Joodse feesten Mogen christenen joodse feesten vieren? Misschien denk je bij geloven en kerk niet direct aan feest vieren. Toch zegt God in de Bijbel dat feestvieren erg belangrijk is! Hij zegt zelfs in de Bijbel dat het moet: Driemaal per jaar moeten jullie ter ere van mij feestvieren. In de maand abib, de maand waarin jullie uit Egypte weggetrokken zijn, moet je op de daarvoor vastgestelde dagen het feest van het Ongedesemde brood vieren. Eet dan zeven dagen lang ongedesemd brood, zoals ik je heb opgedragen. Niemand mag dan met lege handen voor mij verschijnen. Verder moeten jullie het Oogstfeest vieren, het feest van de eerste opbrengst van wat je op de akker gezaaid hebt, en tot slot, wanneer aan het eind van het jaar de hele oogst is binnengehaald, het Inzamelingsfeest. Driemaal per jaar dus moeten alle mannen voor de Machtige, de HEER, verschijnen. (Exodus 23: 14-171) God vindt het dus belangrijk dat de Joden hun feesten hadden. Het christendom vindt zijn wortels in het Jodendom. De opdracht om feest te vieren staat niet alleen in de Joodse TeNaCH, maar ook in het Oude Testament van de Bijbel. Je kunt je daarom afvragen waarom christenen deze feesten niet vieren, of in ieder geval niet vieren zoals de Joden dat deden. Kan dat niet? Of mag dat niet? Of, zou dat juist eigenlijk niet juist moeten? Laten we daar eens over nadenken.
Joodse feesten – mogen christenen joodse feesten vieren?– We gaan kijken naar:
Moeten christenen Joodse feesten vieren? Mogen christenen Joodse feesten vieren? Joodse feesten - wat wordt er gevierd? Meevieren of niet?
Joodse feesten En zo kent het Jodendom dan ook heel wat feesten. Sommige in opdracht van God andere hebben zij zelf bedacht. Hieronder een overzicht van de feesten die nu nog op de Joodse kalender staan met daarbij de plek in de Bijbel waar je er iets over kan vinden. Pelgrimsfeesten
Gedenk dagen Halffeesten
Pesach. Wekenfeest: Sjavoeot Loofhuttenfeest: Soekot Nieuwjaars dag: Rosh Hasjana Grote verzoendag: Jom Kipoer Chanoeka Purimfeest
Exodus 23: 14-17 Exodus 23: 14-17 Exodus 23: 14-17 Leviticus 23:242 Leviticus 23:27 2 Makkabeeën 10,1-83 Ester 9:21-234
De Joodse kalender heeft dus drie ‘soorten’ feesten. Op de pelgrimsfeesten was het de gewoonte om naar Jeruzalem te gaan op bedevaart en daar het feest te vieren. Op Gedenkdagen werd er, 1
http://www.biblija.net/biblija.cgi?l=nl&m=Exodus+23:14-19;+34:18-25&nobar=1 http://www.biblija.net/biblija.cgi?m=Leviticus+23&id18=1&l=nl&set=10 3 http://www.biblija.net/biblija.cgi?m=2+Makkabee%EBn+10%2C1-8&id18=1&l=nl&set=10 4 http://www.biblija.net/biblija.cgi?m=Ester+9%3A21-23&id18=1&l=nl&set=10 2
©Arco van Bergen, eunike.nl
1
Joodse feesten: meevieren of niet? zoals de naam al zegt, meer iets herdacht. En de Halffeesten zijn feesten die niet direct in Bijbel worden verplicht maar waarop een belangrijke gebeurtenis uit de geschiedenis wordt gevierd. Bijbelse feesten toen – joodse feesten nu De Bijbelse feesten hebben in de latere tijd meestal een (iets) andere invulling gekregen. Tegenwoordig zien de feesten van de Joden er daarom iets anders uit dan hoe ze in de Bijbel beschreven worden (één belangrijk verschil is bijvoorbeeld al dat er nu geen tempel meer is in Jeruzalem). Een lastige vraag is, of deze feesten in de tijd van de Bijbel precies zo gevierd werden als ze in de Bijbel worden beschreven. In de eerste plaats zijn de verschillende feesten niet op hetzelfde moment ontstaan. Poerim en Chanoeka zijn pas op een laat moment ontstaan. Maar de feesten die ouder zijn hebben vaak een ontwikkeling doorgemaakt. Dat kun je ook afleiden uit de uiteenlopende beschrijvingen van bepaalde feesten in de Bijbel. Wat opvalt