om van mentaliteit te veranderen klinken raar uit uw mond. Misschien tijd om in de spiegel te kijken ten aanzien van die mentaliteit of uw houding jegens de NIHS. Iedere keer dat ik een van uw artikelen lees waarin u refereert aan de NIHS ontdek ik dat uw ‘uitgestrekte’ hand meer en vaker een slaande beweging maakt. Jammer, ik wens u en allen die de LJG een warm hart toedragen een super opening. Dat u en de uwen alleen maar vreugdes mogen beleven in uw nieuwe Beth Knesset.

s e rv i c e

Besnijdenis 2

e voorzitter van de LJG is er weer in geslaagd om van zijn beschrijving van een hoogtepunt voor de LJG, de opening van de nieuwe sjoel, een sneer richting de NIHS te maken. In plaats van het beschrijven van alle positieve zaken rond deze opening (NIW 38) veronderstelt hij dat de NIHS de L van LJG leest als Lepra, en beticht hij terloops alle leden van de NIHS van gebrek aan zelfstandig denkvermogen en gebrek aan vrijheid en gaat het stuk eigenlijk over de, zijns inziens, negatieve opstelling van de NIHS. Meneer Van der Wieken, geef het nu eens op. Aan het principiële uitgangspunt dat Rav Schuster

NIW 38

H

et NIW bewijst steeds weer terecht mijn favoriete tijdschrift te zijn. Waar worden zoveel tegenstellingen besproken? NIW 38 springt eruit. Het voorblad kondigt het al aan: ‘geloof en bijgeloof’ komen aan de orde. Het artikel Van talisman en amulet krijgt bij mij voorrang, omdat het onderwerp mij interesseert. Het is vriendelijk geschreven; de auteur beperkt zich duidelijk tot vrij onschuldige vormen van bijgeloof en concludeert zelfs, dat het in de praktijk lastig is een scheiding aan te brengen. Bij alle begrip en sympathie voor talismannen en amuletten mogen we niet vergeten dat zij natuurlijk tot het bijgeloof behoren, samen met atheïsme. Relatieve interpretaties waarvan we doorgaans geen last hebben. Een ernstiger consequentie van bijgeloof is de arrestatie van Anat Hoffman, compleet met foto op pag.10. Gelovige vrouwen die de Tora bij de Klaagmuur willen lezen, worden opgepakt. Is het dan nog lastig de scheiding tussen geloof en bijgeloof te vinden? Ron van der Wieken spreekt op pag.29 met verontwaardiging over de gevolgen van het rabbinale dwangbevel uit 1966. Een vervelende uiting van bijgeloof waarvan gehoopt mag worden dat we er nu opener tegenover staan. We hebben inmiddels wel geleerd hoe belangrijk het is te relativeren en om interpretaties van anderen te respecteren. Want daar gaat het om in een wereld waarin miljoenen mensen hun zienswijze, hun commentaar en kritiek op acties van anderen op zovele manieren kunnen spuien. Gelijk willen hebben betekent ruzie en

C 39

| 35

21-07-2010 16:52:45

s e rv ic e

kan oorlog tot gevolg hebben. Willen we dat? Esther Voets artikel Vieren op pag.19 naar aanleiding van Dansen in Auschwitz (pag.6) is dan een veel positievere bijdrage; hoe moeilijk ook: Laat ons het leven vieren! C.W. Italiaander, Den Haag

Agoena 3

G

raag wil ik reageren op de brief Agoena 2 (NIW 38). Inderdaad, zijn kinderen de dupe van de agoena-kwestie. Ik kan me ook een reactie van een lid van Agoena Support in het NIW herinneren, die mijn aandacht trok. Zij vroeg de rabbijnen hun verantwoordelijkheid hier eens te nemen. Als vaders niet het belang van de kinderen voor ogen zien, is het een taak voor rabbijnen, neem ik aan. Als in de tijd van de Bijbel al aandacht was voor de agoena-kwestie, zouden rabbijnen in deze tijd zeker de verantwoordelijkheid op zich moeten nemen en eens een uitspraak durven doen. Ik ga ervan uit dat dit een ethische kwestie is die eindelijk opgelost zou moeten worden, tenzij men er baat bij heeft dat het onopgelost blijft. Het jodendom, de Bijbel en God zijn socialer dan we ons durven voor te stellen. Silvi Azran, Amstelveen

