Andalusië
Harry Schuring
¡Bienv enidos!
Welkom in het warme, kleurrijke Andalusië. Deze grote Spaanse regio biedt zowel mondain toerisme aan de ooit mooie maar nu volgebouwde Costa del Sol, als stille, dromerige dorpjes in afgelegen berggebieden. En alles wat daar tussenin zit, zoals de bruisende steden Sevilla en Granada met prachtige getuigen van het rijke Moorse verleden. Daartussen ligt de oude kalifaatstad Córdoba met
6
de ontroerend mooie moskee. Ruim achthonderd kilometer gevarieerde kustlijn, authentieke dorpjes zoals in de steile Alpujarras, bijzondere plaatsen als sherrystad Jerez de la Frontera, het stokoude Cádiz en de bruisende havenstad Málaga – er is genoeg te zien voor een paar vakanties. Aan comfortabele hotels en sympathieke hostals is hier geen gebrek. En ook niet aan leuke tapasbars.
7
¡Bienvenidos! De combinatie van zee en bergen komt wel meer voor in Europa. Een gebied met zee, bergen, veel zon en nauwelijks regen is al schaarser. En deze ingrediënten aangevuld met de sfeer van Duizend-en-een-nacht, Moorse burchten en paleizen, een van 's werelds mooiste moskeeën, een landschap doordrenkt van historie, gezellige steden die gemaakt lijken om te flaneren en een mediterrane keuken om van te smullen? Bienvenidos a Andalucía!
Groot en divers Andalusië is groot: van de oost- naar de westgrens is het 528 km hemelsbreed; de weg tussen Mojácar, dicht bij de oostgrens met Murcia, en Ayamonte, op de grens met Portugal, is 625 km lang. Noord-zuid is de afstand 200 tot 250 km. Je kunt uren door een gelijkvormig landschap reizen, vooral in het noorden, maar er zijn toch behoorlijke verschillen in deze regio. Het brede dal van de rivier Guadalquivir loopt van noordoost naar zuidwest; er is veel bedrijvigheid, met name in en rond de grote steden Sevilla en Córdoba. De rivier eindigt in een grote moerasdelta in de provincie Huelva. Ten noorden van de rivier ligt de dunbevolkte Sierra Morena. Ten zuiden van het brede
8
Links Ronda, rechts domplein in Cádiz
rivierdal liggen de Cordilleras Béticas, steile en grillige gebergten waarvan de Sierra Nevada het bekendst is en de hoogste toppen heeft. Het mooiste berggebied is echter de Sierra de Cazorla in het noordoosten, een groen gebied waar de Gaudalquivir ontspringt en dat een rijke flora en fauna kent. Verschillen tussen de berglandschappen worden namelijk vooral bepaald door neerslag. De bekende noordkant van de Sierra Nevada is droog, kaal en onherbergzaam. De zuidkant, Alpujarras genoemd, toont beboste heuvels en werd in de middeleeuwen door de Moren met verfijnde technieken tot een belangrijk land- en tuinbouwgebied gevormd. Oostelijker ligt de Sierra de los Filabres met veelal kale heuvels.
Rijke historie Deze Zuid-Europese streek, zo dicht bij Afrika, is doortrokken van culturen van buiten het Iberische schiereiland. De Feniciërs, zeevaarders uit het MiddenOosten (‘Libanon‘), stichtten handelsposten langs de Afrikaanse en ZuidSpaanse kust. Grieken hadden hier hun Hesperion (Avondland, waar de zon ondergaat). Van de Romeinen zijn nog villa's en aquaducten bewaard gebleven. In 711 trokken Arabieren en Berbers over de Straat van Gibraltar.
Bijna acht eeuwen kende al-Andalus onder Moors bewind voorspoed, tolerantie en ontwikkeling. Sinds de 11e eeuw werd het Moorse rijk wel steeds kleiner omdat christelijke koningen uit het noorden langzaam oprukten met hun Reconquista (herovering). Geweldige kunstschatten zoals in Granada en Sevilla en in en rond Córdoba dateren van die islamitische periode en ook de befaamde pueblos blancos (witte dorpen) hebben hun oorsprong in de Moorse middeleeuwen. Door heel Andalusië vindt u nog de al dan niet goed bewaard gebleven alcázars van de moslims. De Moorse stijl van bouwen en decoreren bleef nog wel enkele eeuwen van invloed op de christelijke bouwkunst. Zo ontstond bijvoorbeeld de mengstijl mudéjar, genoemd naar de mudéjares, veelal ontwikkelde Moren die na de Reconquista tegen betaling mochten blijven. Begin 16e eeuw was dat voorbij toen moslims moesten opkrassen, tenzij ze zich lieten bekeren.
Cultuur, folklore en tradities Zo'n geschiedenis levert een rijk cultureel aanbod op. Moorse bouwkunst en volkscultuur zijn behalve in steden vooral te vinden in ‘witte dorpjes‘ net achter de kust, zoals Frigiliana en Cómpeta, in de omgeving van
Ronda en in de Alpujarras. De typisch Andalusische patio, een vaak met bloemen en fonteinen versierde binnenplaats van stadshuizen, stamt ook uit de islamitische middeleeuwen. Een van de belangrijkste culturele uitingen van Andalusië heeft een andere oorsprong: de flamenco. Deze zang (cante jondo - het ware lied) ontwikkelde zich in de 19e eeuw in kringen van zigeuners (gitanos) in volkswijken van grotere steden zoals Triana in Sevilla en in Cádiz en Jerez. Later kwam er de dans bij en weer later muziek Het is de ‘blues‘ van Andalusië; de onvrede over sociale misstanden en maatschappelijk problemen vond vaak een uitweg in het zielklievende, erbarmelijke gezang. De zang zoals die nu in de tablaos (theatercafés) en peñas (clubs voor aficionados) te horen is wordt veelal begeleid door opzwepende dans, complex ritmisch handgeklap en, vooral sinds Paco de Lucía, wonderbaarlijk gitaarspel. Van de christelijke feesten zijn vooral de processies in de week voor Pasen, de Semana Santa, indrukwekkend. Het bekende beeld van in feestelijke jurken gestoken Spaanse vrouwen achterop het paard van een keurig gepakte man komt van de feria's, uitbundige volksfeesten die vaak een week duren en hun oorsprong hebben in veemarkten.
9
¡Bienvenidos! Tapas en sherry In Jerez en omgeving onstond in de 19e eeuw de gewoonte in de bodega om een glas wijn af te dekken (tapar) met een schoteltje met daarop een plakje ham, kaas of olijven. Zo bleven de vliegen uit het glas. De tapa was geboren en als borrelhapje veroverde die heel Spanje. In de jaren '90 begon ook de opmars in Spaanse restaurants buiten Spanje. In minder toeristische gebieden krijgt u veelal een gratis tapa bij elk glas dat u bestelt. In toeristische plaatsen betaalt u ervoor en bestelt u tapas dan ook apart. Nog beroemder en uit dezelfde streek is de jerez, de ster onder de Andalusische wijnen. Bij ons is deze wijn met 15–22% alcohol bekend onder de Engelse naam: sherry; de Engelsen hebben de jerez door handel en marketing tot een wereldsucces gemaakt. Zie ook blz. 76.
Een reis door Andalusië Wie Andalusië wil zien en niet is aangewezen op de maanden juli en augustus, is spekkoper. Aan de kust is de zomer het hoogseizoen, druk en duur. De steden in het binnenland, met name Córdoba en Sevilla, zijn in die maanden nauwelijks begaanbaar vanwege de zeer hoge temperaturen. En zonder de grote steden krijgt u maar een beperkt beeld van Andalusië. Verplichte nummers zijn eigenlijk het Moorse Alhambra in Granada en de 10e-eeuwse Mezquita in Córdoba. Deze bouwwerken zijn van een verbluffende schoonheid en sfeer. Het drukke maar gezellige Granada heeft bovendien nog veel meer te bieden. Sevilla is onbetwist de hoofdstad, bruisend, levendig en wervelend. In het grote oude centrum is veel te zien, ook Moorse decoratiekunst in het Real
10
¡Bienvenidos! Alcázar. Havenstad Málaga is vooral een aangename stad om te shoppen en van het stadsleven te genieten. Het zal u niet ontgaan dat dit de stad van Pablo Picasso is; in 2003 is een prachtig museum geopend met de werken die hij zijn vrouw en dochter had nagelaten. Middelgrote steden als als het oude Cádiz, het merkwaardige Jerez en het Arabische Almería zijn minder toeristisch. Van de kleinere steden zijn Ronda de moeite waard vanwege de brug over de kloof en Baeza en Úbeda vanwege de Andalusische renaissance-architectuur. De befaamde ‘witte dorpen‘ komt u door de hele gids heen tegen. Liefhebbers zouden Arcos, Vejer, Frigiliana en Cómpeta niet mogen missen. De lange kust toont verschillende gezichten. Van de Portugese grens tot voorbij Cádiz is het land vrij vlak en zijn de stranden breed. Het zuidelijkste deel van deze Costa de la Luz is het mooist met Barbate, Caños de Meca en het heerlijke stadje Tarifa. Voorbij Gibraltar begint de roemruchte Costa del Sol (zie blz. 84) met jetsetdorp Marbella. Het oostelijke deel met Nerja is rustiger. Daarna begint de Costa Tropical; die gaat bijna onmerkbaar over in de Costa de Almería. Hier liggen minder druk bezochte, soms wel authentieke plaatsen met een achterland van kale bergen en woestijnachtige vlakten. Natuurpark Cabo de Gata grenst aan prachtige baaitjes. In het bergachtige landschap, bij Córdoba en Jaén begroeid met miljoenen olijfboompjes, is een aantal mooie gebieden tot natuurpark verklaard. De Sierra de Cazorla is daarvan een van de verrassendste. Vogelliefhebbers kunnen niet om het uitgestrekte Nationaal Park Doñana heen, de moerasdelta van de Guadalquivir.
