AQUA. In dit nummer: Papoa-Nieuw-Guinea Wunderpus Nieuwe soorten Substraatvissen En meer AZAC

AQUA AZAC

In dit nummer:  Papoa-Nieuw-Guinea  Wunderpus  Nieuwe soorten  Substraatvissen  En meer…

196

Jaargang 39 nummer 196/ verschijning twee maandelijks/ januari – februari 2012/ Uitgave van Antwerpse Zee Aquarium Club

Redactioneel Een nieuw jaar,

Inhoud

Weer een nieuw jaar en weer een nieuwe start. Niet dat wij iets anders gaan doen maar streven naar beter blijft ons moto. Sommige zaken zullen in het magazine blijven en andere zullen verdwijnen of veranderen. Dit eerste nummer van het nieuwe jaar staat dan ook voor verandering en nog meer voor vernieuwing. Zo zullen we het over nieuwe soorten hebben, andere naamgeving, nieuwe exporteurs en veel meer.

AZAC klap

Wereldreis

Lagere Dieren

Ook nieuw is de serie “Wereldreis”. Wij nemen u in het komende jaar, elke uitgave, mee naar een ander land. Daar bekijken we de lokale aquariumindustrie en wat deze betekend voor ons. In de eerste reeks bezoeken we Papoea-Nieuw-Guinea! Verder hebben we het over de Wunderpus en komen ook andere interessante en uitgebreide artikelen aan bod.

4

6

Papoea-Nieuw-Guinea Redactie

14

Wunderpus Redactie

Vissen

22

Nieuwe Soorten Redactie

Zee-Parels

26

Stalix Histrio Redactie

Vissen

28

Substraat Gobies

Heeft u zelf een Stuur dit dan zeker redactie! Er vallen heel wat punten verdienen voor verdienstenplan!

Volgende uitgave komen we met iets speciaal! Een nooit eerder geziene thema uitgave zal in uw brievenbus belanden. Tot nu toe kunnen we nog niets kwijt over dit project maar één ding is zeker! De roddelpers zal spreken!

J.C. Delbeek

Verdienstenplan Trivia Colofon

artikel? naar de namelijk mee te het

31 34 34

Veel leesplezier!

De redactie

.......AZAC Klap Beste A.Z.A.C-leden, Hier is het eerste woordje van 2012, eerst en vooral wil ik alle leden en hun familie een gezond en gelukkig jaar wensen. We zijn weeral een jaartje verder, en kijken tevreden terug op het voorbije A.Z.A.C-jaar. Zoals ik al eerder heb gezegd onze club werkt goed en dat hebben we vooral te danken aan onze leden, en het ledental stijgt gestaag, we hopen deze trend verder te kunnen zetten in 2012. Nog even nakaarten over de voorbije vergaderingen, ik denk toch dat we verleden jaar een gevarieerd aanbod hebben gebracht, en gaan dat dit jaar zeker ook doen. Als u deze review in de bus krijgt is er al één vergadering voorbij. Het waren wel de statuten, misschien niet zo boeiend, maar we moeten nu eenmaal deze zaken ook afhandelen. Maar na de pauze waren er toch nog interessante zaken te bekijken en dit heeft de avond dan ook nog boeiend gemaakt. Wij zijn met A.Z.A.C aangesloten bij de cultuurraad van het district Borgerhout, en hebben op hun vraag ons akkoord gegeven om mee te doen aan de grote reuzenstoet in september. Wij gaan meedoen met een praalwagen die natuurlijk betrekking heeft op onze club, wij houden jullie dan ook op de hoogte over dit evenement. Zo mijn woordje voor dit nummer zit er weer op. Vele zeewater groeten, Vele zoutwater groeten, Uw voorzitter

Roland

Uitnodiging 24.02.2012

In de maand februari gaan wij iets nieuw proberen. Aan de hand van de lijsten die u heeft ingevuld op de vorige vergadering gaan wij proberen te debatteren. Op 24 februari is het dan ook A.Z.A.C Debatteert! Een zeker niet te missen vergadering. Verder Broodjes, Tombola, Bibliotheek en Ruiltafel. Tot Vrijdag 24 februari in Zaal “De Gietschotel” in de Lodewijck van Berckenlaan 179 te Borgerhout. De deuren gaan open om 20.00h.!

AZAC 2012 -4-

Anzeige_EV_Azac_NL_NanoMarinus_A4_1183:Layout 1 26.11.2010 10:11 Seite 1

Nano Marinus Ontdek de zee... NIEUW

Het mini-rif voor iedere ruimte

Nano Marinus Cubes van Dennerle: Onderwaterwerelden in kleinformaat www.dennerle.com/nano Nano producten en complete sets zijn te verkrijgen bij uw dierenspeciaalzaak.

■ ■ ■

Gemakkelijk in te richten! Gemakkelijk te verzorgen! Gewoon mooi!

www.dennerle.com/nano

“The Last Frontier”

.......Wereldreis

Wereldreis .......



Papoea Nieuw Guinea Wie aanwezig was op de vorige ledenvergadering heeft het al gehoord. A.Z.A.C. gaat op wereldreis! Wij zijn dan wel de Antwerpse Zee Aquarium Club het kan nooit kwaad om eens buiten de landgrenzen te gaan kijken. Wie weet waar onze vissen vandaan komen? Wat als u ze zelf eens wil gaan bekijken in hun natuurlijke biotoop? Tips nodig voor de reis of is inspiratie beter? Kunnen we misschien nog tips vinden bij andere culturen? Of gewoon eens een echt leesartikel gevuld met een mix tussen cultuur en misschien wel aquacultuur? We laten ons leiden door het reizen en nemen halte in verschillende landen. We onderzoeken de aquaristiek ter plaatse en laten u meegenieten van al het schoons. Op vorige ledenvergaderingen namen we u al mee naar Bonaire, Egypte, Singapore, Miami en Atlanta. Vandaag is het tijd voor PapoeaNieuw-Guinea de aquarium toeristische plaats bij uitstek ... Mysterieus, romantisch en wild? PapoeaNieuw-Guinea ,het rechterdeel van het grote eiland Nieuw -Guinea, is één van de laatste gebieden ter wereld dat wacht op ontdekkers. Zonder enig toerisme van betekenis, vind je hier de grootste biodiversiteit onder en boven water, actieve vulkanen, paradijslijk stranden en een lieve bevolking helemaal voor jezelf. Het einde van een beschaving zoals wij die kennen en het begin van een onbekende wereld die de avontuurlijke reiziger onmiddellijk intrigeert en betovert. Befaamd als het meest cultureel diverse land ter wereld en berucht om zijn wild en woest karakter, is Papoea-Nieuw-Guinea “The Last Frontier”. Papoea Nieuw-Guinea ligt in ZuidAzië ten oosten van Indonesië en beslaat

AZAC 2012 -7-

de oostelijke helft van het eiland NieuwGuinea. Papoea-Nieuw-Guinea grenst in het noorden aan de Bismarckzee, in het oosten aan de Solomonzee, in het zuiden aan de Koraalzee, de Golf van Papoea en de Straat Torres en in het westen aan het Indonesische Irian Jaya. De oppervlakte van Papoea NieuwGuinea is 462.840 vierkante kilometer. Papoea Nieuw-Guinea is daarmee ongeveer net zo groot als Frankrijk. Globetrotters die naar PapoeaNieuw-Guinea (PNG in het kort) trekken, zullen net zoals deze wetenschappers van de ene verbazing in de andere vallen. Dit deel van Oceanië, op amper enkele uren vliegen van Australië, is de wereld zoals de meeste reizigers die nog nooit gezien hebben. Tot voor kort was PNG een land waar er uiterst weinig over geweten was. En dat terwijl het toch zeer diverse culturele en natuurlijke rijkdommen herbergt. Meer dan achthonderd verschillende bevolkingsgroepen, elk met hun eigen taal en gebruiken, zorgen als basis voor deze diversiteit. In het land worden maar liefst 823 (Papoea)talen gesproken (van de 6800 talen in de wereld)! Daarnaast vormt PNG, samen met Nieuw-Guinea het hoogste en tweede grootste eiland ter wereld. Gevormd door en bezaaid met (actieve) vulkanen en omringd door een turkooisblauwe Stille Oceaan, prachtige atollen en onaangeroerde koraalriffen. Onbekende stukken regenwoud, ellenlange deltasystemen bewoond door exotische fauna en flora waaronder ontelbare paradijsvogels. Geschiedenis Dat het in PNG niet altijd peis en vree is geweest, getuige zijn geschiedenis. Zo vind je er overblijfselen van WOII en de hevige strijd tussen Japan en Australië. In de 16e eeuw verkenden Spaanse en Portugese ontdekkingsreizigers het oostelijk deel van het eiland NieuwGuinea. Het eiland werd gekoloniseerd door de Nederlanders, maar door de komst van de Duitsers en Britten stelden zij een grens vast in het midden van het eiland. In 1884 kwam de noordelijke helft van het oostelijke deel in →

