Angst: een nuttige emotie, die soms een stoorzender wordt Frits Boer Studieochtend Angst en school
22 januari 2015 Amersfoort
Moeder Natuur heeft ons een survival kit meegegeven, met o.a.: • Bloedstolling • Wondgenezing • Schrikreactie
Schrikreactie
Schrikreactie
Schrikreactie
Het vreessysteem
Het vreessysteem Amygdala stimuleert: • Schrikreflex • ‘Bevriezen’ • Bijniermerg: adrenaline • Bijnierschors: cortisol Samen: de vrees-reactie
Het vreessysteem Bijniermerg: adrenaline • Lichaam wordt in optimale toestand gebracht op gevaar te reageren Bijnierschors: cortisol • Lichaam wordt in staat gesteld stress-volle situatie langer te doorstaan
Het vreessysteem Lichaam wordt door cortisol in staat gesteld stress-volle situatie langer te doorstaan – o.a. door: • Eiwit in spieren afbreken om glucose (energie) te leveren • Onderdrukken immuunsysteem • Remming botvorming • Onderdrukken voortplanting
Het vreessysteem Op gevaar reageren: • Arousal: fight or flight Wanneer dit niet helpt: • Freeze or surrender [immobilized response]
Het vreessysteem Op gevaar reageren: • Arousal: fight or flight Cognitieve verandering: – kokervormig blikveld, alleen aandacht voor: • •
bron gevaar ontsnappingsmogelijkheden
• De rest wordt niet meer waargenomen
Het vreessysteem Wanneer dit niet helpt: • Freeze or surrender [immobilized response] Cognitieve verandering: – Verlaagd bewustzijn of dissociatie
•
Verminderde waarneming omgeving
Maar kinderen? Kinderen kunnen het nog niet zelf Vreesreactie: • Bescherming zoeken (gehechtheidssysteem) • Risico-taxatie door kijken naar gezicht beschermer (social referencing)
Maar kinderen? Bescherming zoeken
Maar kinderen? Bescherming zoeken
Maar kinderen? Social referencing
Visual cliff
Social referencing
Social referencing
En adolescenten? • Autonomie naast bescherming zoeken • Risico-taxatie deels zelf, deels bij volwassenen en leeftijdgenoten
Volwassenen? Bescherming zoeken: • Vakantie vreemd land, gids weg Social referencing: • Stewardess bij turbulentie
Adolescenten en volwassenen • Angst van een ander kun je niet negeren: ziet hij iets dat ook voor jou belangrijk is?
Angst en denken • Angst maakt denken kokervormig • Angst kan concentreren bemoeilijken • Maar: soms wordt angst pas mogelijk dankzij nadenken!
Normale angstontwikkeling 0-6 mnd
Normale angstontwikkeling 0-6 mnd fysiologische reacties op: • hard geluid • fel licht
Normale angstontwikkeling 6 mnd - 2 jr
Normale angstontwikkeling 6 mnd - 2 jr reële gevaren: • hoogten, -water, - onbekende voorwerpen, etc. • verlies bescherming: • gescheiden zijn van ouder, - vreemden
Normale angstontwikkeling 2 jr - 6 jr
Normale angstontwikkeling 2 jr - 6 jr uitbreiding reële gevaren: • dieren (honden, spinnen : prepared) • dokter, -kapper ook fantasie nu bron van angst: • bloed; - spoken
Normale angstontwikkeling 6 jr - 12 jr
Normale angstontwikkeling 6 jr - 12 jr beter realiteitsbesef, meer informatie (tv, boeken) en vermogen tot anticipatie ('stel je voor dat...'), daardoor • piekeren, bezorgdheid over bijv.: – scheiding ouders – criminaliteit – terrorisme
meer zorgen over reacties omgeving: • faalangst • geplaagd worden door andere kinderen
Angst – normaal of overmatig? • Angst is normaal en nuttig • Alarm moet op tijd aangaan én op tijd uitgaan • Naast de vraag: waarom is iemand zo bang geworden? • Ook de vraag: waarom kan iemand zijn angst niet zelf overwinnen?
Angst is overmatig: • Indien zij leidt tot vermijding en daardoor normale leven wordt aangetast • wanneer kind er zichtbaar onder lijdt • wanneer reactie niet van voorbijgaande aard is
Soorten overmatige angst 1. 2. 3. 4. 5.
fobie voor bepaalde prikkel of situatie extreme scheidingsangst extreme sociale angst piekeren paniek
Angststoornissen 1. 2. 3. 4. 5.
fobie voor bepaalde prikkel of situatie extreme scheidingsangst extreme sociale angst piekeren paniek
Angststoornissen 1. 2. 3. 4. 5.
Specifieke fobie extreme scheidingsangst extreme sociale angst piekeren paniek
Angststoornissen 1. 2. 3. 4. 5.
Specifieke fobie Separatieangststoornis extreme sociale angst piekeren paniek
Angststoornissen 1. 2. 3. 4. 5.
Specifieke fobie Separatieangststoornis Sociale-angststoornis (sociale fobie) piekeren paniek
Angststoornissen 1. 2. 3. 4. 5.
Specifieke fobie Separatieangststoornis Sociale-angststoornis (sociale fobie) Gegeneraliseerde angststoornis paniek
Angststoornissen 1. 2. 3. 4. 5.
Specifieke fobie Separatieangststoornis Sociale-angststoornis (sociale fobie) Gegeneraliseerde angststoornis Paniekstoornis
School en angst
School en angst
School en angst • Angst en cognities • Schoolweigering • Faalangst
Angst en cognities • Angst is paraat staan voor gevaar • Daarvoor wordt prijs betaald van beperking in alledaags functioneren • Kokervormig blikveld • Soms bewustzijnsdaling • Verhoogde arousal met ‘angst voor angst’
Schoolweigering • • • •
Vroeger: schoolfobie Nu: schoolweigering Anders dan spijbelen (openlijk ipv stiekem) Soms reële angst voor: – Lesstof – Leerkracht – Medeleerlingen
Schoolweigering • Meestal: separatieangst (dus: niet-thuis angst i.p.v. schoolangst) • Ook wel: sociale fobie • Pas op: vooral bij adolescenten door schaamte overdekt door gedragsproblemen • Pas op: soms ‘slaapstoornis’
Faalangst • Positieve faalangst • Negatieve faalangst • Inschatting leerling eigen prestatie vaak te negatief, maar niet altijd • Taakgericht i.p.v. ego-gericht helpt • Leerkracht: valideren, maar ook appèl doen, evt via stappenplan
© 2007
Lily en haar moeder
Dank voor uw aandacht!
[email protected]
