Aqua
werken aan zuiver water
DRIEMAANDELIJKS INFORMATIEBLAD VAN AQUAFIN • 2010/1
MINISTER VAN LEEFMILIEU EN NATUUR JOKE SCHAUVLIEGE
VLAANDEREN MOET ZICH DURVEN METEN MET INTERNATIONALE REGIO’S
Recordvuilvracht verwijderd in 2009
7
RioP versnelt gemeentelijke sanering
12
INHOUD
2
4
Minister van Leefmilieu en Natuur
10 Aquafin is klaar voor de toepassing van nieuwe technologieën
Schauvliege: ‘Vlaanderen moet
voor waterzuivering
zich durven meten met
Aquafin testte verschillende nieuwe (na)zuiveringstechnologieën
internationale regio’s’
uit voor huishoudelijk afvalwater. De Europese regelgeving inzake
De inhaaloperatie die Vlaanderen
water zal de volgende jaren namelijk alleen maar strenger worden.
moest uitvoeren voor de uitbouw van de zuiveringsinfrastructuur voor
12
RioP versnelt realisatie gemeentelijke sanering
huishoudelijk afvalwater, is bijna
Binnen RioP werken de Vlaamse Maatschappij voor Water-
achter de rug. Vlaams Minister van
voorziening (VMW) en Aquafin nauw samen om het riolerings-
Leefmilieu en Natuur Joke Schauvliege
beheer in de aangesloten gemeenten optimaal uit te bouwen.
licht toe hoe zij de toekomst ziet, en vindt dat Vlaanderen best ambitieus
14
mag zijn.
Banc d’Arguin, winterparadijs voor miljoenen vogels Banc d’Arguin, een natuurpark in Mauritanië, is een topbestemming voor iedere gedreven vogelaar. Natuurfotograaf Misjel Decleer
7
Recordvuilvracht verwijderd in 2009
kreeg de kans om dit park uitgebreid te fotograferen.
In 2009 werd de grootste vuilvracht tot nog toe naar de zuiverings-
16
Ecologisch indicatorenkader meet de prestaties van Aquafin
installaties van Aquafin gevoerd,
Om toe zien op de werking van de zuiveringsinfrastructuur
én er ook verwijderd. 95,7% van
in Vlaanderen, werkte de Vlaamse Milieumaatschappij
alle installaties voldeden volledig
een indicatorenkader uit. Uit de resultaten blijkt dat Aquafin
aan de normen.
de bovengemeentelijke infrastructuur goed beheert.
AQUAFIN STELT KENNIS TER BESCHIKKING VAN PROTOS IN MALI PROTOS werkt aan een betere wereld voor kansarmen, door zoveel mogelijk
Alle geformuleerde opmerkingen zijn
mensen te voorzien van schoon water. Aquafin geeft het drinkwater- en
onder tussen door medewerkers van
sanitatieprogramma in Mali van deze NGO gedurende drie jaar financiële
PROTOS besproken met het studiebureau.
hulp, maar het bedrijf biedt ook technische ondersteuning. Voor de
Een mooi praktijkvoorbeeld van de 8ste
aanleg van twee mini-rioolsystemen in de buitenwijken van Bamako
Millenniumdoelstelling van de VN: “werken
huurden PROTOS en zijn partner CREPA een lokaal studiebureau in om
aan een mondiaal partnerschap, waarbij in
een technische voorstudie en ontwerp te maken voor rioolstelsels met
samenwerking met het bedrijfsleven,
kleine diameter, die enkel huishoudelijk afvalwater zullen transporteren.
kennis en informatie wordt verspreid naar
Aquafin kreeg de vraag om het ontwerp te controleren, maar zelf geen
de landen in ontwikkeling”.
nieuw ontwerp te maken en ook geen oplossingen aan te brengen. De bedoeling is namelijk dat het lokale studiebureau leert uit constructieve opmerkingen en kritiek.
Meer info: www.protosh2o.org
l
3
STERK DOOR INNOVATIE EN GOED BEHEER Aquafin is een sterk bedrijf, dat zowel in binnen- als buitenland
Daarom werkt Aquafin voortdurend aan
heel wat kennis en ervaring aan te bieden heeft. Ook het beleid is
innovatieve oplossingen voor de optimalisatie
daarvan overtuigd. Vanaf p. 4 leest u hoe minister van Leefmilieu
van bestaande processen en technologieën.
en Natuur Joke Schauvliege verder werk wil maken van een
Drie thema’s zijn prioritair voor de volgende
effectieve zuivering van huishoudelijk afvalwater in Vlaanderen.
vijf jaar: inspelen op de gevolgen van de
Een belangrijk instrument om de performantie van de voorziene
klimaatverandering, integraal waterbeheer
infrastructuur te meten, zijn de ecologische indicatoren die vier
en asset management van het rioolstelsel.
jaar geleden werden vastgelegd. Uit de analyse van de meetgegevens
Want door vooruit te denken, blijft Aquafin
van 2007 en 2008, blijkt dat Aquafin het collectorenstelsel en de
een belangrijke partner voor het Vlaamse
zuiveringsinstallaties volgens de verwachtingen beheert. In 2009
Gewest en de gemeenten in de uitvoering
werd zelfs de grootste hoeveelheid vuilvracht tot nog toe naar
van hun waterzuiveringsbeleid.
de zuiveringsinstallaties getransporteerd én er ook verwijderd. Stilstaan is echter achteruitgaan.