Lapan met zijn huisdier een zeeschildpad

in Duitse handen en de zuidelijke helft onder Brits bestuur. In 1906 werd Brits Nieuw-Guinea overgedragen aan Australië; het veranderde hierbij van naam en werd het Territorium van Papoea. Tijdens de Eerste Wereldoorlog bezette Australië het noordelijke Keizer Wilhelmsland. Vanaf dan werd dit deel Nieuw-Guinea genoemd. In 1949 werden beide gebieden verenigd onder de naam Territorium van Papoea en Nieuw-Guinea. In 1975 werd het land onafhankelijk onder de naam Papoea-Nieuw-Guinea. Verborgen schatten Sommigen noemen deze natie wonderlijk hallucinant en het laatste paradijs. Anderen bestempelen het eerder als hard, obscuur, ongecensureerd en té echt. De waarheid ligt waarschijnlijk ergens verborgen in het midden, tussen een grommende actieve vulkaan die weigert uit de doven en een stil hooggebergte bewoond door oogverblindende paradijsvogels. Maar liefst 38 van de 43 meest spectaculaire vogelsoorten op de wereld leven hier. Een tijdje geleden ontdekten enkele wetenschappers hoog in de bergen van PapoeaNieuw-Guinea een soort van “Lost World” waar zelfs Steven Spielberg jaloers op zou zijn. Geen dramatische ontdekking maar toch een nieuwe miniwereld met één onbekende vogelsoort en dito vlinder plus enkele kikkers en planten die nog nooit eerder werden geregistreerd. Deze “Lost World” staat nu bekend als het Foja-gebergte. Tientallen nieuwe insecten, vogels, reptielen en amfibieën werden hier ontdekt, waaronder een nieuwe soort van het vleermuizengeslacht Syconycteris, een nieuwe

Rif bij New Hannover, vol diversiteit

Prachtige paradijsvogels in het paradijs PNG

gekkosoort en een kikker met een slurfje. Nog maar zeer recent kwam er nog een speciale ontdekken bij. Onderzoekers ontdekten onderzoekers hier de kleinste gewervelde diersoort ter wereld, een kikkertje van slechts 7 à 8 millimeter lang. De donkerbruine minikikker is 'Paedophryne amauensis' genoemd, naar het dorp Amau waar het diertje is gevonden. De kikker heeft nauwelijks tenen maar wel relatief grote ogen en is vooral 's morgens en 's avonds actief met schrille geluidjes. Zelfs de uitgestorven Beck’s stormvogel werd vorig jaar terug in Papoea-Nieuw-Guinea gespot. Maar wat boven water gebeurd, gebeurd ook onder water! De riffen van PNG zijn de verborgen schatten van de oceaan. Noordelijke eilanden Wanneer we onder water op onderzoek willen starten we eerst met een boot tocht naar de noordelijke eilanden. Deze eilanden liggen in het uiterste noorden en hebben indrukwekkende namen zoals; New Hannover, New Brittain of York eilanden. Namen uit een bewogen verleden, bedacht door kolonisten die kennelijk heimwee hadden. Als we rond deze eilanden varen en de talrijke riffen onder ons heen zien voorbij komen, hebben we al snel door dat deze de meest bio diverse riffen ter wereld zijn. Een stop wordt aangedaan aan Lissenung Island, met een tweehonderd meter breed huisrif. Hier woont een Oostenrijker die een duikschool runt. Deze verteld dat wetenschappers onlangs, in één enkele ochtend, maar liefst 178 soorten koraal vonden. Dat is meer dan alle koraalsoorten in de hele Caraïben samen. We varen verder tussen de riffen door en hoe

Recent ontdekte kikker en kleinste ongewervelde op aarde

Local vangt vissen voor export

verder we komen, hoe meer schakeringen blauw en groen de zee krijgt. Boven de riffen zijn vissers in uitgeholde boomstammen met zijliggers rustig in de weer. Zij vissen met speren boven het koraal of gewoon met een lijntje. Bij het meest idyllische eilandje, waar het water zo helder is, dat het lijkt of onze boot er zweeft, meren we aan. Hier vinden we een stam die Tik Pisin spreekt. In PNG vind je meer dan tienduizend verschillende stammen. Enkele mensen van deze stam werkte voor SeaSmart. Een speciaal programma om de bevolking te helpen en vissen te exporteren voor de aquaristiek. De avond valt en we komen later terug op dit programma. Eerst bekijken waar we morgen gaan duiken, om de prachtige riffen, eens zelf te bekijken! PNG, een paradijs om te duiken Na wat denk werk is er besloten om te gaan duiken nabij Hannover eiland. De keuze is niet beperkt want de kusten van Papoea-Nieuw-Guinea zijn tezamen lang, ongerept, wit en afgeboord met een azuurblauwe zee. Even uitblazen na de cultuurshock of duiken kan in mooie resorts zoals Tuffi Dive Resort of Loloata Island Resort. Tufi ligt op een klein uurtje vliegen van Port Moresby gelegen langs tropische fjorden of rias. Nu maakt het niet zozeer uit waar je gaat, duiken en snorkelen kun je overal. “Soms is duiken hier net zoals boven water kijken,” zegt een Australische gaste en duikster, ”de visibiliteit is enorm, soms wel meer dan dertig meter ver,” Zoals de naam zelf zegt, kom je naar Tufi Dive Resort om te (leren) duiken. Maar ook niet-duikers kunnen hier enkele dagen terecht om te snorkelen, waarmee je evenveel

Amphiprion ocellaris echtpaar

Wilde stammen vind je terug op PNG

aquariumvissen kunt zien, uit te rusten aan het kleine zwembad en uitstappen te doen in de omgeving. De grote pluspunten van deze locatie zijn de vele ondiepe riffen, koraaltuinen en wraken onderwater uit WOII die allemaal in de nabijheid van het resort liggen. De resorts zijn comfortabel en goed uitgerust maar zorg er zeker voor dat je voor een kamer kiest, met zicht op de fjord. Wat dichter bij Port Moresby ligt Loloata Island Resort op zijn eigen, kleine privé-eiland. Minder luxe dan op Tufi maar veel charme en een rustig sfeer. Sommige kamers zijn gebouwd op palen boven het water terwijl andere iets hoger liggen en uitkijken over Bootless Bay. Duiken en snorkelen kan hier natuurlijk ook, zowel voor de aspirant als de viersters-duiker. Op het eiland lopen ontelbare wallaby’s rond en er zitten ook enkele tamme kangoeroes. Wel uitkijken voor de zeeslangen die zich ’s nacht op het pad begeven. Tijdens je duik of snorkel tocht zou je wel eens kunnen schrikken! Niet alles is wat het lijkt in PNG. Rare vissen en kleuren kunnen je aandacht trekken. Maar eerst wat meer over de export van vissen en koralen in PNG. Visje opsturen? Net zoals sommige dieren nog maar pas ontdekt worden in PNG, zo ook is de export van zeevissen nog niet zo lang geleden ontdekt. In 2007 werd de eerste export pas een feit. Seasmart, het eerste exportbedrijf ooit, werd opgestart. Wat eruit zag als een sprookje draaide uit in een ware nachtmerrie. Maar hiervoor gaan we eerst even terug in de tijd. →

Recent ontdekte kikker met een slurfje

.......Wereldreis Seasmart werd geboren in 2007 en was het resultaat van een samenwerking tussen het “PNG National Fisheries Authority” (NFA) en het Amerikaanse consultancy bedrijf EcoEZ. Het doel? Een gezonde, duurzame en verantwoorde zeevis- en koraalexport op te zetten in een ontwikkelingsland. Wat natuurlijk mooi meegenomen was, is dat dit land gelegen is in de prachtige koraaldriehoek. Een belangrijk detail is dat Seasmart niet zomaar een exporteur zou zijn. Ze zouden het duurzaam aanpakken. 20 lokale bewoners werden opgeleid om vissen op een verantwoorde manier te vangen. Enkel gezonde en houdbare vissen werden geëxporteerd. Daarnaast werden de visvangers niet alleen financieel geholpen, ze werden ook begeleid op gebied van financiën, hun kinderen mochten naar school en educatieve cursussen voor de bevolking werden georganiseerd. Dit was mede mogelijk door de fondsen die ze kregen van het NFA. Wat bleek er echter? De vissen rond het eiland waar ze gevestigd waren, bleken niet zomaar gewone vissen. In deze regio bleken ontzettend veel kleurvarianten voor te komen. Hierdoor geraakte de kleine organisatie in één klap wereldbekend. Het grootste voorbeeld was de Bliksem anemoonvis (Premnas biaculeatus) die de aquariumwereld door elkaar schudde en in elk magazine wel een prominente plaats kreeg. Plots kende iedereen Seasmart en was de interesse gewekt. Het gezonde verstand van de Amerikanen was om de koe meteen met de hoorns te vatten en deze aangelegenheid te gebruiken als basis voor een grote marketing campagne. Dit zou interesse, lees vraag, creëren waardoor de organisatie verzekerd was van het voortbestaan. In de USA werd vervolgens, door middel van veel reclame en beurzen, het programma positief onthaald. Dit door het duurzame label, maar ook omdat er voldaan kon worden aan speciale kleurvarianten. Echter, in 2010, werd het plots stil rond Seasmart en nieuwe export bleef uit. In eerste instantie leek dit te komen doordat de NFA zich zonder reden had teruggetrokken uit het programma, de subsidies had ingetrokken en ook nog eens een klacht had ingediend bij de rechtbank tegen de directie van Seasmart. De NFA beschuldigde de directie met het misbruiken van de subsidies voor reclame doeleinden. In hun ogen, onnodige promotie, en geld dat niet terug naar de lokale bevolking ging. Nu miste deze promotie zijn effect niet en de vraag was dan ook verschrikkelijk groot. Toch kon dit de NFA niet weerhouden en een rechtszaak kwam tot stand. Hieruit werd de beslissing genomen om Seasmart te ontmantelen en, het enigste export bedrijf uit PNG, was niet langer meer. Natuurlijk scheelde er meer dan alleen de zogenaamde “verspilde publiciteit”. Achteraf bleek dat dit de “officiële” reden was, achter de schermen speelde er veel meer. De NFA werd dan wel in Europa en de USA met de vinger nagewezen, de hele affaire bleek meer een zaak van vriendjespolitiek, bureaucratie en andere geheime zaken. De beslissing om Seasmart te ontmantelen kwam van enkele personen binnen de NFA en enkele mensen binnen EcoEZ. Het fijne ervan zal niemand weten, maar één ding was zeker; nog voor Seasmart werd opgestart was de beslissing dat dit niet lang zou duren al gemaakt. Een kwestie van persoonlijke conflicten tussen enkele individuen. Het spijtige is dat het idee prachtig was, en dat wist de NFA ook. Een voormalig medewerker bij Seasmart, Daniël Navin, die ook op straat stond, ging met de NFA rond de tafel. Hij wist de NFA ervan te overtuigen om een nieuw export bedrijf op te starten. Dit zonder overheidssteun maar als normaal bedrijf met privéfondsen. Een nieuw, gezond bedrijf, zonder politiek geld, belofte geld, of geld waar voorwaarden aan vast plakten. Het duurde niet lang of Daniël kreeg een vergunning van het NFA om te mogen exporteren en dieren te verzamelen. Hieruit bleek nogmaals dat er meer aan de hand was op politiek niveau en het NFA niet zozeer corrupt was. Het waren in de tijd van Seasmart, orders van hogerhand… Het nieuwe bedrijf werd gedoopt als EcoAquariums en startte in 2011. Desondanks de geschiedenis van Seasmart geloofde Daniël nog steeds in een duurzaam exportsysteem waarbij de lokale bevolking, de natuur en de klant gelukkig mee zouden zijn. Daarnaast kon hij van de uit het verleden gemaakte fouten veel leren. Het nieuwe bedrijf had dezelfde filosofie en startte op het zelfde eiland als Seasmart. Hier waren immers vissers die wisten hoe ze op een goede manier vissen moesten vangen. Dit alles is op het Fisherman Island. Dit eiland is vlak gelegen bij de hoofdstad Port Morsby waardoor export eenvoudig is en de vangebieden rondom zitten vol met de meest spectaculaire kleurmutanten. Hetzelfde vanggebied waar ook de bliksem anemoonvis gevangen is.

