ANTWOORDE VEUR DE WANDELING VELDEKE KRINK MESTREECH 2014
Veer leve al 70 jaor in vrijheid 14 september 1944 - 14 september 2014
De wandeling steit deze kier gans in ’t teike vaan de 70-jaorege bevrijding vaan Mestreech. Wie kin me daan sjoender beginne es bij eus bevrijdingsmónnumint op ’t Keuningsplein? Nao d’n oorlog woort e comité opgeriech wat zörgde tot in Mestreech herdinkingsmónnuminte kaome die us altied zouwe laote dinke aon dee versjrikkeleken tied. De broonze beelde vaan ’t mónnumint stèlle neet allein de Amerikaone veur die us bevrijd höbbe, meh ouch lui vaan ’t verzèt, manne en vrouwe die trök zien gekoume oet de gevangenis vaan de Duitsers, de vräög vaan de bevrijding en ouch lui die väöl verdreet höbbe euver de slachoffers vaan deen tied. Op 13 september 1952 is ’t door de gouverneur dhr. Houben oonthöld. Op 4 mei hele veer hei ouch de doejeherdinking. Vraog 1: Wee heet die beelde gemaak? Charles Eyck Veer wandele noe nao de Sjaanderweeg en loupe in de riechting vaan de Meerssenerweeg. De ierste straot aon eur rechterhand sloon veer in en geer gaot door tot aon ’t hèk. Vraog 2: Dao vint geer dees plaquèt. Wat is hei gebäörd? 25 augustus 1942 zien hei 270 Limbörgse Joede aofgevoerd nao de statie. Ze had opdrach gekrege ziech hei aon te melle. Noe eve doorloupe tot aon de T-splitsing en daan gaot geer linksaof door de Perfesser Roerschstraot nao de Meerssenerweeg. Dao gaot geer rechtsaof nao de Villa Wyckerveld. Dao vint geer e sjoen beeld. In de ierste daog nao 13 en 14 september gebäörde vaan alles. Dao waor ouch ’n deil lui die de zake zouwe wèlle regele. ‘t Legeroonderdeil boe dit beeld euver geit, is in die daog ouch opgeriech. ’t Orgineel beeld is gemaak door Charles Vos en steit in ’t oorlogsmuseum in Overloon. Dit beeld is ’ne replica daovaan.
Vraog 3: Welk legeroonderdeil gief ‘t beeld aon? De Stoottroepen, in september 1944 opgeriech.
Noe gaot geer de passerel, (hei is ouch ’n lif es geer de trappe get lesteg vint), daan komp geer oet in hal vaan de statie. Dao is väöl te zien. Kiek ins in de hal vaan de statie nao dees broonze plaat mèt naome. Vraog 4 : Wee zien die lui? Zie zien werknummers vaan ’t Spoor die in d’n oorlog doed gebleve zien. Vraog 5: Wèt geer ouch wee vaan hun gemeinteraodslid is gewees? Jo Lokerman Bekiek ins de glaas-in-loed roete. Die zien pas nao d’n oorlog gemaak umtot de ander vinsters door de lochdrök waore gesneuveld. Vraog 6: Wee zouw die höbbe gemaak? Charles Eyck In die 22 vinsters in de hal vaan de statie zeet geer de waopes vaan eus elf provincies, vaan eus stad Mestreech en nog e paar plaotse in Limbörg boe Mestreech ’n treinverbinding mèt heet. In de hal vint geer ouch nog ’n prachtege plaquèt, e tegeltableau vaan de Sphinx oet 1939, gemaak es herinnering aon 100 jaor spoorwege/trein. Veer höbbe in euzen digitale wereld vaan alles veranderd. Ouch sumpel aonwijzinge en dus zien hei in de hal e paar opsjrifte die neet mie zien te gebruke. Kiek mer ins bove de blommewinkel. Vraog 7: Daot uuch de meujte um ’rs nog 2 te zeuke die noe ’ne raren indrök make. Uitgang - Welkom - Goedereis (op de verkierde stoon plaots) Noe goon veer e stökske loupe in de riechting vaan de Percee (Wieker Brögkstraot) Gaot tot aon de beeldegróp op de krusing en bekiek uuch die ins good. Vraog 8: Bij dat standbeeld vaan Slevrouw steit ouch ‘ne Mestreechteneer. Wee waor dat? St Lambertus of in good Mestreechs: Lambeer Noe via de zebra euversteke en daan links aofsloon de Wilhelminasingel in (riechting Céramiqueterrein) dus weer euversteke (dit ligk al mer traon boe geer noe staot). In d’n oorlog moch me gein naome gebruke vaan levende leie vaan ’t keuningshoes en dus woort de Wilhelminasingel de Wiekersingel en de Wilhelminabrögk woort de Antoniusbrögk. Deze singel is geneump nao keuningin Wilhelmina, getrojd mèt prins Hendrik en hun dochter is prinses Juliana (kiek ins wie me dat ‘fotografisch’ oplosde in deen tied). Noe de Wilhelminasingel aofloupe tot aon de Hoegbrögkstraot en slaot dao rechts in. Loup e stökske door en kiek ins nao kaffee ’t Pruuske aon d’n euverkant. 10 mei 1940 wiste eus seldaote de Duitse troepe tege te hawwe. Twie Duitse pantserwages woorte oetgesjakeld. Dat mage veer neet vergete. Vraog 9: Wie lang heet ’t gedoord ie de Duitsers weer wijer kóste goon, dink geer ? E klein haaf oor, meh ’t is ze toch gelök um ze dweers te zitte! Noe doorgoon tot aon de Wieker Grachstraot, dao gaot geer rechs in. Tegeneuver ’t Kattesträötsje vint geer ’ne gievelstein mèt Slevrouw.