Luc Bossyns
© Protos
Gedelegeerd bestuurder
l
4
MINISTER VAN LEEFMILIEU EN NATUUR SCHAUVLIEGE:
‘VLAANDEREN MOET ZICH DURVEN METEN MET INTERNATIONALE REGIO’S’ “Op de realisaties van de afgelopen 20 jaar mag Vlaanderen trots zijn.”
Fotograaf: Philip Vanoutrive
De inhaaloperatie die Vlaanderen moest uitvoeren
Om te kunnen voldoen aan de Europese richtlijnen inzake water, nam het Vlaams Gewest de voorbije vijf jaar extra maatregelen.
voor de uitbouw van de zuiveringsinfrastructuur voor
Die moesten zorgen voor een versnelde uitvoer van de resterende projecten voor de uitbouw van de zuiveringsinfrastructuur.
huishoudelijk afvalwater, is bijna achter de rug.
De werken die de lozingspunten met de grootste vuilvracht aansloten, kregen voorrang. De doorlooptijd van projecten werd
Vlaams Minister van Leefmilieu en Natuur
waar mogelijk ingekort en de uitvoering ervan werd strak opgevolgd. De hele watersector werd in 2005 gereorganiseerd door toenmalig
Joke Schauvliege licht toe hoe zij de toekomst ziet,
minister van Leefmilieu Kris Peeters. Zijn opvolgster Hilde Crevits hevelde de uitvoer van een deel van de gemeentelijke projecten
en vindt dat Vlaanderen best ambitieus mag zijn.
over naar het Vlaams Gewest, voor uitvoering door Aquafin.
5
Er was toezicht op de opmaak van de zoneringsplannen, die vast-
jaren rioleringswerken uitgevoerd. Vandaag zijn in het Vlaamse
leggen waar het gewest of de gemeenten nog projecten moeten
Gewest alle zuiveringsinstallaties in de grote agglomeraties
uitvoeren. Het is nu aan minister Joke Schauvliege om Vlaanderen
in gebruik genomen en beschikken we over 99 procent
verder los te rukken uit een moeizaam waterzuiveringsverleden
van onze aansluitingen van afvalwater op de zuiverings-
en het actieplan voor de toekomst uit te werken.
installaties. In de kleinere agglomeraties zal de laatste ontbrekende zuiveringsinstallatie operationeel zijn eind 2011. Midden 2012 zullen de laatste collectoren aangelegd zijn
Vlaanderen en de Europese richtlijnen
en voldoen we volledig aan de richtlijn Stedelijk Afvalwater. In het Waalse en Brussels Hoofdstedelijke Gewest zal deze
Ondanks de inspanningen van het Vlaams Gewest, is België
operatie langer duren. Als de Europese Commissie dus verdere
verschillende keren in gebreke gesteld voor de uitvoering van
stappen zou ondernemen tegen de lidstaat België, is het
de richtlijn Stedelijk Afvalwater. Riskeert het Vlaamse Gewest
inderdaad mogelijk dat we ondanks onze zéér beperkte niet-
nu boetes?
conformiteit als Vlaams Gewest toch mee een boete riskeren.”
Joke Schauvliege: “Binnen de staat België zijn de gewesten verantwoordelijk voor de sanering van het afvalwater van hun
Welke instanties zijn verantwoordelijk voor de uitvoering
burgers. Maar Europa erkent enkel de lidstaten als aanspreekpunt,
van de kaderrichtlijn Water?
niet de gewesten. Volgens de richtlijn Stedelijk Afvalwater heeft elk
Joke Schauvliege: “Daar zijn verschillende partijen bij
gewest een aantal agglomeraties. Dit zijn afgebakende gebieden
betrokken. Ieder gewest is verantwoordelijk om op zijn
van geconcentreerde bewoning en industrie. De Europese Commissie
grondgebied te zorgen voor een goede toestand van het
beoordeelt of die agglomeraties al dan niet voorzien zijn van
oppervlakte- en grondwater. De federale overheid heeft
rioleringen, collectoren en goed werkende zuiveringsinstallaties.
de bevoegdheid om hetzelfde te doen voor overgangswateren,
Het afvalwater van alle agglomeraties groter dan 10.000 inwoners-
zoals de Noordzee. Bijkomend vraagt Europa ook nog
equivalenten moest tegen eind 1998 ingezameld en gezuiverd
coördinatie tussen de lidstaten/regio’s die deel uitmaken van
worden. Voor agglomeraties met een grootte tussen 2.000 en
internationale stroomgebieden. Voor Vlaanderen zijn dit
10.000 inwonersequivalenten moest dat eind 2005 gebeurd zijn.
de Schelde en de Maas. Daarvoor pleegt Vlaanderen overleg
In de brieven en nota’s aan het Koninkrijk België in het kader van
met de andere gewesten, de federale overheid en met
de lopende veroordelingsprocedure, heeft de Europese Commissie
buurlanden Nederland, Frankrijk, Luxemburg en Duitsland.
wel altijd een stand van zaken per gewest opgenomen. Op deze wijze
In Vlaanderen is de coördinatiecommissie Internationaal
wordt de verantwoordelijkheid per gewest dus toch enigszins geduid.”
Waterbeleid de bevoegde autoriteit. Voor de internationale stroomgebiedsdistricten zijn dat de Maascommissie en
“Ik hoop natuurlijk dat Europa rekening wil houden met onze
de Scheldecommissie.”
voorgeschiedenis. Het Vlaamse Gewest kampte op het moment dat de richtlijn van kracht werd, met een enorme achterstand in
Hoe doet Vlaanderen het op het gebied van water-
de uitbouw van de collectieve waterzuiveringsinfrastructuur.
zuivering in vergelijking met de buurlanden?