is dat er in de Bijbel ook sprake is van een Nieuwe Maanfeest (Numeri 28:11-15) Maar dit feest wordt door de Joden nu niet meer gevierd. Ze staan toch in de Bijbel? Feesten genoeg, sommige bekend, anderen wat minder. Voor alle feesten geldt; ze staan toch in de Bijbel! (Over Chanoeka moet je dan nog even nadenken ;-)maar toch! christenen hebben toch de Bijbel; dus waarom zou je ze dan ook niet vieren? Als je dit zegt ga je iets te kort door de bocht. Natuurlijk hebben christenen de Bijbel, maar ze verschillen wel van de Joden (dan bedoelen we het Joodse geloof). Het grote verschil is dat christenen in Jezus de messias herkenden en de Joden niet. Het Nieuwe testament, zeg maar deel 2 van de Bijbel, gaat daar vanuit. De Joden wachten nog steeds om de messias. Het Nieuwe Testament zien zij dus niet als deel van de Bijbel! We gaan kijken of een christen een feest moet/mag meevieren. Dat zijn wel twee heel verschillende vragen. Als het moet, dan is het verplicht! Als het mag, dan zou er zelf voor kunnen kiezen. Maar dan moeten we eerst goed kijken naar wat er gevierd wordt. Pas daarna kunnen we kijken of dat ook mogelijk is.
Moet een christen de Joodse feesten vieren? Deze vraag wordt niet voor het eerst gesteld. Dit vroegen de eerste christenen zich ook af. Hierover kunnen we lezen in de Bijbel. Een deel van de Joden herkende in Jezus de messias. Zij werden een volgeling van hem en na zijn dood werden zij christenen genoemd. Deze Joden waren natuurlijk groot geworden met de feesten en gebruiken van de TeNaCH (zeg maar de Joodse Bijbel) In de TeNaCH stonden een heleboel regels over hoe je moest leven als volk van God; wat mag je eten en wat niet, over feesten en nog veel meer. ` Jezus had tegen zijn volgelingen gezegd dat zij het Evangelie (letterlijk betekent dat ‘goed nieuws’, dus de leer van Jezus) moesten doorvertellen over heel de wereld. En dat deden ze dus! In het begin volden ze dat best moeilijk. Ze hadden altijd geleerd dat Joden niet met heidenen (mensen die niet in God geloven) mochten omgaan. Jezus had hen duidelijk gemaakt dat dat vanaf nu wel mocht. En zo kwamen steeds meer heidenen tot geloof in Jezus en werden dus christen. Toen liepen ze tegen de vraag aan: moeten deze niet-Joodse christenen zich ook houden aan de regels van de TeNaCH? Onze vraag dus!
©Arco van Bergen, eunike.nl
2
Joodse feesten: meevieren of niet? Om die vraag te beantwoorden werden alle apostelen bij elkaar geroepen. De apostelen waren de mensen die van Jezus zelf de opdracht hadden gekregen om de wereld rond te gaan. Petrus, Johannes en Paulus zijn het meest bekend. Zij gingen daar samen over na te denken, dat kun je lezen in Handelingen 155. Toen ze daar samen uit waren stuurden ze een brief en daarin stond: In overeenstemming met de heilige Geest hebben wij namelijk besloten u geen andere verplichtingen op te leggen dan wat strikt noodzakelijk is: onthoud u van offervlees dat bij de afgodendienst is gebruikt, van bloed, van vlees waar nog bloed in zit, en van ontucht. Als u zich hier aan houdt, doet u wat juist is. Het ga u goed.’(Handelingen 15:23) Moeten deze nieuwe christenen zich houden aan de Joodse gebruiken? Nee, dat moeten ze niet. Maar de apostelen vonden het wel belangrijk dat zij niets met afgoden te maken hadden en geen bloed aten. Ontucht (allerlei seksuele zonden) mochten ook niet. Dit besluit van de apostelen staat in de Bijbel en geldt dus nu nog steeds. Want ook in de rest van het Nieuwe Testament staat er nergens dat christenen zich moeten houden aan de Joodse kalender met hun feestdagen. En daarmee is onze eerste vraag beantwoord; het is niet zo dat christenen Joodse feesten moeten vieren.