Lokjoden

L

okjoden hoeven er van mij niet te komen. De politie moet de jongeren opsporen en aanpakken. Men moet die jongeren niet meer aaien, maar ze echt hard straffen. Alleen dan zullen ze het leren. En de politiek moet zorgen dat er op scholen en thuis beter opgevoed wordt. Helpt dat niet, dan straffen. Als het geweld tussen Hamas en Israël weer oplaait, geven jongeren in Nederland ons de schuld. Maar wij kunnen

het niet helpen dat in die regio problemen zijn. In het zuiden van Israël wonen veel Marokkaanse Joden, die dagelijks de schuilkelder in moeten vanwege de raketten die er worden afgeschoten. Wij vinden het erg wat daar gebeurt, maar we kunnen het niet veranderen. We hopen dat Joden en Palestijnen in vrede met elkaar kunnen leven. Dus jongeren, een beetje begrip. Ik loop altijd met mijn keppeltje op, ik kom ervoor uit dat ik Joods ben. De kinderen moeten leren inzien dat er mensen zijn die een andere religie hebben. Als iemand mij uitscheldt, dan praat ik met diegene. Ik ben niet bang. Dan leg ik (in het Arabisch) uit dat niet iedereen hetzelfde is. Ik laat zien wie ik ben; ik wil vrij kunnen leven, dus met keppeltje. Ik ben net terug uit Marokko en loop daar gewoon op straat met mijn keppel op. Ze missen ons, wij hebben daar altijd in goede harmonie samengewoond. Ik heb in Nederland Stichting Maïmon opgericht zodat ik zo veel mogelijk kan laten zien dat er ook Joodse Marokkanen zijn. Ik geef voorlichting aan Marokkaanse jongeren. Sami Kaspi, vz. Stichting Maïmon, Amstelveen

Jaap Hamburger, Broek in Waterland, vz. EAJG

Dadelactie

D

e oproep van Rami de Lieme (NIW 38) aan ‘dat andere Joodse geluid’ –let op de kleine letters– en aan het ‘geachte Palestinacomité’ ‘om Hamas te boycotten’, in plaats van Israëlische dadels doet wat overbodig aan. Zou De Lieme niet weten, dat Hamas al jaren geboycot wordt, niet door de eerste de besten, en niet alleen met ramadan? De Volkskrant, De Lieme’s bron, berichtte inderdaad dat Een Ander Joods Geluid de dadelboycot steunt. Deze actie is gericht tegen de verkoop van dadels, geproduceerd door de Israëlische nederzet-

Radio

STELLING Dinsdag hadden 295 bezoekers van de CIDI-website gestemd over de stelling: Antisemitisme is geen Joods probleem, maar een probleem voor de hele samenleving Ja (209) 71 % Nee (86) 29 % Stem mee op www.cidi.nl

3 6 | C 39

NIW7039_brieven 2

tingen in de Jordaanvallei, dadels die onder diverse misleidende benamingen en deels met hulp van de Israëlische staat hun weg vinden naar de Europese markt. De oorsprong van deze dadels, die welbeschouwd helemaal geen Israëlische dadels zijn, is reden genoeg die niet te kopen. De nederzettingen zijn immers illegaal en een groot obstakel voor elke vredesregeling. Alle producten uit die nederzettingen verdienen het te worden geboycot, zoals overigens ook de Israëlische vredesbeweging bepleit. Het is EAJG een lief ding waard dat er geen zaken worden gedaan met deze oorden, en dat zogenaamd ‘Israëlische producten’ uit bezet gebied uit alle Nederlandse schappen verdwijnen. Vanuit Palestijns perspectief is de oproep tot boycotacties tegen Israël overigens alleszins begrijpelijk en legitiem. Wie zou zijn bezetter niet willen boycotten en hem waar mogelijk schade toebrengen? Maar EAJG is er niet, om zonder meer het Palestijnse standpunt uit te dragen. Duidelijkheidshalve en binnen de Nederlandse verhoudingen past daarom bij deze dadelactie een wat terughoudender benadering dan het ongedifferentieerde: Boycot Israël!

Internet

Sterke vrouwen 1

W

IZO Nederland vindt het uitermate spijtig, dat onze zusterorganisatie NCJW dreigt ten onder te gaan, zoals Achsa Vissel in Sterke vrouwen gezocht (NIW 38) schrijft. Samen vertegenwoordigen wij de Joodse stem in de Nederlandse Vrouwenraad, de koepel van landelijke Nederlandse vrouwenorganisaties die een achterban heeft van meer dan een miljoen vrouwen. Onze gezamenlijke stem is en blijft hard nodig, want het door Mieke van Praag ge-

Zondag op Radio 5 Natafelen met Luuc Smit met aan tafel: Mieke Zilverberg Eens/oneens? Kijk op www.joodseomroep.nl met de grootste Joodse agenda van Nederland

Adverteren?

