ARCHEOLOGIE VAN DE 25STE EEUW

2

ARCHEOLOGIE VAN DE 25STE EEUW

3

ALGEMEEN

PROJECTPLAN

Voor wie?

Leerlingen uit het voortgezet onderwijs gaan in Archeologie

Dit project is bedoeld voor alle klassen van het vmbo.

van de

25ste

eeuw aan het werk met de volgende vragen:

Pilot: met leerlingen uit de 1e klas van het vmbo, van alle

· Wat zullen archeologen over vier- tot vijfhonderd jaar

niveaus.

terugvinden van onze samenleving? · Welke persoonlijke spullen mogen deze toekomstige

Door wie?

archeologen dan van jou terug vinden? De leerlingen worden uitgenodigd na te denken over

De basisuitvoering van dit project ligt bij docenten

persoonlijke zaken die iets vertellen over wie ze zijn; over

geschiedenis / mens & maatschappij en ckv.

voorwerpen die vertellen hoe ze hun tijd doorbrengen op

(Kunst)disciplines die aan bod komen zijn: beeldende vorming,

school, en met vrienden in hun vrije tijd. Over spullen die

drama en eventueel fotografie en/of video.

inzicht geven in hoe hun familie leeft en werkt. Ook zullen ze proberen voorwerpen weer helemaal opnieuw te bekijken,

wat?

los van de context waarin ze nu gebruikt worden: wat zal een archeoloog uit de toekomst bijvoorbeeld denken als hij of zij

Het eerste deel van deze handleiding bevat de

een rolschaats vindt?

lesbeschrijvingen voor het vak mens & maatschappij. Daarna volgt het gedeelte met de PowerPointpresentatie uit Les 1,

Er kan inidividueel of in groepen gewerkt worden.

en vervolgens de twee creatieve workshops. U kunt zelf, in De resultaten van de opdrachten worden aan het eind van het

overleg met de betrokken collega’s, bepalen op welk moment

project feestelijk gepresenteerd aan medeleerlingen, docenten

in het project de creatieve workshops worden gegeven.

en ouders. Hiervoor zijn verschillende presentatievormen, of een combinatie daarvan, denkbaar.

Mogelijkerwijs wilt u gebruik maken van gastdocenten,

Zoals:

zoals een archeoloog, of workshopdocenten in een creatieve

· Een tentoonstelling

discipline van Kunstgebouw. Hieraan zijn mogelijk kosten

· Een doorlopende PowerPointpresentatie

verbonden. Voor meer informatie over het vinden van

· Een vertoning van de foto- of videoreportage die

gastdocenten en workshopdocenten zie bijlage 1.

mogelijkerwijs tijdens het project gemaakt is · Een kunstinstallatie · Een podiumpresentatie met bijvoorbeeld toneel, het vertellen van een verhaal, etc.

4


Aantal lesuren en lesweken

Benodigdheden en Kosten

Versie 1 – projectweek

Leskist Archeos, Een koffer vol scherven, inclusief de DVD

Duur: 3 a 4 dagen.

Achter de scherven van archeologie: Kosteloos of tegen kleine vergoeding. Overzicht van aanbieders

Versie 2 – looptijd van enkele weken

op: www.archeos.nl/docenten/leskoffer.

Duur: zo’n 12 lesuren per deelnemende klas, verspreid over 2

Zie ook bijlage 2.

à 3 weken. DVD Achter de scherven van archeologie. Deze is los Opzet lesuren:

van de leskist te bestellen:

De lessen zijn opgezet als 8 lessen van twee lesuren, hoewel

Voor €10,- kunt u de dvd bestellen bij het Gemeentelijk

het ook mogelijk is om het project in minder lessen toch

Contact-Centrum van de gemeente Den Haag

volwaardig uit te voeren. In de lesbeschrijvingen zijn de lessen

(zie bijlage 3).

steeds duidelijk uitgewerkt in ‘lesuur 1’ en ‘lesuur 2’. Het is dus ook mogelijk om de lesstof in lessen van één uur op te

Archeoloog of gastdocent op school:

delen. Ook de creatieve workshops hebben een duur van twee

Voor meer informatie over beschikbaarheid en eventuele

lesuren.

kosten zie bijlage 1. Niet opgenomen in de lessuggesties:

Doel project

excursie Archeon: €11,50 per leerling, plus eenmalig €11,50 voor begeleiding.

Leerlingen leren aan de hand van het project Archeologie van

Mogelijk (deels) te betalen via de Cultuurkaart.

de 25ste eeuw de volgende vragen te beantwoorden:

Informatie via:

· Wat is archeologisch onderzoek?

http://www.archeon.nl/nederlands/welkom.html.

· Hoe wordt archeologie gebruikt bij geschiedschrijving?

Adres: Archeonlaan 1, 2408 ZB, Alphen aan den Rijn.

· Hoe worden vondsten geïnterpreteerd? Mogelijke aanschaf van enkele materialen, zoals

· Kunnen vondsten verkeerd worden uitgelegd?

bijvoorbeeld: Verder leren zij:

Kunststofkist, houten kist of ijzeren kist / usb-stick / DVD’s.

· Zelfstandig een archeologische vondst interpreteren Workshopdocenten via Kunstgebouw:

· Verbinding leggen tussen ons verleden, het heden, de toekomst en het toekomstig verleden

Informatie over het inhuren van een workshopdocent kunt

· Het verbinden van geschiedenis met beeldende kunst

opvragen bij Kunstgebouw: [email protected] / 015 2154532, of [email protected] / 015 2154506, of [email protected]. Zie ook bijlage 1.

5

6

INHOUD


ALGEMEEN

4

OVERZICHT VAN HET LESPROGRAMMA

8

LESBESCHRIJVINGEN

10

Les 1 INTRODUCTIELES: ‘WAT IS ARCHEOLOGIE?’

11

Les 2 BACK TO THE FUTURE

13

Nadenken over onze wereld door de ogen van de archeologen van de toekomst.

Les 3 WAAR KOMT DIT VANDAAN?

14

Les 4 POWERPOINT OVER JE LEVEN NU EN IN DE TOEKOMST

15

Les 5 POWERPOINT OVER JE LEVEN NU EN IN DE TOEKOMST – vervolg

16

Les 6 ARCHEOLOGIE IN JE ACHTERTUIN

16

Les 7 en Les 8 DE LAATSTE FASE:

17

Uitlooptijd, afronding, voorbereiden eindpresentatie, eventueel al begraven van de kist met ‘vondsten’.

UITLEG bij de PowerPoint PRESENTATIE uit Les 1

18

Creatieve workshops

20

Workshop drama: Vroeger en Nu

20

Workshop beeldend: Logo’s

21

BIJLAGEN

22

Bijlage 1 Gastdocenten

22

Bijlage 2 Leskist Een koffer vol scherven

24

Bijlage 3 DVD Achter de scherven van archeologie

26

Bijlage 4 Woord-spin – Les 1

27

Bijlage 5 ‘Vorkopdracht’ – Les 1

28

Bijlage 6 Voorbeeld ‘vorkopdracht’ – Les 1

29

Bijlage 7 Opdracht: PowerPoint over je leven nu en in de toekomst – Les 4 en 5

30

7

OVERZICHT VAN HET LESPROGRAMMA Opzet lessen

Les 1 – Introductieles ‘Wat is archeologie?’: Kijken van inleidende DVD en PowerPointpresentatie, gevolgd

De leerlingen werken in dit project toe naar een

door een opdracht.

eindpresentatie en een gezamenlijk eindproduct. Centraal staat het bedenken en vormgeven van ‘archeologische

Les 2 – Back to the Future: nadenken over onze wereld door

vondsten’ die toekomstige generaties iets over henzelf en hun

de ogen van de archeologen van de toekomst:

leven van nu zouden kunnen vertellen. Het begrip ‘vondsten’

Groepsopdracht met voorwerpen die de leerlingen van huis

wordt ruim geïnterpreteerd: van (gebruiks)voorwerpen tot

meebrengen.