Amper 30% van alle huishoudelijke afvalwater werd toen gezuiverd.
Joke Schauvliege: “Voor de verwijdering van stikstof en
De termijnen die de richtlijn vooropstelde, waren voor Vlaanderen
fosfor uit het afvalwater, zitten we bij de Europese top.
gewoon niet haalbaar. Het gewest moest bij de uitvoering van
Die nutriënten worden verwijderd op alle zuiveringsinstallaties
de projecten voor waterzuivering ook rekening houden met
die het afvalwater van meer dan 2.000 inwonersequivalenten
de historisch gegroeide ruimtelijke ordening in Vlaanderen. De lint-
behandelen. Volgens de richtlijn Stedelijk Afvalwater is dat
bebouwing, versnippering van wooneenheden en de geringe
alleen verplicht in agglomeraties groter dan 10.000 inwoners-
bouwdichtheid van percelen, maakt de scheiding tussen afval- en
equivalent. Vlaanderen heeft door die extra inspanning
regenwater, het transport van afvalwater en andere gerelateerde
de waterkwaliteit ook in kleinere en kwetsbaardere
werken veel omvangrijker en duurder dan in onze buurlanden.”
bovenlopen gunstig beïnvloed. Daarnaast kunnen onze zuiveringsinstallaties een debiet behandelen tot zes keer
“Het is natuurlijk absoluut noodzakelijk om als zeer dicht bebouwde
de hoeveelheid water die bij droog weer wordt aangevoerd.
regio een duurzaam waterbeleid te voeren. Vlaanderen heeft dus
Ook dat is op Europees niveau een topprestatie.”
zeker niet stilgezeten. In bijna alle gemeenten werden de voorbije
u
6
Waterzuivering binnen de watersector
bijdrage van de drinkwaterverbruikers werkelijk gebruikt wordt voor investeringen in de waterzuiveringsinfrastructuur. Ten tweede moeten we alle beschikbare middelen efficiënt
Hoe wilt u de verdere uitbouw van de
besteden. De gebiedsdekkende uitvoeringsplannen die nu in
gemeentelijke zuiveringsinfrastructuur en
opmaak zijn, zullen ons tonen welke investeringen de volgende
de optimalisatie van de bovengemeentelijke
jaren prioritair zijn. Ten derde maken we werk van een ecologisch
infrastructuur aanpakken?
indicatorenkader, dat de functionering van de gemeentelijke en bovengemeentelijke zuiveringsinfrastructuur onder de loep
Joke Schauvliege: “Door het invoeren van
neemt. Dat kader moet het mogelijk maken de knelpunten in
het begrip ‘saneringsplicht’ in 2005, kregen
de infrastructuur bloot te leggen en gepaste oplossingen uit
de drinkwatermaatschappijen ook een rol in
te werken.”
de sanering van het geleverde drinkwater. We willen voor transparantie zorgen door te
Welke rol ziet u voor Aquafin weggelegd binnen het integrale
focussen op drie zaken. Ten eerste door er
waterbeheer?
nauwlettend op toe te zien dat de sanerings-
Joke Schauvliege: “Ik werk aan een adaptatieplan om Vlaanderen voor te bereiden op de effecten van de klimaatsverandering. Periodes van droogte en overvloedige neerslag zullen namelijk steeds vaker voorkomen. We moeten dus stelsels uitbouwen voor de afvoer van regenwater, via een herwaardering van bestaande grachten en de aanleg van strategische collectoren voor het transport van regenwater. Aquafin moet dus zeker verder inzetten op de uitbouw van gescheiden stelsels voor de afvoer van afval- en hemelwater, en waar mogelijk zorgen voor een plaatselijke infiltratie van het regenwater in de grond. Ook bij de uitvoering van commerciële projecten voor de gemeenten, moet Aquafin aandacht besteden aan de afvoer van regenwater, via een herwaardering van het lokale grachtenstelsel.” Aquafin heeft de voorbije twee decennia een enorme kennis opgebouwd. Hoe wilt u de knowhow van dit bedrijf verder valoriseren? Joke Schauvliege: “We moeten ons via internationale benchmark durven meten met andere landen of regio’s. Voor mij is het belangrijk dat de overheid actief meewerkt aan de internationale
RUIM 2000 PROJECTEN AFGEWERKT
overdracht, valorisatie en verspreiding van milieu-expertise. Aquafin heeft troeven die via commerciële opdrachten in het
Eind 2009 had Aquafin 2043 projecten opgeleverd, voor een
buitenland benut kunnen worden: expertise opgebouwd door
waarde van 2,657 miljard euro. 244 projecten waren gegund en
jarenlange ervaring, de kracht om te innoveren, te vernieuwen
aanbesteed voor 386,09 miljoen euro. 765 projecten waren in
en een goed beheer van de waterzuiveringsinstallaties. Op de
ontwerp, voor een bedrag van 829,23 miljoen euro.
realisaties van de voorbije 20 jaar mogen we in Vlaanderen trots zijn.”
In 2009 is de terugbetalingstermijn voor alle bouwkundige projecten verlengd van 15 jaar tot 30 jaar, een termijn die meer in overeenstemming is met die in onze buurlanden. Zo wordt de waterzuiveringsfactuur die de drinkwatermaatschappijen moeten betalen onder controle gehouden, terwijl er toch ruimte blijft voor nieuwe projecten.
l
7
RECORDVUILVRACHT VERWIJDERD IN 2009 In 2009 werd de grootste vuilvracht tot nog toe naar de zuiveringsinstallaties van Aquafin gevoerd én verwijderd. Het huishoudelijk afvalwater dat het bedrijf zuiverde, behaalde bovendien een goede kwaliteit.