Mag een christen de Joodse feesten vieren? Dat is de tweede vraag. Het moet dan misschien niet, maar zou het wel mogen? Om deze vraag te beantwoorden gaan we eerst kijken naar de Joodse feesten. Wat wordt er nu eigenlijk gevierd? Want als je wilt meevieren moet je het natuurlijk wel eens zijn met de inhoud van het feest. We zetten eerst de Joodse feesten op een rij: Joodse feesten nu - wat wordt er gevierd? Pesach De viering van Pesach (Pasen) herinnert aan de uittocht uit Egypte. In de Tora (de boeken die door Mozes geschreven zijn) wordt in het boek Exodus verteld dat Mozes de opdracht van God kreeg om de joden uit Egypte te leiden. De Farao, de koning van Egypte, wilde de joden, die als slaven leefden, niet laten gaan. Pas nadat er tien plagen over Egypte gekomen waren, liet hij de joden vrij. Pesach betekent 'overslaan', want dat gebeurde bij de tiende plaag. Toen de engel rond ging om alle eerstgeborenen te doden, werden de huizen van de joden overgeslagen. Tijdens Pesach viert men dus de bevrijding uit Egypte. Op de avond voor Pesach wordt de Seider gevierd. Een feestmaal waarbij terug wordt gekeken naar de bevrijding en vooruit naar de verwachte komst van de messias. Wekenfeest (Sjavoeot) Oorspronkelijk was dit het feest waarop de 'eerstelingen' van de oogst (datgene wat het eerst wordt geoogst) aan God werden geofferd (Sjavoeot is van oorsprong een oogstfeest), maar later werd dat de herdenking van het krijgen van de Thora (de wet, met name de Tien Geboden) op de berg Horeb. Dit feest begint 7 weken na Pesach. Loofhuttenfeest (Soekot) met Simchat Tora (vreugde der wet) Een feest, dat 7 dagen duurt, waarop wordt herdacht dat de Israëlieten 40 jaar in de woestijn rondtrokken van Egypte op weg naar Kanaän. Het is een vrolijk feest van zeven dagen waarop men buiten woont in een hut (Soeka) die gemaakt is van loof 5
http://www.biblija.net/biblija.cgi?m=Handelingen+15&id18=1&l=nl&set=10 3
©Arco van Bergen, eunike.nl
Joodse feesten: meevieren of niet? (Leviticus 23:39-446). Het Loofhuttenfeest is ook een oogstfeest. Om de herfstoogst tijdig binnen te halen, brachten de boeren in warme streken de nacht door in hutten op het land. In de soeka en in de synagoge worden de loelav en de etrog meegenomen, drie planten en een vrucht die de oogst symboliseren. De achtste en negende dag van Soekot vormen samen een afzonderlijk feest. De achtste dag heet Slotfeest, Sjemini Atseret, de laatse dag Simchat Tora, wat Vreugde der Wet betekent. In de synagoge kun je de Joden zien dansen met een Torarol, zo blij zijn ze met de wet die God gegeven heeft. Nieuwjaars dag (Rosh Hasjana) en Grote verzoendag ( Jom Kipoer) Een periode van tien dagen aan het begin van het nieuwe jaar. Op beide dagen van Rosj Hasjana wordt er in de synagoge honderd keer op de sjofar (de ramshoorn) geblazen. Als symbool voor een goed jaar worden zoete dingen gegeten, appel met honing. Het is een herdenkingsfeest aan de schepping en een bezinning op het nieuwe jaar. Tien dagen na het nieuwjaarsfeest was de Grote verzoendag, in het Hebreeuws jom kippoer. Op deze dag ging de hogepriester het gedeelte van de tempel binnen waar de ark stond, het allerheiligste. Daar sprenkelde hij als teken van verzoening bloed over de verzoeningsplaat. Zo werden de