AZAC 2012 - 10-

Wereldreis .......



Het bedrijf werd gebouwd op een prachtig stuk grond, gelegen vlak bij de zee, van 900m² groot. De lokale inwoners bezitten in ruil voor dit stuk land 15 % van het bedrijf. EcoAquariums heeft hierdoor een prachtige locatie en de volle medewerking van de ‘locals’. Deze ‘locals’ daarentegen zijn erbij gebaad dat het bedrijf een succes is en doen er dan ook alles aan om dit te doen slagen. Het is al een hele stap als je de lokale bevolking mee hebt. Draait het bedrijf goed, verdienen zij geld. Ook scholen kunnen vervolgens gebouwd worden, nieuwe mensen kunnen opgeleid worden. Kortom het is een win-win situatie voor alle partijen. Nadat alles geregeld was en de praktische zaken duidelijk werden kon men starten met de visvangst. Alle vissen worden met de hand gevangen, zonder harpoenen en gifstoffen. Ook worden er uitsluitend houdbare vissen gevangen. Een koraalvlinder die enkel poliepen eet zal dus niet geëxporteerd worden. Verder worden de vangers opgeleid en zullen zij bijvoorbeeld leren om geen volwassen koppel anemoonvissen te vangen maar alleen de kleintjes. Zo blijft het rif gezond. In tijden van economische onstabiliteit, milieurampen, wereld debatten over Kyoto verdragen en dergelijke slaagt dit concept bij veel mensen aan. Een vis kopen in de aquariumspeciaalzaak met een duurzaam label geeft immers minder schuldgevoel dan een vis waarbij je weet dat er een half koraalrif voor is opgeblazen waarbij de vanger zijn leven riskeert en in ruil amper iets terug krijgt. Om dit kracht bij te zetten wordt elke vis gekoppeld aan een unieke code. Deze code gaat rond de zak op een soort van paspoort en moet uiteindelijk bij de klant belanden. Deze kan vervolgens online de code ingeven en meer zien over de vis. Neem nu bijvoorbeeld de foto op de linker pagina waar u duidelijk een label op kunt zien met het Tracking Number 000002. Wanneer we deze ingeven krijgen we een schat aan informatie. Tracking Number: 000002 Collector's Name: Regina Vere Animal Collected: Racoon Butterfly Genus species: Chaetodon lunula Size: sm Date Collected (Plus/Minus 1 day): 22-Nov-11 Collection Location (within 5 km): S 9.5384 ,E 147.1021 Collection Method: FD, HN, BN (FD=Free Diver, SC=SCUBA Diver HN=Hand Net, BN=Barrier Net) Dit is een extra bewijs van duurzame visvangst. Daarnaast kun je een foto zien van de vanger en aan je familie het rif, op foto, laten zien waar je vis gezwommen heeft. Dit unieke systeem maakt dat het bedrijf klein zal blijven om de kwaliteit te kunnen waarborgen. Daarom wordt er gekozen voor een enkele dealer per werelddeel of regio. Dit houd de communicatie kort en verzekerd de kwaliteit. Voor Europa is dit EcoReef UK. Voor ons betekend dit dat wij de eerste vissen van PNG binnenkort kunnen verwachten! Naast vissen zijn ze ook pas met een koraalfarm begonnen. Hetzelfde principe zal hierbij toegepast worden. De koraalfarm op Fishermans Island ligt op 5 meter diepte en vlakbij de faciliteiten. Hier staan 10 ijzeren frames. Elk frame heeft zijn eigen lokale koraalkweker. Deze maken stekken van afgebroken stukken koraal die ze op de zandbodem vinden (bijvoorbeeld door storm). Deze kleine fragmenten worden op de platforms opgekweekt en dagelijks schoongemaakt. 50 % wordt vervolgens terug geplaatst op het rif en de overige gaan naar de inpakafdeling voor export. In totaal kweekt met al 80 verschillende soorten steenkoralen zoals Acropora, Acanthastrea, Favia, Hydnophora, Montipora, Mycedium, Oxypora, Pavona en Seriatopora soorten. Deze koralen zullen we ook in 2012 mogen verwachten in ons land. Desondanks de woelige geschiedenis in het korte bestaan van export op PNG zien de vooruitzichten er positief uit. Ook is EcoAquarium gestart met het kweken van mangrove bomen. Dit doen ze met een deel van de winst. Samen met de lokale bevolking herplanten ze, verwoeste, mangroves om zo dorpen te beschermen tegen erosie en nieuwe kraamkamers te creëren. Ook andere projecten zullen nog zeker volgen! Hoezo vissen exporteren is slecht? →

AZAC 2012 -11-

.......Wereldreis ‘Wauw’ vissen in overvloed Zoals we het al eerder beschreven is er in PNG nog maar pas een Lost World ontdekt waar Steven Spielberg jaloers op zou zijn. Maar ook onder water is er een Lost World waar Nemo dan weer jaloers op zou zijn, dat staat vast. Een diversiteit die niet hoger kan en mutaties bij de vleet. Uit vorige artikelen weten we al dat mutaties niet slecht zijn maar de vraag is, waarom vinden we net hier zoveel mutaties? Deze mutaties zijn er om te overleven, om zich aan te passen, maar aan wat? Aan de opwarming van de aarde? Of is het omdat hier verschillende stromen botsen? Stromingen die samen komen van het Great Barrière Reef, de Indische oceaan en de Stille oceaan? Zijn hier andere condities of andere relaties omdat de biodiversiteit zo groot is? Is er daarom meer speling op mutaties? We weten het voorlopig nog niet maar het blijft een feit, de riffen bij PNG zitten vol mutaties en nieuwe soorten die wachten om ontdekt te worden. Dagelijks krijgen we berichten van een nieuwe mutant en nieuwe soorten. We lichten er enkele toe. Het begon allemaal met het bericht dat er wel een hele speciale anemoonvis zou gevangen zijn. De eerste foto’s doken op en een “photoshop” hier en daar ging door de gedachte maar uiteindelijk moest iedereen het met stomming aanvaarden; er was een anemoonvis gevangen met de meest bizarre strepen ooit. In het Engels kreeg hij de toepasselijke naam “Lightning Maroon” wat betekend Bliksem anemoonvis. Dit omdat zijn strepen net op bliksemschichten lijken. Als er één mutatie is zoals deze zijn er meer. In de afgelopen tijd zijn er nog meer vreemde anemoonvissen opgedoken. Dit zal zeker lijden tot nieuwe ‘Designer’ vissen daar anemoonvissen eenvoudig en snel te kweken zijn. Eén feit is zeker, de riffen bij PNG zitten er vol mee. Naast strepen zien we ook vreemde kleuren. Zo zijn er enkele Amphiprion polymnus bekend waarvan ze een afwijkende kleur hebben, maar ook de Amphiprion leucokranos is in PNG zeer verschillend ten opzichte van andere streken. Het normale roze lichaam is bij de PNG exemplaren helder oranje wat deze soort nog aantrekkelijker maakt. Maar het blijft niet alleen bij anemoonvissen, ook keizers, trekkers en koraalvlinders muteren er op los. Hiernaast ziet u bijvoorbeeld een abnormaal gekleurde Chaetodon ornatissimus. Maar ook nieuwe soorten komen erbij. Zo is er een nieuwe juffersoort beschreven en geëxporteerd die zeker aantrekkelijk is. Het gaat om een blauwe juffer met de naam Pomacentrus tufi. Hetzelfde gebeurde zeer recentelijk met een gobie. Deze werd gevangen door EcoAquariums maar was onbekend. Zolang het dier geen naam droeg kon het niet verzonden worden vanwege een incompleet paspoort. Na enig wetenschappelijk onderzoek was er weer een nieuwe soort bij, namelijk, Eviota dorsopurpurea. En zo gaat het elke dag bij EcoAquariums. Er zullen het komende jaar dus nog spannende dingen verschijnen. In het artikel over nieuwe soorten gaan we nog wat verder over recent ontdekte soorten. Voor ons is het nu tijd om onze koffers weer te pakken. We vertrekken uit Papoa-Nieuw-Guinea en nemen het vliegtuig naar Hollywood waar we ons tussen de sterren begeven. Tot volgende keer live from the USA!● Foto’s van boven naar onder: extra oranje Amphiprion polymnus – Nieuw ontdekte juffer – Premnas biaculeatus met vreemde strepen en paspoort – Color morph van de Chaetodon ornatissimus – de bekende bliksem anemoonvis.