Vraog 10: Wat heet dat te make mèt d’n oorlog ? Hei waor ’t kloester vaan de Annunciaten en in 1793 is de kapel kepot gesjote. ’t Slevrouwebeeld sjijnt gespaord te zien gebleve. In 1953 heet de broedersjap vaan ’t Zwart Kruus ’t plan gemaak um deze gevielstein te laote plaotse es devotie-, meh ouch es gedinkteike aon de bevrijding. Daorum is dat gebäörd op 14 september 1953 Noe goon veer nao de Wieker Brögkstraot, nao de ANWB. Dao zeet geer tege de gievel ’n broonze plaat. William Greentree heet ’n hoeg Amerikaonse oondersjeiing gekrege: ‘Purple Heart Medal’. Dees plaquèt is geplaots op 14.09.2004 door de winkeleers vaan de Brusselse Poort en Wonen boven Winkels. Vraog 11: Wat is hei gebäörd? In dit gebouw waor ‘n “Wehrmachtsheim” veur de Duitse soldaote. Dao stoont ouch ‘ne piano en dao hadde ze ‘ne “boobytrap” (trucbom) is geplaots. Wie William in alle plezeer vaan de bevrijding dao op späölde, kósde häöm dat ’t leve. Vraog 12: Wat waor hei véur de ANWB? Hotèl Victoria Daan goon veer door riechting de Aw Brögk. Veur de brögk goon veer iers nog eve nao links ’t Cörversplein op en zeuke of veer dao sjaoj vinde vaan ’t springe vaan de brögk. Vraog 13: Op wat veur nómmer höb geer nog get gevoonde? Op nómmer 3 en 5 kint geer in de gievel nog get zien vaan inslaag. Noe goon veer de brögk op en zeuke rechts op ’t ’balkon’ e paar hardsteine plate die mèt de oorlogsjaore ’40- ’45 höbbe te make. Vraog 14: Wat steit op dees plate? DE IK HIJ LIGT VERBORGEN IN EN KAN MET MIJN ONTHOU BEGRIJP (ANONIEM)
TIENDE
MEIDAG NOOIT
EERST EIGEN DAT MIJ
ZAL VERGETEN, MIJN BLOED STERVEN LEVEN; WEL, GOED
OP 10 MEI VIELEN - VAN DE TROEPENMACHT VAN DE TERRITORIALE BEVELHEBBER ZUID LIMBURG – 47 NEDERLANDSE MILITAIREN. DE DUITSE OPMARS DOOR ZUID LIMBURG WERD DOOR HUN INZET AANMERKELIJK VERTRAAGD; DE MAASBRUGGEN TE MAASTRICHT KONDEN TIJDIG WORDEN VERNIELD
Mesjiens zien uuch oonderweeg die klein broonze strukelstein in ’t plaveisel opgevalle. Es dat neet zoe is, daan moot g’r bij ’t vervolg vaan de wandeling mer ins good oplètte. Veer loupe noe de Aw Brögk euver en langs de Mestreechter Geis via de Stokstraot of Haorstraot nao ’t Slevrouweplein. Hei begint de beiweeg. Vaanoet de Slevrouwekèrk is ’n rót door Mestreech oetgezat die langs nege beeldsjes kump die de rót markere. Langs de beiweeg zien nog get strukelstein te zien. Op 10 mei 1940 veel ’n bom op de kaffee Charlemagne op ’t Slevrouweplein en dao bleef de vrouw vaan Sjo Smeets (’ne bekinde komiek) bij doed. Zie waor ’t ierste börgerslachoffer vaan d’n oorlog. Bij häör begraffenis waor nog e lochgevech tösse Franse en Duitse vleegmachienes bove ’t kèrkhof. Ederein mós vlöchte. ’t Ierste beeld vaan de beiweeg is te zien in ’t begin vaan de Cortestraot. Dee stein heet ’n speciaol beteikenis. In 1943 móste alle jonges ziech melle um te goon werke in Duitsland. ’n Deil deeg dat neet en perbeerde örges oonder te duke. De awwers vaan eine jong waore hiel blij tot ze hunne zoon gezoond nao d’n oorlog trök zaoge. Oet daankbaarheid höbbe ze Charles Vos dit relièf laote make. Vraog 15: Wie is de naom vaan dees Slevrouw ? Onze lieve Vrouw van de goede duik. Noe gaot geer via de Cortestraot, de Witmekersstraot, de Kepoenstraot en St.Jaocobsstraot nao de Vriethof. Oonderweeg komp g’r hiel get vaan die beiweegbeeldsjes tege. Gaot ’t plein aon de kant vaan ’t Spaons Gouvernemint op. Dao vint geer in ’t plaveisel 2 groete broonze plate. Ein devaan heet hiel