Analyses. Europa : De hulpmechanismen. draaien op volle toeren. Nalaten zonder successierechten

2013/voorjaar

Analyses 04

Europa : De hulpmechanismen draaien op volle toeren

ANALYSES 04 Puilaetco Dewaay Private Bankers

Nalaten zonder successierechten

Puilaetco Dewaay & Triodos Bank : voor duurzaam vermogensbeheer

Brussels Philharmonic : tussen cultuur en economie

Voorwoord | Analyses |

Analyses in een nieuw jasje Beste lezer, De lente is eindelijk aangebroken en dat betekent dat wij een nieuw nummer van uw magazine Analyses voor u klaar hebben. Trouw aan onze traditie van rekening te houden met de behoeften van onze cliënten en eveneens trouw aan onze cultuur van zichzelf voortdurend in vraag te stellen, is deze editie op meer dan één vlak vernieuwend. Wij hopen hiermee dan ook nog beter aan uw verwachtingen te beantwoorden. De lay-out van deze editie oogt lichter, jonger en dynamischer. Kortom, aangenamer om te lezen. Om het belang te onderstrepen dat wij aan onze medewerkers hechten en om u toe te laten nader kennis te maken met de specialisten die tot uw dienst staan, treden de auteurs van uw magazine meer op de voorgrond.

www.porsche.be

Bezorgt al 50 jaar adrenaline. De nieuwe Porsche 911 Carrera modellen.

50 Years of the Porsche 911 – Tradition: Future

“Trouw aan onze cultuur van zichzelf voortdurend in vraag te stellen, is deze editie op meer dan één vlak vernieuwend om nog beter aan uw verwachtingen te beantwoorden.”

In deze tijden van toenemende fiscale druk besteden we de nodige aandacht aan vermogens- en successieplanning in twee artikels die u niet onverschillig zullen laten. Voeg daarbij een terugblik op onze tienjarige exclusieve samenwerking met Triodos Bank en de voorstelling van ons kantoor in Sint-Martens-Latem en u krijgt een mooi overzicht van wat Puilaetco Dewaay u te bieden heeft. In onze lifestylerubriek wordt ons maatschappelijk engagement in de verf gezet. U verneemt meer over onze steun aan de vzw L’Essentiel en wij bieden u een kijkje in de wereld van het motorzweefvliegen. Tot slot komt ook de kunstwereld aan bod en natuurlijk mag onze innoverende samenwerking met het Brussels Philharmonic niet op het appel ontbreken.

Deze verschillende aanpassingen aan de vorm werden uiteraard uitgevoerd zonder afbreuk te doen aan de kwaliteitsvolle inhoud. In deze vernieuwde editie vindt u nog steeds een evenwicht tussen de financiële en economische thema’s en de lifestyle-onderwerpen.

Veel leesplezier!

Naast de traditionele analyse van de macroeconomische situatie gaan wij dieper in op de ontwikkelingen in de automobiel-, de chemieen de energiesector, met bijzondere aandacht voor leisteengas dat momenteel veelbesproken is.

Thierry Smets, Gedelegeerd Bestuurder Voorzitter van het Directiecomité van Puilaetco Dewaay

Zowel de beheerders van onze huisfondsen – die onlangs een award voor het fonds PLDW Belgium in ontvangst mochten nemen – als de verantwoordelijken voor de selectie van fondsen van derden stellen hun deskundigheid te uwer beschikking.

Milieu-informatie (KB 19/03/2004): www.porsche.be

GEMIDDELD VERBRUIK (L/100 KM): 8,2 - 10,0 / CO2-UITSTOOT (G/KM): 194 - 236.

3

Puilaetco Dewaay Private Bankers

| Analyses

Analyses |

Inhoud FINANCIËLE KRONIEK 06 / De crisis in Europa... een 7-koppig monster 10 / Bedrieglijke rust?

EXPERTISE 30 / Home Funds News: België is niet dood! 34 / Gemengde flexibele fondsen: een ideaal diversificatiemiddel

38 / Nalaten zonder successierechten 42 / De Belgische private stichting 44 / Echt maatwerk en zorg voor de cliënt 48 / Geld als hefboom voor verandering

ÿ p. 6

SECTORALE ANALYSE 18 / De automobielwaarden:

kies voor het premiumsegment!