In 2009 lag het percentage zuiveringsinstallaties
De zuiveringsinstallaties van Aquafin behandelen op het moment
dat voldeed aan alle normen iets lager dan
een vuilvracht van zo’n 4,6 miljoen inwoners.
s
in 2008, maar Aquafin haalde wel het tweede beste resultaat. 223 zuiveringsinstallaties
Effectieve waterzuivering
(95,7%) voldeden aan alle opgelegde normen. Vijf installaties voldeden niet aan de normen
Per gemeten parameter wordt de vuilvracht berekend die op
voor gezuiverd afvalwater van de Europese
de zuiveringsinstallaties verwijderd werd. Dat gebeurt door het
richtlijn Stedelijk Afvalwater. Nog vijf andere
verschil te tellen tussen de biologisch behandelde vuilvracht en
installaties voldeden niet aan de strengere
de restvuilvracht die nog geloosd wordt. Ten opzichte van 2008
Vlaamse normen voor de verwijderings-
stegen de verwijderde vuilvrachten, uitgedrukt in 1.000 ton/jaar,
percentages van de gemeten parameters.
aanzienlijk. Koplopers waren de parameters CZV (+ 11%), stikstof (+ 10%) en BZV (+ 9%). Ook fosfor en zwevende stoffen stegen
“Deze positieve jaarresultaten zijn te danken aan
dit jaar met ruim 5%.
een combinatie van factoren”, weet Erik Poppe, directeur Operaties. “De bijkomende investeringen
Erik Poppe: “Die stijging is een gevolg van de toename van
in de uitbouw van riool- en collectorenstelsels en
de vuilvrachten in het aangevoerde rioolwater ten opzichte van
de optimalisatie of nieuwbouw van zuiverings-
2008. Hoewel de aangevoerde vuilvracht groter was, konden we
installaties hebben uiteraard een gunstig effect.
door een effectieve zuivering ook de restvrachten verminderen die
Dat is ook het geval voor de afkoppeling van
nog in het oppervlaktewater geloosd worden, behalve voor de
de riolering van neerslag-, grond- en oppervlakte-
parameter fosfor. Daarvoor bleven de resultaten constant. Als we
water. Op de zuiveringsinstallaties hebben we
de verwijderde biologische vuilvracht delen door de totale
verder geïnvesteerd in de plaatsing van online
behandelde biologische vuilvracht, zien we voor alle parameters
meettoestellen, om het zuiveringsproces meteen te
een toegenomen verwijderingspercentage, en zelfs nieuwe
kunnen bijsturen. Maar de weersomstandigheden
jaarrecords. Het verwijderingspercentage voor stikstof steeg met
in 2009 speelden net zozeer een rol. Onze zuiverings-
2% tot 79%, en dat voor CZV met 1% tot 90%. De percentages
resultaten zijn immers deels weersafhankelijk. ”
voor de andere parameters stegen lichtjes tot 97% voor BZV, 95% voor zwevende stoffen en 85% voor fosfor.”
u
8
s
Erik Poppe, directeur Operaties: “Door een goede sturing van het zuiveringsproces verbetert de kwaliteit van het gezuiverde water en vermindert het chemicaliënen energieverbruik.”
Minder verdunning van het afvalwater
NORMEN VOOR GEZUIVERD HUISHOUDELIJK AFVALWATER
Het rioolwater dat naar de zuiveringsinstallaties gevoerd werd, was in 2009 geconcentreerder dan in
De kwaliteit van het water dat Aquafin gezuiverd heeft, wordt
2008. De gemiddelde BZV-concentratie nam toe met
beoordeeld op basis van vijf parameters. Voor die parameters
bijna 15%, na een eerdere stijging met 18% in 2008.
zijn er Europese en (nog strengere) Vlaamse normen.
“Schoon water dat op de riolering zit, verdunt het
Ze variëren volgens de grootte van de agglomeratie waarvoor
afvalwater dat op de zuiveringsinstallaties toekomt,”
de zuiveringsinstallatie gebouwd is.
verklaart Erik Poppe. “Door het bijkomende debiet gaan ook de overstorten op het rioolstelsel vaker werken.
Het biologische zuurstofverbruik van het behandelde water
Zo komt er sneller ongezuiverd water in onze waterlopen
geeft aan hoeveel zuurstof bacteriën nodig hebben om op
terecht. Het extra water zorgt bovendien nog eens
5 dagen tijd bij 20° C de organische vuilvracht in 1 liter water
voor meer pompkosten op de zuiveringsinstallaties en
af te breken. Als dat zuurstofverbruik hoog ligt, ontwikkelen
de tussenliggende pompstations. Hoe minder schoon
de bacteriën in het water zich zo snel dat het risico bestaat dat
water in het rioolstelsel, hoe beter, dus.”
ze door hun ademhaling alle zuurstof uit het water opnemen. Het chemische zuurstofverbruik geeft aan hoeveel zuurstof er
De gemiddelde concentraties van de gemeten
nodig is om de aanwezige vuilvracht volledig te oxideren.
parameters in het gezuiverde afvalwater zijn sinds 1997 sterk verbeterd. Vooral voor de parameter BZV is
Zwevende stoffen zijn niet oplosbare stoffen, die maar in
de vooruitgang aanzienlijk. “In 2009 lag voor 89,3% van
beperkte mate in het gezuiverde afvalwater mogen achterblijven.
de zuiveringsinstallaties het gemiddelde biologische
Stikstof en fosfor moeten uit het afvalwater worden
zuurstofverbruik van het behandelde water beneden
verwijderd, omdat ze een explosieve algenbloei op gang
de 5 mg/l, terwijl de grenswaarde 25 mg/l is. De afbraak
kunnen brengen. ’s Nachts onttrekken deze algen zuurstof
van de restvuilvracht in de waterlopen, vraagt dus
aan het water, waardoor vissen, waterplanten en andere
steeds minder zuurstof.”
organismen het moeilijk krijgen om te ademen.