Andalusië in cijfers Ligging: Andalusië beslaat het zuidelijke deel van het Spaanse vasteland. Aan de noordkant grenst het aan de Spaanse regio's Extremadura, Castilla-La Mancha en Murcia. Aan de zuidkant ligt de ruim 800 km lange kustlijn waarvan 70% aan de Middellandse Zee en 30% aan de Atlantische Oceaan. Oppervlakte en inwoners: Ruim 87.000 km² (iets groter dan de Benelux), er wonen 8,3 miljoen mensen. Hoofdstad en grootste stad is Sevilla met 700.000 inwoners. Andere grote steden zijn Málaga (560.000), Córdoba (325.000), Granada (240.000), Jerez (205.000), Almería (170.000) en Cádiz (127.000 inw.). Geografie: De hoogste berg is de Mulhacén in de Sierra Nevada, 3482 m. De Guadalquivir is met 657 km de langste rivier. In de Straat van Gibraltar is de kleinste afstand tot Afrika slechts 15 km. In een deel van de oostelijke provincie Almería heerst een kurkdroog woestijnklimaat terwijl de Sierra de Grazalema bij Ronda tot de natste plekken van Spanje behoort. Bestuur: Spanje is een parlementaire monarchie. Andalusië is één van de 17 ‘autonome gemeenschappen‘ van Spanje en wordt geregeerd door de Junta de Andalucía. Het is onderverdeeld in acht provincies: Almería, Cádiz, Córdoba, Granada, Huelva, Jaén, Málaga en Sevilla. Bevolking: De autochtone Andalusiërs, hoofdzakelijk katholiek van geloof, zijn gemengd Iberisch met beperkte Griekse, Romeinse en Visigotische sporen. De helft van Spanjes circa 700.000 zigeuners woont in Andalusië. Aan de Costa del Sol wonen ruim 200.000 Engelsen en Duitsers. Het aantal immigranten uit Noord-Afrika ligt nog hoger. De kustgebieden hebben ook te maken met clandestiene immigratie uit Afrika. Economie: Het toerisme zorgt normaal gesproken voor circa 15% van de inkomsten; de laatste jaren is het aantal toeristen met 10–15% gedaald. Na de dienstensector komt de landbouw: groenten uit de kassen bij Almería, sinaasappels en olijfolie; de provincies Córdoba en Jaén leveren 10% van de wereldolijfolieproductie. Niettemin is Andalusië een van de armste regio's van Spanje. Tijdens de financiële crisis liep de werkloosheid in 2009 op tot ruim 25% (Spanje gemiddeld 18% en de EU gemiddeld 8%). Toerisme: Het mooie weer en de lange kustlijn maken dat de Andalusische costa's jaarlijks worden overspoeld met 7 tot 8 miljoen buitenlandse toeristen, vooral uit Noord-Europa. De Costa del Sol in de provincie Málaga trekt de meeste mensen. De Costa de la Luz, aan de Atlantische kust, krijgt veel Spaanse toeristen maar is ook internationaal in opkomst. In het binnenland zijn het vooral de steden Sevilla, Granada en Córdoba die grote aantallen toeristen trekken: ca. 1 miljoen buitenlanders en 1,5 à 2 miljoen Spanjaarden.
11
Op campings is het meestal verplicht honden te allen tijde aangelijnd te houden.
Illegale immigranten
Goed om te weten Andalusisch Andalusische luiheid? De Andalusiërs hebben een uitgesproken dialect en slikken graag lettergrepen of zelfs halve woorden in, op zo’n manier dat zelfs de Spanjaarden soms moeite hebben hen te verstaan. Van alle woorden die op -ado of -ido eindigen, wordt de uitgang als -ao of -ío uitgesproken. In plaats van para zegt men pa. De z en de c worden voor de e en de i als een harde s uitgesproken, dus niet als de Engelse th zoals elders in Spanje wel gebeurt.
Bespaartips In het algemeen is het goedkoper buiten het hoogseizoen (zie ook bij Reistijd op blz. 16 en Overnachten op blz. 22). Inwoners van de Europese Unie kunnen op vertoon van hun identiteitsbewijs veel staatsmusea gratis bezoeken. Gepensioneerden en studenten krijgen op vertoon van de geëigende passen kortingen bij bezoeken aan monumenten.
Fooien Officieel hoeft het niet, dus er bestaat hier geen fooiendwang. Het is niet ongebruikelijk dat men – na het teruggeven van het wisselgeld – een paar munten achterlaat. Wilt u per se uw tevredenheid tonen na een maaltijd dan
14
kunt u 5 tot 10% van het totaalbedrag als fooi neerleggen.
Fotograferen en filmen Gebouwen en stranden op mooie foto's in folders baden meestal in het zachte, gloedvolle licht van de late middag of vroege avond. Wie midden op de dag mooie gebouwen of landschappen fotografeert kan nog wel eens teleurgesteld zijn over het resultaat. De hoog staande zon maakt alles nogal plat. Bij een lager staande zon (dus niet tussen 10 en 15 uur) krijgt u veel meer schaduwrandjes en reliëf in de opnamen.
¡Gibraltar español! Dat is althans de vurige wens van de nationalistische Spanjaarden. Spanje en het Verenigd Koninkrijk delen de soevereiniteit tegenwoordig, maar een enquête op de rotspunt zelf gaf aan dat de Gibralteños liever bij het Verenigd Koninkrijk willen blijven en bang zijn hun economische privileges kwijt te raken als ze Spaans worden. Diverse artikelen kunnen hier dan ook een stuk goedkoper zijn.
Huisdieren Vooral honden zijn niet overal in Spanje even populair. Vraag daarom vooraf duidelijk bij een hotel of camping of u uw huisdieren mee mag nemen.
Het hele jaar door, maar vooral in de zomer, als de zee het rustigst is, proberen honderden kleine bootjes, pateras, die vaak eigendom van mensensmokkelaars zijn, de kusten van Andalusië te bereiken en illegaal mensen uit Noord-Afrika aan land te zetten. De Guardia Civil patrouilleert met schepen en helikopters. Veel van de eenvoudige houten bootjes komen nooit aan bij de kust …
Lawaai Spanjaarden gedragen zich luidruchtig op straat en in de bars. Druk door elkaar heen praten en luid lachen, met veel lawaai gehoord worden, dit hoort nou eenmaal bij de Spaanse identiteit en daar valt dus niks aan te doen. In een bar staat meestal muziek aan en daarom wordt de tv ook wat harder gezet. Het verkeerslawaai kan op de zenuwen gaan werken, zeker als het de knetterende motorfietsen betreft. ‘s Lands wijs, 's lands eer‘ moet u maar denken zolang u hier te gast bent. Als u in een stad verblijft kunt u vragen naar een rustige kamer (niet aan de straatkant). En dan maar hopen dat de airco niet al te hard ronkt.
Omgangsvormen
Begroeting: vrienden en bekenden begroeten elkaar met hola, ¿qué tal? en een kusje op beide wangen. Anders geeft men elkaar de hand of zegt gewoon hola of meer formeel buenos días. In kerken en kloosters: mannenbenen en vrouwenschouders moeten in kerken en kloosters bedekt zijn, zodat
de kleding past bij de aard van het gebouw. In restaurants: wacht geduldig tot de ober u een tafel wijst. Schuif nooit aan bij een al bezette tafel, ook niet als daar nog plaatsen vrij zijn.