beelden geluidsdragers. Deze uiteenlopende ‘vondsten’ worden uiteindelijk op het terrein van de school begraven in

Les 3 – Vervolg op inleiding archeologie en introductie van de

een ‘kist’ en in het eindexamenjaar weer opgegraven.

leskist met archeologische vondsten: Uitgangspunt vormen praktijkvoorbeelden uit de leskist die bij dit project hoort: dit zijn bijvoorbeeld vondsten zoals botten, zaden en scherven. Informatie over het bestellen van de leskist vindt u in bijlage 2. Deze les kan worden gegeven door de eigen docent of door een gastdocent / archeoloog. Suggesties voor het zoeken van een gastdocent vindt u in bijlage 1. Les 4 en Les 5 – Opdracht: leerlingen werken aan een PowerPoint over hun leven nu en in de toekomst. Creatieve workshops: De creatieve workshops staan los van de lessen en kunnen op elk gewenst moment worden gegeven. Leerlingen ontwikkelen tijdens deze workshops ideeën en vaardigheden om hun eigen toekomstige ‘archeologische vondsten’ op een kunstzinnige wijze vorm te geven of te kunnen presenteren. Er zijn workshops voor drama en beeldende kunst. De leerlingen nemen deel aan beide workshops.

8


Eindpresentatie en eindproduct

Foto- en/of videoreportage: Het gehele project kan door enkele leerlingen worden gefotografeerd of op video vastgelegd.

Eindpresentatie:

Zij doen verslag van de lessen en de workshops en laten

Het project wordt afgesloten met een tentoonstelling

het proces zien dat de groep in dit project doormaakt. Deze

en/of een feestelijke eindpresentatie op het podium

fotoserie of film kan deel uitmaken van de eindpresentatie.

voor medeleerlingen, docenten en ouders waarin de ‘archeologische vondsten’ worden gepresenteerd. Als u kiest

Les 6 – Archeologie in je achtertuin:

voor een podiumpresentatie, is het wellicht leuk deze op video

De docent bereidt een les voor over sporen van het verleden in

op te nemen en dit filmpje op een beelddrager te begraven in

de directe leefomgeving van de leerlingen.

de ‘kist voor de toekomst’.

Les 7 en Les 8 – Leerlingen bereiden de eindpresentatie

Begraven van een ‘kist’ voor archeologen van de toekomst:

voor. Ze presenteren op kunstzinnige wijze een

De leerlingen vullen tijdens dit project een kunststof ‘kist’

‘archeologische vondst’ die in de toekomst gevonden zal

waarin zij ‘vondsten’ die zij representatief vinden voor hun

worden:

eigen tijd en leven achterlaten voor toekomstige archeologen.

De leerlingen bedenken een (kunstzinnige) vorm waarin ze

Centraal staat de vraag: ‘Wat wil je dat mensen van je vinden,

hun ‘vondsten’ voor een publiek willen presenteren tijdens

over je te weten komen?’ Op het terrein van de school of

de eindpresentatie. Ze worden daarbij begeleid door de eigen

een andere logische plek wordt deze kist door de leerlingen

vakdocenten en, indien gewenst, externe workshopdocenten

begraven. Deze ‘vondsten’ kunnen van alles zijn:

(zie bijlage 1). De docenten en leerlingen zouden bij het kiezen

· Werk dat ze tijdens het project Archeologie van de 25ste Eeuw gemaakt hebben, zoals de PowerPoint over hun leven

van een vorm voor de presentatie kunnen denken aan:

nu en in de toekomst of foto’s voor de eindpresentatie;

· Een tentoonstelling;

· Een voorwerp dat zeer tekenend is voor een bepaalde

· Een doorlopende PowerPointpresentatie;

leerling met daarbij een geschreven, geschilderde of

· Een vertoning van de foto- of videoreportage die

andere kunstzinnige uitleg;

mogelijkerwijs tijdens het project gemaakt is;

· Beeld- of geluidsdragers, zoals de videoreportage van de

· Een kunstinstallatie;

projectweek of opnames van de eindpresentatie voor het

· Een podiumpresentatie met bijvoorbeeld toneel, het

publiek;

vertellen van een verhaal, etc.

Tijdens hun eindexamenjaar graven de leerlingen de kist weer op om het materiaal met elkaar en de docent te bekijken. Een andere mogelijkheid is dat de ‘kist’ alleen nog maar digitaal is: het videomateriaal wordt opgeslagen op internet of op een usb-stick en op een feestelijk moment in het examenjaar gezamenlijk bekeken.

9

LESBESCHRIJVINGEN

VOORAF Looptijd project bepalen en creatieve workshops inplannen. Overleg met de betrokken collega’s hoe u de projectperiode wilt inrichten. Kiest u voor een project met een looptijd van enkele weken, of zet u in op een korte projectweek? De creatieve workshops staan beschreven in deel 3 van deze handleiding, onder ‘Creatieve Workshops’. U kunt in overleg met uw collega’s zelf bepalen op welk moment in het project u ruimte wilt maken voor deze creatieve workshops. FotograFen of filmploeg laten meelopen? Aan het einde van het project is er een eindpresentatie. Tevens begraven de leerlingen een kist met ‘archeologische vondsten van de toekomst’. Deze kist is gevuld met materiaal dat relevant is voor het huidige leven van de leerlingen en dat gecreëerd is tijdens dit project. Een extra mogelijkheid is om een fotoserie of videofilm van het gehele project te maken. U zou bijvoorbeeld een klein groepje leerlingen kunnen benoemen tot ‘journalisten’ en hen het proces van het project Archeologie van de 25ste eeuw laten vastleggen. U laat hen dan bijvoorbeeld tijdens de lessen, de workshops en de eindpresentatie (stukjes) filmen, korte interviews houden met hun medeleerlingen over hoe ze het project ervaren, enz.

10

Les 1


INTRODUCTIELES: ‘WAT IS ARCHEOLOGIE?’

Voorbereiding docent

— Duur 2 lesuren 1. Website Archeos en leskist over archeologie Bezoek Archeos, een website over archeologie die wordt onderhouden door de stichting Archeologie en Publiek: www.archeos.nl. Op www.archeos.nl/docenten staat informatie over het onderwerp archeologie in de klas. Verder bevat de site zowel losse ideeën voor in de les als ook uitgewerkte toepassingen. Lesuur 1.1:

Daarnaast vindt u op deze website informatie over de leskist

Kijken naar de DVD Achter de scherven van archeologie uit de

Een koffer vol scherven. Deze leskist of leskoffer vormt de basis

leskist Een koffer vol scherven.

voor het project Archeologie van de 25ste eeuw. Informatie over het aanvragen van een leskist en de toepassing

Lesuur 1.2:

ervan vindt u in bijlage 2.

PowerPointpresentatie Wat is archeologie? Beginnen met de 2. De DVD

‘vorkopdracht’.

De leskist bevat onder andere een DVD met een 25 minuten Materiaal

durende documentaire over het werk van een archeoloog.

• De leskist Een koffer vol scherven (zie bijlage 2);

Bekijk de DVD eventueel een keer van tevoren en neem deze

• DVD uit de leskist met een 25 minuten durende

mee naar de les.

documentaire over het werk van een archeoloog; 3. De PowerPointpresentatie

• De PowerPointpresentatie Wat is archeologie? Deze

Zorg dat u de PowerPointpresentatie bij u hebt. Deze kunt u

presentatie is onderdeel van dit lespakket.

downloaden van de website van Kunstgebouw:

• Kopieën voor de leerlingen van bijlagen 4, 5 en 6.

www.kunstgebouw.nl/archeologie25. De daarbij behorende Benodigde apparatuur

informatie voor docenten vindt u halverwege deze handleiding.

Om de DVD in de klas te bekijken: – TV met DVD-speler, of

4. De ‘woord-spin’

– Computer met beamer of smart board.