MEER AFVALWATER GEZUIVERD In 2009 werden de nieuw gebouwde installaties in Vlamertinge, Ledegem, Tervuren, Asse, Sint-Laureins (RWZI Watervliet) en Melle aan het Vlaamse Gewest opgeleverd. Ook de renovatiewerken aan de zuiveringsinstallaties in Rillaar, Hulshout en Lo werden opgeleverd. In Adinkerke werd de bestaande zuiveringsinstallatie volledig vervangen door een nieuwe installatie.
l
9
Verwijderde vuilvracht en zuiveringsrendement van alle rioolwaterzuiveringsinstallaties
65
90
60
85
80
100
110
95
100
90
90
85
80
80
‘00 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09
‘00 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09
Chemisch zuurstofverbruik
Stikstof
200
190
95
180 90 170 85
160
Verwijderde vuilvracht (in 1.000 ton/jaar)
100
80
150
Verwijderingspercentage
95
120
20
80
18
75
16
70
14
65
12
60
10
55
8
50
Verwijderingspercentage
70
Verwijderde vuilvracht (in 1.000 ton/jaar)
100 Verwijderingspercentage
75
55
Verwijderde vuilvracht (in 1.000 ton/jaar)
Zwevende stoffen
Verwijderingspercentage
Verwijderde vuilvracht (in 1.000 ton/jaar)
Biologisch zuurstofverbruik
‘00 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09
‘00 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09
Fosfor 3,0
90
85 2,7 80 2,4 75
Verwijderingspercentage
Verwijderde vuilvracht (in 1.000 ton/jaar)
n
Verwijderde vuilvracht
l Zuiveringsrendement
Per gemeten parameter (BZV, CZV, zwevende stoffen, stikstof en fosfor) wordt het verschil bepaald tussen de biologisch behandelde vuilvracht en de vuilvracht die nog geloosd wordt na biologische zuivering. Het verschil is de verwijderde vuilvracht,
70
2,1 ‘00 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09
aangegeven in 1.000 ton/jaar. Het verwijderingspercentage is gelijk aan de tijdens de biologische behandeling verwijderde vuilvracht, gedeeld door de totale biologisch behandelde vuilvracht.
10
AQUAFIN IS VAN NIEUW WATERZUIV Wereldwijd komen de zoetwatervoorraden steeds meer onder druk te staan. Europese richtlijnen bewaken nauwgezet de kwaliteit van oppervlakte- en grondwater. Te verwachten valt dat de regelgeving de volgende jaren alleen maar strenger zal worden. Om te anticiperen op nieuwe normen, testte Aquafin verschillende nieuwe (na)zuiveringstechnologieën voor huishoudelijk afvalwater.
Aquafin rondde zopas zijn deelname aan het Europese onderzoeks-
Ozon en actieve kool
project Neptune af. Verschillende nieuwe (na)zuiveringstechnologieën werden door een onderzoeksgroep met 15 partners vergeleken op basis
Micropolluenten zijn restanten die in hele
van hun doeltreffendheid, de benodigde oppervlakte, het energie-
kleine hoeveelheden voorkomen in afvalwater,
verbruik en hun milieu-impact. De resultaten werden in januari in Gent
zoals hormonen van ‘de pil’, antibiotica,
voorgesteld aan eindgebruikers van waterzuiveringstechnologieën
pijnstillers, ontstekingsremmers en contrast-
uit de waterschappen, de industrie en de medische sector,
vloeistoffen. “Deze stoffen zijn nog maar heel
onderzoekers en beleidsmakers.
recent meetbaar op analytische wijze, maar op bepaalde waterlopen kunnen ze zelfs in heel
De huidige installaties voor de zuivering van huishoudelijk afval-
kleine hoeveelheden toch een invloed hebben.
water, die Aquafin in Vlaanderen bouwt en beheert, zijn bedoeld voor
Bijvoorbeeld op een beek met een klein debiet
de verwijdering van biologische en chemische stoffen zoals stikstof
en veel vis en andere waterorganismen,” voegt
en fosfor. “En ze doen precies waarvoor ze ontworpen zijn”, weet
Marjolein Weemaes toe.
Marjolein Weemaes, projectleidster Neptune bij Aquafin. “Het water dat op onze zuiveringsinstallaties behandeld is, voldoet aan alle
Om zulke micropolluenten te verwijderen
wettelijke normen. Maar om tijdig te kunnen inspelen op eventuele
moeten andere zuiveringstechnieken gebruikt
nieuwe, verdergaande normen om het schadelijke effect van andere
worden dan de nu gangbare. Ozon en actieve
stoffen op allerlei organismen te verlagen, hebben we nu al onderzoek
kool zijn binnen het onderzoeksprogramma
gedaan naar de mogelijkheden om zogenaamde micropolluenten te
Neptune getest en ondertussen marktklaar.
verwijderen. Aquafin is klaar om nieuwe zuiveringstechnieken in te
Ze verwijderen deze stoffen nagenoeg volledig.
zetten, zodra er op Europees niveau een wettelijk kader is.”