AZAC 2012 - 12-

500 AQUARIUMS OP 600M² ZOETWATER - ZEEWATER – KOUDWATER - PLANTEN EN LAGERE DIEREN SLUIERSTAARTEN -DISCUSSEN EN ZELDZAME VISSEN FABRICATIE VAN AQUARIUMS ALLEEN VERTEGENWOORDIGER VAN DUPLA-HIKARI-TETRA-JBL-DELTEC-EHEIMTUNZE-AQUAMEDIC-DENNERLE-IKS-AQUARIUM SYSTEMS - ELOS etc KWALITEITS AQUARIUMS* DELTEC*AQUA MEDIC*JUWEL ALLE BENODIGDHEDEN VOOR TUINVIJVERS PERSONEEL OPGELEID AAN DE ZOOLOGISCHE UNIVERSITEIT VAN NANCY

WWW.HISTOIRESDEAUX.BE

TEL: 010/22 41 03

.......Lagere dieren

Wunderpus AZAC 2012 -14-

Lagere dieren....... Beeld je een dier in dat, op elk moment van de dag, een kwal kan zijn die voorbij stroomt in de stroming en die vervolgens in één seconde de vorm kan aannemen van een zeeslang. Je kunt dit dier vinden als een platvis, zwemmend over de bodem van de zee, en de volgende minuut neemt het de vorm aan van een gevaarlijke koraalduivel. Het lijkt of dit een denkbeeldig dier is maar het is echt. Zijn naam? Wunderpus! De Wunderpus is een nieuw ontdekte soort octopus afkomstig uit de Indo-Pacifische oceaan. Deze was onbekend voor de wetenschap totdat het dier half de jaren 90 ontdekt werd en nog maar sinds kort (2006) een wetenschappelijke naam heeft gekregen. Dit was dan ook meteen een zeer toepasselijke naam; Wunderpus photogenicus. Ze behoren tot het Fylum van de Mollusca en zijn ondergebracht in de klasse van de Cephalopoda. Deze soort is zo goed als gelijk in verschijning als de mimic octopus (Thaumoctopus mimicus), een andere vrij recent beschreven soort. Het is goed mogelijk dat het genus Wunderpus de komende jaren nog onderverdeeld wordt in verschillende soorten naargelang er verschillen ontdekt worden tussen individuele populaties. →

Rijk: Fylum: Klasse: Orde: Familie: Genus: Species:

Wunderpus photogenicus

AZAC 2012 -15-

Animalia Mollusca Cephalopoda Octopoda Octopodidae Wunderpus photogenicus

.......Lagere dieren

Deze octopus vinden we terug, op en rondom de zandbedden, in de zuidoost Aziatische wateren zoals Indonesië, Maleisië en de Filipijnen maar ook in Papua New Guinea. Sommige populaties zijn zelfs gevonden aan de kust van Australië. In vergelijking tot zijn lichaamsgrote zijn de tentakels verbazingwekkend lang en dun. De mantel (het lichaam) is maar 2 tot 3 centimeter groot bij een volwassen dier terwijl de tentakels al snel 30 centimeter lang kunnen worden. Deze dieren zijn in staat om hun tentakels te regenereren. Dit betekend dat wanneer er een tentakel afgerukt wordt tijdens een gevecht deze weer kan aangroeien. De lichaamskleur bestaat uit witte banden en vlekken die een bruin oranje lichaam bedekken. Deze prachtige kleuren waarschuwen mogelijke predators dat ze giftige zijn (of hij houd ze hiermee voor de gek), tot nu toe is er echter nog geen

wetenschappelijk onderzoek verricht om te kijken of deze dieren daadwerkelijk giftig zijn. de levenscyclus is, net zoals bij andere octopussen, vrij kort. Een mannelijk exemplaar wordt 3 jaar terwijl een vrouwelijk exemplaar doorgaans op jongere leeftijd overlijd.

garnalen, krabben en platvissen kunnen imiteren. Wellicht kunnen deze octopussen een veel groter scala imiteren.

De kunst van imitatie Wunderpus sp. kunnen in tegenstelling tot andere octopus soorten niet compleet van kleur veranderen. In het beste geval kunnen ze hun kleur een beetje laten verbleken of versterken. Of ze laten knipperen om predators in de war te brengen. Maar daar tegenover staat dat ze geweldig goed zijn in het imiteren van andere dieren. De Wunderpus imiteert meestal giftige dieren om zichzelf te verdedigen maar ook om te jagen. Zo is bekend dat ze kwallen, koraalduivels, zee slangen, anemonen, sepia, mantis

AZAC 2012 -16-

Wunderpus sp. zijn uiterst intelligente dieren. Ze imiteren andere dieren door simpel en alleen te kijken naar die dieren om ze dan gewoonweg te kopieren in wat zij doen. Een Wunderpus sp. in een aquarium zal bijvoorbeeld in enkele→

.......Lagere dieren seconden de bos Caulerpa kunnen imiteren. Hierbij bedoelen we niet alleen imiteren maar het ook geloofwaardig brengen. Zo zal hij ook de beweging van de algen nadoen. Zo lijkt het of je plots een extra bos algen hebt die welig meebeweegt op de stroming. Deze competentie maakt dat deze octopus één van de meest intelligente ongewervelde dieren op aarde is. Hapje eten In het wild voed de Wunderpus zich met kleine schaaldieren, garnaaltjes en kleine visjes welke hij vind in de zachte zand bedden. Om hun prooi te bemachtigen hebben ze een slimme manier gevonden. Tussen hun tentakels hebben zij een webachtig membraan. Door dit te spreiden krijgen ze een soort ven net dat ze over hun prooi kunnen plaatsen. Hierin kan de prooi geen kant meer uit. Je zou nog gaan denken dat ze een visser bezig hebben gezien en het visnet imiteren! Deze vliezen tussen hun poten noemen we ook wel de cirrina. Om hun prooi te vinden zwemmen ze continu over de bodem en terwijl gaan alle 8 tentakels als scannend de bodem af. Zwemt de Wunderpus over een hol of gaatje zal één van de tentakels dit zeker gecontroleerd hebben. Als ze iets vinden plaatsen ze zich over dit gaatje en zal één tentakel de prooi eruit jagen. Deze zwemt in de afgesloten ruimte en klaar is kees. Dit alles doen ze vooral tijdens schemering en nacht (diurnale levenswijze). In deze periodes zijn ze dan ook het meest actief. Voor het aquarium is dit zeker iets om rekening mee te houden. Je zult dus vooral in de ochtend en in de avond ,enkele uren, plezier beleven van dit dier. Mimic versus Wunderpus U zelf zult wellicht ook al gedacht hebben, “Deze octopus kennen we toch al lang?” of “Wat is nu het verschil met de mimic octopus?” . Wie weet mimict de mimic octopus wel de Wunderpus? Maar dan nog is het een andere soort?. W. photogenicus kent toch enkele belangrijke verschillen ook al hebben beide, T. mimicus en W. photogenicus gelijkaardige kleurpatronen. Hoe dan ook het zijn twee totaal verschillende soorten. Het eerste verschil zien we aan het gedrag. Zo is T. mimicus actief gedurende de dag (diurnaal) terwijl de W. photogenicus actief is gedurende schemering en nacht (Crepusculair). Wanneer we naar fysieke verschillen gaan zoeken wordt het iets moeilijker maar ze zijn, al dan niet subtiel, duidelijk aanwezig. Zo zijn de randen, bij Thaumoctopus mimicus, tussen de donkere en lichte vlekken niet altijd duidelijk te zien. Soms raken de donkere vlekken elkaar en de randen zijn niet altijd even duidelijk. Zeker op de zijkant van de mantel is dit duidelijk waarneembaar. Hierdoor lijkt het soms meer op een aaneengesloten patroon in plaats van echte vlekken. Ook zien we op het einde van de mantel een duidelijk zichtbaar, lichter gekleurd, half maantje. Bij de Wunderpus photogenicus is het kleurverschil tussen de twee kleuren duidelijk waarneembaar en vlekken zijn duidelijk afgelijnd. Hier kun je eenvoudig de vlekken omlijnen met een pen. Ook is de donkere kleur meer roestbruin/ geel dan donkerbruin. Een lichter gekleurd half maantje ontbreekt. Verder zien we bij de Wunderpus geen donker gebied onder de ogen wanneer we het dier langs de zijkant bekijken. Dit zien we wel bij de mimic octopus. De ogen van de Wunderpus staan overigens op hoge steeltjes terwijl deze van de mimic octopus op lage steeltjes staan. Als laatste zien we een duidelijk verschil aan de tentakels. De mimic octopus heeft korte zuignappen op zijn tentakels die compleet wit gekleurd zijn. hierdoor lijkt het of er een witte lijn loopt over de tentakel. Bij de Wunderpus zien we geen witte lijn maar een doorlopend kleurpatroon. Ook zijn deze zuignappen langer. Boven: Wunderpus vangt prooi – Midden: Wunderpus voeding – Onder: het verschil tussen de Wunderpus en Mimic octopus kun je zien aan de tentakels.

