Angerensche en Doornenburgsche Buitenpolder
Voorjaar 2015
Contact Heeft u vragen of opmerkingen naar aanleiding van deze brochure? Wij staan u vanzelfsprekend graag te woord.
B.V. Steenfabriek Huissenswaard
Rondweg 29-33, 6515 AS Nijmegen
Postbus 48, NL-6690 AA Gendt
Postbus 200, 6660 AE Elst (Gld)
Scherpekamp 3, NL-6687 ML Angeren
Tel. 024 348 88 00
Tel. +31 (0)88 010 3110
Fax 024 348 88 08
Fax +31 (0)88 010 3101
[email protected]
[email protected]
www.k3delta.nl
www.capricebaksteen.nl
Rivierverruiming en natuur ontwikkeling door klei- en zandwinning
“Alles gebeurt met het grootste respect voor mens, flora en fauna.”
Voorwoord Door het stopzetten van de grootschalige herinrichtingsplannen in het najaar van 2014 veranderde ineens het toekomstperspectief van de Huissensche Waarden. Rivierverruiming blijft echter onverminderd noodzakelijk voor hoogwaterveiligheid. En ook de vraag naar klei en zand blijft bestaan. Daarnaast is er behoefte aan natuurontwikkeling: toename biodiversiteit, boscompensatie, landschapsversterking en schoon water (Kaderrichtlijn Water). Dit inrichtingsplan voor het zuidelijk deel van de Huissensche Waarden, zijnde de Angerensche en Doornenburgsche Buitenpolder wordt u aangeboden als initiatief met verbeterde ruimtelijke kwaliteit, waarin de beoogde overheidsdoelen worden gehaald. Het vormt tevens de eerste stap in verdere planvorming voor de gehele Huissensche Waarden. Deze brochure beschrijft het inrichtingsplan voor kleiwinning en kleinschalige zandwinning gelegen in de Angerensche en Doornen burgsche Buitenpolder. Caprice Steenfabriek Huissenswaard houdt zich al generaties lang bezig met duurzame verwerking van klei tot eindproduct. De winning van de klei vindt in goed overleg plaats met maatschappelijke vertegenwoordigers en in samenwerking met partners waar mogelijk gecombineerd wordt met Ruimte voor de Rivier en natuurontwikkeling. Het familiebedrijf K3Delta kent ook een rijke geschiedenis met een grote kennis en ervaring in het verantwoord winnen van zand, grind en klei. Inmiddels is K3Delta uitgegroeid tot een multidisciplinaire speler in de grondstoffenmarkt, waarin gebiedsontwikkeling een centrale rol vervult. In het nieuwe inrichtingsplan voor de Angerensche en Doornenburgsche Buitenpolder wordt 10 cm waterstandsdaling ten behoeve van de waterveiligheid en circa 25 hectare hardhoutooiboscompensatie gerealiseerd. Het inrichtingsplan heeft een heldere zonering: landbouw aan de ene zijde en ongeveer 100 hectare natuurontwikkeling aan de andere zijde. Een geul op de plaats van een voormalige Rijnmeander verbindt de beide zijden van de uiterwaard en, naast de natuur, het landschap en de waterstanden, maakt het ook de geschiedenis van deze boeiende plek beleefbaar. Vrijkomende grondstoffen voeden de plaatselijke, sinds oudsher aanwezige steenfabriek en regionale vraag naar zand, bijvoorbeeld voor infrastructuurwerken.
2
3
Toekomstvisie De uiterwaard heeft gezien de ligging land-
De visie heeft vooral betrekking op:
schappelijk een enorme natuurlijke potentie.
• Het ontwikkelen van (overstroombaar) hard
Enerzijds wanneer de zomerkade wordt door broken en de rivierdynamiek vat krijgt op de natuur. Maar ook als de zomerkade blijft liggen en er naast landbouwgronden tevens natuur wordt ontwikkeld.