Pas op de zon De straling van de zon is erg intens in Andalusië. De blauwe, wolkenloze hemel heeft een duidelijk minpunt: als het hoogzomer is verbranden niet alleen de blauwogige Noord-Europeanen, zelfs de Spanjaarden moeten dan rekening met de zon houden. Goed insmeren en zo veel mogelijk de huid bedekken is raadzaam. Een pet of hoed kan hoofdpijn of verbranding voorkomen.
Lorca en de Burgeroorlog Eén van Spanjes bekendste dich ters en toneelschrijvers. Federico García Lorca (1898–1936), was inwoner van Granada. Als student was hij dik bevriend met Dalí en Buñuel. Aan het begin van de Spaanse Burgeroorlog (19361939) werd Lorca door de nationalisten van Franco opgepakt. Enkele dagen later is hij door een jongen van 16 gefusilleerd, even buiten Granada. Of dat gebeurde omdat Lorca homo was of vanwege zijn maatschappelijke betrokkenheid – alles wat riekte naar links was voor de fascisten verdacht – werd nooit duidelijk. Publieke en politieke discussies over het openen van Lorca's graf zijn de laatste jaren een symbool van de moeite die veel Spanjaarden hebben met het onderzoeken van alle gruwelijkheden die 70 jaar geleden in die vreselijke oorlog hebben plaatsgevonden.
15
Praktische informatie Inlichtingen … in Nederland
Spaans Verkeersbureau Laan van Meerdervoort 8a 2517 AJ Den Haag tel. 070 346 59 00 fax 070 364 98 59 www.spain.info/nl
… in België
Spaanse Dienst voor Toerisme Koningsstraat 97 1000 Brussel tel. 02 280 19 26 / 280 19 29 fax 02 230 21 47 www.spain.info
Reizen naar Andalusië … met het vliegtuig Er zijn vijf internationale vliegvelden: Málaga, Sevilla, Almería, Granada en Jerez. KLM en Iberia bieden geen rechtstreekse vluchten (overstappen in Parijs of Madrid) en zijn relatief duur. KLM-dochter Transavia biedt chartervluchten op Málaga en Almería (niet 's winters). Iberia's low cost-dochter Vueling is interessanter. Tegen concurrerende tarieven vliegt Vueling rechtstreeks naar Sevilla vanuit Amsterdam en Brussel. Als u flexibel bent qua reisdagen kunt u bij Ryanair waarschijnlijk de beste deal vinden. Vanaf Niederrhein/Weeze (30 km vanaf de snelweg Nijmegen-Venlo, net over de grens) zijn er goedkope, rechtstreekse vluchten naar Sevilla, Málaga en Almería. Ryanair vliegt ook vanuit het Belgische Charleroi naar Málaga. Indirecte vluchten nemen veel meer tijd in beslag door het wachten en overstappen. Wilt u per se op Granada
34
vliegen dan kan dat met Vueling vanaf Amsterdam (via Barcelona). Jerez is bereikbaar met airberlin vanuit Düsseldorf (soms via Mallorca). Via www.aena.es komt u op de website van elk Spaans vliegveld. Op alle vliegvelden zijn Spaanse en internationale autoverhuurbedrijven gevestigd. Vliegveld Sevilla (San Pablo): 11 km ten noordwesten van de stad langs de N-IV naar Madrid, tel. 954 44 90 00 Een TUSSAM bus gaat 2 tot 3 keer per uur naar het centrum (zo. 1 tot 2 keer per uur). Rit duurt ca. 40 min. en kost € 2,30. Een taxi naar het centrum kost ongeveer € 20–22. Vliegveld Málaga (Pablo Ruiz Picasso): 7 km van Torremolinos en 8 km van Málaga, Avenida García Morato, tel. 952 04 88 44 De regionale trein op het traject Málaga-Torremolinos-BenalmádenaFuengirola komt langs de luchthaven. Bus 19 vertrekt elke 20 minuten van de luchthaven naar het centrum van Málaga, duur ca. 30 min. kost ca. € 1,30. Een taxi naar het centrum van Málaga of Torremolinos kost ongeveer € 10–14, naar Marbella € 54–64 en naar Nerja ongeveer € 56–66. Vliegveld Almería: 9 km ten oosten van de stad, Ctra. de Níjar, tel. 950 21 37 00. Bus 20 rijdt ongeveer om de 50 minuten van de luchthaven naar het centrum van Almería en vice versa, op zon- en feestdagen ongeveer 1 keer per anderhalf uur. Een taxi naar de stad kost € 11–13.
… met trein en bus De reis naar Andalusië met de trein is omslachtig omdat er vaak moet worden overgestapt. Vanuit de Benelux kunt u er met de trein soms wel 40 uur over doen. Er rijden vanuit diverse plaatsen in Nederland en België regelmatig bussen naar vele eindbestemmingen in Andalusië. De reis duurt 25 tot 30 (vermoeiende) uren. Voor studenten gelden vaak speciale, gereduceerde tarieven.
… met de auto De kortste route naar Andalusië voert via Bordeaux en Burgos. Als u naar Sevilla en het westen van Andalusië wilt is rijdt u van Burgos door naar Salamanca en dan naar het zuiden. Van Utrecht naar Sevilla is de afstand ruim 2300 km. Anders neemt u de route over Madrid, die is na Burgos tolvrij. Een alternatieve route voert langs de Spaanse oostkust. Bij Puerto Lumbreras komt u dan op de A-92, de grote oost-westverbinding over Granada naar Sevilla. Net als de andere autovías is die tolvrij. Voor ANWB-leden zijn gratis uitgaven verkrijgbaar met alle wegen, verkeersregels en toltarieven plus de de gratis Routekaart Spanje.
Douane Bezoekers uit Nederland en België hebben voor Spanje een geldig paspoort of een Europese identiteitskaart nodig. Douanebeperkingen: Binnen de EU-landen is in principe vrij verkeer van goederen mogelijk. U hoeft geen aangifte bij de douane te doen, als u zich houdt aan de gestelde hoeveelhe-
den. Neemt u meer mee, dan moet u kunnen aantonen dat de goederen bestemd zijn voor eigen gebruik. De hoeveelheden zijn: 110 liter bier, 90 liter wijn, 20 liter likeurwijn, 10 liter sterke drank, 800 sigaretten, 400 sigaren of cigarillo’s, 1 kg tabak. Huisdieren: Voor hond en kat is een geldig EU-paspoort voor dieren nodig en een geldige inenting tegen rabiës verplicht. De inenting moet ten minste dertig dagen en ten hoogste een jaar voor de binnenkomst in Spanje hebben plaatsgevonden.
Geld De euro wordt in Spanje uitgesproken als ejoero, centen zijn céntimos. Bij geldautomaten (cajero automático) kan met een pinpas geld worden gehaald, tegen betaling ook met een creditcard. Veel hotels, restaurants en winkels accepteren creditcards.
Gezondheid Het Spaanse gezondheidssysteem is effectief. EU-burgers met een Europese ziekenkostenverzekeringskaart worden net als Spanjaarden in de Centros de Salud (gezondheidscentra) gratis behandeld. Eerste hulp, waarvoor u ook terecht kunt bij de ziekenhuizen met 24-uursdienst, is over het algemeen gratis. Gaat u naar een particuliere arts dan moet u de rekening direct betalen en kunt u uw geld later bij de verzekering terugvragen. Het afsluiten van een reisverzekering is raadzaam.
Gehandicapten Een brochure over hotels geschikt voor gehandicapten krijgt u bij de
35
Praktische informatie Confederación Coordinadora Estatal de Minusválidos Físicos, tel. 917 44 36 00, fax 914 13 19 96, www.cocemfe.es
tijden zijn of de kerk uit veiligheidsoverwegingen buiten de diensten gesloten is, zijn de meeste kerken open van 8–12/13 en 17–20 uur
Noodgevallen
Telefoneren
Algemeen alarmnummer: 112 Politie: nationaal 091, lokaal 092 Guardia Civil: 062 Ambulance: 061 Brandweer: 080 Rode Kruis: tel. 902 22 22 92
Binnen Spanje: lokale of netnummers zijn er niet voor mobiel bellen, maar alle negencijferige nummers beginnen met een ‘9‘ en mobiele nummers met een ‘6‘. Naar het buitenland: het landnummer voor Nederland is 0031, voor België 0032. Voor Spanje is dit 0034. Mobiel bellen: Movistar, Vodafone en Orange zijn de Spaanse netexploitanten. Alle gangbare mobieltjes functioneren prima binnen de euro-roaming, bij langer verblijf is een Spaanse prepaid-kaart aanbevolen. Telefooncellen: openbare telefoons werken met muntgeld, telefoonkaarten (tarjeta telefónica) en/of creditcards. Minimale inworp is voor stadsverbindingen 20 cent, voor binnen Spanje 35 cent en voor verbindingen met een mobiele telefoon € 1. Telefoonkaarten zijn in tabakswinkels (estanco) of krantenkiosken te verkrijgen. Inlichtingen: nationaal 118 18, internationaal 118 25.