AZAC 2012 -18-

Lagere dieren....... Wat als? Iedereen kent inmiddels al wel enkele fragmenten uit de serie: “Wat als?”. Wel, wij hebben ook een “Wat als?”. Wat als je prooi je te slim af is en doet wat jij zelf doet? Dan krijg je een vis die een octopus nadoet, die op dat moment een koraalduivel nadoet. Kunt u nog volgen? Lees meer over deze speciale vis in onze rubriek: Zee-Parels op pagina 26. Over baby’s enzo Net zoals andere octopussen plant deze zich op dezelfde manier voort. De bevruchting bevind zich intern plaats. Vervolgens worden de eieren gelegd in een schuilplaats. Deze worden goed bewaakt en verzorgt door het vrouwtje. Zo zal ze de eieren continu voorzien van zuurstof en de slechte desnoods verwijderen om infectie van de andere eieren te voorkomen. Het trieste van het hele verhaal is dat het vrouwtje sterft nadat de eieren zijn uitgekomen. Zo beschermt de natuur zichzelf en blijft de genen pool zeer gevarieerd. De larven hebben een dooierzak waarmee ze drie maanden in de planktonlagen leven. De larven kunnen herkend worden door de chromatoforen die we terugvinden op het mantel. Deze chromatoforen, welke uniek zijn, zijn pigmenten die licht reflecterende cellen bevatten. Het lijkt dus soms of er kleine gloeilampen in de rug van de larven steken. Na deze 3 maanden nestelen ze zich op zeebodem (bentisch). Hier nemen ze vervolgens het zelfde gedrag aan als hun ouders. Huisvesting Er is nog niet heel veel geweten over het houden van deze soort in gevangenschap omdat deze soort nog relatief zeldzaam is in de handel. Als u hem al dan niet ziet zult u wellicht schrikken van de prijs die toch al snel over de € 200,00 euro kan gaan. Net zoals bij alle andere octopussen is een ontsnapping proef aquarium nodig. Deze dieren zijn enorm sterk daarom moet er goed nagedacht worden over het systeem. De Wunderpus kan zich door zeer kleine openingen persen. Een open aquarium is dus uit den boze. Het aquarium kunt u beveiligen op verschillende manieren. Zo kunt u vanaf de waterspiegel een kunststof grasmat rondom het aquarium heen bevestigen. De dieren kunnen hier moeilijk overheen kruipen. Vervolgens plaatst u een dekplaat die verzwaard is met gewichten. Enkele stenen zijn niet genoeg. De kracht van deze dieren is onvoorspelbaar. De dekplaat zelfs vastketenen met een slot is geen overbodige luxe. Alle ingangen en uitgangen, zoals de overloop en toevoerleidingen, moeten beschermd worden met kleine roosters die goed vastgemaakt zijn. Zitten deze niet vast, dan trekken de dieren dit gewoon los en vind u ze terug in uw filter. De Wunderpus kan niet tegen de verhoogde nitraat gehaltes. Belangrijk is dan ook om een goede eiwitafschuimer te hebben. Het water moet dus ook geregeld ververst worden. Doe dit met natuurlijk zeewater. Om één of andere reden kunnen ze minder goed tegen synthetisch water. Moest u geen andere mogelijkheid hebben, gebruik dan Reef Crystals zout of Instant Ocean. Andere zouten worden zelden tot niet verdragen met sterfte als gevolg. Zeker bij aanschaf moet u voldoende water op voorraad hebben. In het begin geven deze dieren enorm veel ammoniak af aan het water. Dit is giftig zodoende water verversen de eerste week meermaals moet gebeuren zonder het biologische milieu te schaden. Via een krachtige opvoerpomp laat u het water het aquarium weer inblazen. Doe dit langs verschillende kanten. Bescherm ook deze inlopen met zeven. Wanneer een pomp uitvalt is dit de uitstekende ontsnapping ’s route! Stromingspompen in het aquarium zijn niet aan te raden. Deze zijn te interessant voor deze dieren zodat ze verwond kunnen geraken. Moest u het dier vangen of verplaatsen, enkel wanneer het echt nodig is, doe dit dan met meerdere personen. Deze dieren zijn enorm krachtig en behendig zodat het vaak fout zal lopen. (lees: een octopus onder de kast of ergens anders waar u er niet bij kunt…). De inrichting is best natuurlijk en heeft genoeg uitdaging te bieden. Zo niet kunnen ze hun tentakels aanvreten. Het beste hou je deze dieren solitair. Kleine vissen en garnalen zijn niet veilig. Koralen vormen geen probleem. Ze nemen snel diepvries voedsel aan in tegenstelling tot andere octopussen die soms lastig aan het eten te krijgen zijn. Omdat ze relatief actief zijn en in warm water leven hebben ze een snel metabolisme waardoor dagelijkse voeding noodzakelijk is. Voer ook, zo nu en dan, met levend voedsel. Het natuurlijk instinct zal de dieren zeker en vast stimuleren. Als laatste; deze dieren zijn zeer interessant om te houden. Dit in bijvoorbeeld een kleiner aquarium dat in serie meedraait op uw rifaquarium. Onthoud echter dat ze specifieke zorg eisen en deze dieren enkel voor de ervaren aquariaan is weggelegd.●

AZAC 2012 -19-

Foto van de maand

Nieuwe Soorten 2011 is een fantastisch jaar geweest voor zeeaquariumliefhebbers. Niet alleen zagen we een grote verscheidenheid aan nieuwe exclusieve en zeldzame vissen, we zagen ook enkele potentiele kanshebbers die wel eens tot de populaire aquariumvissen kunnen gaan horen. En ook dit jaar komen er weer vele nieuwe soorten in de handel. Ze bestaan al lang maar zijn net ontdekt en / of ze worden nog maar pas gevangen. We zetten het nieuwe jaar in met nieuwe soorten, althans nieuw, nieuwe bekende soorten of gevangen soorten. Natuurlijk bestaan ze al lang maar hebben ze het voor elkaar gekregen om zolang verborgen te blijven in de uitgestrekte riffen die nog veel geheimen voor ons hebben. Wij gooien alvast een blik op nieuw ontdekte soorten en soorten die de markt in 2012 zullen raken! Meteen een aanvulling voor uw Helmut en Debelius vis atlas… zo kunt u uw misschien nieuwe aanwinst dit jaar meteen correct benoemen. Vergeef ons als er een soort mist, we konden onmogelijk alle nieuwe soorten publiceren. 1 ding staat zeker vast, de dwergbaarzen staan overduidelijk aan kop!

Nog onbekende soort uit PNG

Pseudochromis ammeri pas ontdekt van Rajah Ampat

Mannlijke Pseudochromis erdmanni pas ontdekt in Rajah Ampat, Lembeh Strait en Sulawesi

Vrouwlijke Pseudochromis erdmanni

Paars gele kleurmutant van Pictochromis diadema uit PNG

Nog een onbekende soort uit Rajah Ampat

Onbekende soort uit PNG

Pseudochromis fuligifinis pas ontdekt uit de Filipijnen

Pseudochromis ammeri pas ontdekt van Rajah Ampat

Pseudochromis eichleri pas ontdekt van de Filipijnen

Pseudochromis socotraensis pas ontdekt vande Socotra Archipel

Manonichthys scintilla pas ontdekt van Apo Reef

Assessor randalli voor het eerst in de handel

Sparisoma choati pas ontdekt in West Afrika

Pas ontdekte lipvis Cirrhilabrus nahackyi, pitvis Synchiropus tudorjonesi en juffer Pomacentrus cheraphilus

De Pseudanthias ventralis naam wordt toegeschreven aan alle soorten die u hierboven ziet. Toch zullen deze, nu nog kleurvarianten, in 2012 onderverdeeld worden in verschillende nieuwe soorten. De verschillen zijn dan soms ook duidelijk te zien. Onder ziet u een bestaande soort, Rainfordia opercularis, die eindelijk in de handel te zien is

Cirrhilabrus cenderawasih pas ontdekt

.......Zee-Parels

de

Mimic Jack Stalix histrio Phylum: Klasse: Orde: Familie: Geslacht: Soort:

Chordata Osteichthis Perciformes Opistognathidae Stalix histrio

De Stalix histrio behoort tot de Opistognathidae (opisto = "achter", gnath = "mond") en vallen onder de orde van Perciformes. Ze zijn in 1902 ontdekt en beschreven door Jordan & Snyder. Ook al zijn ze een zeldzaamheid in de handel, in het wild vind je ze geregeld terug op de riffen van Sulawesi en Indonesië. Wellicht komt dit daar vissers deze dieren niet vangen vanwege hun onaantrekkelijke kleuren. Hun afmeting, 3 cm, maakt hen echter uiterst geschikt om ze te huisvesten in kleinere aquaria. Ook hun gedrag is zeer interessant. De lichaamsbouw van deze dieren lijkt sterk op die van Gobies. Hun grote hoofd, ogen en mond staan echter niet in verhouding tot de rest van het lichaam. Ze hebben een enkele dorsale rug vin en buikvinnen die rond of puntig kunnen zijn naargelang de soort. De borstvinnen bestaan uit een harde vinstraal en 5 zachtere vinstralen. Het gehele lijf op de kop na is bedekt met cycloïde wat wil zeggen dat hun schubben afgerond zijn. De kop is anders omdat deze gebruikt wordt bij het graven van de holen. Moesten hier ook gelijkaardige schubben aanwezig zijn zou de kop al snel beschadigen en gaan ontsteken. Elke soort bouwt holen in het zand waarin ze zich verschuilen bij gevaar. Met hun grote mond nemen ze kiezeltjes en andere substraten vast die ze elders weer uit spuwen. Op deze manier creëren ze een tunnel die op maat is van hun lichaam. Wanneer deze dieren gaan slapen sluiten ze hun hol af met substraat en verdwijnen ze compleet onder het zand. → AZAC 2012 -26-

Hun holen worden sterk bedreigd en het zijn dan ook territoriale dieren die zelfs hun eigen soortgenoten wegjagen als ze te dicht komen. Enkel tijdens de paring zijn ze iets milder voor elkaar. De dieren voeden zich voornamelijk met voorbij zwevend plankton. Meestal kleine kreeftachtige maar ook kleine vis larven worden zonder aarzelen tot zich genomen. Wanneer u in de mogelijkheid bent om de eerste dagen na aanschaf levende mysis garnalen te geven moet u dit zeker doen. De dieren hebben immers al hun reserves moeten aanspreken voor hun grote reis en hun energie voorraad daalt in het aquarium nog sneller daar ze meteen al hun krachten gebruiken voor het maken van een geschikt hol. Extra bijvoederen kan dus zeker geen kwaad. Vervolgens nemen ze gretig artemia, krill en mysis tot zich. Voorzie enkele pvc buisjes en substraten van verschillende afmetingen. Het is beslist niet zo dat ze per definitie een dikke zandbodem nodig hebben. Wanneer u enkele handvolle substraat aanbiedt van 1 mm tot 8 mm hebben ze al genoeg verzet om een prachtige holte bouwen onder een steen of in het pvc buisje. Heeft u de mogelijkheid om een dikke bodem aan te bieden dan moet u dit natuurlijk doen. Wist u dat deze vissen via hun huid een slijm produceren die als het ware voor cement dient? Deze slijmen zorgen ermee voor dat het geheel stabiel blijft. De holen zullen meestal gebouwd worden op plaatsen waar flink wat stroming aanwezig is. Dit doen deze dieren om overtollige slijmen af te voeren en omdat hier de grootste kans is dat er voedsel passeert. Bij het plaatsen moet u steeds in het achterhoofd houden dat deze lange slanke vissen als een torpedo uit het water kunnen schieten. Een open aquarium is dan ook altijd een risico. Zeker wanneer de dieren (vaak in de begin periode van aanschaf) opgeschrikt worden en niet snel kunnen terug trekken in hun hol willen ze al eens springen. Introduceer ze dan ook in het aquarium wanneer u nog geen drukke medebewoners heeft rond zwemmen. Het aantal exemplaren dat u kiest is afhankelijk van de ruimte die u kunt bieden. Zoals al geschreven leven ze in groep maar toch solidair. Tussen elk hol moet ongeveer 10 cm ruimte zitten. Na-aper We hebben het al even besproken in het artikel over de Wunderpus. Maar deze vis heeft wel een hele bijzondere eigenschap. Sommige Stalix histrio wijken geen moment van de zijde van de Wunderpus. Een slimme zet, want doordat het visje vrijwel dezelfde kleuren heeft als de Wunderpus lijkt deze niet te bestaan, maar eerder een arm of ander onderdeel van de octopus te zijn. Dat de vis juist met deze octopus in zee gaat, is slim bekeken. Niet alleen vanwege de kleur van het visje, maar ook vanwege het gedrag van de octopus. De octopus imiteert namelijk, zoals u inmiddels al weet, diverse vissen. Onder meer giftige platvissen en de koraalduivel. Roofdieren moeten niets van deze vissen hebben en dus laten ze ook de octopus met rust. Even terug naar het visje dat zo graag met deze succesvolle acteur optrekt. Want ook dat is een heel bijzonder verhaal, zo schrijven de onderzoekers in het blad Coral Reefs. Het is namelijk voor het eerst dat de Stalix histrio zelf als acteur actief is. Toch is het wel een logische zet. De S. histrio leeft ook in een hol. Zodra een roofdier arriveert, kruipt hij in dat holletje. Om toch op zoek te kunnen gaan naar voedsel is een lift op een octopus die gevreesde vissen na kan doen natuurlijk ideaal. Het bijzondere gedrag is natuurlijk fantastisch om te zien. Natuurlijk vraagt dit meer onderzoek waar we zeker en vast nog van zullen horen! ● AZAC 2012 -27-

.......Vissen

Substraat-zevende gobies Door J.Charles Delbeek en Scott W. Michael

E

en trend die steeds populairder wordt bij de zeeaquarium hobbyisten is het gebruik van minimale, of geen, substraat op de bodem van hun aquaria. Dit wil niet zeggen dat substraat niet gebruikt kan worden, maar dat het niet gebruiken het onderhoud gemakkelijker maakt. In slecht verzorgde substraten wil nogal gemakkelijk vuil ophopen. Als hier niet wat aan gedaan wordt , kunnen er anaerobe (zuurstofarme) gebieden ontstaan doordat bacteriën de zuurstof gebruiken om het vuil af te breken. Dit zal op den duur tot grote problemen leiden. Vuil wordt vaak een bron van fosfaat omdat de bacteriën die het vuil afbreken er voor zorgen dat het opgeslagen fosfaat vrij komt. Deze fosfaten dienen dan weer als voedsel voor ongewenste algen zoals draadalgen (Derbesia sp.) en slijmalgen (cyanobacteriën). Omdat er hobbyisten zijn die bodemfilters gebruiken met relatief dikke substraatbedden en anderen die graag een zandbodem in hun aquarium willen omdat ze het mooi vinden, is het belangrijk een manier te vinden hoe je moet omgaan met vuil. Er zijn verschillende methoden die je kunt gebruiken om de vuilophoping in je aquariumbodem te verminderen. Je kunt als je water ververst het bodemmateriaal opwervelen en het verzamelde vuil afhevelen met het water dat je vervangt. Dit is vaak een langdradig en tijdrovend werkje, vooral als je een nogal bezet aquarium hebt. Een sterke waterstroming over de bodem kan ook helpen voorkomen dat vuil zich afzet in de bodem. Deze stroming houd

het vuil zwevend zodat het via de overloop in het grof-vuilfilter verwijderd kan worden. Echter ieder aquarium heeft zijn dode hoeken waar vuil gemakkelijk bezinkt en sommige deeltjes worden ook niet zo gemakkelijk meegenomen met de waterstroom. Geen van deze methoden zijn een goede remedie op het vuilprobleem onder je vulsteen en levend steen. Er zijn ook nog andere factoren die meegenomen moeten worden. Als je een substraat in een zeeaquarium wilt gebruiken zonder een bodemfilter, moeten de korrels niet zo groot zijn dat al het vuil en stof tussen en onder het substraat terecht komt. Fijn koraalzand (2-4 mm doorsnede) is het beste. De laag kan 1 tot 10 cm dik zijn. Substraat in een zeewateraquarium met levend steen en koralen kan heel nuttig zijn doordat het een schuilplaats biedt aan kleine schelpdiertjes, wormen en andere organismen die helpen het afval af te breken en die als voedsel voor de vissen kunnen dienen. De larven van deze organismen zullen ook bijdragen tot de planktonpopulatie van het aquarium en zijn ook een voedselbron voor andere lagere dieren. Er kunnen anaerobe lagen ontstaan in het substraat en, als de organische belasting van het aquarium niet te groot is, kunnen extra denitrificerende capaciteit opleveren. Als de organische belasting te groot is zal er waterstofsulfide (rotte eierenlucht) gemaakt worden. Echter, er zijn ook biologische methoden die helpen

AZAC 2012 -28-

Vissen ....... je aquarium bodem schoon te houden. Misschien zou je de hulp van een natuurlijke schoonmaakploeg in moeten roepen en hun laten helpen een optimale omgeving voor je lagere dieren en koralen te maken. Dieren gebruiken... Er zijn vele organismen in een koraalrif die het zandsubstraat gebruiken als schuilplaats en bron voor voedsel. Deze zijn onder andere garnalen, zeekomkommers, brokkelsterren, kreeftjes, zeesterren en vissen. In Europa hebben de meeste zeeaquaria zulke organismen die helpen een gezonde, schone bodem te houden. Alhoewel er honderden verschillende lagere dieren en vissen zijn die in deze omgeving nuttig zijn zullen we ons nu alleen bezighouden met een paar vissen die regelmatig in de aquariumwinkels gevonden kunnen worden. Deze vissen voeden zich normaal gesproken door een bek vol koraalzand door de kieuwen te zeven en zodoende kleine wormpjes en kreeftjes uit filteren. Zodoende voorkomen ze dat het substraat aan elkaar plakt met vuil en overgroeit wordt door algen. Als extra voordeel wordt het vuil als het zand door de kieuwen weer naar buiten komt door de waterstroom meegevoerd naar het filter in de overloop. Een nadeel van deze vissen is dat ze substraat op bodembewoners zoals anemonen en koralen kunnen gooien. Het is daarom beter bepaalde "platte" lagere dieren niet op de aquarium bodem te hebben. Tegelijkertijd moet gezegd worden dat bepaalde normaal op de bodem levende steenkoralen zoals Fungia's, Heliofungia's en Herpolitha's, gemakkelijk ieder substraat dat op hun valt kan afschudden.