11
KLAAR VOOR TOEPASSING E TECHNOLOGIEËN VOOR ERING
“Het is nu aan het beleid om te beslissen waar
ALTERNATIEVE SLIBVERWERKING
en wanneer ze moeten ingezet worden,” aldus Boudewijn Van De Steene, Commercieel
In Gent werden enkele veelbelovende piloot-
directeur bij Aquafin, “en dat is wat ons
projecten voorgesteld om afvalwater en de resten
betreft bij voorkeur daar waar de combinatie
van afvalwaterzuivering duurzamer te verwerken.
kosten versus milieu-impact het gunstigste is.”
Zo gebeuren er al testen met bio-elektrische brandstofcellen die uit afvalwater waardevolle
Bij elke geteste technologie werd niet alleen
chemische stoffen maken, zoals natriumhydroxide
het resultaat op de waterloop, maar ook
(dat o.a. voor de productie van zeep gebruikt wordt)
het energie- en grondstoffenverbruik onder
of waterperoxide (een bleek- en desinfectiemiddel).
de loep genomen. De milieu-impact van een
Een Zweeds onderzoeksteam stelde bio-plastic (PHA
zuiveringsinstallatie verlagen én de kosten
of polyhydroxyalkanoaat) uit slib voor. Een andere
van de bedrijfsvoering verminderen, kunnen
mogelijkheid is pyrolyse van slib, waardoor gas
zelfs prima samengaan. Dankzij nieuwe
met een hoge calorische waarde ontstaat,
een project van
technologieën en nieuwe methodes van
waarvan slechts een niet-toxisch residu overblijft.
Anoxkaldnes
s
Bio-plastic uit slib,
monitoring en controle, vraagt het waterzuiveringsproces steeds minder energie
“Natuurlijk maakt Aquafin nu ook al nuttig gebruik van restslib,”
en grondstoffen. Op dat laatste domein
verduidelijkt Boudewijn Van De Steene, “het wordt gedroogd tot korrels
behoort Aquafin trouwens bij de koplopers
waarmee energie wordt opgewekt, en het wordt ook vergist tot biogas.
in Europa.
De nieuwe techologieën die in Gent voorgesteld werden, kunnen wel
l
uitgroeien tot zeer interessante alternatieven.”
12
RioP VERSNELT REALISATIE GEMEENTELIJKE SANERING Binnen RioP werken de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening
Geen opgedrongen solidariteit “RioP is het logisch vervolg op RioAct”, duidt Bernard Breda, directeur-generaal van VMW. “We spelen er enerzijds mee in op
(VMW) en Aquafin nauw samen om
een vraag die vanuit onze vennoten zelf komt. Gemeenten die aarzelden om de activa van het stelsel uit handen te geven, houden
het rioleringsbeheer in de aangesloten
met RioP een stevige voet tussen de deur via mandaten in de provinciale comités en in technische comités. Anderzijds zullen
gemeenten optimaal uit te bouwen.
we de uitvoering van projecten beter kunnen plannen. Dat zal de praktische organisatie en bijgevolg ook de klant alleen maar
Sinds de oprichting eind vorig jaar,
ten goede komen.”
zijn al 11 gemeenten tot dit samenwerkingsverband toegetreden.
In RioAct, het eerste samenwerkingsverband tussen VMW en Aquafin, vinden de gemeenten een professionele partner die hen helpt bij de uitbouw en het beheer van het rioleringsstelsel. De gemeente kan kiezen welke diensten ze wel of niet uitbesteedt aan RioAct. RioP gaat een stap verder. De gemeente brengt haar riolering in, terwijl VMW en
“We onderscheiden ons van de concurrentie op een belangrijk
Aquafin samen het beheer en de uitbouw
punt”, voegt Boudewijn Van De Steene toe, commercieel directeur
van het rioleringsnet integraal voor hun
van Aquafin. “RioP is geen solidair model, wat betekent dat we
rekening nemen. In ruil daarvoor ontvangt
de inkomsten uit één gemeente ook enkel investeren in die gemeente.
de gemeente een financiële compensatie,
Dat wordt door onze klanten enorm gewaardeerd.”
berekend op de te verwachten inkomsten uit de saneringsbijdrage van de drink-
Het is er voor de Vlaamse gemeenten de laatste jaren niet
watergebruikers en versleuteld volgens
makkelijker op geworden. De financiële druk even terzijde
de rioleringsgraad en de ouderdom van
gelaten, stellen zich ook steeds meer organisatorische en
het stelsel. Die compensatie bestaat voor
technische obstakels. Moet de lijn van gescheiden stelsels altijd en
minimum 15% en maximum 25% uit cash
overal voor 100% gevolgd worden? Wanneer is een drukriolering
en voor de rest uit aandelen in RioP.
aangewezen? Wat met de plaatsing van individuele installaties voor afvalwaterzuivering, en de vervaging van de grens tussen individuele en collectieve zuivering? Rioleringsbeheer is echt een specialisme geworden.
13
s
PARTNER VOOR DE VLAAMSE GEMEENTEN
Boudewijn Van De Steene (rechts) en Bernard Breda (ernaast): “De sterkte van RioP ligt in de synergie tussen VMW en Aquafin. Beide bedrijven doen alleen waar ze goed in zijn.”
Aquafin biedt zijn diensten aan voor de uitbouw en het beheer “Willen we de Kaderrichtlijn Water niet alleen realiseren maar in
van het gemeentelijke stelsel. Met bijna twintig jaar ervaring,
de toekomst blijven vasthouden, dan is specialisatie van cruciaal
is het bedrijf de sterkste partner voor de uittekening van een
belang”, voorspelt Breda. “Toen wij naast de productie van
aanpak op lange termijn. Want rioolbeheer is een vak op zich.
drinkwater ook geconfronteerd werden met de sanering van het afvalwater, wilden wij niet van nul beginnen. Aquafin was voor ons
Een stad of gemeente kan kiezen voor een rechtstreekse
de voor de hand liggende partner. We zijn elk de grootste in ons
samenwerking met Aquafin via een concessie, of via een
vakgebied én we delen een sterke band met het Vlaamse Gewest.”
toewijzing van losse opdrachten.