Bedenk of u de ‘woord-spin’ rondom het woord archeologie, die deel uitmaakt van de PowerPointpresentatie, wilt kopiëren

Om de PowerPointpresentatie te geven:

en uitdelen, of dat u de leerlingen deze zelf ter plekke laat (na)

– Een computer met beamer of smart board.

tekenen. Maak eventueel kopieën van de woord-spin (bijlage 4).

Indien gewenst, om de leerlingen digitaal te laten werken aan

5. De ‘vorkopdracht’

de ‘vorkopdracht’:

Maak voor uw leerlingen kopieën van de ‘vorkopdracht’ uit

– Computerlokaal of mediatheek.

bijlage 5, en eventueel van de voorbeeldopdracht uit bijlage 6. Bestudeer deze opdracht vooraf. Deze opdracht leent zich goed voor werken in de mediatheek / achter de computer. Bedenk of u bij deze opdracht digitaal wilt werken en boek eventueel computers voor de les. Een andere mogelijkheid is dat u zorgt voor voldoende tijdschriften waar de leerlingen plaatjes uit kunnen knippen voor de opdracht.

11

In de klas

LESUUR 1.2 Presenteer de PowerPoint Wat is archeologie? – 25 à 30 min.

LESUUR 1.1 Inleiding – 5 min.

Presenteer de PowerPoint met behulp van de daarbij

Geef een korte introductie aan de klas over het project

behorende informatie voor docenten. Deze vindt u halverwege

Archeologie van de 25ste eeuw.

deze handleiding.

Vraag de leerlingen wat ze weten van archeologie en het werk van archeologen.

Deel de prints van de archeologie-wolkjes ofwel ‘ woord-spin’ uit, of laat de leerlingen deze zelf (na)tekenen. Dit

Bekijk de DVD uit de leskist – 25 min.

is de tweede dia van de PowerPoint. De leerlingen kunnen hier

Kijk met de leerlingen naar de DVD over het werk van een

hun eigen eerste ideeën over archeologie in weergeven. Neem

archeoloog.

een aantal minuten voor deze opdracht.

Praat naar aanleiding hiervan over de essentie van archeologie – 15 min.

Deel de ‘vorkopdracht’ uit en laat leerlingen een begin

Bespreek met de leerlingen de film die ze zojuist hebben

maken – resterende tijd.

gezien: • Wat is hen opgevallen?

Vervolg de ‘vorkopdracht’ in de volgende les.

• Wat heeft hen verbaasd? • Kijken ze nu anders naar hun leefomgeving: de grond waarop ze wonen, lopen, sporten? • Wat zal er met ons gebeuren? Onze huizen, gebouwen, parken, auto’s, spullen, straten?

De leerlingen kunnen deze opdracht doen achter de computer, waarbij ze op het internet plaatjes zoeken en deze in een document plaatsen. Ze kunnen ook werken met tijdschriften waar ze plaatjes uit knippen en die weer opplakken in hun document of werkboek. Ook kunt u hen tijdens de les

Introduceer het gegeven dat alles wat er in de wereld bestaat,

voorwerpen laten bedenken, en het zoeken van beeldmateriaal

ook ooit weer zal vergaan. Dat geldt voor dieren en mensen,

daarbij als huiswerkopdracht meegeven.

objecten, huizen en hele beschavingen. Zo nu en dan blijven van die dingen die vergaan zijn, resten bewaard, die na

De leerlingen denken na over gebruiksvoorwerpen uit hun huis

honderden, duizenden of zelfs miljoenen jaren weer gevonden

of leefomgeving die door archeologen uit de toekomt gevonden

worden. En zo zal het uiteindelijk ook gaan met ons, en onze

worden. In dit verhaaltje vertellen ze wat een archeoloog over

huidige beschaving …

500 jaar zou kunnen verzinnen over dit voorwerp. Opdracht in voorbereiding op de volgende les. Vraag de leerlingen thuis een gebruiksvoorwerp te zoeken en dit mee te nemen naar de volgende les. Les 2 begint met een groepsopdracht: de voorwerpen die door de leerlingen zijn meegenomen, worden gebruikt om met elkaar na te denken over toepassingen die in de toekomst voor deze voorwerpen bedacht kunnen gaan worden.

12

Les 2


BACK TO THE FUTURE

In de klas

Nadenken over onze wereld door de ogen van de archeologen van de toekomst.

LESUUR 2.1

— Duur 2 lesuren

Inleiding – 5 min. Ga met de klas in een kring zitten en introduceer de groepsopdracht. Bij elk voorwerp mogen de leerlingen een ‘fantasiefunctie’ bedenken. Een functie die archeologen in de toekomst, die zelf deze voorwerpen al lang niet meer kennen, misschien logisch

Lesuur 2.1:

zouden kunnen vinden.

Groepsopdracht met voorwerpen die leerlingen van thuis hebben meegebracht. Mogelijk uitloop naar het volgende

Groepsopdracht:

lesuur.

Archeologische vondsten van de toekomst – 40 a 60 min.

Lesuur 2.2:

Suggesties om de groepsopdracht aan te pakken:

Uitloop van de groepsopdracht en verder afmaken van de

• Ga met de leerlingen in een kring zitten en geef de verschillende voorwerpen door. U kunt per voorwerp de

‘vorkopdracht’ uit les 1.

leerling die het heeft meegebracht zijn of haar idee laten Materiaal

vertellen. Of u kunt eerst (iemand uit) de groep uitnodigen

• Voorwerpen van de leerlingen;

om met een directe reactie op het voorwerp te komen, en

• Eventueel nog wat voorwerpen die de docent zelf

daarna de eigenaar van het voorwerp laten vertellen wat hij

meeneemt om achter de hand te hebben;

of zij in gedachten had.

• Eventueel een kleed waaronder alle voorwerpen kunnen

• Leg alle voorwerpen onder een kleed. Om beurten pakken

worden neergelegd.

de leerlingen een willekeurig voorwerp en verzinnen ter plekke een toekomstige toepassing ervan. Daarna vertelt

Benodigde apparatuur

de leerling die het voorwerp meegebracht heeft zijn of haar

Indien gewenst, om de leerlingen digitaal te laten werken aan

bedoeling ermee.

de ‘vorkopdracht’: LESUUR 2.2

– Computerlokaal of mediatheek

Vervolg van de ‘vorkopdracht’ uit les 1. Laat de leerlingen op de door u gekozen wijze verder gaan met


de ‘vorkopdracht’.

Deze les is een vervolg op en uitwerking van de ‘vorkopdracht’ waarmee de vorige les is geëindigd.

13

Les 3 WAAR KOMT DIT VANDAAN?

docentenhandleiding, een set werkbladen voor leerlingen, een

— Duur 2 lesuren

tijdsbalk en 15 tot 20 archeologische vondsten. U kunt met dit materiaal in de klas archeologische vondsten determineren. Voor meer informatie over de inhoud van de leskist en hoe daarmee te werken, zie bijlage 2. Check of er voldoende werkbladen in de leskist aanwezig zijn. Zorg zo nodig voor voldoende kopieën. 1b. Regel zelf een bezoek van een gastdocent / archeoloog met behulp van de informatie in bijlage 1. Deze archeoloog zal

Les 3 kan op verschillende manieren worden opgezet. U kunt

ook voorwerpen meenemen en die samen met de leerlingen

ervoor kiezen om de les zelf te geven, of gebruik te maken

determineren.

van het bezoek van een archeoloog in de klas. De ervaring van een deelnemende docent van de pilotschool was positief: ‘De

Denk aan de volgende punten:

gastdocenten namen opdrachten mee die heel leuk zijn voor

• Heeft u de archeoloog nodig voor een bezoek aan één

middelbare scholieren’.

enkele klas, of aan meerdere klassen op een dag? • Geef aan of u een los uur of een dubbeluur heeft, en vraag

Lesuur 3.1: – Gastles door archeoloog, of

de gastdocent mee te denken over de invulling daarvan. • Heeft hij of zij nog speciale apparatuur nodig voor de

– Zelf met de klas determineren met behulp van het materiaal

gastles, zoals een DVD-speler? Vermeld dat de klas de DVD

uit de leskist Een koffer vol scherven.