22 / 26 /

ÿ p. 44

De chemie: een dynamiek die waarde creëert Leisteengas: een wereldwijde revolutie, ondanks enkele minpunten…

Lifestyle 52 / Het hoofd in de wolken, maar beide voeten op de grond

ÿ p. 18

56 / 61 /

Realisatie Roularta Custom Media Concept Ben Herremans & Kaat Kerkhove Hoofdredactie Ben Herremans Lay-out Marie Vannesche Coördinatie Pieter Taelman, Dirk Rasschaert Teksten Puilaetco Dewaay, Cantilis Medewerkers Delphine Gorloo, Peter Luyten, Alicia Vandecaseyn, Jo Vandendries, Aurore Vanopbroeke Mediaregie Custom Regie Druk Roularta Printing

Verantwoordelijke uitgever: Dominiek Vanwynsberghe Herrmann Debrouxlaan 46, 1160 Brussel. Green label Dit magazine is CO2-neutraal geproduceerd. Het papier en drukwerk zijn duurzaam ingekocht en de CO2-uitstoot die toch nog bij de productie van dit magazine vrijgekomen is, is gecompenseerd. Het magazine is CO2neutraal gedrukt waarbij gebruikgemaakt is van FSC gecertificeerd papier.

Analyses is een financieel en lifestyle magazine uitgegeven onder de verantwoordelijkheid van Danny Wittenberg, Chief Investment Officer, en Christophe Van Canneyt, Head of Fixed Income & Structured Products, van Puilaetco Dewaay Private Bankers NV waarvan de maatschappelijke zetel gevestigd is aan de Herrmann Debrouxlaan 46 te 1160 Brussel. R.P.R. BE 403.236.126. De verstrekte informatie mag niet worden beschouwd als een aanbod of een verzoek tot aan- of verkoop van om het even welk financieel instrument. De redactie van het magazine werd afgesloten op 18 maart 2013.

Brussel 02 679 80 00 | Antwerpen 03 248 59 10 | Hasselt 011 28 48 90 | Luik 04 340 46 00 Namen 081 32 63 00 | Sint-Martens-Latem 09 235 23 80 | Waregem 056 62 51 30

www.pldw.be

4

62 / 65 /

ÿ p. 52

Brussels Philharmonic: tussen cultuur en economie Een levensruimte voor mindervaliden met openheid voor anders zijn Pierre Cordier, uitvinder van het chemigram Niet te missen tentoonstellingen

ÿ p. 56

Wenst u te reageren? Aarzel niet om ons uw opmerkingen te bezorgen, zodat wij van dit magazine Uw magazine kunnen maken. [email protected] www.pldw.be

5


| Analyses | Financiële kroniek

Financiële kroniek | Analyses |

“Europa is gewaarschuwd dat saneringen tot op het bot een averechts effect genereren bij de bevolking.”

De crisis in Europa ... een 7-koppig monster Foto’s © Roularta / Reporters Agency

2

013 was sterk gestart en deed zijn naam van ‘aandelenjaar’ in januari alle eer aan, tot de Italiaanse verkiezingen eind februari roet in het eten gooiden en de demonen van instabiliteit in de eurozone opnieuw tot leven wekten. De correctie was brutaal en zond de aandelen in minder dan 2 dagen van het topklassement naar de lagere regionen, waarbij de YTD-performance (year-to-date) eerder symbolisch (maar positief) kan worden genoemd.

DANNY WITTENBERG Chief Investment Officer Puilaetco Dewaay

www.pldw.be

Op het ogenblik van schrijven is het helemaal niet duidelijk hoe de Italianen uit deze impasse zullen geraken, maar het wordt zeker iets van lange adem alvorens een stabiele regering het technocratische werk van vorig eerste minister Monti bestendigt of vernietigt. De financiële markten die moeilijk met deze onzekerheid overweg kunnen, sanctioneren de overheidsobligaties van de Zuid-Europese landen en in hun kielzog de Europese banksector. We hebben een déjà vu-gevoel met de turbu-

6

lente tijden die we in 2011 en 2012 meemaakten met de Griekse saga en het toenmalige besmettingsgevaar naar Spanje en Italië toe.

De hulpmechanismen draaien op volle toeren Nochtans zijn er ondertussen heel wat zaken ten goede gewijzigd in die zin dat de Europese banken hun afhankelijkheid van perifeer overheidspapier drastisch verminderd hebben en een grotere kapitaalbuffer opgebouwd hebben. Er is ook een aanzet gegeven om een bancaire unie op Europees niveau te creëren onder de controle van de ECB. De Europese reddingsfondsen (EFSF, ESM) werden versterkt met honderden miljarden euro en Super Mario (Draghi), voorzitter van de ECB, riep een OMT-bazooka (Outright Monetary Transaction) in het leven die noodlijdende Europese landen voorwaardelijk te hulp kan snellen mits de nodige hervormingen door te voeren. Dus, in principe, zouden de markten gedisciplineerder moeten reageren dan voorheen.