“Vóór RioAct werkte Aquafin enkel met VMW samen in onderzoeks-
Een andere optie is instappen in de samenwerkingsverbanden
projecten via SVW, de Samenwerking Vlaams Water”, pikt Van
die Aquafin heeft met drinkwatermaatschappijen AWW (Ri-Ant),
De Steene in. “Ondertussen zijn onze opdrachten naar elkaar
VMW (RioAct en RioP) en Vivaqua.
toegegroeid, maar in onze samenwerking doet elke partij waar ze goed in is. Aquafin heeft bijvoorbeeld weinig ervaring met de burger als klant, terwijl VMW al heel lang over een klantencontactcenter beschikt. Onze knowhow rond modellering en visiebepaling inzake afvalwater is dan weer onbekend terrein voor VMW. De synergie tussen die twee polen is onze belangrijkste troef.” Voorlopig is RioP enkel actief in de provincies Oost- en WestVlaanderen, maar een uitbreiding zit er aan te komen.
l
14
BANC D’ARGUIN WINTERPARADIJS VOOR MILJOENEN VOGELS De Banc d’Arguin is het belangrijkste broedgebied voor vogels aan de Atlantische kustlijn en het rijkste visgebied van de Westafrikaanse kust. Het park heeft een oppervlakte van 2 miljoen ha en behoort tot het werelderfgoed van UNESCO. Het strekt zich uit over een lengte van 180 km, tot 60 km in de ondiepe zee en landinwaards tot 35 km tot in de Sahara. Door zijn ligging half in de woestijn, half langs de kust, bestaat
Wadende flamingo’s
het uit zandduinen, moerasgebied, slikken, schorren, kleine eilandjes en uitgestrekte ondiepe kustwateren.
Een visser is bereid om een ganse dag met me uit te varen tot aan de rijkste
Meer dan twee miljoen vogels die hun thuishaven hebben in
vogelgebieden, een drietal uren van de
Eurazie en Noord-Amerika, brengen de winter door in dit
kust verwijderd. Met mijn fotospullen
voedselrijke natuurpark. Van de rosse grutto overwintert hier zo’n
bijeengepakt waad ik tot aan mijn middel
80% van de totale wereldpopulatie. Maar ook de krombek-
doorheen het zilte nat, dat, ondanks de
strandloper, de bonte strandloper, de kanoetstrandloper, de kleine
koude onderstroom, toch een kleine 20°C
strandloper en nog vele andere soorten zijn hier zéér ruim
aanvoelt. We zeilen door de ondiepe
vertegenwoordigd, met populaties die variëren van honderd-
wateren, die letterlijk krioelen van de vis.
duizenden tot vele duizenden volgens.
15
Banc d’ Arguin, een natuurpark in Mauritanië,
Tennismatch
is een topbestemming voor iedere gedreven vogelaar.
We varen verder, tot ik mijn kapitein laat aanmeren op een 50 meter van de punt van het eiland. Een grote groep baltsende dunbek-
Miljoenen vogels komen hier elk jaar overwinteren,
meeuwen glinstert er roze in de zon, in het gezelschap van enkele honderden zwartrokken. Op de punt hebben zich een paar duizend
waaronder verschillende Europese soorten.
pelikanen genesteld, die als reuzen afsteken tegenover de kleine dwergaalscholvers. Ik lijk op de eerste rij van een spectaculaire
Via een vriend die in een reisbureau werkt,
natuurfilm te zitten. Vogels komen in wolken van honderden en duizenden aangevlogen. Kleine en grote zilverreigers, blauwe
kreeg ik de kans om op uitnodiging van
en zwarte, Europese en Afrikaanse lepelaars, kleine en grote roze flamingo’s, aalscholvers in alle maten en gewichten en duizenden
de Mauritaanse overheid dit unieke park
en nog eens duizenden steltlopers die zwarte vlekken op het eiland vormen. De kleine bonte strandlopers, de krombekken en
te verkennen.
de ruitertjes zijn de snelheidsduivels die onaangekondigd voorbij suizen. De pelikanen zijn de gratieuze gevleugelden. Ook al vliegen er honderd op een rij, ze zullen precies dezelfde beweging uitvoeren
Tekst en fotografie: Misjel Decleer
en in hetzelfde ritme vliegen. De zeilen zijn intussen neergelaten en ik heb me met statief op de voorboeg gezet. Daar draai ik, als bij een tennismatch, het hoofd van links naar rechts om het spektakel, dat enkele uren aanhoudt, te volgen. Hele drommen vogels blijven de kolonies aanvullen. Op een spitse zandbank, op de ultieme westpunt van het eiland, komen de sternen neer. Een achttal soorten broeden of overwinteren hier. Van de schichtige en heftige dwergsterntjes, die constant als kamikazes in het water plonsen, tot de reuzensterns met hun stevige knalrode snavel, langzame vlucht en kraaiachtige roep. Maar ook heel wat koningssterns, lachsterns, grote sterns en moerassterns maken deel uit van het gezelschap. Normaal streef ik zeer precies naar perfectie bij elke opname, maar nu blijft de motor van de camera ratelen.