Roel Abraham telefoon: 06-54274244 e-mail: [email protected] 23 juli 2010

21-07-2010 16:53:12

Joyce Numann-Durlacher, Den Haag, vz. WIZO Nederland

Sterke vrouwen 2 Het zou jammer zijn als de NCJW, koepelorganisatie van de vrouwengroep Deborah en de federatie van Liberaal Joodse vrouwen zou

Geslaagd Havo aan het CLD te Delft: Naomi Reisner uit Delft.

worden opgeheven bij gebrek aan bestuurders en misschien wel een duidelijke doelstelling van de Nederlandse afdeling van deze belangrijke internationale organisatie. Zie Sterke Joodse vrouwen gezocht (NIW 38). Het is zeker waar dat mede dankzij het initiatief van de NCJW en de International Council of Jewish Women, dat Agoena Support – tegenwoordig Agoena-support/Get Help genaamd – opgericht is. Alleen stelt Mieke van Praag het rooskleuriger voor dan het is. Alewaj! Er is wel veel overleg geweest met de daartoe bevoegde instanties en diverse adviseurs, maar er is bar weinig tot stand gekomen om te voorkomen dat het agoena-probleem hier in Nederland zal kunnen ontstaan of de get-procedure wat vrouwvriendelijker wordt uitgevoerd. Zo is er nog steeds geen algemeen geaccepteerd prenuptial agreement. Ook een internationale vrouwenafvaardiging die in gesprek ging met de Europese rabbijnenconferentie heeft slechts beloftes opgeleverd. Jansje Stodel, Amstelveen, lid van de commissie Agoena-support/Get Help

Joodse boot

H

umor is subjectief, dus zullen er zeker mensen zijn die moeten lachen om de Mannetjes in NIW 38. Maar als oud-bestuurslid van Beit Ha’Chidush vind ik het onaangenaam dat de boot die meevaart op de Gay Pride geassocieerd wordt met een politieke missie als die van de hulpconvooien naar Gaza. De boot is trouwens niet Joods (welke boot wel?), maar zal worden bemand door mensen met een joodse achtergrond – homo of hetero – die zich betrokken voelen bij het thema en die een duidelijk signaal willen geven: wij staan voor openheid en gelijkwaardigheid. Renée Citroen, Aerdenhout

colofon Opgericht 4 augustus 1865 is het niw het oudste nieuws- en opinieblad in Nederland. Het beoogt onafhankelijk informatie te verschaffen aan en over de Joodse gemeenschap in Nederland. Het niw is een uitgave van de Stichting Nieuw Israelietisch Weekblad.

service

schetste anti-Joodse dan wel anti-Israël geluid van bepaalde lidorganisaties van de Nederlandse Vrouwenraad klinkt steeds luider en wordt in steeds bredere kring geaccepteerd. Op internationaal niveau is al vele jaren sprake van gezamenlijk optreden van onze internationale koepelorganisaties. Ook WIZO is lid van de European Women’s Lobby en de adviserende raad van de ECOSOC (de economische en sociale raad van de Verenigde Naties). In deze organisaties komen vrouwenbelangen in de breedste zin wereldwijd aan de orde. Tot slot nog een opmerking: wanneer de NCJW zou worden opgeheven, betekent dat niet het einde van solidariteit van Nederlands-Joodse vrouwen onderling. Individuele Joodse vrouwen, orthodox en liberaal kunnen lid zijn en zijn ook lid van WIZO Nederland. Daarin is de NCJW dus niet uniek.