Natuurlijke stofzuigers De meeste van deze levende "stofzuigers" behoren tot de familie van de Gobiidae. Dit is de grootste zeevissenfamilie in de wereld, en bevat meer dan 2000 soorten. Alleen al in de IndoPacific zijn er zo'n 550 soorten. In dit artikel zullen we het over drie genera (goed in de aquariumwinkel verkrijgbaar) hebben, die allen tot op zekere hoogte helpen de aquariumbodem schoon te houden. Dit zijn de hovergobie (Amblygobius sp.), de signaalgobie (Signigobius biocellatus) en de slaapgobies (Valenciennea sp). Leden van deze genera worden vaak "fossorial" genoemd. Dit betekent dat ze gebruik maken

geven kan je met siliconenlijm stukjes koraal of zand rond de opening lijmen. Zorg ervoor dat de opening tenminste twee keer de diameter van de potentiële bewoner is. Hovergobie (geslacht Amblygobius) Dit visje (5 tot 10 cm lengte) wordt meestal boven zand bodems gevonden, alhoewel sommige ook op een harde ondergrond leven. Er zijn minstens negen soorten in dit geslacht, maar de soorten die het meest in de handel voorkomen zijn Hector's hovergobie (Amblygobius hectori), Phalaena's hovergobie (A. phalaena) en de Rainford's hovergobie (A. rainfordi).

Amblygobius hectori in volle glorie. Let zeker op dat deze dieren voldoende Voedsel aangeboden krijgen de eerste weken na aanschaf.

van de schuilplaatsen van andere organismen. In het aquarium zal het gebrek aan geschikt bodemmateriaal en stukjes steen (belangrijk voor de schuilplaats-infrastructuur) het deze vissen moeilijk maken hun eigen huis te bouwen. De aquariaan kan hierbij helpen door kustmatige schuilplaatsen te maken van bv. PVC-buis. Zaag het uiteinde van de buis schuin af, zodat als de buis op de bodem ligt de opening aan de bovenkant zit. Sluit de andere kant af en begraaf de buis onder grof koraalzand of steentjes. Om de schuilplaats een natuurlijker aanzicht te

AZAC 2012 -29-

Aquariumgedrag Alledrie de soorten brengen een groot gedeelte van de tijd al zandhappend op de bodem door. Phalaena's hovergobie (A. phalaena) en Hector's hovergobie (Amblygobius hectori) gebruiken het hol van een garnaal of een andere vis in het substraat of onder stenen, terwijl de Rainford's hovergobie (A. rainfordi)geen schuilplaats gebruikt en vaak zwemmend boven het koraal gezien wordt. In het wild wordt de Phalaena's hovergobie (A. phalaena) zowel alleen als in →



Traiteur & Home-cooking service

Speciaal aanbod

Lentefeest of Communie U kan bij ons terecht voor al uw evenementen. Een receptie, walking diner, buffet, bbq of een klassiek diner aan tafel bediend. Het zijn slechts enkele mogelijkheden om van uw feest een onvergetelijk moment te maken. Ons vakmanschap, onze motivatie en creativiteit en de versheid van onze producten zijn ten huize H6 onze sterke troeven. Interesse? Bezoek onze website en bekijk ons aanbod.

Traiteur & Home-cooking service Zemstsesteenweg 111 1981 Hofstade

Gsm: 0495 90 66 36 Fax: 015 34 83 62

www.h6traiteurservice.be

Vissen.......

Literatuur en discussies met andere aquarianen duiden erop dat de signaalgobie (Signigobius biocellatus) geen gemakkelijke vis is om te houden. Men ziet ze vaak als paartje te koop en het is aan te raden ze ook zo te kopen. paren gezien en deelt vaak een schuilplaats met zandhappers of een jonge doktersvis. Rainford's hovergobie (A. rainfordi)is ook een goede algeneter. Deze soort en Hector's hovergobie (Amblygobius hectori)doen het slecht als ze bij agressieve vissen samen gehouden worden. Hun aquarium moet genoeg kleine algen hebben. Beide vissen accepteren levende zwarte wormen en levende artemia, zij kunnen ook wennen aan diepvriesvoer. De vissen van dit geslacht zijn over het algemeen niet agressief tegenover andere soorten en laten de lagere dieren met rust, wat ze uitstekende kandidaten maakt voor het rifaquarium. Het enige probleem dat ze in een groot rifaquarium kunnen hebben is dat er niet genoeg algen zijn om te eten. Signaalgobie (geslacht Signigobius) De signaalgobie (Signigobius biocellatus) is de enige soort in dit geslacht en is gemakkelijk te herkennen aan de grote zwarte oogvlekken op zijn rugvinnen. Signaalgobies komen in beschutte lagunen voor op zand en koraalbrokken als substraat. Ze bewonen een schuilplaats die ze maken door met hun bek zand en stukjes schelp weg te halen en door eerst met hun kop in het hol te gaan en vervolgens hard met de staart te slaan. De schuilplaats wordt gebruikt als slaapplaats en als nest gebruikt. Jonge exemplaren leven alleen, terwijl volwassenen (8 cm) altijd in paren gevonden worden. Ze voeden zich op dezelfde manier als de

hovergobies, door zand in de bek te nemen en dit door de kieuwen te zeven. Deze vissen verplaatsen zich door over het substraat te huppen. Zij draaien vaak hun rugvinnen naar voren, waardoor zij de ogen laten zien op deze vinnen. Als er een rivaal of een indringer nadert, zal de signaalgobie deze vinnen laten zien, zijn rug krommen en zijn lichaam iets optillen. Van de zijkant gezien lijkt de gobie dan blijkbaar op een visetende vis en ontmoedigt de indringer om aan te vallen. Er wordt ook wel gezegd dat dit zijaanzicht en het huppend gedrag met het opzetten van de vin lijkt op een lopende krab. Aquariumgedrag Literatuur en discussies met andere aquarianen duiden erop dat dit geen gemakkelijke vis is om te houden. Men ziet ze vaak als paartje te koop en het is aan te raden ze ook zo te kopen. Als ze gescheiden worden leven ze meestal niet zo lang. Ze moeten in een aquarium met fijn substraat gehouden worden, met wat koraalstukjes zodat ze hun schuilplaats kunnen bouwen. Er moeten verschillende schuilplaatsen zijn. Levende artemia's en zwarte wormen kunnen als eerste voer gebruikt worden, maar varieer het voedsel zo veel mogelijk als ze eenmaal aan het eten zijn. Ze moeten minstens twee maal per dag gevoerd worden om ze op gewicht te houden. Signaalgobies moeten niet met agressieve vissen (zoals grote lipvissen) samen gehouden →



.......Vissen Slaapgobies of zandhappers (geslacht Valencienna) Er zijn ongeveer 15 soorten van dit geslacht in tropische wateren, variërend in grootte van 5 tot 20 cm. Een aantal van deze soorten zien we regelmatig in de handel, zoals de blauwstreepzandhapper (Valencienna strigata), de diamant of tijgerzandhapper (V. puellaris), de zesvlekzandhapper (V. wardi), de tweestreepzandhapper (V. sexguttata), zwartstreepzandhapper (V. helsdingenii) en de langvinzandhapper (V. longipinnis). Deze gobies voeden zich vooral met heel kleine schelpdiertjes (gewoonlijk minder dan 1 mm lang) en zo nu en dan met kleine gastropoden, schelpen, foraminifers en polycheate wormen. Sommige van de grotere soorten, zoals de blauwstreepzandhapper (Valencienna strigata), kunnen ook kleine visje eten. Een studie over de langvinzandhapper (V. longipinnis) geeft aan dat deze vis happen tot 3 cm diepte uit het zand neemt met een frequentie van 6 happen per minuut gedurende de dag. Wat betreft het schoonmaken van het aquarium, zijn niet alle zandhappers even geschikt. Sommige zijn veel betere substraathappers dan andere. Zo hebben de auteurs bijvoorbeeld ervaren dat de blauwstreepzandhapper (Valencienna strigata) en de langvinzandhapper (V. longipinnis) veel effectiever de bodem schoonmaken dan de gestreepte slaper en de tweestreepslaper. De grootte van de schuilplaats van een zandhapper varieert van de ene soort tot de andere. In het geval van de tweestreepzandhapper (V. sexguttata), is de schuilplaats 10 tot 15 cm lang, met een dak van koraalstukjes en een rechthoekige bodem. De grotere blauwstreepzandhapper (Valencienna strigata) kan in de natuur wel een schuilplaats hebben met een inhoud van 85 liter! De holen van sommige zandhappers geven ook beschutting aan andere vissen. Zo is er bij het Eniwetok atol gezien dat 2% van de tweestreepzandhapperes (V. sexguttata) holen als schuilplaats dienen voor jonge doktersvissen (Acanthurus triostegus). Twintig procent van alle tijgerzandhapper (V. puellaris) holen bevatten dan weer jonge gele dokters (Zebrasoma flavescens). Aquariumgedrag Zandhappers vormen meestal paren voor het leven als ze nog jong zijn. Meestal leven ze als paar in een hol, maar soms leven er wel tien van verschillend grootte in dezelfde schuilplaats. Zandhappers worden soms als paar verkocht, en het is aan te raden er dan ook twee te kopen. Als je er één hebt moet je proberen er één bij te krijgen, omdat ze het meestal beter doen als paartje en hun gedrag fascinerend is om te zien. De meeste slaperpaartjes zijn gemakkelijk te herkennen omdat ze dicht bij elkaar zwemmen in het aquarium, met de onderkant van de bek de bovenkant van de kop van de andere aanrakend. Ze lijken op een paar dansers zoals ze samen walsend door het aquarium gaan. Mannetjes zijn goed te onderscheiden van de vrouwtjes door de lange rugvin, zoals bij de mandarijnvis. Sommige zandhappers brengen de meeste tijd al happend boven de bodem door (bijvoorbeeld blauwstreepzandhapper (strigata)), terwijl anderen meestal op de bodem liggen (bijvoorbeeld de tijgerzandhapper (V. puellaris)). Sommige zandhappers zijn ook schuwer dan de andere. De aquariaan kan een nieuwe zandhapper soms weken niet zien en als hij tevoorschijn komt is dit vaak slechts voor korte periodes. Als ze in het aquarium gebracht zijn is het niet ongewoon dat de zandhappers zich een aantal dagen verschuilen tot ze gewend zijn aan hun nieuwe omgeving. Als ze de eerste verlegenheid te boven zijn zullen ze tevoorschijn komen en hun huisje gaan bouwen. Dit zal meestal gebeuren door een hol te graven onder een steen, waar ze beide in gaan huizen. Het is belangrijk dat je het steen zo gestapeld hebt dat het stevig genoeg staat, anders kan je je moeizaam opgestapelde decoratie als een puinhoop terugvinden.