Diplomatieke vertegenwoordiging Nederlandse ambassade Paseo de la Castellana 259 D, 36e verdieping, 28046 Madrid tel. 913 53 75 00 ma.-vr. 9–13.30 en 14.30–17.30 uur Consulaten in Algeciras, Cádiz, Sevilla en Torremolinos.
Belgische ambassade Paseo de la Castellana 18, 6e verdieping, 28046 Madrid tel. 915 77 63 00 ma.-vr. 9–14 uur
Openingstijden Banken en postkantoren: ma.-vr. 8.30–14, za. tot 13 uur; mei-sept. za. gesl. Winkels / bedrijven: 9–14, 17-20, za. meestal tot 13.30 uur. Warenhuizen en supermarkten: ma.-za. 10–21 uur Musea: meestal di.-za. 10–13.30 en 16-19, ’s zomers 17–20 uur, zo. alleen ’s morgens, ma. gesl. Kerken: als er geen officiële openings-
36
Reizen in Andalusië … met de trein De grotere steden zijn alle aangesloten op het spoorwegnet van staatsbedrijf Renfe. Een hogesnelheidstrein verbindt Sevilla, Córdoba en Madrid. Vanuit Málaga gaat een regionale trein naar Torremolinos, Benalmádena en Fuengirola en het binnenland tot Alora. Bij het piepkleine dorpje Bobadilla,
niet ver van Antequera in de provincie Málaga, ligt een knooppuntstation waar alle grote lijnen van Andalusië samenkomen en waar dan ook veelvuldig wordt overgestapt. Informatie en kaartverkoop: bij de loketten van de stations van de Renfe, de Spaanse spoorwegmaatschappij. Informatie: 902 24 02 02. Op www. renfe.es zijn alle treinverbindingen en prijzen voor heel Spanje te vinden. Prijzen: Een treinreis kost per 100 km ongeveer € 10–12, een retourkaartje is 10–20% goedkoper.
… met de bus De busverbindingen tussen de steden van Andalusië en langs de kust zijn goed en relatief goedkoop. De grotere steden beschikken over een busstation, waarin elke busmaatschappij zijn eigen loket heeft. Alsina Graells: tel. 952 31 04 00, www.alsinagraells.net Bestemmingen: Málaga, Sevilla, Granada, Córdoba, Almería, Cabo de Gata, de oostelijke Costa del Sol, Costa Tropical en ook de Alpujarras. Los Amarillos: tel. 952 36 30 24. Van Málaga dagelijks naar Álora, Carratraca en Ronda. Autobuses Bernardo: tel. 950 25 04 22, www.autocaresbernardo.com Van Almería naar San José en La Isleta del Moro aan de Cabo de Gata. Autobuses Casado: tel. 952 31 59 08. Van Málaga naar verschillende dorpen in het binnenland en in de bergen van Málagas. Portillo: tel. 902 14 31 44, www. ctsa-portillo.com Alle gemeenten van de westelijke Costa del Sol en het stuk naar Ronda. ALSA: tel. 902 42 22 42, www.alsa.
es Almería, Aguadulce, Roquetas de Mar, Almerimar en dorpen op Cabo de Gata.
… met de auto
Verkeersregels: bij onoverzichtelijke bochten moet u claxonneren. In de bebouwde kom is de maximumsnelheid 50, op provinciale wegen 90, op snelwegen 100 en op de autovía’s 120 km per uur. Gordels zijn verplicht. Brildragende automobilisten zijn verplicht een reservebril bij zich te dragen. Het maximaal toegestane alcoholpromillage bedraagt 0,5. Voor bestuurders die nog geen twee jaar hun rijbewijs hebben, geldt 0,3 promille. Gele randen aan de straatrand geven een parkeerverbod aan. Pech onderweg: ADA (Asociación de Ayuda Automovilística): tel. 902 99 90 24. RACE / ADAC: tel. 902 40 45 45. ANWB-steunpunt Barcelona: tel. 935 08 03 03. Tanken: veel benzinestations (gasolineras) zijn 24 uur per dag geopend. Euro 95 kost ongeveer € 1, loodvrij super ongeveer € 1,10 en diesel € 1.
Huurauto Het aanbod aan huurauto's is enorm, vooral aan de toeristische kust. Het loont de moeite de prijzen te vergelijken, en in het laagseizoen valt er vaak wel wat af te dingen. Vaak is het goedkoper de huurauto vooraf te boeken. Er zijn talloze internetsites met informatie. U kunt bijvoorbeeld intoetsen ‘car rental Sevilla‘. Via brokers als PriceCarHire.com en argusrentals.com krijgt u meestal de best beschikbare tarieven bij de internationale en de goede nationale verhuurders. U kunt ook bij een reisbureau een huurauto reserveren.
37
Cádiz
Verse vis met uitzicht op zee Aan de Cabo de Gata-kust zijn nog vissers zoals ze er vroeger waren. ’s Nachts gaan ze met hun kleine bootjes de zee op, overdag worden op het strand de netten geboet. In alle dorpjes is verse vis te krijgen. Erg populair zijn de terrassenrestaurants in de Calle Correo en aan de haven van San José, het strand van Agua Amarga of het strand van San Miguel de Cabo de Gata, waar u bij het eten kunt genieten van het uitzicht op zee. 2 pk € 45–60 Familiepension met acht kamers, met airconditioning, in het centrum. Puerto Genovés: Balandro s/n tel./fax 950 38 03 20 www.hostalpuertogenoves.com 2 pk € 45–66 Rustig hotel bij de Rambla, 18 kamers, airco, verwarming, dakterras. Cortijo El Sotillo: net voor u het dorp binnenrijdt, tel. 950 61 11 00, fax 950 61 11 05 www.cortijoelsotillo.com 2 pk € 95–130 Andalusisch landhuis met zwembad, restaurant en rijpaarden. Hotel Doña Pakyta, in het dorp, tel. 950 61 11 75, hoort er ook bij. Dat heeft kamers met een geweldig uitzicht op zee.
Uitstapje
Mojácar (O 5): circa 25 km ten noorden van het natuurpark ligt dit mooie witte dorp. Hoewel Mojácar steeds meer toeristen trekt, is een wandeling door de bochtige straatjes nog steeds een sprookjesachtige belevenis. De huizen leunen als het
50
Cádiz ware tegen de heuveltop. In het centrum zijn er talrijke restaurants, cafés en winkels met kunstnijverheid. Vanaf de kasteelruïne en de Mirador aan de Plaza Nueva kunt u genieten van een prachtig uitzicht. Aan de voet van de heuvel liggen mooie stranden en een kilometerslange strook hotels, vakantiewoningen en restaurants. Het oude dorp biedt een van de beste logiesadressen van Andalusië als het om prijs-kwaliteitverhouding gaat: Hostal Arco Plaza: Plaza Nueva, tel. 950 47 27 77, fax 950 47 27 17; 2 pk € 35–53. Aan het centrumplein. 16 kamers met bad en airco, sommige met balkon.
Cádiz (C 7) Wie naar het centrum van Cádiz rijdt ziet lange tijd zowel links als rechts de zee. De oude stad ligt namelijk heel strategisch op een landtong die ver het water insteekt. Gadir, de stad die door Feniciërs zou zijn gesticht rond 1100 v.Chr., was zelfs nog een eiland. Na Columbus' ontdekking van Amerika verdiende de havenstad veel geld met de transatlantische handel. Het bleef echter in de schaduw van het machtiger Sevilla. Echter, na het verzanden van de Guadalquivir – Sevilla's verbinding met zee – verhuisde de koopvaardij begin 18e eeuw naar Cádiz. Tegenwoordig is Cádiz (127.000 inw.) vooral een marinestad. Aan het eind van de lange, smalle straten ziet u vaak de zee. De afwisseling met mooie, gezellige en leuke pleinen maken Cádiz tot een aangename wandelstad.