Bestuur Joelek Goldfinger (voorzitter), Uri van Gelder (vice-voorzitter), Ralph Prins (penningmeester), Isabelle Tugendhaft, Sidney Bialystok, Yasha Lange en Robin Goudsmit. Commerciële exploitatie: Koninklijke bdu Uitgevers bv, Barneveld, www.bdu.nl Bezoekadres: Isaac Titsinghkade 111, 1018 ll Amsterdam Hoofdredacteur: Esther Voet Redactie: Ted de Hoog, Simcha Tas, Rika Pais (secretariaat), Lila Ivensky (documentatie), Jaime Halegua (fotografie), Ariëla Legman (corrector) t (020) 627 62 75, f (020) 624 25 19, e [email protected] Basisontwerp: Hyperion creatieve communicatie Vormgeving: Dick Noordhuizen, Gaby van Ineveld Abonnementen/administratie Koninklijke bdu Uitgevers bv, Postbus 67, 3770 ab Barneveld. t (0342) 494 844, f (0342) 494 299, e [email protected] Nederland en België: per jaar € 131,05 (acceptgiro), € 129,05 (automatische incasso) of € 65,55 (studenten); per half jaar € 67,10 (acceptgiro) of € 65,10 (automatische incasso); per kwartaal € 34,85 (acceptgiro) of € 32,85 (automatische incasso). Europa: € 196,70 (acceptgiro). Rest van de wereld inclusief Israël: per jaar € 318,55 (acceptgiro). Half jaar Europa (6 maanden) € 98,35, half jaar rest van de wereld inclusief Israël € 159,25. Abonnementsgeld dient bij vooruitbetaling te worden voldaan. Abonnementen kunnen per nummer ingaan en worden automatisch verlengd, tenzij een maand voor het verstrij­ ken van de abon­ne­mentsperiode schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen. Losse nummers: € 3,–; beperkt verkrijgbaar in de losse verkoop in Nederland. Distributie: Van Gelderen, Gilze, t (0161) 45 73 00. Voor lezers met een leeshandicap verschijnt het niw ook op daisy cd-rom. Inlichtingen: Dedicon, Postbus 24, 5360 aa Grave, t (0486) 486 495, www.dedicon.nl Advertenties t (020) 623 55 84, f (020) 624 25 19, Koninklijke bdu Uitgevers bv inzake niw, Postbus 15341, 1001 mh Amsterdam

Mannetjes

Het deksel is van de put bij het NIK.

En, stinkt het erg?

Advertentieverkoop: Roel Abraham, t 06-54 274 244, e [email protected] Deadline reserveren advertenties & aan­leveren materiaal: maandag tot 12.00 uur in de week van verschijning. Afwijken van de deadline alleen in overleg. Advertenties bij voorkeur per e-mail of fax aanleveren. Indien wij uw advertentie of familiebericht opmaken ontvangt u vóór plaatsing een proef. Proeven worden alleen per fax of e-mail verstuurd. Kosten, ontstaan door te laat, foutief, c.q. niet geplaatste advertenties, kunnen niet op het niw worden verhaald. Sjoelberichten: [email protected] Druk Koninklijke bdu Grafisch Bedrijf bv, Barneveld issn 0166-1949

12 menachem-av 5770

NIW7039_brieven 3

C 39

| 37

21-07-2010 16:53:32

Rosj hasjana valt dit jaar erg vroeg, misschien wel vlak na uw vakantie of zelfs tijdens... Mis de nieuwjaarsboot niet!

ISSTA LINES IS VERHUISD! Dit is ons adres : Professor JH Bavincklaan 5 in Amstelveen Telefoonnummer is ongewijzigd: 020-5893000

Speciale Augustus Aanbieding Vertrek op 17, 23 of 24 augustus Retour op 03 of 07 september vanaf 359 euro !

U kunt nú al uw wens voor het jaar 5771 opgeven bij Roel Abraham via [email protected] of tel 020-6235584 Dan bent u verzekerd van een plaats in onze dubbeldikke uitgave! Deze editie verschijnt op 3 september. Tot 20 woorden tekst bedragen de kosten € 29, tot 40 woorden € 39 ex btw. Heeft u vragen? Bel of mail gerust.

Fly & Drive vanaf 465 euro vluchten inclusief 7 dagen autohuur, categorie B 38 | C 39

188081.indd 38

21-7-2010 11:08:28

f oto pag i n a

se rv i c e

n JONAG en JOK

Z

ondag 18 juli wandelden JONAG en JOK in Amsterdam onder leiding van Erwin Brugmans, met als begin- en eindpunt café-restaurant Plancius tegenover Artis. Er namen circa twintig mensen aan deel. Deelnemers en bewoners vertelden over de buurt.

Vlnr: Suzette Valkhof, Sara de Vries jr., Aron de Vries, Sara de Vries sr., Benjamin Damwijk, de heer R. Klein en Erwin Brugmans.

In het midden: Erwin Brugmans, Benjamin Damwijk, Sara de Vries sr. en Mickey Mayer (in korte broek met fiets).

n Begraafplaats Oss

D

e Joodse begraafplaats in Oss is door vrijwilligers van de Stichting Boete & Verzoening gerestaureerd in de week van 12 t/m 16 juli. Zij hebben veel werk verzet en verdienen een grote pluim! Foto’s: Lex Mozes

Stuur uw bijdragen (fotomateriaal van voldoende hoge resolutie, voorzien van bijschrift) naar de redactie van het niw: [email protected]

12 menachem-av 5770

NIW7039_fotopagina 1

C 39

| 39

21-07-2010 16:54:57

40 | C 39

188078.indd 40

21-7-2010 11:07:55