Vooral enorme scholen harder vlieden voorbij in langgerekte slierten,
Als het getij zakt, vertrekken de vogels weer, eerst de soorten met
of stuiven boven het wateroppervlak uit wanneer ze belaagd
de langste waadpoten. Op de terugweg, terwijl ik op het voordek
worden door één of andere rover. Ofwel zien we de zandige bodem,
zit, voel ik me de kapitein van de Banc d’Arguin, genietend van
die nauwelijks een meter diep lijkt, ofwel vormt de bodem een
één der meest productieve zeeën ter wereld.
l
oneindige sliert van zeegroene zeegrassen. Het is te gek, maar midden op zee waden flamingo’s door het water, terwijl horden pelikanen af en aan vliegen. Na ongeveer tweeënhalf
WINNAARS WEDSTRIJD AQUA 2009/4
uur zeilen wijst ‘le capitaine’ me het eiland Arel aan, één van de beste locaties om vogels te observeren. Honderden Afrikaanse
In het vorige nummer van Aqua verlootten we 5 exemplaren
aalscholvers en dwergaalscholvers sieren er de oevers. In een lint,
van Onze kust anders bekeken, een prachtig fotoboek van
op een uithoek van het eiland, hebben zich duizenden Europese
Misjel Decleer en Jan Seys. De gelukkige winnaars zijn A. Soete
lepelaars verzameld. Intussen razen wolken vogels door de lucht,
(Gijzelbrechtegem), D. Peeters (Wolvertem), P. Decuypere
op weg naar hoger gelegen plaatsen, om het opkomende tij te
(Heist aan Zee), R. Stevens (Schendelbeke) en T. Van den Schoor
ontvluchten. Vooral de steltlopers zijn uitgebreid vertegenwoordigd.
(Geel). Zij vinden binnenkort elk een exemplaar in de bus.
Regenwulpen, kanoeten en rosse grutto’s strijken neer met honderden tegelijk, en hun aantallen groeien uit tot vele duizenden.
16
ECOLOGISCH INDICATORENKADER MEET DE PRESTATIES VAN AQUAFIN Om toe te zien op de werking van de zuiverings-
De performantie van kleinere installaties zal gemeten worden als de waterloop waarin het gezuiverde afvalwater geloosd wordt
infrastructuur in Vlaanderen, werkte de Vlaamse
heel gevoelig is, of kwalitatief niet verbetert zoals verwacht.
Milieumaatschappij in samenwerking met Aquafin
Uit de resultaten voor meetjaar 2008, blijkt dat Aquafin de goede score van eerste meetjaar 2007 nog licht verbeterd heeft. Dat is
een indicatorenkader uit. Uit de resultaten blijkt dat
voornamelijk het resultaat van een iets betere zuivering en een betere score voor continue bedrijfsvoering. Aandachtspunt blijft
de bovengemeentelijke infrastructuur goed wordt
wel de veelvuldige overstortwerking, hoofdzakelijk veroorzaakt door verdunning in gemeentelijke stelsels. Voor de gemeenten
beheerd. De recentste cijfers tonen zelfs nog een lichte
is er een specifiek indicatorenkader in de maak, waarmee zal worden nagegaan of het lokale rioolnetwerk goed beheerd wordt.
vooruitgang ten opzichte van het eerste meetjaar.
De VMM zal de resultaten van de performantie-indicatoren van Aquafin dan ook verder met de lokale besturen opnemen.
l
Om ecologische performantie-indicatoren uit te werken, vertaalde de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) de opdracht van Aquafin naar vijf indicatoren: functioneren de belangrijke pompstations op het rioolstelsel zoals het moet; werken de overstorten op het rioolstelsel niet meer dan verwacht; wordt de capaciteit van de pompen en vijzels van de rioolwaterzuiveringsinstallaties voldoende benut; wordt het water daar voldoende gezuiverd; en speelt Aquafin goed in op incidenten die zich voordoen in de waterzuiveringsinfrastructuur. Op de werking van de overstorten wordt Aquafin wel niet beoordeeld. Die is vaak het gevolg van factoren waar het bedrijf geen volledige impact op heeft, zoals de verdunning in het rioolstelsel.
V.u.: Luc Bossyns, Dijkstraat 8, B-2630 Aartselaar
Op dit ogenblik worden deze indicatoren al berekend voor
Ombudsman: 0472 450 450,
[email protected] Noodnummer buiten de werkuren: 0800 16 603
56 zuiveringsgebieden. Samen omvatten ze ongeveer 60% van de Vlaamse inwoners die op de zuiveringsinfrastructuur aangesloten zijn. Elk jaar wordt het kader verder toegepast op
Aquafin NV tel. 03 450 45 11, fax 03 458 30 20,
[email protected], www.aquafin.be
een aantal nieuwe zuiveringsgebieden, die samen 10% van
Gratis abonnement op Aqua op schriftelijke aanvraag.
de huidige en geplande aansluitingen vertegenwoordigen.
Met een klik op de werf
Het ontwikkelde indicatorenkader zal op termijn toegepast worden op 129 zuiveringsgebieden, wat overeenkomt met 90% van de Vlaamse inwoners die op de zuiveringsinfrastructuur aangesloten zullen zijn. Alle zuiveringsinstallaties die een
U kan de uitvoering van de rioleringsprojecten van Aquafin opvolgen via www.aquafin.be, onder 'werken per gemeente'. Bibliotheek Aquafin: tel. 03 450 44 43
vuilvracht van meer dan 10.000 inwonersequivalent behandelen,
Aqua wordt gedrukt op milieu-vriendelijk papier.
zullen binnen dit kader vallen.
Fotografie: Jan Locus, FotoVDB