Het meest toeristische deel van Cádiz ligt direct achter deze ‘landpoort‘, zeg maar tussen de (veer)haven (rechts) en de kathedraal (links). Van die haven vertrekt overigens de boot naar Tenerife (2 tot 2,5 dag varen). De buurt rond de grote, levendige Plaza San Juan de Dios en de kleinere lommerijke Plaza de Candelaria werd in de 17e en 18e eeuw geheel vernieuwd. U kunt hier voorname huizen met barokke portalen of gevels aantreffen. Catedral: di.-vr. 10–13.30 en 16.30– 18.30, za. 10–13 uur. De ligging van de witstenen kerk direct aan de zee levert prachtige plaatjes op. Toen de handel op Amerika van het steeds slechter bereikbare Sevilla werd verlegd naar Cádiz, besloot het stadsbestuur een grote kerk te bouwen die bij de nieuwe status paste. In 1720 werd begonnen met prestigieus marmer maar lang voordat de kerk in 1838 af was stapte men over op goedkoper kalkzandsteen. De brede barokke gevel met de twee torens beheerst het gezellige domplein en met de gele koepel ook het silhouet van de stad. In het sobere interieur springen de mahoniehouten koorstoelen eruit. In
de echorijke crypte ligt de grote componist Manuel de Falla, gaditano van geboorte, begraven. Torre Tavira: Sacramento hk Marqués del Real Tesoro, dag. 10–18/20 uur, € 4. Meer dan honderd patriciërshuizen hadden in de 18e eeuw zo'n uitkijktoren (voor binnenkomende schepen). Dit was de hoogste. De bovenin geplaatste camera obscura kan in kleine groepjes worden bezocht; via een lens en een spiegel worden ‘live-beelden‘ uit de stad geprojecteerd. Museo de las Cortes de Cádiz: Santa Inés 9, di.-vr. 9–18, za./zo. 9–14 uur. Geschiedenis van de mogelijk oudste stad van Europa, o.a. een maquette van Cádiz eind 18e eeuw. Het museum grenst aan het Oratorio de San Felipe Neri (restauratie gepland in 2010/2011). In deze barokkerk werd in 1812 de eerste liberale Spaanse grondwet afgekondigd. Het altaar bevat een schilderij van Murillo. Museo de Cádiz: Plaza de la Mina, di. 14.30–20.30, wo.-za. 9–20.30, zo. 9.30–14.30 uur, gratis voor EU-burgers. Stedelijk museum op een prettig plein in het noorden van de binnenstad. Om-
De kathedraal van Cádiz
Bezienswaardigheden Automobilisten komen de stad binnen door de brede Puerta de Tierra, midden 19e eeuw in neostijlen gebouwd op de plaats van de stadsmuur.
51
Jaén
Jerez de la Frontera
lijke pleintjes en hoekjes met tapasbars. Ook de Plaza San Nicolás hoort op het lijstje te staan. In El Mirador of in Kiki-San Nicolás is het buiten aangenaam toeven bij tapas of een menu. Tenslotte moet de buurt rond de kathedraal, Alcaicería, worden genoemd. Vrij druk is het meestal op de grote terrassen van de Plaza Bib-Rambla; iets intiemer is het in de Calle Pescadería en op de Plaza Romanilla. Auto: wie met de auto meteen
0vVnaar het Alhambra toe wil, volgt
vanaf de rand van de stad de rondweg in de richting van de Sierra Nevada en het Alhambra (is goed aangeduid). Bus: het busstation, Carretera de Jaén s/n, tel. 958 18 54 80, is bereikbaar met buslijnen 3 en 33 vanaf Gran Vía de Colón. Goede verbindingen met de kust, naar Almería, Málaga, en ook naar Jaén, Córdoba en Sevilla. Trein: station aan de Avda. de los Andaluces, tel. 902 24 02 02.
Uitstapje In de warme zomermaanden is het heerlijk om hoog de Sierra Nevada in te rijden; binnen een uur bent u boven de 2000 m. Zie blz. 103
Jaén (J 3) Te midden van onafzienbare olijfboomgaarden ligt provinciehoofdstad Jaén (118.000 inw.), niet heel erg bezienswaardig, niet toeristisch, wel een aardige en levendige woon- en werkstad. In het centrum rond de Plaza San Francisco wordt de horeca dankbaar gebruikt door kantoormensen.
Bezienswaardigheden Catedral: dag. 8.30–13 en 16–20.30 uur
72
Het belangrijkste werk van Andalusiës meester van de renaissance, Andrés de Vandelvira, is de grootste blikvanger van Jaén. De gevel met veel beelden en de twee torens is echter in barokstijl. In het harmonieuze interieur trekken, behalve een relikwie, de notenhouten koorstoelen de aandacht. Baños Árabes: Plaza Santa Luisa de Marillac, di.-za. 8.45–21.30, zo. 9.15–14.45 uur, gratis. In de kronkelige oude stad ligt onder het 16e-eeuwse Palacio de Villardompardo een grote Moorse badinrichting uit de 11e eeuw, vier ruimten gescheiden door hoefijzerbogen. Museo Provincial: Paseo de la Estación 27 (de grote boulevard die dwars door de nieuwe stad loopt), di. 14.30– 20.30, wo.-za. 9–20.30, zo. 9-14.30, gratis voor EU-burgers. Archeologische vondsten zoals beelden, munten en gebruiksvoorwerpen van 5e eeuw v.Chr tot de Moslimtijd. Boven de schone kunsten met schilder- en beeldhouwwerken vanaf de 14e eeuw. Castillo de Santa Catalina: di.-zo. 10–14 en 17–21 uur, € 3,50 De macht uitstralende burcht hoog boven de stad wordt deels gebruikt voor een parador (vanaf € 150). In het kasteel is een expositie over de geschiedenis van Jaén. Het uitzicht op de stad en de olijfbergen rondom is prachtig.
0iI
Oficina de Turismo: Ramón y Cajal 4, tel. 956 31 32 83 Pension la Española: Bernar-
0uUdo López 9, tel. 953 23 02 54
2 pk € 32–42 Een ouderwets Andalusisch pension op 100 m van de kathedraal; eenvoudige kamers met badkamer. Husa Europa: Plaza de Belén 1, tel. 953 22 27 00, fax 953 22 26 92,
De kathedraal van Jaén, stad tussen olijfboomgaarden
www.husa.es, 2 pk € 50–84 Prettig hotel in de nieuwe stad met 36 mooie kamers, die aan de binnenkant zijn rustiger en minder warm. In de Calle Arco del Consu-
0rRelo, links van de kathedraal,
zijn nogal wat tapasbars. Gamba de Oro: Calle Nueva 9, tel. 953 24 17 64, hoofdgerechten ca. € 9 De ‘Gouden garnaal‘ serveert de lekkerste zeevruchten, gebakken in lokale olijfolie. Bij Pl. de la Constitución. Trein: station aan het eind
0vVvan de lange Paseo de la Esta-
ción; 3 tot 4 treinen per dag van/naar Madrid en Córdoba/Sevilla. Bus: busstation in het nieuwe centrum, tussen Paseo de la Estación en Av. de Madrid; verbindingen met Granada, Baeza/Úbeda, Córdoba en Sevilla.
Jerez de la Frontera (D 6) De grote barokstad Jerez (205.000 inw.) heeft meer te bieden dan alleen de wereldberoemde sherry. De bode-
gas zijn natuurlijk enorme toeristentrekkers maar ook de paardrijschool is zeer populair geworden. Jerez is ook een flamencocentrum en de feria wordt elk jaar druk bezocht. Als vele steden in Andalusië heeft Jerez een lange geschiedenis met Feniciërs, Romeinen en moslims. Die laatsten werden na vijfenhalve eeuw bloeitijd in 1264 verdreven door christenen. De vele herenhuizen die de stad nog telt stammen uit de tijd van de landadel die in de omgeving grote goederen bezat. De oostelijke binnenstad, tussen de Alameda en de Plaza del Arenal herinnert aan de oude rijkdom. De westelijke binnenstad met de vele steegjes en pleintjes was en is deels het domein van de armeren en de gitanos. In de 19e eeuw werd fel strijd gevoerd om de situatie van de dagloners te verbeteren. Een wandeling naar bijvoorbeeld het Archeologisch Museum toont u de twee kanten van Jerez.