väöl mèt de bevrijding te make. Vraog 16: Wee heet die gelag? De veteraone vaan de Old Hickory Divisie. Vraog 17: Wat höbbe die lui mèt Mestreech te make? Dat zien de seldaote die Mestreech höbbe bevrijd. In e book vaan Paul Bronzwaer (Maastricht en Luik bezet) kint geer leze tot op nómmer 19 vaan de Vriethof de Duitse Orts-Kommandantur zaot. Wilhelm Schmidt waor hei de grote baas dee iers logeerde in hotèl Du Casque. Heer loerde ins good roond in eus stad, brach zie ‘kentoer’ euver nao Lambertuslaon 7, ’t beruch Wit Hoes. In d´n hoof kaom ‘n graasj boe 6 oto´s in kóste stoon. ‘Menier’ zelf ging woene op Vriethof 19. (neve ’t Spaons Gouvernemint) Noe goon veer langs de Groete Sociëteit, boe de NSB tösse de jaore 1940 en 1945 in zaot, nao ’t Keizer Karelplein en ´t St. Servaoskloester. Neve de Lange Gaank rechts vint geer achter ’t hèk ’n gedinkplaat mèt de naome vaan Mestreechtenere die in d’n oorlog zien gebleve. ´t Zien 577 naome vaan gesneuvelde seldaote, gefusilleerde verzetslui en börgers, die doed zien gebleve bij de bombardeminte . Veer wandele wijer euver ’t kloester en bij nómmer 37 vint geer ’ne strukelstein vaan Jo Lokerman. Wat is de bedoeling daovaan? ’t Joeds gelaof zeet: ‘ne Mins is vergete, es ziene naom is vergete. Väöl lui in d’n oorlog zien veer kwiet, die höbbe gei graaf. Es me noe zoe steinsje lègk op de plaots boe me heet gewoend of boe is dee persoen is gearresteerd, daan is ziene naome neet vergete. Via ’t Kloester, rechsaof nao de Bouillonstraot, langs de Tribunal en daan rechsaof de Minnebreureberg op. Dao waor in ’40-’45 en ouch nog daonao de gevaangenis. Dao höbbe eus eige lui gevaange gezete. De tralievinsterkes vaan de celle zien nog te zien. In de lèste daog vaan d’n oorlog höbbe ze dao mèt mètwèrking vaan ’ne cipier ’n deil lui kinne bevrije. Noe sloon veer links aof en goon tot op ’t plein. Dao is ’n hiel speciaol mónnumint. De informatie vint geer debij.
Vraog 18: Wieväöl lui zien dao gesneuveld ? 24 ´t Mónnumint aon de Paotersbaon mèt de naome vaan verzètsstrijers die bij ’t Perces Zomer in ’t Minnebreurekloester door de kriegsraod zien veroordeild en in Sachsenhausen zie gefusilleerd in mei 1942. Vraog 19: Wie waor de naom vaan de kèrk die hei vreuger heet gestande? Minnebreurekèrk of Kerk vaan de Franciscaone Noe mote veer langs de Zabstraot nao de Kruushieregaank. Vraog 20: Hei ligk ’t Kruushierehotèl. Wat veur gebouw waor hei vreuger? Landbouwproefstation Wie de St.Servaos woort gerestaureerd is ze weer gebruuk veur de deenste. Noe is ’t e sjoen hotel. Doorloupe en geer zeet links ’t Herdinkingsplein. Dao vint geer e kunswerk vaan Appie Drielsma mèt ’nen teks vaan Albert Schweitzer. Vraog 21: Sjrijf uuch dat ins op IK BEN LEVEN DAT LEVEN WIL TE MIDDEN VAN LEVEN DAT LEVEN WIL ALBERT SCHWEITZER 1875-1965 APPIE DRIELSMA 1997 Appie heet ouch nog de naome vaan zien femilie die neet zie trökgekoume de tösse gezat. Nao al dees intrèssante oontdèkkinge en nuieghede zien v’r aon ’t ind vaan de wandeling. Gaot noe via dat mojzegeetsje langs ’t aajd badhoes nao de Klevariestraot, steek dao euver en gaot langs d’n achterkant vaan ’t fletsje nao café AbrahamsLook um nog get nao te praote euver de wandeling. UM ’T NOETS TE VERGETE EN ……………………….. ….…………. VEURAL VEUR ALTIED TE HERDINKE EN NOE: OP NAO ABRAHAMSLOOK Mestreech, september 2014 © VELDEKE KRINK MESTREECH Samestèlling: Rita Bartels en Servé Minis (teks) Jef Loontjens e.a. (foto’s)
