Architectuur? Ja D66 Naar een nieuwe architectuurnota voor Breda
Inhoudsopgave Inleiding: Architectuur Ja D66
2
Architectuur in Breda
9
Discussiethema’s
12
Naar een nieuwe architectuurnota
17
Colofon
18
3
Inleiding Architectuur Ja D66
Herkenbaarheid en authenticiteit als nieuwe waarden voor de moderne tijd
Bredanaars houden van mooie dingen. Vandaag de dag is de kwaliteit van leven hoog. Veel tijd en aandacht wordt besteed aan kleding en interieur. Alles is overal beschikbaar en toegankelijk. Globalisering leidt tot eenvormigheid. Herkenbaarheid en authenticiteit zijn de nieuwe waarden van nu. De consument vraagt hierom bij mode, interieur, uitgaansleven, vakantiebesteding en voedingsmiddelen. Herken-baarheid en authenticiteit in een politiek programma bindt grote groepen mensen aan zich. De hoge welvaart en de kwaliteit van leven leidt tot een bijzondere paradox. Over ons eigen individuele leven leidt bestaat grote tevredenheid, maar binnen het publieke domein zorgt deze het voor ongerustheid. “Met mij gaat het goed, maar met de samenleving gaat het minder” is een veelvuldig gehoorde uitspraak in grote delen van de samenleving.
Identiteit en de inrichting van openbare ruimte De inrichting van de openbare ruimte en de kwaliteit van de gebouwde omgeving hebben een belangrijke invloed op de beleving van de stad. Het met zorg en aandacht inrichten van de openbare ruimte, het vormgeven van de gebouwde omgeving en het ontwerp van het stedenbouwkundig plan zijn belangrijk voor het welbevinden in de stad. Dit wordt versterkt doordat de identiteit van een stad een belangrijke reden is om ergens te gaan wonen. De arbeidsmobiliteit van mensen is de afgelopen decennia fors toegenomen. De woonplaats staat niet meer gelijk aan de plaats waar de werkgever is gehuisvest.
4
5
Thuiswerken neemt in omvang toe. Mensen gaan gericht op zoek naar een plaats waar het goed wonen is. De identiteit van een stad is bepalend voor de beleving van dit goede wonen.
Architectuur in het verleden Breda heeft in het verleden een groot aantal knappe prestaties geleverd als het gaat om stedebouw, architectuur en de inrichting van de openbare ruimte. Zowel in het verre verleden als het meer recente verleden. Voorbeelden zijn de wijk Heuvel en het Chassé Park en Park Overbos. Beide projecten staan symbool voor de successen die Breda in het verleden heeft geboekt. Successen die geen toeval zijn, maar gerichte, veelal politieke keuzes waren. Nieuwe media hebben grote invloed op kunst, vormgeving en architectuur
Successen uit het verleden zorgen niet als een vanzelfsprekendheid voor succes in de toekomst. Successen uit het verleden vormen wel een risico tot gemakzucht. Het verleden als argument voor snelheid, in plaats van oorspronkelijkheid en doordachtheid. Het verleden een als argument voor een kostenbesparing op een individueel project, zonder het belang van dit project te wegen voor de hele stad. Het verleden als oorzaak om niet meer tot het uiterste te gaan, maar het zo wel prima te vinden. Het verleden als oorzaak om het heden te vergeten.
Veranderende identiteit De identiteit van de stad veranderd. In 1996 gaf 91% van de ondervraagden aan Breda te zien als een woonstad. 71% ervoer Breda als een stad met veel groen en 53% vond dat de wijken ruim waren opgezet. Mensen gaan gericht op zoek naar een plaats waar het goed wonen is
Tien jaar later zijn deze cijfers afgenomen. Breda is nog steeds Breda, maar de context waarbinnen Breda wordt ervaren is veranderd. Een context die wordt bepaald door de inrichting van de openbare ruimte, het ontwerp van de gebouwde omgeving en de opzet van het stedebouwkundige plan. In 2006 ervaart 74% van de ondervraagden Breda als een woonstad. 54% herkent zich in de omschrijving: „Breda is een stad met veel groen‟ en 33% vindt de wijken ruim opgezet. Als reden om ergens te gaan wonen zijn in tien jaar tijd de kwaliteit van wonen, de ervaren hoeveelheid groen en ruimte nog steeds even belangrijk. De verandering van een context is niet uniek voor Breda. In andere steden vindt eenzelfde beweging plaats. Deze context onderstreept echter wel het belang van een goede inrichting van de openbare ruimte, het ontwerp van de gebouwde omgeving en de kwaliteit van het stedebouwkundig ontwerp.