Achter de scherven van archeologie al heeft gezien. • Heeft u nog bepaalde wensen over het soort voorwerpen

Lesuur 3.2:

waar u met de klas naar wilt kijken? Bijvoorbeeld

– Werkopdrachten van de archeoloog, of

voorwerpen uit de regio of de omgeving van de school, uit

– Werkopdrachten uit de leskist Een koffer vol scherven.

een bepaald tijdvak, enz. Wellicht heeft de gastdocent de mogelijkheid deze specifieke voorwerpen mee te nemen.

Materiaal – Eventueel: de leskist Een koffer vol scherven (zie bijlage 2).

In de klas Benodigde apparatuur Indien er een gastdocent komt: check of er apparatuur nodig is

LESUUR 3.1

voor het geven van de les.

Inleiding – 5 min. Introduceer de gastdocent of vertel wat u deze les met de klas


gaat doen.

1.

Gastles door archeoloog, of

Gastdocent regelen of zelf deze les over archeologie

Zelf met de klas determineren met behulp van het materiaal

voorbereiden en geven met behulp van de leskist Een koffer vol

uit de leskist – 40 min.

scherven. LESUUR 3.2 1a.

Werkopdrachten – 45 min.

Indien u de les zelf wilt geven, dan kunt u gebruik maken van de leskist Een koffer vol scherven (zie bijlage 2 voor

Geef zelf de werkopdrachten uit de leskist of werk aan de

het aanvragen hiervan). De leskist bevat onder andere een

opdrachten die de gastdocent heeft meegebracht.

14

Les 4


POWERPOINT OVER JE LEVEN NU EN IN DE TOEKOMST


— Duur 2 lesuren

Bestudeer de werkopdracht van bijlage 7 en maak kopieën voor de leerlingen. Deze opdracht heeft als doel de leerlingen na te laten denken over hun leven nu en in de toekomst en samenwerken te oefenen. Bedenk hoe en op welk moment u wilt dat de leerlingen het beeldmateriaal voor hun persoonlijke PowerPoint verzamelen. Bijvoorbeeld:

Lesuur 4.1:

• foto’s maken op school / in de woonomgeving / thuis.

Werken aan de PowerPoint.

Dit kan als huiswerkopdracht, of, in een projectweek, misschien onder schooltijd.

Lesuur 4.2:

• afbeeldingen zoeken op internet. Dit kan in de klas en / of


als huiswerkopdracht.

Materiaal

Bedenk, in het verlengde hiervan, of u wilt dat de leerlingen

– Kopieën voor de leerlingen van de opdracht: bijlage 7.

tijdens de les de beschikking hebben over computers en boek deze zo nodig. Zorg voor de mogelijkheid tot digitale

Benodigde apparatuur

fotoapparatuur of voldoende mobiele telefoons met

· Eventueel een computerlokaal of mediatheek.

cameratoepassing, als u de leerlingen tijdens de les wilt laten

· Eventueel een aantal digitale camera’s of mobiele telefoons

fotograferen.

met cameratoepassing. Bedenk of u de klas voor deze opdracht bijvoorbeeld in groepjes of tweetallen wilt indelen.

In de klas LESUUR 4.1 Inleiding – 5 min. Deel de opdracht uit en vertel de leerlingen wat ze komende 1 à 2 lessen zullen gaan doen. Werken aan de PowerPoint ‘Nu – Toekomst’ – 40 min. LESUUR 4.2 Vervolg werken aan de PowerPoint – 45 min.

15

Les 5

Les 6

POWERPOINT OVER JE LEVEN NU EN IN DE TOEKOMST – vervolg

ARCHEOLOGIE IN JE ACHTERTUIN — Duur 2 lesuren

— Duur 2 lesuren

Lesuur 5.1:


Werken aan de PowerPoint. Deze les gaat over archeologie in de eigen achtertuin. Het is Lesuur 5.2:

bedoeling dat u op zoek gaat naar sporen van het verleden in


de leefomgeving van uw leerlingen. Dat kan bijvoorbeeld via:

Materiaal

• lokale archeologische / historische vereniging

– Kopieën voor de leerlingen van de opdracht: bijlage 7.

• lokaal archief • gemeente

Benodigde apparatuur • Eventueel een computerlokaal of mediatheek.

Het zal per locatie verschillen op wat voor materiaal u stuit

• Eventueel een aantal digitale camera’s of mobiele telefoons

en op welke manier u uw les wilt inkleden. De pilotschool,

met cameratoepassing.

het ISW uit Poeldijk, bekeek bijvoorbeeld de DVD Sporen over het Westland met de leerlingen. Ze kregen de opdracht om na het zien van de film een verslag te schrijven over de


archeologische vondsten die in hun eigen omgeving zijn gedaan.

Besluit naar aanleiding van de resultaten van de vorige les, hoeveel tijd de leerlingen nog nodig zullen hebben om hun PowerPointdocumenten af te maken. Besteed deze les aan het afronden van de opdracht.

In de klas LESUUR 5.1 Vervolg werken aan de PowerPoint – 45 min. LESUUR 5.2 Vervolg werken aan de PowerPoint – 45 min.

16

Les 7 en les 8


DE LAATSTE FASE:

De resultaten van de projectopdrachten, maar ook de

Uitlooptijd, afronding, voorbereiden eindpresentatie,

eindpresentatie zelf, kunnen dienen als materiaal dat

eventueel al begraven van de kist met ‘vondsten’.

uiteindelijk begraven zal worden in de ‘kist’ voor toekomstige archeologen. Als u kiest voor een podiumpresentatie, , is het wellicht leuk deze op video op te nemen en dit filmpje op een beelddrager te begraven in de ‘kist voor de toekomst’. 3. Begraven van de kist met ‘vondsten’: De leerlingen vullen tijdens dit project een kunststof ‘kist’


waarin zij ‘vondsten’ die zij representatief vinden voor hun eigen tijd en leven achterlaten voor toekomstige archeologen.

1.

Centraal staat de vraag: ‘Wat wil je dat mensen van je vinden,

Uitlooptijd en afronden:

over je te weten komen?’ Op het terrein van de school of een andere logische plek wordt deze kist door de leerlingen

Deze lessen kunt u gebruiken voor het afmaken van de

begraven. Deze ‘vondsten’ kunnen van alles zijn:

opdrachten uit de voorgaande lessen en de creatieve

• werk dat ze tijdens het project Archeologie van de 25ste eeuw gemaakt hebben, zoals de PowerPoint over hun leven nu en

workshops die nog niet zijn afgerond.

in de toekomst of foto’s voor de eindpresentatie. • een voorwerp dat zeer tekenend is voor een bepaalde 2.

leerling met daarbij een geschreven, geschilderde of

Eindpresentatie:

andere kunstzinnige uitleg. • beeld- of geluidsdragers, zoals de videoreportage van de

Daarnaast kunt u gaan werken aan de feestelijke eindpresentatie van het project Archeologie van de

projectweek of opnames van de eindpresentatie voor het 25ste

eeuw.

publiek

Besluit of u deze eindpresentatie zelf wilt begeleiden, of dat u hiervoor de hulp van uw collega’s van ckv wilt inroepen. Het

Wanneer u de ‘kist’ letterlijk gaat begraven, is het leuk om

is ook mogelijk om de eindpresentatie te laten vormgeven

daarvoor een ritueel te bedenken waaraan de hele klas kan

en begeleiden door een creatieve workshopdocent. U kunt

deelnemen. Op deze manier kunt u ervoor zorgen dat niet

hierover informatie opvragen bij Kunstgebouw, zie bijlage 1.

alleen twee of drie leerlingen met een schep in de weer zijn terwijl de rest van de klas staat toe te kijken, maar dat alle

De resultaten van de opdrachten worden aan het eind van het

leerlingen hun aandeel in dit afsluitende moment hebben.

project gepresenteerd aan de docenten, de medeleerlingen en de ouders.