AZAC 2012 -32-

Valencienna sexguttata

Valencienna puellaris

Valencienna wardi

Vissen....... Niet alleen het eet gedrag van de zandhapper helpt het aquariumvuil in beweging te blijven, maar hun graafgedrag onder de decoraties is in dit opzicht ook positief. Als het avond wordt zal het paartje zich in hun hol terugtrekken en het mannetje zal met een stuk steen de ingang afsluiten voor de nacht. Als ze de eerste maanden overleefd hebben, zullen je zandhappers nog vele jaren kunnen leven. Zandhappers zullen het meeste voer wel eten, maar het kan een paar weken duren voordat ze diepvriesvoer accepteren. Zij zijn in het bijzonder gek op kleine schaaldieren (bijvoorbeeld Artemia en Mysis) en zwarte wormen, maar je moet ze wel een gevarieerd dieet geven. Omdat vele zandhappers actieve vissen zijn die 20 cm lang kunnen worden, moeten ze goed gevoerd worden of anders zullen ze wegkwijnen. Een goed filtratiesysteem inclusief een eiwitafschuimer is daarom ook een must om al het vuil en afvalstoffen te verwijderen. ● Vertaling en Bron: Cerianthus

ALTEOR Boekhouding & Fiscaliteit Opstart Zelfstandigen Begeleiding Bedrijven

Bvba

Kardinaal Mercierlei 28 2600 Berchem Tel: 03/303 24 80 Fax: 03/303 24 90 Erkend boekhouder-fiscalist Bibf 205889



.......Trivia

Colofon

Douane vindt 2578 dode zeepaardjes in koffer

Redactie en vormgeving:

Maar liefst 2578 dode zeepaardjes vond de douane op 21 januari in een koffer van een 39-jarige vrouw uit Peru die vanaf Schiphol het vliegtuig naar Hongkong wilde nemen. Dat maakte de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) bekend. De vrouw zat enige tijd vast en moest verklaren hoe ze aan de dode zeepaardjes kwam. Ze vertelde dat ze de dieren op de markt van de Peruaanse hoofdstad Lima had gekocht. De NVWA vermoedt dat de vrouw er traditionele medicijnen van wilde maken. Na het betalen van een boete kon de vrouw haar reis vervolgen

Verhoeven Tom (TV) Jennes Rudy (RJ) Van Beeck Marc (MVB)

132 vissoorten beschermd in Caribische wateren Goed nieuws uit de Verenigde Staten: een plan om 132 kwetsbare en beviste diersoorten in Caribische wateren onder een strenger beschermingsregime te plaatsen is goedgekeurd door het handelsregulerende Department of Commerce. De aanbevelingen en voorgestelde, sterk gereduceerde vangstquota zijn gebaseerd op gedegen wetenschappelijk onderzoek en moeten kwetsbare vispopulaties de kans geven om zich de komende jaren en decennia te herstellen van de vernietigende impact die de commerciële massavisserij heeft. Soorten die profiteren van de strengere regels zijn diverse papegaaivissen, keizersvissen, de nassaubaars en de roze vleugelhoorn (een flink schelpdier). Volgens Holly Bins van de Pew Environment Group vormt de acceptatie van het plan een mijlpaal in de strijd die natuurbeschermers al decennialang voeren om de overbevissing van kwetsbare zeebewoners een halt toe te roepen. Maar dan moeten de autoriteiten wel bereid zijn om geld, mankracht en tijd beschikbaar te stellen om er zeker van te zijn dat de nieuwe wetten ook nageleefd worden.

Advertenties Van Beeck Marc A.Z.A.C. Bestuur: Voorzitter: De Buyst Roland Marconistraat 4 2030 Antwerpen T: 03 664 07 11 E: [email protected]

Onder voorzitter en PR: Van Beeck Marc Bruggelanden 51 2570 Duffel T: 0475 69 06 50 E: [email protected]

Hoofdredactie: Verhoeven Tom Zwartvenlaan 12 2920 Kalmthout T: 0473 75 05 07 E: [email protected]

Secretariaat : Langenberg Ton Breestraat 3 4645 EC Putte T: 0031 (0) 620741040 E: [email protected]

Penningmeester: Langenberg Cora Breestraat 3 4645 EC Putte T: 0031 (0) 654780535 E: [email protected]

Bibliotheek en redactie: Jennes Rudy Vuurkruisenlei 65 2930 Braschaat T: 03 651 99 36 E: [email protected]

Ere voorzitter: Brems Cois Acacialaan 11 2850 Boom T: 0478 28 55 34

De Amerikaanse ribkwal rukt op Bank gegevens: Wetenschappers van het Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (ILVO) hebben vastgesteld dat de kwalsoort steeds dichter en dichter nadert tot bij onze kust. Dit jaar hebben de wetenschappers de kwal al verschillende keren gespot in het zeewater van Oostende. Goed nieuws is dat niet. De wetenschappers hebben een deel van de kwallen gevangengenomen en laten reproduceren om te observeren wat de leef- en vooral eetgewoonten zijn. Dat blijken vooral vissenlarven en visseneitjes te zijn. Een verontrustende vaststelling voor de visserij, stelt het ILVO. De vraag is of de Amerikaanse ribkwal een stabiele populatie zal vormen in de Noordzee. Deze kwal voelt zich beter in warmer water en wordt ook groter in warmer water. Bij ons is een maximale lengte van 10 centimeter gemeten, in de Middellandse Zee zijn exemplaren gevonden van 20 centimeter. In de Kaspische en de Rode Zee hebben ribkwallen ervoor gezorgd dat er heel wat minder vissen en schelpdieren waren. Daardoor zou de Amerikaanse ribkwal een grotere bedreiging kunnen vormen voor de vispopulatie in de Noordzee, als er nog meer Amerikaanse ribkwallen bij komen en als de exemplaren groter worden.

001-3724063-18 Fortis IBAN: BE50 0013 7240 6318 BIC: GEBABEBB Lidmaatschap/ contributie € 35.00 per jaar Internet: [email protected] www.azac.be Club lokaal De Gietschotel Lodewijck van berckenlaan 179 Borgerhout (Antwerpen) Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd door middel van druk, fotokopie, scanning of gelijk welk grafisch hulpmiddel dan ook, zonder toestemming van de uitgever A.Z.A.C. en de redacteurs A.Z.A.C. en de redactie aanvaarden geen enkele verantwoordelijkheid en/ of aansprakelijkheid voor de schade van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/ of beslissingen die gebaseerd zijn op de inhoud van deze uitgave. Het noemen van producenten dan wel detaillisten betekent niet dat ze door de redactie en/ of A.Z.A.C. worden aanbevolen of gegarandeerd.

AZAC 2012 -34-

Als een vis in een aquarium van Brouwers Specialist in zeewateraquaria

Meer dan 500 soorten aquariumvissen verdeeld over 400 aquaria

Wekelijkse importen uit diverse werelddelen

ZOET- EN ZEEWATERVISSEN • LAGERE DIEREN • VOEDERS & TOEVOEGINGEN APPARATUUR • EIWITAFSCHUIMERS • KALKREACTOREN • FILTERSYSTEMEN Aquariumhandel Brouwers is sinds 1948 een begrip in de aquaristiek en vijvertechniek. Al drie generaties lang wordt het bedrijf gerund door de familie Brouwers en nu door Wim Brouwers. Aquariumhandel Brouwers is op alle markten thuis, vooral zeewater is al jaar en dag een specialisatie van ons bedrijf. Service, kwaliteit en eerlijk advies staan bij ons hoog in het vaandel. Aquariumhandel Brouwers verzorgt de plaatsing en het onderhoud voor zowel particulier als bedrijf. Graag nodigen wij u uit in onze 1500 m2 showroom.

Openinstijden: maandag - donderdag : 09.00 - 18.00 uur vrijdag: 09.00 - 21.00 uur zaterdag: 09.00 - 17.00 uur

Aquariumhandel Brouwers b.v. Boulevard 131, 4701 ES Roosendaal Nederland T +31 (0)165 - 536216 F +31 (0)165 - 546684 E [email protected] I www.aquariumbrouwers.nl