6
De huidige gemeentelijke kijk op architectuur is vastgelegd in de nota Architectuurbeleid Breda uit 1993. In de afgelopen jaren is er veel veranderd. Bredanaars zijn op zoek naar identiteit, authenticiteit en oorspronkelijkheid. Arbeidsmobiliteit is toegenomen. Wonen en werken lopen in elkaar over.
Onze missie Breda is veranderd sinds 1993. D66 wil daarom het debat aanzwengelen. Nieuw elan. Een gesprek over architectuur en stedebouw. Niet om als politiek te oordelen over mooi en lelijk. Niet om als politiek dwingend voor te schrijven. Wel om als politieke beweging wat ons boeit en gelukkig maakt, te vertalen naar adviezen voor de ruimtelijke ontwikkeling van de stad. Niet vanuit geboden en verboden, maar door richting te geven aan de markt en ideeën te ontwikkelen voor Breda.
7
8
Architectuur in Breda In 2008 en 2009 is in Breda de Dag van de architectuur georganiseerd. Authentieke bussen reden rond langs beeldbepalende gebouwen in Breda. Het grote aantal bezoekers maakt duidelijk dat Bredanaars genieten van architectuur. Op het gebied van architectuur, stedebouw en ruimtelijke ontwikkeling is Breda sterk in beweging. De eerste opsomming van ontwikkelingen die een invloed (kunnen) hebben op het Bredase architectuurbeleid blijkt een bonte lijst met onderwerpen. Een greep uit deze ideeen:
De ‘ontwerpende dialoog’, als zoektocht naar respect voor landschap en bewoners
Inspraak Bewoners willen –terecht- meer inspraak in bouwprojecten in de directe omgeving. Bouwen in eigen beheer, ook wel (Collectief) Particluier Opdrachtgeverschap wint aan populariteit en wordt volop gestimuleerd door de (rijks)-overheid en de markt. De wonenvisie tot 2010 is vastgesteld. Met bewoners zijn gebiedsdoelen gedefinieerd. Met de Bredase woningbouwcorporaties zijn prestatieafspraken vastgelegd. Media en Cultuur Nieuwe media hebben grote invloed op architectuur. Breda kent een museum voor heeft volop gedebatteerd over cultuur, het invloed op de stad. Dit heeft geresultaard in waarin beeldcultuur centraal staat. Nieuwe ideeën zijn ontstaan. Festivals en populariteit toe en groeien in hun succes.
kunst, vormgeving en Graphic Design. De stad belang daarvan en haar de cultuurnota Factor C, evenementen nemen in
Duurzaamheid Duurzaam bouwen staat voor het realiseren van een gebouwde omgeving met respect voor mens en milieu. De CO2 uitstoot moet ook in Breda worden verminderd (klimaatnota tot 2020) en duurzaam bouwen kan daar aan bijdragen. Ook worden bewoners meer bewust van hun woonomgeving als ze er op een milieubewuste manier bij worden betrokken. Met duurzaam bouwen belasten we het milieu zo 9
min mogelijk. Milieuvervuiling wordt voorkomen door het gebruiken van duurzame materialen en het hergebruiken van materialen Daarnaast zullen we energie moeten besparen. Niet alleen door dit te compenseren met duurzame energiebronnen, zoals zonne-energie, maar door er naar te streven een gebouwde omgeving te realiseren die energieneutraal is. Dit betekent het terug brengen van het fossiele energieverbruik van zowel woning- als utiliteitsbouw, in bestaande bouw en nieuwbouw. Het gebruik van duurzame materialen leidt een tot een betere uitstraling en veelal tot een woonomgeving van hogere kwaliteit. Energiebesparing (zoals dubbel glas en muurisolatie) leidt tot kostenverlaging voor bewoners en vermindering van uitstoot van schadelijke stoffen. Kleinschalige duurzame energie (zoals zonnepanelen en -boilers en micro-energiecentrales) moeten in nieuwbouwprojecten en bedrijfspanden verplicht worden gesteld.