Tijdens hun eindexamenjaar graven de leerlingen de kist weer op om het materiaal met elkaar en de docent te bekijken. Een

Er zijn verschillende presentatievormen of een combinatie

andere mogelijkheid is dat de ‘kist’ alleen nog maar digitaal

daarvan denkbaar zoals:

is: het videomateriaal wordt opgeslagen op internet of op

• een tentoonstelling

een usb-stick en op een feestelijk moment in het examenjaar

• een doorlopende PowerPointpresentatie

gezamenlijk bekeken.

• een vertoning van de foto- of videoreportage die mogelijkerwijs tijdens het project gemaakt zijn • een kunstinstallatie • een podiumpresentatie met bijvoorbeeld toneel, het vertellen van een verhaal, etc.

17

Uitleg bij de PowerPointpresentatie over archeologie (Les 1) Dia 1: Introductie

De gezichtsreconstructie is nu bij het publiek bekender dan

Vertel dat we het over archeologie gaan hebben.

het lichaam zelf.

Dia 2: ‘Woord-spin’

Dia 4: Het graf van Toetanchamon

In de wolkjes kunnen leerlingen schrijven, waar zij aan denken

Het graf van Toetanchamon is Graf DK 62 in het Dal der Konin-

bij het woord archeologie.

gen. De ironie wil dat dit het enige koningsgraf is dat vrijwel ongeschonden is gevonden. Dit komt doordat het tijdens de bouw

Dia 3: Het meisje van Yde

van het graf voor Ramses VI uitgegraven zand op de ingang van

Het meisje van Yde werd op 12 mei 1897 gevonden door twee

het graf van Toetanchamon werd gegooid. Zo bleef deze toegang

veenarbeiders, die in de buurt van het dorp Yde (bij Eelde in

ongeschonden, tot het graf in 1922 door Howard Carter en zijn

de provincie Groningen) een veentje aan het uitbaggeren wa-

mensen, gesponsord door Lord Carnarvon, werd ontdekt. Het

ren. De twee arbeiders kregen de schrik van hun leven toen

graf maakt ondanks de pracht en praal een tamelijk haastig bij-

aan de oppervlakte van het veenwater plotseling een zwart

eengeraapte, en voor een farao bijna armoedige indruk. Het was

hoofd met rossig haar verscheen. De mannen, die dachten

waarschijnlijk voor iemand anders bedoeld; voor een hogere

dat de duivel uit het veen tevoorschijn was gekropen, wisten

officier, of een vrouwelijk lid van de faraofamilie.

niet hoe snel ze de benen moesten nemen. Pas in hun eigen

Naar de wens van Howard Carter werd de mummie na grondig

huis kwamen zij weer een beetje op adem. Veertien dagen na

onderzoek weer teruggelegd in de sarcofaag van zijn eigen

de vondst werd het veenlijk, samen met een wollen mantel,

graf. De schat die in Toetanchamons graf gevonden werd is

naar het Provinciaal Museum in Assen, de voorloper van het

inmiddels wereldberoemd en grotendeels te bezichtigen in het

Drents Museum, overgebracht. Helaas hadden de inwoners

Egyptisch Museum in Caïro.

van Yde het veenlijk ruw behandeld. Uit nieuwsgierigheid waren de tanden uit de mond verwijderd en de haren van de

Dia 5: De Jarkov-mammoet

schedel getrokken. Desondanks weet het meisje van Yde al

Drie jaar geleden kreeg een Franse reisorganisator van een in-

ruim honderd jaar de aandacht van de bezoekers van het

woner van Siberië twee enorme slagtanden van een mammoet

Drents Museum te vangen. Het is niet alleen de huivering-

te koop aangeboden. De man, Jarkov, had nog meer mammoet

wekkende aanblik van het lijk zelf, maar ook het feit dat ze

in de aanbieding. Een groot deel van het kadaver van het beest

is gewurgd met de wollen sprangband, die enkele malen om

lag nog diep bevroren in de grond van het Taimyr-schiereiland

haar hals was gewikkeld, wat de bezoekers fascineert.

in Noord-Siberië.

Toen ze in 1897 werd gevonden had ze aan één zijde nog

Het jaar daarop vloog een Russische helicopter met een

haar aan haar hoofd. De andere kant was kaalgeschoren.

reusachtig uitgehakt ijsblok laag over de ijsvlakte naar de

Archeologen denken dat ze - net als andere vondsten in het

stad Chatanga, 250 kilometer verderop. De helikopter kon

veen - is geofferd aan de goden om hen te danken of gunstig

het 23 ton wegende ijsblok maar net de baas. In het ijs zat de

te stemmen. Uit C-14 dateringen is gebleken dat ze heeft

Jarkov-mammoet met de twee slagtanden er weer ingezet.

geleefd in de 1ste eeuw na Chr. In 1993 is door Universiteit

De mammoet wordt nu heel langzaam ontdooid, maar heeft al

van Manchester een reconstructie van haar gezicht gemaakt.

veel geheimen prijs gegeven.

18


Een team van zes mensen onderzoekt in de vrieskelders van

leven van de mammoet aflezen aan de dentine-ringen in de

Chatanga de Jarkov-mammoet. De Nederlander Dick Mol is

tand, als een soort jaarringen”.

coördinator van het team. De onderzoekers krijgen hulp van 37 internationale wetenschappers, waaronder archeologen en

Door de ringen te vergelijken kan Fisher zien welke in de zo-

specialisten in zoogdieren, pollen, zaden, mossen, insecten en

mer en welke in de winter gevormd zijn. Zelfs het voedsel, het

DNA. De helicopter-vlucht van de mammoet is vorig jaar door

klimaat en de bodemgesteldheid kunnen worden vastgesteld.

Discovery Channel in 146 landen vertoond. De voorlopige on-

De tanden wijzen op een sterk en energiek beest. En onderne-

derzoeksresultaten zullen in maart op het tv-scherm komen.

mend bovendien, want de ‘Jarkov’ trok van het noorden naar

Hoe ontdooi je een 20.000 jaar oude mammoet? Nou gewoon,

het zuiden. Dat kan worden afgeleid uit een combinatie van

met een haarföhn. De onderzoekers gebruikten eerst een paar

zuurstof-, koolstof- en stikstof-isotopen.

föhns en toen dat niet opschoot liefst dertig stuks. Tot nu toe is op twee plaatsen het ijs tot 25 cm diep weggesmolten. De

Tot op heden is de Jarkov-mammoet van nog maar één

‘buit’ bedraagt wat plukken haar met vuil, plantenresten, weke

procent van zijn ijs ontdaan. Het is wel zeker dat er nog veel

delen, een paar ribben en een viertal wervels. Voldoende om

raadsels zullen worden opgelost bij verdere ontdooiing. Alleen

tal van conclusies te trekken.

zal deze mammoet niet duidelijk kunnen maken waarom de

De mammoet is volgens laboratoriumonderzoek 20.380 jaar

soort is uitgestorven. Dat gebeurde namenlijk pas tienduizend

oud en stierf op de leeftijd van 47 jaar. Dat laatste kun je aflei-

jaar later. Andere slagtanden van op het Taimyr-schiereiland

den uit de kiezen die al eerder werden onderzocht. Het gaat

gestorven mammoeten zullen dat geheim misschien onthul-

om een mannetje, wat blijkt uit de grote gedraaide slagtanden.

len.