Bezienswaardigheden
Alcázar: Alameda Vieja, dag. 10–18, hoogseizoen: 10–20, za./zo. 10–15,
73
Sevilla
N
N
0
ug a l
e Port
e Port
Av. d
Av. d
ra
ra
Fron te
Fron te
Per ú
Per ú
de la
de la
Palos
Palos
Génova
Génova
rri ero
Fe b
o
Luz
Pila
Rod ri go
Rod ri go
la
Antil
Pa g Code es rProal g Code es rrol
Ca s
ug a l
álag a
e
rd
P Fe r ila bo Lu riero r de z
Almirante Maitieb Lo nzoo Almirante Lobo
M tienzaio-
Be tis
Be tis
Adriano
la
a till
Antil
a till Ca s
Av. C arlo s IV Av. C arlo s IV
álag a
eM
Mariana
Mariana de Pineda
eM
Av. d
les
Án
ge
les
ge
Án
Ge Adriano nil
Ge nil
SadenPineda Fern ando San Fern ando
Fa bio la M. F Mor ab o io la M Mor . o
e
e
Air
Air
Ma Pa rch dre en a Ma Pa rch dre en a
r
r
Cé sa
lio
Av. d
S. E ste ban Ar S me . Es nt teb a an Ar Estrell me a ntIrún a V. A Estrell leg a ría Irún V. A Alca d leg C ont e Isacio ría rera s A. FAlca J. Ca eCrnoándne Isac stillo trdeeraz io s D. A. F ern J.dCe astliloández los R D íos Gen . d era e l Rí l o os s R íos Gen era l Rí os
Alfalf a
Rosario
Za rag oz a Za rag oz a
Rosario
lio
Ju
uja
uja
aC art
ad el
aC art
ad el
Pa sar el
Pa sar el
GreCghoarles r J. MDearwin ndel Charle Charles Darw s Darwin in Charle s Darw in
instein
instein Grego A r J. M lbeenrt E delinstein
r
modern museum geeft met tekst, beeld en geluid inkijk in ‘de ziel van de stad‘. Antigua Fábrica de Tabacos: Calle San Fernando, geopend als de universiteit open is In de voormalige tabaksfabriek huist een deel van de universiteit van Sevil-
0
ño
TRIANA TRIANA
ise
ría
are
Alf
Ru
ría
are
do
Co ong d
tiekunst; of de verzamelde klassieke beelden hier goed bij passen mag u zelf beoordelen. Museo del Baile Flamenco: Calle Manuel Rojas Marcos 3, dag. 9–17, nov-maart 9–16 uur, toegang € 10 's Werelds enige museum dat is gewijd aan de flamencodans. Speels opgezet,
or ño iset Rcuin Ja o n Sa va- acint Co onJga nd Sa va- a
Albert E
a
uer
as
instein Albert E
Alb
a
uer
Alb
La Cartuja La CartujaCentroCentro Andaluz Andaluz de ArtedeContemporáneo Arte Contemporáneo
Puente o chorr del Cean Pu te o rr del Cacho
Albert E
Ju
Mu ño Mu z ño z a
a
Resolan
Resolan
Alfalf a
Cé sa
Juzg ado
Puñ rostonro Puñ rostonro
L. Varg
s
P Puente del Alamillo la uen Ade Ba te lant rqu de ado Pu eta Puente del Alamillo la en Ade Ba te de Fro lant Béq rqu de ado la S ilán u er eta ern a Béquer d F Béq uer Ma e la S roilán ern a re Béquer Yuste na Ma To mi re llo Yust A. B na azán Lumb e rera To s m d e Cádiz Diego ray F i l lo A. B Duque azán Lumb Gu Montemar rera ada s l qui de Cádi Fray Diego Gu Me Per vir ada DuqueMacasta z nc is Gluete he Montemar Recreo ada ta Homb lqu Bo NarciG re Me Per ivir na souad Macasta Piedra de pla nc is he ta alete Recreo ta N Santa Homb Cur Bon arcis re de Pie tidu apl o rías aM Anadra ta qués. de la MSainnta a Alcoy H. Cortéz JuanCRa urtba idudá ríans MqCon Ana Ingenier ué de o Lastru la Mins. de Adlceoy H a . CBor Juan Ra cci ara téja Pascua zs badán l C Ingenier G o Lastruayangos onde de cci F. de PaBarajas Pascual ula Viri Baños Gayangos ato San F. de Pa la P Juan rro ulae alm de Padr V a iria Sa Tarín Baños Ge to nJ r u e l H r o nán a a rro z n d na Cardenal Alfaqueq J. Pde Ladr alm se Pa ue Cisn CoTa a e eros rtes rín Ge ron ernández Tete.Las Cardenal Alfaqueq J. HAlcá zares a ue Cisn Borge Cosrtes eros Alfonso La Te XII te. Alcá zare s Ca Bor Laraña gem s pana Imagen Aza frán Alfonso Almudena Go XII Monsalves La y e Campana ntaña Lara Imagen Aza frán S. R O. Zuñiga Almudena oqu Monsalves Go yen e ta S. R O. Zuñiga oqu e
aleja
as
a a ArjonArjon
a Sal a ire o tin n A rr ue Soco o a en B ad P. e l rg o a Sal V. Aire ro . d . A aladin en cor Av publa eSnt Bu . So jo. P Re e Arg ado ba V Sal v. d b. Tra te a laf tico rera de A Re. pu a jo Ca acéu .Her ba m .M nte mo G R. Veg Tra Far atEe . ue Tel e laf tico rera ya Ca acéu .Her . ral P n e d Trao m .M . G io Sant mo G R. Veg Far E da ur . Pue Tel n Sa
j ya is Av San ral Lu a Tro G r o . i ad Cu da jur is Av San Lu ra de e z d art úne ua u C D nder N alboa B Santa e z de art úne Du nder NBalboa Santa o ay eM sd ra Do rflo o ay Va íaz D eM io a sd tonrflor Do n A Va íaz D io ton
S. ás Tom F. C. lez S. Gon ászá Tom F. C. lez Gonzá
Can
L. Varg
n n ló ló Co l Co l a a ób ób III III ir st rist so X so X C C n n de de Alfo Alfo o o se se e e Pa Pa al d al d n n Ca Ca
Alf
Av. Av. d d Cid eClid el Av Av Ma M.ade . de ría ría Lui Lui sa sa
ias ias elicDelic D las las de de eoaseo s a P P
An
s rlo l Ca aña n C atí r lo Mso rlo l ab Ca aña nn P C aStía r lo Mo
s
aleja
DuMont DIAN Andalusien, 02 Sevilla, Stand 08.01.2010 B C M Y
z Av. de Cádi
s era
s era gu
igu nV
i diz Av n V. de Cá
á pit
Pela Pela yo yo
gua el A n. d Cjo gua el A n. d Cjo ciso z En én e Gago Xim ciso z En én e Gago Xim
e
ab nP
Sa
ro Toro Ped
Can
94
les rmo Má
z Oliv Muño
y
y
Elo
Elo
ro Toro Ped a ed Cep
eda Cep
Monasterio Monasterio de Santa de María Santa María de las de Cuevas las Cuevas
de rand van Santa Cruz. Deze hertogelijke residentie werd midden 16e eeuw gebouwd in een samengaan van mudéjar en plateresco. De patio met fontein, prachtige azulejos (tegelwanden) en bewerkte plafonds (hout en stucwerk) tonen de harmonie van klassieke vormen en Moorse decora-
Me Me nén nén dez dez
uesa de Vin García Alemanes esa na e Vinu arcía d oli G M deAlemanes J. ot na ich oli Gu M de J. ot ich Gu Granada S. Isidoro M. Cortina
Granada Sagaasta M. Cortin
e z Oliv Muño ll ne on O´D l Sannnel o O´D
San
rimienrimien tos tos
les rmo Má
S. Isidoro
Sagasta
Rivero
Riverompos V. Ca
M. Villa
V. Campos
M. Villa
J. Gestoso J. L. Vega
Rí Rí oG oG ua ua da da lqu lqu ivi ivi r r
Águilas
Águilas
te iran Almpodaca A te iran Almpodaca A
so Vega J. Gesto Atienza J. L. o Niñ droza Peien D.At iñ o oN D. Pedr Saaverda Morgado
To To rn rn eo eo
á pit
l Peñuela So s
Castellar
Torrejón
Susillo
Susillo Relator
rgado Saav rejónMo e Torerda Cond
Antonio
Relator
Antonio
Nu Nu ev ev a a
Ca
Ave Ave nid nid a a
Ca
Juzg ado
Recare Recdo aredo
gui Jáure Pías elas Escu le i Val Jáuregu Pías el elas Sol Escu
Peñuelas
Castellar Inocentes
Basilio Arrayán a t or Rel Basi lio
a t or Rel
Escoberos
CruzConde Verde Inocentes e Cornejo Duqu ora st Cruz Sta. na Pa a Verde Marin Divi e Cornejo Duqu Arr a ayán stor Sta. na Pa a Marin Divi
Aniceto Sáenz
Aniceto Sáenz
Andueza Escoberos
Sa Sa de n dJueann Juan Riv Riv era era
La ida r FLlao a rid Fl o
l
lle nicVaa Veró el
l
nica Veró
So
n n Leó Leó
So