Economie De verrommeling van Nederland is een maatschappelijk thema geworden. Het draagvlak voor noodzakelijke economische investeringen zoals bedrijventerreinen neemt af. Het uitzicht vanuit de file op het landschap is bepalend voor de kwaliteit van leven. Wonen, werken en recreëren, vinden meer en meer in één gebouw plaats. De ontwikkelingen in de retail maken bewoners toerist in hun eigen stad. Het belang van het erfgoed is vastgelegd in de visie: Erfgoed in context. Een visie die loopt tot 2015. Stedelijk groen Breda is een groene stad. Dat moet zo blijven. Groen maakt gelukkig. Groen is goed voor de gezondheid van mensen, groen werkt ontspannend en groen zorgt voor een schonere lucht en in de zomer voor koelte. Groen nodigt ook uit tot bewegen en kinderen kunnen prettiger buitenspelen. Een op duurzaamheid gerichte herindeling van de openbare ruimte is op veel plaatsen geboden. De visie op de openbare ruimte tot 2020 biedt hier goede aanknopingspunten voor. Het is wel zaak deze visie te concretiseren naar een uitvoeringsprogramma. In dit programma moet ook de aansluiting met architectuur een rol spelen. ‘De ontwerpende dialoog’ Landelijk zijn er veel invloeden die ook voor Breda nuttig kunnen zijn. Liesbeth van der Pol heeft Mels Crouwel opgevolgd als rijksbouwmeester en agendeert de „ontwerpende dialoog‟ als antwoord op de jaren zeventig met verhitte inspraakavonden waarop niemand echt luisterde. En als tegenwicht op de jaren negentig waarin vooral 10
het gebouw centraal stond en waarbij de bewoner van minder belang was. „De ontwerpende dialoog‟ wil een antwoord geven op de zoektocht naar respect voor het landschap en de bewoners. Een zoektocht naar duurzaam ruimtegebruik. Minister Plasterk van het ministerie van OCW presenteerde de nota „Een cultuur van ontwerpen‟. De Prioriteiten uit deze nota: Het verankeren van ontwerp in rijksprojecten- en programma‟s („Ontwerp voorop‟); Het versterken van de positie van stedebouw en regionaal ontwerp; Het bevorderen van herbestemming en herontwikkeling van waardevolle gebouwen en gebieden die hun functie verliezen. Het vergroten van participatie van burgers in planvormingsprocessen Zowel private als publieke opdrachtgevers zoeken en vinden manieren om de betrokkenheid van burgers op een professionele manier in hun werk te integreren. Dat leidt tot participatie bij planvormingsprocessen in allerlei vormen en gradaties. Het architectuurbeleid wil beide aspecten verder bevorderen: de interesse en de betrokkenheid van het brede publiek. Dat de tijdelijkheid van functies een vaste plaats in de stad krijgt, bewijzen voorbeelden als: „Serpentine Gallery Pavilion‟ in Londen en het reizend Stedelijk Museum in Amsterdam. Cultuur beleven we ook ‟s nachts. Nieuwe technieken verlichten tijdelijk gebouwen die dat verdienen. Zoals minister dr. Ronald Plasterk (tijdens opening Dag van de Architectuur in 2007 zegt: “Niets moois komt voort uit schaamte, en niets nieuws komt voort uit behoudzucht.”
Onze missie Dit zijn thema‟s die, bij het opstellen van het architectuurbeleid in 1993 niet of in veel mindere mate bestonden of belangrijk gevonden werden. De vraag is welke invloed deze thema‟s kunnen, moeten of mogen hebben op de cultuur van ontwerpen in Breda. Een gesprek met de stad over (ver)nieuwe thema‟s die leiden tot nieuwe antwoorden.