De mammoet heeft geleefd op een steppe, een grasvlakte, en niet op een met sneeuw bedekte toendra. Het is een hard-

Resten uit de ijstijd

nekkige combinatie - de mammoet en de sneeuw - maar die

Overal waar de mammoet leefde, worden er tegenwoordig fos-

klopt niet. Uit de gevonden mossen, zaden, stuifmeelkorrels

siele botten, kiezen of slagtanden gevonden. Ook in Nederland.

en bloemen blijkt overduidelijk dat de Jarkov-mammoet de

In zand- en grindgroeven waar in de ijstijd rivieren stroomden,

steppe als biotoop (leefwereld) had.

vindt men tegenwoordig mammoetbotten. Noordzeevissers vinden mammoetresten in hun vissersnetten. In het koude

Twintigduizend jaar geleden beleefde de laatste ijstijd zijn

Siberië en Alaska zijn zelfs complete wolharige mammoeten

koudste periode. In Noord-Europa lag de ijskap tot midden-

gevonden, diepgevroren in het ijs. Ze waren met huid en haar

Denemarken, Noord-Duitsland en Noordwest-Rusland. In die

bewaard gebleven. Het ivoor is nog steeds geliefd bij hande-

tijd was Noord-Siberië niet bedekt met ijs, het kende een step-

laren. Zij breken de slagtanden in stukken en laten er door

pelandschap waar het overigens knap koud kon zijn.

Chinese kunstenaars beeldjes van maken. Er zijn in grotten mammoettekeningen gevonden die gemaakt zijn door de

De vondst van resten van algen duidt op water. De Jarkov-

oermens.

mammoet stierf in een lage plek in het landschap, waar dieren kwamen drinken. Die lage plek is wellicht volgestroomd met

Dia 6: Eindopdracht

modder. In het voorjaar ontdooit de bovenlaag, waarna er

Dit is een opdracht die de leerlingen in de klas kunnen maken.

modderstromen kunnen ontstaan naar lager gelegen delen.

Je kan de opdracht ook uitprinten en meegeven voor de leer-

De modder is waarschijnlijk in de lager liggende permafrost

lingen als huiswerk.

snel bevroren waardoor de plantenresten opvallend goed zijn bewaard. Onduidelijk is nog hoe de mammoet is gestorven. Misschien kunnen de slagtanden daarover uitsluitsel geven. De Amerikaanse onderzoeker Daniël Fisher heeft enkele plakjes van de slagtanden bestudeerd. De tand wordt gevormd door afzetting van laagjes dentine in de tandkas. Fisher: “We kunnen het hele

19

Workshop drama 3 vroeger en nu Excursie door een ‘archeologische opgraving van een school uit het verleden’

Doel: denkbeelden over vroeger en nu in spel kunnen omzetten.

We doen net alsof we ons in de toekomst bevinden en het klaslokaal 500 jaar oud is. We krijgen onder leiding

1

van verschillende leerlingen een excursie door het lokaal. Iedere leerling vertelt om de beurt een ‘eigen-

Warming-up

aardigheid’ of een ‘weetje’ over de spullen die we in dit ‘historische klaslokaal’ zien. Ze leggen bijvoorbeeld

Spelletje voor losmaken en concentratie.

uit waar het voorwerp vroeger voor gebruikt werd (een werkelijke of zelfverzonnen betekenis), en hoe dat in hun ‘eigen tijd’ (namelijk 500 jaar later) gaat. Bijvoorbeeld het white board:

2

“Dit werd vroeger gebruikt om informatie te verspreiden. Echt waar, ze krasten daar dan met kleurstokjes

Defunctionaliseren

tekens op die de leerlingen konden begrijpen. Nu gaat dat natuurlijk met een ingebouwd computertje in de

Een voorwerp met een duidelijke vorm wordt in de

hersenen.”

kring doorgegeven. Iedereen beeldt door middel van een handeling uit wat het voorwerp, naast zijn werke-

of

lijke betekenis, óók zou kunnen zijn. Een pen: Bijvoorbeeld: een potlood wordt een sigaret, een

“Hierin zat een donkere vloeistof die de leerlingen

koorts- thermometer wordt een injectiespuit of een

iedere ochtend opzogen. Daar werden ze intelligenter

breipen, enz.

van, net zoals wij nu iedere ochtend onze super-brain capsule nemen.”

20


4

6

Opdracht gebaseerd op het ‘woordenboekspel’

Reünie We spelen dat we 50 jaar ouder zijn geworden. We ko-

In het woordenboek wordt per ronde van het ‘woorden-

men op de reünie van de brugklas van de school waar

boekspel’ een woord gezocht dat men nog niet kende.

we nu op zitten. In groepjes beelden leerlingen uit wie

Deze woorden zijn zogenaamd gevonden in oude ge-

zij zijn geworden.

schriften die tevoorschijn zijn gekomen bij archeologische opgravingen. Teams van drie spelers per keer ‘onthullen’ de betekenis van deze woorden. Elke speler vertelt een mooi verhaal over een betekenis van dit woord. Slechts één van de spelers vertelt de ware betekenis. De overige leerlingen proberen te raden welke van de drie betekenissen de werkelijke is.

5 Congres over archeologische vondsten In groepjes van twee bereiden de leerlingen een congres voor waar zij als twee deskundigen over een voorwerp een korte lezing zullen geven. Het voorwerp is een voorwerp uit onze realiteit, bijvoorbeeld een schoen. Maar zij moeten dit voorwerp een andere betekenis geven. Leerlingen bereiden twee presentaties voor: • Het voorwerp is 500 jaar oud: Wat was het? (Een schoen was bijvoorbeeld een waterschepje); • het voorwerp is net uitgevonden en we zijn in het jaar 2509. (Een schoen wordt bijvoorbeeld een transportmiddel, een telefoon, enz.)

21

Workshop beeldend logo’s

Over 500 jaar… …. leven mensen heel anders. Er zijn geen productmerken en logo’s meer. In 2200 is namelijk door de wereldregering besloten dat je met merken en hun logo’s mensen niet de waarheid vertelt over de kwaliteit van een product, maar dat je mensen alleen laat betalen voor het merk en het bijbehorende logo. In de toekomst staan op producten (bijvoorbeeld op een broek of een potje pindakaas) alleen nog een kwaliteitslogo: een A, B of een C. A betekent dat de kwaliteit heel goed is, B dat deze voldoende is en C dat de kwaliteit matig is:

B A

Het is jullie taak om mensen in de toekomst te laten zien welke merken en logo’s er nu voor jou belangrijk zijn.

22


Voordat je begint, lees dit eerst: Maak met verschillende merken en logo’s een collage op het silhouet (dit is een soort omtrek) van een belangrijk voorwerp uit deze tijd. En leg uit waarom je dit voorwerp, de merken en logo’s gekozen hebt. Bedenk ook een titel voor je opdracht. Ga nu aan de slag en volg de volgende stappen:

Stap 1 Kiezen. Je kiest het silhouet van een voorwerp dat nu belangrijk voor je is. Bijvoorbeeld een mobiele telefoon, computer, televisie, voetbal, viool, enz. Je kiest merken en logo’s die je nu regelmatig tegenkomt in je leven. Zorg ervoor dat je die thuis uitprint zodat je ze in de les op kunt plakken.

23

Stap 2 Maken. Je krijgt van je docent een A3-vel. Op dit A3-vel teken je het silhouet van het voorwerp dat je gekozen hebt. Je plakt alle merken en logo’s die je gevonden hebt als een collage op het silhouet. Een collage maken betekent dat je de afbeeldingen een stukje over elkaar heen plakt zodat het geheel er een beetje chaotisch maar toch strak uitziet.

Stap 3 Uitleg. Leg kort uit waarom het voorwerp dat je gekozen hebt belangrijk voor je is. Dit typ je in een document en print je uit. Als er naast je voorwerp met de collage van logo’s nog plek is, plak dan de tekst naast je opdracht. Anders maak je van de tekst een voorblad of achterblad bij de opdracht. Je typt op een blad bij een aantal (minimaal 5) merken en logo’s een kort stukje waarom deze nu belangrijk zijn in je leven. Bijvoorbeeld: ‘Dit is het logo van mijn sportclub waar ik iedere week heen ga’. Print de korte teksten, knip ze uit en plak ze naast je opdracht. Let er op dat je ook moet laten zien welk logo bij je tekstje hoort. Teken bijvoorbeeld een pijl van je logo naar je tekst, of plak je tekstje zo dat duidelijk is om welk logo het gaat. Er staan namelijk heel veel logo’s op je opdracht.