houtooibos tussen de beide fabrieksterreinen • Het ontwikkelen van een geul met rietmoeras in het plangebied • Behoud en ontwikkeling van de natuurwaarden van de Angerensche Strang, met name behoud van de opgaande bosschages
Gedacht wordt aan: • (Hardhout)ooibosontwikkeling • Grootschalige rietmoerasontwikkeling • Ontwikkeling oever- en watervegetatie (invulling KRW opgaves)
• Het realiseren van een open (vaar-)verbinding of in- en uitstroom tussen Huissen en de Nederrijn • Het versterken van het gave kronkel-(richel) waardenpatroon
• Extensieve bloemrijke gras- en hooilanden als glanshaverhooiland en stroomdalgrasland • (Ondiepe) waterpartijen en slikkige oevers
Het beeld van de doorontwikkeling is weer gegeven in de vegetatiekaart (interventiekaart). Het geeft de te bereiken ontwikkelingsruimte voor natuurlijke vegetaties aan. Deze ruimte
Kleiwinning en beperkte zandwinning in
wordt mogelijk gemaakt door rivierverruimende
de Buitenpolder kunnen ervoor zorgen dat
werken. Door deze vegetatiekaart als integraal
een deel van de toekomstvisie Huissensche
onderdeel op te nemen in het projectbesluit
Waarden, zoals door de samenwerkende
van Rijkswaterstaat worden de ruimtelijke
partijen wordt voorstaan, ook daadwerkelijk
kwaliteit, de Natura 2000 doelen en de
gerealiseerd kan worden.
stroomlijn gewaarborgd.
Historie De Rijn bij Angeren heeft een roerige geschiedenis. De loop van
hoogwater de relatie met de rivier nog duidelijk was. Sindsdien
de rivier heeft zich regelmatig verplaatst. In de Romeinse tijd
heeft de Angerensche en Doornenburgsche Buitenpolder min
was de Rijn enkele eeuwen de noordelijke grens (Limes) van het
of meer zijn huidige vorm. Deze Buitenpolder vormt samen met
Romeinse Rijk. Angeren (Angeroyen) hoorde lange perioden tot
de Huissensche Waarden één grote uiterwaard, bij Looveer
de Betuwe en dan weer bij de Liemers. Eeuwen later meanderde
door de veerweg doorsneden. De Buitenpolder heeft een groot
de rivier weer en in de vroege Middeleeuwen heeft meander De
inlaatwerk in de kade Scherpekamp en vormt één grote polder
Wardt de uiterwaard bepaald. De ligging van de meander is als
tot aan Malburgen, welke nu vooral agrarisch in gebruik is.
laagte met watergang nog zichtbaar. Vanaf de 13e eeuw is de Betuwe bedijkt. Op het hoge deel van de meanderbocht lag van
De Angerensche Strang loopt in het plangebied als watergang,
1400-1800 kasteel De Wardt, een versterkt huis of hoeve met toren.
maar is daarbuiten duidelijker door breder water en de gekoppelde bosschages. De kasteelheuvel van De Wardt en een
4
Begin 18e eeuw is het Pannerdensch Kanaal gegraven, waar
deel van de gracht zijn nog zichtbaar in het landschap, ook door
door de watertoevoer naar IJssel en Rijn werd veiliggesteld.
licht reliëf. Er waren meer bewoningsplaatsen in de uiterwaard:
De Rijnstrangen werden hierdoor afgesloten en de Huissche
namelijk Scherpenkamp en de Huissense Waard. Deze liggen
Waarden kregen een forse zomerkade waardoor alleen bij
thans onder het steenfabrieksterrein. 5
“ Verleden heb je, toekomst moet je maken.” Marc Andries
Hoogwaterveiligheid De opgave voor waterstandsdaling in dit riviertraject, vastgesteld in het PKB kabinets besluit, is 8 cm. Het vorige plan voor de gehele Huissensche Waarden voorzag in deze waterstandsdaling. De werktaakstelling waar Rijkswaterstaat en wij bij dit project van
Kleiwinning
Legenda Verschil in MHW stand plan
De klei wordt afgegraven met een kraan en daarna getransporteerd naar een
< -1.00 -1.00 / -0.10 -0.10 / -0.05 -0.05 / -0.02 -0.02 / 0.00 0.00 / 0.02 0.02 / 0.05 0.05 / 0.10 0.10 / 0.20 > 0.20
(tijdelijk) depot naast de Steenfabriek voor de fabricage van bakstenen. Zo wordt vrijkomende grondstof duurzaam benut. De ontgraving van de klei zal gefaseerd plaatsvinden. De roofgrond wordt benut op de zone tegen de dijk om zo goede landbouwgrond te behouden en de veiligheid van de dijk te waarborgen.
uitgaan, is een daling van tenminste 10 cm. Deze werktaakstelling kan relatief eenvoudig worden aangevuld in verband met de extra compensatie van de brugpijlers A15 (2 mm) en de Oevergeul Rijnwaarden (4 cm).