zonden van het volk bedekt (kippoer betekent bedekken). Na de verwoesting van de tempel wordt dit offer natuurlijk niet meer gebracht. De tien dagen worden ook wel tien ‘ontzagwekkende dagen’ genoemd. Dagen waarom je het afgelopen jaar overdenkt en nagaat of je tegenover God of mensen fouten hebt gemaakt. De Joodse traditie zegt dat God in deze dagen bepaalt hoe jouw komende jaar gaat worden, een goed of slecht jaar. Vandaar de wens: ‘mogen jullie worden ingeschreven voor een goed jaar’. Chanoeka Op Chanoeka viert men de her inwijding van de tempel door de Makkabeeën. Deze was door de Syriërs ontwijdt door er een varken in te offeren en er een afgodsbeeld in te zetten. Dat gebeurde in 164BC. Tijdens die herinwijding gebeurde er een wonder: de olie voor de menora, de 7armige kandelaar die in de tempel stond, raakte niet op. Daarom heet het feest ook wel Lichtjesfeest. Het feest duurt 8 dagen. Purimfeest Purim betekent ‘lot’. In de tijd van Ester wilde Haman, de Agagiet, een Perzische minister, de Joden uitmoorden. Hij wierp het lot (soort dobbelsteen) om daarvoor een goedtijdstip te vinden. Ester zorgde ervoor dat Haman werd ontmaskerd, en dat de Joden zich mochten beschermen. Zo werd het volk gered.
Meevieren of niet? Laten we de feesten eens langs lopen, en kijken of een christen mee mag vieren. We kijken er steeds naar: 1. Heeft het feest betrekking op het Joodse geloof, of meer op het Joodse volk? > als het feest meer te maken heeft met het Joodse volk zou je natuurlijk best mee kunnen vieren, ook al ben je Nederlander. > heeft het feest te maken met het Joodse geloof, dan vragen we ons af: 2. Wijkt de inhoud van het feest af van de boodschap van het Nieuwe Testament? >als dat zo is, kun je het feest niet meevieren.
6
http://www.biblija.net/biblija.cgi?m=Leviticus+23%3A39-44&id18=1&l=nl&set=10 4
©Arco van Bergen, eunike.nl
Joodse feesten: meevieren of niet? Pesach Dit bevrijdingsfeest kijkt dankbaar terug op de bevrijding uit Egypte en hoopt op de spoedige komst van de Messias. Voor de Joden de bevrijding uit Egypte is een machtige bevrijdingsdaad van God. Christenen zijn het daar wel mee eens maar vinden een andere bevrijdingsdaad nog groter; de komst van Jezus messias, bevrijder van de zonden. Christenen geloven dat Jezus de messias is. Dat staat ook duidelijk in het Nieuwe Testament; Petrus zegt tegen Jezus: ‘U bent de messias, de Zoon van de levende God’7. (Mattheüs 16:13-20) De Joden geloven dat niet en wachten dus nog steeds op ‘hun’ messias. Hoewel er in dit feest heel veel mooie symbolen zitten wijkt de inhoud op een aantal punten af van nieuwe testament. Het belangrijkste punt is natuurlijk de messias. > niet meevieren dus! Wekenfeest Het feest van de ‘eerste oogst’ en de wet van Mozes. De Joden zijn erg blij met de Tora (de wet van Mozes)die maakt het Joodse volk bijzonder en geeft richting aan heel hun leven. Jezus greep vaak terug op deze wet. Toch ging Jezus vaak een stap verder, beter gezegd dieper, in de wet. Hij bracht de wet terug tot de echte bedoeling: God lief hebben, meer dan iets anders, en net zoveel van je naaste houden als van jezelf. Lees b.v. de ‘Bergrede’ in Mattheüs 5 8 maar eens. Veel offers en rituelen in de wet van Mozes wijzen vooruit naar de messias. Na da komst van de