M M station Santa stationJusta, Santa Justa, Ciud Ciud Qu aestroQu aestro Pl. azaorriazo ad d ad d Pin Pivliegveld arr vliegveld P P irog Airlcogá Alcá Pl. aiC nto ataMCat e Ro e Ro to Dieg Dieg J. de J.Mde na ta an- Pelícano nda nda d d o o n n PUERTA PUERTA R R ra tara Pelícano ó ó ia ia Enl E ñ ñ ci ci R R o o D p p adr nlOSARIO adr a a ie Conde Conde stro stro go R Diego R ce s nce s illa illa OSARIO F. Quin F. Quin ia n ño iaño NegIos ro Negro o rro CoTi rro Ti da da n n Estación Estación tero tero Hinie Hinie Ios C ó ó Le Ios tr tr sta sta s Le vantes ntes Pa Pa Ios ava Bu llos Bu alcloas Prado de Prado de S. Juliá Sánche Sánche aca cillo on- cillo onnS. Julián saje M saje M N Na a El Prado El Prado la laGa P P S. Clem S. Clem z Perrie z Perrie taGh tah s A s A San Sebastián San Sebastián Morera Morera r r Líra aLllíroal allo.l Pau . Pau en en Buen VBuen V MaPlazaMa ve M ve a a te Casas te Casas M F. S. F. S. de de PalacioPalacio t t Plaza Conde Conde S S idr idr l Viajeial Viaje ar ar Tova Tova a i s s io ioie ía ía S. Román S. Román r r CifuenteCifuente la Judería r r de España P P iela Judería Pl. San Pl. San de Sande Sande España Pl. Sta. Pl. Sta. s s pe pe Casa de ev ev Bordador Bordador Im Casa Im de o o Sebastian Sebastian Pl. L Pl. L Sta. María Sta. María Isabel Isabel co co Pl. Pl. R. OjedaR. Ojeda ag ag Cé Cé PilatosPilatos ca ca So So Mercenarias Mercenarias Ponce Ponce anti s s nti la Blanca la Blanca p p a Jardines Jardines Pl. Pl. Pl. Pl. ed edía S Sebastián Sebastián Pase Pase P. Sáe P. Sáe de de S ía AtenasAtenas z z Refinadores o o Pilatos Pilatos ar de Murillo de Murillo Le Levie es Mar ecas MRefinadores Pl. Bus Leon de R Catdaeli R Catali Pl. D.Pl. D. Torr T s a. an ac.es anca ces Caerrijaiósn Meijas San LuisSan Luis Pl. F. CarrióF.n M io Liriovies tos TBustosLeon T eblanorrebPl. PASARELA PASARELA iber naiber na Sta.Albahaca l Sta. Pl. S. Pl. S.Lir La Albahaca ru Pl.La St Bl CSrtu BPl. las S. Marcos las S. Marcos avera anvaera na MaravilMaravil ca lanca Pl. San LuisSan Luis a a C Juan Juan de de la Cruz Cruz SANTA SANTA CRUZCRUZ la ro ro AlhóndiAlhóndi IldefonsoIldefonso Basílica Basílica de Pumarejo de Pumarejo DonDPedro Don Pedro Ge Ge ga ga Austria Casa de Casa de Jardines JardinesAustria Macarena oña Doña Amadeus la MacarenaMacarena Cab Cab VirgenesVirgen es Amadeus Don Don la Macarena Mar Mar Pl. CristoPl. Cristo la Memoria la Memoria e e M M Infantes Infantes ía ía z z P P e drique ad ozoLA oMACARENA C oronelC oronelde Burgos ate ate de Burgos a de bioF. Rubio r r Ru zoLA MACARENA F. Pl. Pl. e e Fadriqunz Fa e del del l Re l os os anm anm a rranza Pl. BuenPl. Buen Carra Ca S. Gil S. Gil San San y D Rey D Espíritu Espíritu J na J na . Pe . da da Santo SantoSan San iguel iguel dro Pedro Cruz Suceso Cruz Suceso FábricaFábrica de de Parras Parras ta Ángeta denglaela de la ín Pedro MPedro MPl. la Á Hosp. de Hosp. los de Alcázar los Alcázar Pl. ín Pl. Pl. TorrigianTorrigi A A Museo Museo del del p p a r r Sierpes Sierpes Tabacos Tabacos n mar m o o o Maldonados drado Maldonados G. Cua Esca Esca gura arG. gurCua Alfalfa AlfalfaM Veneables Sacerdotes Sacerdotes Torres Torres a drad TeatroTeatro baile baile Flamenco M. R Flamenco Pl. Pl.Veneables (Universiteit) (Universiteit) . R Palacio Palacio Feria Feria . . Ma A Ma DA Cereceto Cereceto D Alianza Lope de Lope Vega de Vega Real Real MalaverMalaver Pl. Pl. rcos rgotrcos .rgRoetmon.dRoemoAlianza ndo e e Feria Feria A. A. Am Pesca- PescaAm Pl. de Pl. de Feria Feria Alcázar Alcázar Pl. Pl. Virgen Virgen Pl. Pl. del del o o Pue Pue a a nte y nte y dería deríaPalacioPalacio a ian adianGuinad Lista pa cinha anLista ch Ráb Ráb Arzobispal Arzobispal p la la Encarnación Encarnación Gu n a a ez ez de de los los Reyes Reyes Triunfo Triunfo f f Álvar ida ida ino Álvar Pellón Pellón Habanita ro r FaustinoFaust u .S u .S Habanita Pl. Pl. Placentines Placentines P. d P. d CompañCom too to . R M a. R M ía pañía FrancosFrancos La Giralda La Giralda Contratación Contratación ta Lepaon Lepan eR eR Alfonso Alfonso XIII. Palacio XIII. Palacio StJoaqu do d Mata SMJoaataquín ibe ibe ch Pach Peral Peral Pl. Costaín CostaPl. Pl. del Pl. del ueve Queve Santa Santa Q ro ro Archivio Archivio nte nte ira Pa ira eco y Núecnoe y Núne do de San de Telmo San Telmo A A Qui Qui Cerv Cerv Europa Europa PuertaPuerta v. de v. de Álvarez Álvarez n do Ala SalvadorSalvador z del Praz del PrAala medam oló olónMaría María Gen. de Gen.de de Jerez na Cuna Almanara antes antes de Jerez P Rom P Rom H. C H. C deedHaédrce HAlmanara Orfila Orfila Cu a a Pl. Pl. nIndias J. P P uciónIndias a a tit uleésrcules nsiótit a J.azaña Cons Couc rav atrav S.pe S. Francisco Francisco la la Pl. Pl. zañHaba t a de de s s . . H H a Haba Av Av pe l l na na Fre Fre Ca Jesús Jesús Sier Sier de de a Amor deAmorS.deAndrés S. Andrés ás ás m m C To To s s Créd Créd Ayuntamiento Ayuntamiento EL ARENAL Pot Pot Dios Dios T Ar Vid Aar RVid a R ra ra EL ARENAL T it it ar ar r r o o a a Yb Yb del del ra ra ep o oTra Tra rífa rífa ge ge oso Veapsocsoo VascoBec jano jano Becas IglesiaIglesia de Plaza de Plaza ios Hospital Hospital de de ios SimónSimón l l Gran Gran gade n- gade n- as Pl. Duque Pl. DuqueVelázquVelázqu Jim Jim ez ez El Salvador s s El Salvador la Caridad la Caridad Pobe Rubens Ru derns Poder iego Diego mprado mprado de la de la NuevaNuevaGa Ga .D . e e T T S S ano ano m m VictoriaVictoria Torre Torre azo azo ros ora ros ora Art ArtSant Sant án Elc án Elc basti basti le ur lae ur a ez ez a See de a See de a Clara a Clara del Orodel Oro Pl. S. Pl. S.Card CaPl. Gral. Gróal. an Se Juan Se Pl. lar oneelar A Poanveí A oPaví o M. Nún M. Nún Ju Cdlaavijo Clavijo da rd ó en en e rd rd al al ca ca t T t T Lorenzo Lorenzo d d Mos Mos Gavidia ErpínolaErpí nola Gavidia Ro Ro MartínezMar Teodos Teodos PLAZA PLAZA NUEVA NUEVA Cas Cas Men Men tínez MonSa Sta. Sta. Sa an steiger steiger io io Mon Plaza Plaza rde larde tañés de tanñéJus anden Ju M. án M. án Vicenta Vicenta go di- go diLa Rábida La Rábida Pl. Vincci Pl. Vincci Ávila Ávi mPl. lem bootexcursies bootexcursiesde Cuba ela rría rría Asunció Asunnción e V Ve l Mlaaría María Teodos Teodos Pl. de Cuba MolvieMolvie. . A A io io s s s s FnánlleroFnánllero GodinasGodinas a a dro dro eti eti n Plaza n de B B a a o o Je Je Plaza Toros de Toros San San b b s s S r r a a ús ús C C t t SAN SAN VICENTE VICENTEde la Vede egozva Segov a a r racrlauzVeracruz Pa lera de Pa la z a a i i e e e Miguel Miguel l Maestranza de la Maestranza de de tal ortal H. el H. el n. a n. a Cid Cid Ab Gtaa Ga Vicente Vicente For F ta ad AbPl. adde Viejo Vg tefill Vg tefill San San Aren Aren l Pl. del Viejo e e o o GordilloGordi a a y y S S r r llo R R z z b b Mu Museo al al San San re re ob ne obe ne e or or Vicente Vicente seo a Pu Purrea MuseoMuseo de de BDegla inaBDegylaeinsa yAelms Alm rre lC lC Parque Parque Mendoza Mendoza E E a Co nade Pa de Pa Sta. Ana Sta.CoAna Can. Can. Bellas Bellas Artes Artes Grav Grav Ca anCsaa ansa Ríos Ríos an asA r i i o o r r Pl. Pl. sAaí raíso T T JardínJardín del del tó tó Redes Redes CapillaCapilla de los de los Sacra Sacra ge rdillge rdsoill lic lic a Pa a a Familia