24


Stap 4 Titel Bedenk een titel voor je opdracht en zet deze op je opdrachtblad. Waar, dat mag je zelf verzinnen.

Stap 5 Inleveren Lever de opdracht in bij je docent.

25

Bijlage 1 Gastdocenten en workshopdocenten

Tekst website Archeos: Een archeoloog in de klas “Wie kan er beter een enthousiast verhaal vertellen over archeologie dan een archeoloog zelf? In de buurt van de school is altijd wel een amateurarcheoloog of gemeentelijk archeoloog te vinden die op bezoek wil komen. Vraag hem of haar vooral om wat vondsten mee te nemen die de leerlingen ook mogen aanraken. Stimuleer vragen door de leerlingen van te voren al wat dingen op papier te laten zetten. Een bezoek van een archeoloog in de klas kan een goede voorbereiding zijn voor een bezoek aan een opgraving.”

1. Creatieve workshopdocenten via Kunstgebouw:

Tips • Maak duidelijke, liefst schriftelijke, afspraken over het

Informatie over het inhuren van een workshopdocent in een kunstdiscipline kunt opvragen bij Kunstgebouw:

tijdstip en de duur van het bezoek. • Vraag of bijvoorbeeld een video- of dvd-speler, een

[email protected] / 015 2154532, of

diaprojector of een tafel nodig is voor de presentatie.

[email protected] / 015 2154506, of

• Stel samen met de leerlingen een vragenlijst op.

[email protected] / 015 2154515.

• Bespreek met de leerlingen na afloop of zij het bezoek leerzaam vonden.

2. Gebruik maken van gastdocenten / archeologen via

3.

archeologische verenigingen:

Gastdocent via PRAE uit Leiden: ‘Prehistorisch Re-Enactment, Archeologie en Educatie’

Via onderstaande websites kunt u er snel en eenvoudig achterkomen of er bij u in de buurt een gastdocent /

Van de website:

archeoloog beschikbaar is voor een gastles.

“Wij geven lessen en workshops over archeologie en prehistorie voor basis- en middelbaar onderwijs. kunt kiezen

Route:

voor een bestaand lesprogramma, maar afhankelijk van

http://www.archeos.nl/

uw wensen is een les, workshop of activiteit op maat ook

Klik op ‘informatie voor docenten’:

mogelijk.”

http://www.archeos.nl/docenten/ Klik op ‘activiteiten in de klas’:

Voor informatie:

http://www.archeos.nl/docenten/binnenklas.php

http://www.prae.biz [email protected]

In de onderstaande tekst kunt u op de website direct

tel.: 06-30404439

doorklikken naar sites voor amateurarcheologen of gemeentelijk archeologen bij u in de buurt.

4. Gastdocent van Archeon op school: combinatie van (levende)

Directe links:

geschiedenis en archeologie:

Amateurarcheologen: http://www.awn-archeologie.nl

Tekst website van Archeon: “Onze Archeotolken komen graag bij u op school, als

Gemeentelijk archeologen:

voorbereiding op uw schoolreis of voor een levendige

http://www.gemeente-archeologen.nl

geschiedenisles.

26


Gekleed in authentieke kledij laten zij de geschiedenis leven. Spannender kan bijna niet! U bepaalt zelf welke archeotolk bij u in de klas komt: prehistorie, Romeinse tijd of middeleeuwen. De Archeotolken nemen diverse attributen zoals prehistorische bijlen, een Romeinse helm of middeleeuwse gereedschappen mee en vertellen over het wonen, werken en leven van mensen uit de Nederlandse geschiedenis. Onze Archeotolk kan meerdere klassen op één dag bezoeken. €28,50 per uur (excl. BTW, reistijd en –kosten) €0,35 per kilometer (excl. BTW) Archeon in de klas is mogelijk van oktober t/m maart.” Voor meer informatie: Neem contact op met onze afdeling Educatie: E: [email protected] T: 0172-447751/ 0172-447744 http://www.archeon.nl/nederlands/scholen+en+educatie/ archeon+in+de+klas.html 5. Excursie Archeon: €11,50 per leerling, plus eenmalig €11,50 voor begeleiding. Mogelijk (deels) te betalen via Cultuurkaart. Informatie via: http://www.archeon.nl/nederlands/welkom.html. Adres: Archeonlaan 1, 2408 ZB, Alphen aan den Rijn.

27

Bijlage 2 Leskist Archeologie: Een koffer vol scherven.

Op de website staan de volgende tips die betrekking hebben op het lenen van een leskist: • Inventariseer eerst waar een leskist te leen is. Kijk op de lijst met aanbieders die op de website van Archeos genoemd staan (zie boven). Of informeer eens bij het Projectloket Cultuur (www.projectloketcultuur.nl); • Maak een afspraak om de leskist op te halen. Sommige leskisten zijn zeer groot en kunnen alleen per auto worden vervoerd; • Vraag van te voren naar de regeling in het geval iets onverhoopt kapot gaat of kwijt raakt;

Op de website van Archeos vindt u informatie hoe u een

• Controleer de inhoud altijd bij ontvangst en wanneer u de

leskist over archeologie kunt huren, getiteld Een koffer vol

leskist weer inlevert.

scherven. Deze leskist of leskoffer vormt de basis voor het project Archeologie van de 25ste eeuw. Een leskoffer bevat een

Intro leskist:

docentenhandleiding, een set werkbladen voor leerlingen, een

De leskist Een koffer vol scherven laat leerlingen kennis maken

videoband, een tijdbalk en 15 tot 20 archeologische vondsten.

met het werk van de archeoloog en met archeologie als

De werkbladen en opdrachten zijn ingedeeld rond het thema

wetenschap. Door op school te werken met de leskist worden

wonen in respectievelijk de prehistorie, Romeinse tijd en de

de leerlingen voorbereid op een bezoek aan een opgraving,

middeleeuwen.

museum of depot. De didactische voorbereiding wordt de archeologen op deze manier uit handen genomen.

Route: http://www.archeos.nl/

Opzet lesmateriaal leskist:

Klik op ‘informatie voor docenten’:

De eerste drie lessen spelen zich af op school. In de eerste

http://www.archeos.nl/docenten/

twee lessen lezen de leerlingen de krant door en bekijken

Klik op ‘activiteiten in de klas’:

zij de documentaire. Afsluitend wordt de opdracht op de

http://www.archeos.nl/docenten/binnenklas.php

achterkant van de krant gemaakt. In de volgende les krijgen

Onder het kopje ‘Een leskist in de klas’ vindt u een tekst waarin

de leerlingen in groepjes enkele vondsten uit de leskist in

u kunt doorklikken naar ‘Een koffer vol scherven’:

handen. Die gaan ze aan de hand van de determinatiekaart

http://www.archeos.nl/docenten/leskoffer/

onderzoeken. De resultaten vullen zij in op vondstkaarten. Als alle vondsten zijn gedetermineerd, vergelijken ze hun

De leskist Een koffer vol scherven kunt u gratis of tegen een

resultaten met die op het originele vondstkaartje dat door de

kleine vergoeding lenen bij een archeologische instelling

archeoloog is ingevuld. Vervolgens kiezen de leerlingen de

zoals een gemeentelijk archeologische dienst, museum of

juiste situatietekening uit, zoeken de vondst erin op en kleuren

provinciaal depot. Onder het kopje ‘Een koffer lenen’

alles wat ermee te maken heeft in. Met deze opdracht worden

(www.archeos.nl/docenten/leskoffer) vindt u een actueel

de vondsten in hun juiste context geplaatst.

overzicht van de aanbieders van de leskist. De vierde les is een bezoek aan de opgraving, het museum of depot. De leerlingen bedenken vooraf vragen die zij aan de archeoloog kunnen stellen. Afsluitend krijgen de leerlingen een verwerkingsopdracht die ze thuis of op school kunnen maken. Ze kunnen kiezen uit vier opdrachten: (a) het schrijven van een krantenartikel over de opgraving, (b) het schrijven van een verhaal over een zelfgekozen vondst uit de leskist, (c) het maken van een stripverhaal over een opgraving of (d) het maken van een historisch stripverhaal over een zelfgekozen vondst uit de leskist.