11
Discussiethema’s D66 Breda wil niet vertellen hoe het moet. Niet dichttimmeren wat visie moet zijn. D66 wil inspiratie bieden om tot een debat te komen. Wat ons betreft gaat dat over de volgende thema‟s. Economisch Het belang van stedelijke assen, het raamwerk van de stad; De relatie van Breda met het spoor door de stad; De ontwikkeling van de Mark als motor voor Breda; Omgaan met nieuwe bedrijventerreinen: Maatschappelijke weerstand als ontwerpopgave; De waarde van architectuur als toeristische reden van bezoek; Breda in haar relatie tot Rotterdam en Antwerpen: Waar een kleine stad groot in kan zijn
Beleving De rol van Bredase pleinen voor de vrijetijdsbeleving in de stad; De verrommeling van Nederland en wat Breda daarvan kan leren; De herkenbaarheid van Breda vanaf de snelwegen rond de stad; Entree van de stad breda. Toerist in eigen stad: Bewoners betrokken maken bij de architectuur in de stad. In Rotterdam heb je Parfum de Boemboem, fietstochten langs bouwputten, denk aan het station, en andere grote projecten. Bouwen in de bestaande stad: Hoe blijft Breda in de beleving ruim in opzet? Met als voorbeeld: Ondergronds en toch licht en luchtig: nieuwe openbare parkeergarage's in Breda
12
13
Erfgoed en cultuur Erfgoed: Wat te doen met dat wat als erfgoed wordt er-varen, maar dat volgens de wet niet is? De rol van architectuur in het donker: Architectuur in de cultuurnacht in Breda met gebruik van nieuwe lichttechnieken; Architectonische „Follies‟ zoals het het debat;
T-huis als aanjager van
Meer uitdragen van architectuur. (Bijvoorbeeld samenwerking met het NAI in Rotterdam) Lezingen, maar ook debatten over actuele thema‟s; Het Graphic Design Museum: Aandacht voor de grafische kwaliteit van het architectuur-ontwerp;
Ruimte Hoogbouw in de stad: Waar en hoe? Architectonische kwaliteit van tijdelijke functies: Een gerichte keuze of een gevolg van de goedkoopste optie? Bouwen in het landschap: Eerst het landschap en de openbare ruimte inrichten, dan pas de gebouwen? Stedelijke verdichting als contrast met het open landschap: Hoe herkennen wij Breda als groene stad? Breda als poort van Brabant-stad: Hoe geven we ruimtelijk invulling aan de ambities?
14
Inspraak De betekenis van een „dialoog met bewoners‟: Bron voor inspiratie als 1e fase in het ontwerpproces? Welstand: de hoeder van architectonische kwaliteit of een lobbygroep en een last voor burgers? Scheiding tussen staat en ontwerp: In hoeverre mag de politiek een mening hebben over ontwerp in haar rol als spreekbuis van de burger?
Financieel Budgetneutrale projectont-wikkeling: Een schrale in-vestering voor de toekomst of altijd een vereiste? De gemeente en goed opdrachtgeverschap: Heldere doelstellingen, passend budget en transparante selectie van architecten;
Waarde creatie door duurzame stedelijke ontwikkeling: de integrale aanpak De huidige financiele markt vraagt om een andere organisatie van de bouwkolom. Er zijn andere manieren van aanbesteden om kosten lager te houden. Slimmer en innovatiever omgaan met de bouw van grote projecten.
15
16
Naar een nieuwe nota architectuur De actuele politieke context maakt het fundamente keuzes belangrijk. Breda kampt met een overprogrammering van woningen en kantoren. Er zullen keuzes voor locaties gemaakt moeten worden. De sturctuurvisie uit 2007 moet herijkt worden. De proactieve grondpolitiek van Breda leverde in het verleden geld op, maar met de huidige financiele crisis kost het geld. Dit zijn bedreigingen, maar het biedt ook kansen. Opnieuw kijken naar de toekomst van de stad. Opnieuw kijken naar de behoeften van inwoners. D66 vindt dat in deze discussie architectuur een rol mag spelen. Als je minder bouwt, wordt kwaliteit belangrijker. Kwaliteit van gebouwen, maar ook van de buitenruimte. Deze schets van ideeën is niet volledig, maar slechts een eerste opsomming van onderwerpen waarover het komende jaar het gesprek over kan gaan. Een gesprek dat mag verrassen. Een gesprek dat wordt onthouden. Architectuur? Ja! D66
17
18
Colofon De tekst van de architectuurvisie van D66 Breda is tot stand gekomen onder verantwoordelijkheid van de gemeenteraadsfractie bestaande uit: Saskia Boelema Bart Vos Met medewerking van Frank Toeset, architect Mark Wouters, bouwkundig ingenieur en ontwerper Fotografie Frank Toeset D66 beeldbank Informatie over de verkiezingen op 3 maart 2010 www.D66Breda.nl en www.SaskiaBoelema.nl
Wilt u contact met de D66 gemeenteraadsfractie, afdeling of lid worden? Kijk dan op www.D66Breda.nl of www.D66.nl/wordlid
Adres: D66 Breda, Stadserf 1, 4811 XS Breda E-mail:
[email protected] of
[email protected] ©D66, Breda
19
20