messias waren b.v. allerlei offers en gebruiken niet meer nodig. Daar ging het ook over in de bijeenkomst van de Apostelen, die gaven aan waar je je aan moest houden als je als niet-Jood christen werd. Dit feest heeft dus ook te maken met de messias. Daarnaast was het van oorsprong een oogstfeest; de eerste oogst kwam binnen. Toen Christus naar de hemel ging beloofde hij een andere helper te sturen. Het was juist op dit feest dat deze helper, de heilige Geest werd uitgestort op zijn volgelingen. (Handelingen 29)Deze gelovigen waren als het ware de ‘eerste oogst’ van Christus. Dit feest, het Pinksterfeest, heeft dus voor christenen een echt andere betekenis dan voor de Joden. > niet meevieren dus! Loofhuttenfeest (Soekot) met Simchat Tora (vreugde der wet) Terug denken aan de woestijntijd, God die al die tijd voor je zorgde. Dankbaar zijn voor de oogst, de vruchten van het land, en blij zijn met de wet van God. Dit feest is een mix van Joods geloof en Joods volk. De woestijntijd is iets van het Joodse volk, maar heeft ook voor christenen betekenis. Het blijft een verhaal over Gods goede zorgen. De dankbaarheid voor oogst en werk wordt in veel kerken gevierd bid- en dankdag. Dit onderdeel kun je dus prima samen vieren. Dankbaar zijn voor de wet die God geeft klinkt goed. Toch kijken christenen heel anders tegen ‘de wet’ aan dan Joden. Voor Joden is het de kern, het belangrijkste, van hun geloof. Zij willen de 613 geboden uit de Tora graag naleven. Dat is hun godsdienst! Als christenen het hebben over de wet denken ze eerder aan het onderwijs van de Here Jezus in de Bergrede. Maar het grote verschil is wel dat christenen de wet willen houden om daarmee hun dankbaarheid te laten zien voor het werk van jezus messias. > niet zomaar meevieren dus! Nieuwjaarsdag en Grote verzoendag Herdenkingsfeest aan de schepping en een bezinning op het nieuwe jaar, klinkt wel een beetje als ons Oud- en Nieuw. Terug denken en dankbaar zijn. Goede voornemens voor het komende jaar. christenen geloven zeker dat God een plan met deze wereld en met de mensen heeft. Maar of
7
http://www.biblija.net/biblija.cgi?m=Matte%FCs+16%3A13-20&id18=1&l=nl&set=10 http://www.biblija.net/biblija.cgi?m=Matte%FCs+5&id18=1&l=nl&set=10 9 http://www.biblija.net/biblija.cgi?m=Handelingen+2%2C1-13&id18=1&l=nl&set=10 8
©Arco van Bergen, eunike.nl
5
Joodse feesten: meevieren of niet? dat plan aan het begin van ieder jaar wordt vastgesteld, daar lees je niets over in de Bijbel. Dat laatste onderdeel kun je dus je bedenkingen bij hebben….. > kun je meevieren! Chanoeka Dit feest is een feest voor het Joodse volk met een deel beetje Joods geloof. De nationale heldenfamilie, de Makkabeeën speelt een grote rol. Dankzij hun strijd was het land een eeuw lang vrij. Het wonder van de olie bij de herinwijding doet wat folkloristisch aan. > kun je meevieren! Purimfeest christenen kennen dit verhaal natuurlijk uit de Bijbel. Een prachtig verhaal over een gewoon Joods meisje door God gebruikt om het Joodse volk te redden van de boze Haman met zijn plannen. Haman wordt terecht de eerste antisemiet (Jodenvervolger) genoemd. christenen hebben in de geschiedenis ook vaak de Joden vervolgd. Als je dit feest mee mag vieren is dat eigenlijk wel mooi, toch? > kun je meevieren!