Familia P Guadalquivir Guadalquivir Marineros Marineros o o s s Goles GoleA.s SaladA. Sa a a lad na na d d o Pl. Gravi o Pl. Gravi s Para Paraa Ps u Pu de Luc de LuTRIANA r ra a a e e Pl. Dársen Pl. aDársenaPuerto Puerto TRIANA d d c t t ad ad Real Real s tam rastam Ro R Is entIs ent na na e e Blasco Blasco Tras T ué ués Taxi Taxi ag ag ío oVciícoto TenVaicto Tena Grac Grac Bajeles Bajeles Marq Marq de Garay de Garay Pabell Pabell (Tr abe(Ter adbee e EldeFaroElcFaro ia ia mp mp ria ria ón del ón del Pl. Pl. Flot Flo l l ha a Cha a i i t de Triana de Triana a a a a C I I Futuro Futuro h h S. Laureano S. Laureano na I na I Fabie Fabie M. onc Min. a onc innaa na ) ) C sp C srpjo rjo A A E EXPO-TERREIN EXPO-TERREIN z EA zA Ev Ev Plaza Plaza del del he nchen. S. n n. S. n an an c n ó CaminCamin ge ge Sá Sá Vg raz Vg razó Altozano Altozano list list o o a a Co Co ez ez de de markt markt P P n n o o i i r t t n n ar los los ar ar a Estación Estación M Mgn. M gn. M iria iria DescuDbescub e e V V L L Plaza de Plaza Armas de Armas
León XIIILeón XIII
Andueza
DuMont DIAN Andalusien, 02 Sevilla, Stand 08.01.2010 B C M Y
Sevilla
Sevilla Sevilla 150 150
300 m300 m
la. Het reusachtige gebouw in een rustige barokstijl werd gebouwd in de 18e eeuw. Hier rolden ruim 6000 vrouwen sigaren van tabak uit Spanjes koloniën, het beeld van de opera Carmen. Plaza de España: veel mensen komen af op een enorm halfrond gebouw in het mooie Parque María Luisa dat ten
95
Extra-route 5
Tour 1 Extra-route 5 Pueblos blancos in de Sierra de Grazalema Heerlijk berggebied De omgeving van Ronda is landschappelijk erg interessant en telt een behoorlijk aantal ‘witte dorpen‘. Ten noorden van de stad liggen heuvels tot zo'n duizend meter, waarvan één de ruïnes van een Romeinse stad draagt; de hellingen zijn veelal met olijfbomen begroeid. Maar deze route voert u eerst westwaarts van Ronda, door een stukje van de aansprekende Sierra de Grazalema. Hier reiken de bergen tot rond de 1500 m. In dit rustige, oude landschap – alleen het stuwmeer is ‘modern‘ – zijn de wegen smal en bochtig en soms spectaculair door de hoogte en de fenomenale vergezichten. De economische activiteit is beperkt en hier en daar ligt een slaperig dorpje. Hier rijdt u niet even doorheen, dit gebied ondergaat u. De wegen zijn rustig en niet gevaarlijk. Tijd speelt hier nauwelijks een rol en als vanzelf gaat u ontspannen toeren door het steeds veranderende heuvellandschap. Sinds 1984 is de Sierra de Grazalema een beschermd natuurpark. Aan het waterpeil in het stuwmeer zou je het niet afzien maar dit gebied is het meest regenrijke van heel Spanje.
116
De spectaculaire weg van Bildlegende Grazalema naar Zahara Bildlegende
Kurkeiken Vanuit Ronda neemt u de weg naar Sevilla. Op deze prachtig aangelegde A374 gaat u na 15 km linksaf richting Grazalema. Links en rechts van de weg ziet u kurkeiken; door de opkomst van kunstof stoppen en schroefdoppen wordt kurk 25% minder voor wijnflessen gebruikt dan tien jaar geleden. Grazalema is het sfeervolle centrumdorp van dit gebied. Het witte dorp ligt op ruim 800 m en wordt door bergtoppen omgeven. Al in de moslimtijd werden hier wollen dekens geweven; in de 19e eeuw telde de werkplaats bijna vijfduizend arbeiders. De mooie Plaza de España wordt in het weekend overlopen door Spaanse dagjesmensen die hier komen lunchen. Voorbij het dorp neemt u de CA9104 in de richting Zahara. Eerst klimt u nog naar de Duivenpas (Las Palomas) op 1357 m. De afdaling met spectaculaire vergezichten en bijna steeds het zicht op het niet zo volle stuwmeer is een hoogtepunt van de route.
Van Zahara naar Olvera
Zahara de la Sierra (511 m) is een in de 8e eeuw gesticht dorp met witgekalkte huizen onder de ruïne van het oude moslimkasteel, de berberburcht die lang een bolwerk vormde in de Reconquista. In het stuwmeer,
de Embalse de Zahara, wordt gevist en kan worden gezwommen; aan de oostoever worden kano's verhuurd. U rijdt verder naar Algodonales aan de andere kant van de weg naar Sevilla. Het plaatsje biedt weinig bijzonders; u verlaat het weer richting Ronda (A374). Na 2,5 km neemt u de kleine CA9109 richting Setenil en verderop houdt u links aan richting Olvera. Dat witte dorp, hoog op een heuvel en met een markant profiel door de barokkerk en het kasteel, heeft u lange tijd in het vizier. Van de olijfgaarden die u rondom Olvera ziet komt een lekkere, wat dikke olijfolie die in heel Spanje bekend is. Olvera heeft geen spectaculaire bezienswaardigheden maar de hooggelegen oude stad is niet onaardig. Richting Antequera het dorp uitrijden en rechtsaf naar beneden, de CA9106 naar Setenil.
Setenil en ‘Romeins Ronda‘
Setenil de las Bodegas is het meest bijzondere dorp op deze route. Laat bij voorkeur de auto aan de weg staan want het verkeer loopt snel vast in de smalle straten. In het lager gelegen centrum heeft het riviertje Guadalporcún een rotswand uitgehold. Op die plek zijn huizen gebouwd, die de rots als dak hebben. Deels zijn het echte grotwoningen. Hoger in het dorp staan een vierkante verdedigingstoren – ‘moslimtoren‘ genoemd, berbers hebben het hier heel lang kunnen uithouden, tot 8 jaar voor de val van Granada – en de 15e-eeuwse kerk La Encarnación in gotische en mudéjar-stijl. Verlaat Setenil in de richting Algodonales. Na 2 km gaat u linksaf naar Acinipo. Ook dit traject hoort landschappelijk tot de hoogtepunten van de route. U klimt naar de ruïnes van
de Romeinse stad Acinipo, boven op de hoogste kalksteenheuvel (999 m). Het opgravingsterrein is gratis toegankelijk wo.-za. 10–15, zo. 9–14 uur. Op deze plaats zijn sporen gevonden van een nederzetting uit circa 5000 v.Chr. Ook zijn hier resten van een Fenicische stadsmuur. De hoge reconstructie is van een Romeins theater. Acinipo, hier ook wel Ronda la Vieja genoemd, was een stad voor soldaten in ruste.
Route-informatie Autoroute Lengte: ongeveer 120 km Duur: een halve tot een hele dag. Op de bochtige bergwegen ligt de snelheid laag. Wie onderweg enkele plaatsjes bekijkt vult al gauw een hele dag met deze route. Tijdstip: de laatste uren vóór zonsondergang ziet u het landschap op zijn mooist. Het is alsof u de afwisselend begroeide hellingen rondom Ronda veel sterker beleeft en het zachte avondlicht brengt de dorpjes in een gemoedelijke en haast melancholieke sfeer. Horeca: niet alle plaatsjes onderweg bieden leuke gelegenheid om wat te drinken of te eten. Cádiz el Chico op het plein in Grazalema staat bekend om zijn wild en lamsvlees maar serveert ook lekkere bocadillos op het knusse terras. In Setenil kunt u tapas eten op schaduwterrassen in het centrum, bij de rots. Wilt u in Olvera wat eten of drinken dan kan dat tegenover het stadhuis (ayuntamiento) of langs de uitvalsweg richting Antequera. In Setenil zijn er schaduwterrassen onder de rots.
117