28


Deze indeling is geheel facultatief. Een docent kan er toe

Archeologenleidraad

besluiten om het project in te korten tot drie lesuren (inleiding,

In deze leidraad wordt uitgelegd hoe de archeoloog een

vondstpracticum en afrondende les) of juist verder uit te

archeologieproject kan opzetten, een bezoek kan regelen aan

breiden, om bijvoorbeeld een projectweek over archeologie

een opgraving, museum of depot. Verder veel suggesties om

mee in te vullen. Het lesmateriaal is uiterst flexibel en biedt

scholen te betrekken bij het opgravingswerk.

veel mogelijkheden voor op maat gemaakt onderwijs. Tijdbalk Inhoud lesmateriaal leskist:

Een tijdbalk die als een 4 meter lang lint in het klaslokaal kan

In de leskist zitten een docentenhandleiding, een set

worden opgehangen.

werkbladen voor leerlingen, een videoband, een tijdbalk en 15

Documentaire. Een 25 minuten durende documentaire over het

tot 20 archeologische vondsten. De werkbladen en opdrachten

werk van de archeoloog op DVD.

zijn ingedeeld rond het thema wonen in respectievelijk de

Voorwerpen. Originele exemplaren of replica’s van

prehistorie, Romeinse tijd en de middeleeuwen. Voorwerpen,

archeologische vondsten.

originelen of replica’s, worden door de archeoloog zelf Bron teksten bijlage 2: www.archeos.nl/docenten/leskoffer/

toegevoegd. Het is mogelijk de leskist aan te passen aan de plaatselijke omstandigheden door te kiezen voor een meer thematische aanpak en de daarbij passende voorwerpen uit te zoeken. De leskist bevat de volgende onderdelen: Krant Een krant met een tijdbalk, bondige artikelen over archeologie in het algemeen en specifieke artikelen over de prehistorie, Romeinse tijd en de middeleeuwen in Nederland. Determinatiekaart Met behulp van deze kaart kunnen leerlingen de vondsten uit de leskist determineren. Originele vondstkaarten en vondstzakjes. Op de kaarten kunnen leerlingen hun bevindingen van het determineren opschrijven. Situatietekeningen Tekeningen van het leven in en om een prehistorische boerderij, een Romeinse villa en een middeleeuws huis. Vondsten zoals die in de leskist kunnen zitten, zijn op de tekeningen als compleet voorwerp terug te vinden. Docentenleidraad In de leidraad wordt uitgelegd hoe de docent een archeologieproject kan opzetten, een bezoek kan regelen aan een opgraving, museum of depot. Verder zijn veel lessuggesties opgenomen.

29

Bijlage 3 DVD Achter de scherven van archeologie: http://www.denhaag.nl/home/bewoners/to/Dvd-over-Haagsearcheologie.htm

Inhoud DVD Op de dvd Achter de scherven van archeologie ontdekt presentator Chris Zegers de stadsarcheologie in Den Haag. In een snelle presentatie trekt hij door de stad langs verschillende opgravingen. Van restaurator tot het depot hij bezoekt een restaurator en ondervraagt een historicus. Tot slot daalt hij af in het depot van het Haagse stadhuis waar tienduizenden vondsten liggen opgeslagen. Meer dan opgraven alleen chris stuit op de geschiedenis van de stad. Maar ook op nieuwe bouwplannen. In de ruim 20 minuten durende productie laat de presentator zien dat er meer achter archeologisch onderzoek zit dan opgraven alleen. Los bestellen van de dvd (Alleen van toepassing als u geen gebruik maakt van de leskist Een koffer vol scherven.) Voor €10,- kunt u de dvd bestellen bij het gemeentelijk contactcentrum van de gemeente Den Haag: http://www.denhaag.nl/home/contact.htm Telefonisch contact via tel.nr.: 14 070

30

Bijlage 4


woord-spin les 1

ARCHEOLOGIE

31

Bijlage 5 ‘vorkopdracht’ les 1

Noem 5 voorwerpen uit jullie huis. Maak een verhaaltje van 5 regels bij ieder voorwerp. Het verhaaltje moet gaan over wat een archeoloog over 500 jaar zou verzinnen over het voorwerp Lever de opdracht de volgende les bij de docent in. Bijvoorbeeld: een vork Over 500 jaar eten de mensen voedsel uit tubes, net als de astronauten nu doen. De archeoloog vindt jouw vork en denkt dat het een sieraad is voor in het lange haar van de vrouwen.

32

Bijlage 6


voorbeeld ‘vorkopdracht’ les 1

33

Bijlage 7 PowerPoint over je leven nu en in de toekomst.

Het is 22 november van het jaar 2496. Fatima en Björn zijn nog als laatsten aan het werk op het onderzoekveld achter de binnenduinen, grenzend aan Holland-Metropolis. In de duinen wordt een grote woonwijk ontwikkeld voor deze miljoenenstad. Archeologen doen een uitgebreid bodemonderzoek, voordat de aannemer bezit neemt van het terrein. De twee onderzoekers lopen nog even naar de plek waar het vermoeden bestaat dat zo’n vierhonderd jaar geleden een groot dorp heeft gelegen. De lichte spanning bij Fatima en Björn is niet voor niets. Een donkere plek in de grond verraadt bebouwing, waarschijnlijk huizen of een school. Voorzichtig vegen ze laagje voor laagje van de aarde opzij, tot het deksel van een metalen kist zichtbaar wordt. Wat zullen deze onderzoekers vinden? Voorwerpen uit de 20ste eeuw? Geschreven documenten of digitale informatiedragers? Wat is er nog van over? Wat is er af te leiden over hoe de mensen in die tijd leefden, en wat hen bezig hield?

Waar gaat je PowerPoint over? • • • • • • • •

Je maakt een PowerPoint in twee delen. Deel 1 gaat over hoe je leven er nu uitziet. Deel 2 gaat over hoe je denkt of hoopt dat je leven er over 20 jaar uit zal zien. Denk daarbij aan je woning, je gezinssituatie, je baan en je hobby’s en dergelijke. Maak gebruik van foto’s, andere mogelijke afbeeldingen en tekst. De PowerPoint bestaat uit ongeveer 10 dia’s. Je PowerPoint wordt op DVD of usb-stick gezet en ergens bewaard. Dat kan digitaal, maar bijvoorbeeld ook in een kist die jullie ergens begraven. Wanneer je van school af gaat, komt het materiaal, of de kist, weer tevoorschijn en gaan we bekijken wat je toen dacht.

Heel veel plezier.

34

Colofon


Opdrachtgever Kunstgebouw Ontwikkeld door Cultuurbemiddelaar PCE Westland, Flip van der Eijk Projectleiding Kunstgebouw, Hester van der Hoeven Basisteksten handleiding Basisteksten handleiding: Flip van der Eijk / docenten ISW Irenestraat, Poeldijk: K. Grootscholten E. Monteny E. Poeran J. Schmidt L. Schoordijk Eindredactie teksten Kunstgebouw, Hester van der Hoeven Vormgeving DC www.dcworks.nl Deelnemers pilot 2009 Onderwijsinstelling: ISW Irenestraat, Poeldijk Kunstinstelling: Dario Fo, ondernemers in de kunst, Poeldijk Erfgoedinstellingen: Erfgoedhuis Zuid-Holland Archeos, www.archeos.nl Historisch Archief Westland Westlands Museum Intermediair Cultuurbemiddelaar PCE Westland, Flip van der Eijk Erfgoedhuis Zuid-Holland

35

ARCHEOLOGIE VAN DE 25STE EEUW

Recommend Documents