het zuidelijk deel van de Huissensche Waarden rivierkundig vergunbaar is, en dat boven genoemde extra compensatie inpasbaar is. 6
Bron: UFlow
De conclusie is dat ons concrete ontwerp voor
7
Doelstellingen Veiligheid
Recreatie
• Het plan voorziet in tenminste 10 cm
• Op een viertal plaatsen komt een
waterstandsdaling in het kader van Ruimte
verbijzondering voor de recreant
voor de Rivier • Om waterstandsdaling te verkrijgen wordt de tuimelkade naast de toegangsweg naar
Landbouw • De waard blijft deels in gebruik bij de landbouw
de Steenfabriek verlaagd • Aan de rivierzijde van deze kade blijft gras land gehandhaafd en aan de uiterwaardzijde wordt open water gecreërd ten behoeve van
Beheer • Het beheer vindt zoveel mogelijk plaats door locale partijen
een goede doorstroming van het hoogwater • Direct benedenstrooms van de Steenfabriek wordt door bosaanleg dwarsstroming voorkomen
Delfstofwinning • Voor o.a. de realisatie van de doortrekking van de A15 zal ook zand worden gewonnen
Landschap
Reliëfvolgend ontkleien
• De vormgeving versterkt de landschappelijke
• Het afgraven van het kleidek tot de zand
opbouw en daarmee de herkenbaarheid en
ondergrond is het vertrekpunt voor de
de ontstaansgeschiedenis van de Angeren-
inrichting
sche en Doornenburgsche Buitenpolder • De beleving van het landschap wordt daarmee versterkt • De steenfabriek en haar activiteiten worden ook voor de toekomst ingepast
• Om een geul en plaatselijk dieper open water te krijgen wordt in het zandbed gegraven • De voedselrijke bovengrond wordt aan de rand van de locatie verwerkt, in de landbouwgrond naast de dijk. Daarnaast kan het worden
Randvoorwaarden Vrijwaarden dijkzone
Kabels en leidingen
• Binnen een zone van ruim 100 meter
• De huidige kabels en leidingen blijven
vanaf de dijkteen wordt niet gegraven.
verwerkt in het bos en onder de herinrichting
minimale afstand tussen vergraving en
Ruimtelijke kwaliteit
Infrastructuur
• Voor grote Rijksprojecten wordt in dit project
• Boven de tunnel van de Betuweroute
bos compensatie gevonden voor ingrepen als Ruimte voor de Rivier, Stroomlijn en de doortrekking van de A15
wordt niet gegraven • De brug van de A15 en de herinrichting
• Het plangebied wordt voor een deel aan de landbouw onttrokken en tot natuurgebied
de kabels en leidingen • De masten van de bovengrondse hoog spanningsleiding blijven op plaatselijk onvergraven maaiveld staan
van het steenfabrieksterrein als gevolg van de A15 worden ingepast.
Natuur
gehandhaafd met inachtneming van de
Landschappelijke elementen • Landschappelijke elementen worden indien mogelijk opgenomen in het inrichtingsplan en zo mogelijk versterkt
ontwikkeld • Er wordt ingezet op het ontwikkelen van water-, oever- en rietvegetatie en ooibos • Beheer van nieuwe natuur door plaatselijke agrariërs
8
9
Draagkracht Het initiatief Angerensche en Doornen
In samenwerking met deze partners hebben
burgsche Buitenpolder is in samenwerking
wij de wens het plan verder uit te werken,
met Caprice en de aan haar gelieerde
vergund te krijgen en uit te voeren.
grondeigenaar, Beheermaatschappij H. Sluiter BV, ontwikkeld.
Voor de haalbaarheid van het project zal gezamenlijk met de Programmadirectie
Vanaf het eerste ontwerp is het plan
Ruimte voor de Rivier (PKB-doelstelling),
afgestemd met overheden en belangen
Rijkswaterstaat (Stroomlijn) en de Provincie
organisaties. Zo is het plan besproken
Gelderland (realisatie areaal Hardhoutooibos)
met Rijkswaterstaat, Provincie Gelderland,
bekeken moeten worden welke doelstellingen
Waterschap Rivierenland en Gemeente
van het project gemeenschappelijk gedragen
Lingewaard. Zo goed mogelijk zijn beleids
zullen gaan worden.
uitgangspunten en concrete ideeën ingepast in de planuitwerking.
Het project is gebaseerd op goede gronden en kan rekenen op een breed draagvlak.
Vanaf het eerste schetsplan heeft tevens nauwgezette afstemming plaatsgevonden met belangenorganisaties om een breed gedragen planuitwerking te krijgen. De Gelderse Natuur en Milieu Federatie, Staatsbosbeheer, ARK Natuurontwikkeling en Stichting Lingewaard Natuurlijk zijn dan ook als partners verbonden aan het project.
Principe dwarsprofiel klei
fabriek
depots
klei
roof
roof zandondergrond
landbouw
10
geul
extensieve landbouw
rietmoeras
Inrichtingsplan
ooibos > 9 m + NAP
natuurontwikkeling
fabrieksterrein
11