Messiasbelijdende Joden. Hierboven hebben we bekeken of je als christen de Joodse feesten kan meevieren. Nu is er nog een ‘aparte’ groep christenen; de messiasbelijdende Joden. Dat zijn Joden die in Jezus wél de messias zagen en hem aannamen. Christenen dus met een Joodse nationaliteit! Ligt het voor hen anders? Ja én nee. We hebben de Joodse feesten beoordeeld als religieuze feesten, en dat zijn het natuurlijk ook. Maar, zeker in Israël, worden deze feesten door iedereen gevierd, gelovige Jood of niet. Vergelijk het maar met ons Kerst- en Paasfeest, dan is ook iedereen vrij en viert op zijn eigen manier feest. Je zou kunnen zeggen dat deze feesten ook nationale feesten zijn. En voor geboren Joden hebben ze ook te maken met hun eigen volk. Hun voorouders zijn uit Egypte verlost (Pesach) zij hebben de wet gekregen (Wekenfeest / Sjavoeot) en zij vieren de bevrijding (Loofhuttenfeest / Soekot). Ligt het voor hen dan anders? Als je het principieel als christen bekijkt geldt de beoordeling zoals hierboven is aangegeven. Dan zeg je nee, niet meevieren. Maar, zeker voor messiasbelijdende Joden, kun je je afvragen of je een feest toch zou moeten meevieren ook al sta je er niet helemaal achter. Met meevieren bedoelen we in dit geval samen met de Joden feest vieren en niet, min of meer apart, op het zelfde moment een feest met dezelfde naam, alleen een andere, ‘christelijke’ invulling. Zo vieren kan natuurlijk altijd en gebeurt ook. Messiasbelijdende Joden willen niet ‘heel anders’ zijn dan hun gelovige landgenoten. Zij willen graag op een bescheiden manier laten zien dat een christen niet opeens heel anders is omdat hij christen is. Zij gebruiken daarom juist graag de oude gebruiken en gewoonten om dat te laten zien. Zij vieren bijvoorbeeld hun rustdag, bij ons de zondag, gewoon op Sabbat. Zo geven ze geen aanstoot. In deze gedachte is het ook goed denkbaar dat ze de Joodse feesten ‘meevieren’. Zo blijven ze dicht bij hun landgenoten en kunnen ze de messias laten zien. Dan zeg je ja, meevieren natuurlijk.
©Arco van Bergen, eunike.nl
6
Joodse feesten: meevieren of niet? Een internationaal Loofhuttenfeest? Uiteindelijk vieren we, Joden en christenen in ieder geval een feest samen; het Loofhuttenfeest. De profeet Zacharia profeteert over de verlossing van Israël terwijl het volk in ballingschap zit in Babel. Hij zegt er dan bij dat uiteindelijk ‘alle volken jaarlijks naar de stad komen om de HEER van de hemelse machten als koning te vereren en het Loofhuttenfeest te vieren’ (Zacharia 14:1610) Samen vieren dat God iedereen laat wonen in het beloofde land. Maar wanneer gaat dat gebeuren dan? De apostel Johannes ziet in een visioen op Patmos hoe de geschiedenis verder gaat en ook wat het einde daarvan is. Hij ziet mensen uit alle landen en volken met palmtakken feestvieren. Een feest van redding met palmtakken? Dat lijkt wel een soort Loofhuttenfeest! Hierna zag ik (Johannes) dit: een onafzienbare menigte, die niet te tellen was, uit alle landen en volken, van elke stam en taal. In het wit gekleed en met palmtakken in hun hand stonden ze voor de troon en voor het lam. Luid riepen ze: ‘De redding komt van onze God die op de troon zit en van het lam!’ (Openbaringen 7:9-1011) Een gezamenlijk feest, met alle volken, samen met één messias. Een megafeest!
Punten om verder over na te denken: 1. 2. 3. 4.
Welke Joods feest spreekt je het meeste aan? Vertel eens waarom? Ben je het eens met alle beoordelingen? Leg uit waarom wel/niet! Wat zou jij doen als messiasbelijdende Jood, meevieren of niet? Verlang jij naar een gezamenlijk Loofhuttenfeest?
Meer weten? Moeten christenen meevieren? Over Joodse feestdagen
10 11
http://www.tjderuiter.nl/artikelen/artfeest.htm http://etsel.infoteur.nl/specials/joodse-feestdagenshabbat.html
http://www.biblija.net/biblija.cgi?m=Zacharia+14&id18=1&l=nl&set=10 http://www.biblija.net/biblija.cgi?m=Openbaring+7&id18=1&l=nl&set=10 7
©Arco van Bergen, eunike.nl