ÿ Niet alle Europese burgers zijn gediend met de besparingsmaatregelen. Maar er schuilen een aantal addertjes onder het gras. Vooreerst is Italië een groot land met de grootste staatsschuld van Europa, onvergelijkbaar met Griekenland. De moegesaneerde Italiaanse kiezer heeft met de portemonnee gestemd en de nooit aflatende besparingsmaatregelen, opgelegd door Frankfurt, naar de prullenmand verwezen. Europa is gewaarschuwd dat saneringen tot op het bot een averechts effect genereren bij de bevolking. De bazooka van Draghi dreigt een onwerkbaar waterpistool te worden indien er geen legitieme regering is om de Europese geboden in te willigen. Daarnaast is er de paradox dat het terugplooien van de banken op hun eigen lokale markten gedurende de voorbije 3 jaar de desintegratie van de eurozone nu minder in de weg staat dan vroeger, toen het bankroet van een Zuid-Europese overheid ook de Franse en Duitse bankenindustrie in zijn val zou hebben

meegesleurd. Voorwaar geen al te geruststellende gedachte. Europa botst op de grenzen van wat de democratie vermag en de vrees bestaat dat dit Italiaanse scenario zich herhaalt in andere geteisterde landen. De financiële en economische crisis dreigt dan te verzanden in een politiek-sociale crisis. Dat hoeft niet te verwonderen, want in een eurozone (EZ) zonder economische groei (Duitsland tegen de rest), een EZ zonder federale instellingen, een EZ waarin geen bereidheid is om sociale transfers te realiseren tussen rijke en arme landen (zonder opgave van hun autonomie), in een dergelijk Europa kunnen structurele tekorten in een land zich alleen maar opheffen door de bevolking te verarmen (‘interne devaluatie’ via besparingen en looninleveringen of financiële repressie via oplopende inflatie en reële negatieve ren-

7




tes). In die val zijn de meeste perifere landen getrapt (enkel Ierland kan zich een weg uit de crisis exporteren). We moeten opletten dat we in Europa geen ultrarechtse beweging in gang zetten die nare herinneringen uit een ver verleden oproept, want de voedingsbodem is erg vruchtbaar voor dergelijk gedachtengoed.

Timing en selectiviteit aan de orde van de dag Hoe moet het, tegen deze achtergrond, nu verder met de financiële markten? We hebben vroeger al gezegd dat de oplossing van de crisis geen wandeling door het park zou zijn. Maar dat we zo snel met de grenzen van het haalbare geconfronteerd zouden worden, lag niet echt binnen onze verwachtingen. Beheren zal de komende maanden ‘hands on’ – ‘handen aan het stuur’ – moeten gebeuren. Met de centrale banken aan de gashendel en de politiek op de rem zal men van stuurmanskunst moeten getuigen om recht op de weg te blijven.

“De centrale banken duwen op de gaspedaal, de politiek op de rem.”

VOORKEUR VOOR AANDELEN De wereldwijde economische groei was zwak in het 4de kwartaal 2012 (met uitzondering van China), maar in het 1ste kwartaal 2013 wijzen vele vooruitlopende indicatoren op een merkelijke verbetering in de tweede jaarhelft van 2013. Bevestiging van deze tendens is absoluut noodzakelijk om het voorschot dat de beurzen op de realiteit genomen hebben, te consolideren. De centrale banken doen er nog altijd alles aan om zoveel mogelijk liquiditeiten in het systeem te pompen, wat de asset reflatie onderhoudt. Aandelen lijken ons daarom nog steeds de betere activaklasse ten opzichte van alle andere mogelijkheden. Wij zijn ons er wel van bewust dat 2013 een ‘stock pickers’markt wordt, waarin het zaak wordt het kaf van het koren te scheiden, in tegenstelling tot 2012 toen de hele beurs van een algemene ‘re-rating’ profiteerde. Daarnaast zou het kunnen dat de volledige jaarprestatie gerealiseerd wordt in een zeer korte tijdspanne, vermoedelijk in de tweede helft van het jaar.

ÿ In Japan vecht de nieuwe eerste minister Shinzo Abe tegen de deflatie en de overwaardering van de yen.

RECORDNIVEAUS Net voor de Italiaanse verkiezingen testten heel wat belangrijke indexen hun all-time recordniveaus. Dat was onder meer het geval voor de Dow Jones-index en op een haar na voor de S&P 500-index. In Europa werd het hoogste niveau van de voorbije 4 jaar opgetekend. Hetzelfde verhaal in Japan, waar de nieuwe bewindsploeg de centrale bank (BoJ) de arm omwringt om de monetaire persen 24u/24 7d/7 te laten draaien, met een devaluatie van de yen en een superopstoot van de Nikkei-index tot gevolg. De recordniveaus zullen in de huidige omstandigheden niet zonder slag of stoot doorbroken worden, maar binnen de sectoren zullen er nieuwe winnaars en verliezers zijn (sectorrotatie). Naarmate (en indien) de economische groei aan kracht wint, zullen het de meer cyclische sectoren zijn die op de voorgrond zullen treden.

“Europa botst op de grenzen van wat de democratie vermag en de vrees bestaat dat dit Italiaanse scenario zich herhaalt in andere geteisterde landen.” ÿ Super Mario blijft de Europese landen in moeilijkheden te hulp schieten. www.pldw.be

8

Veel marktwaarnemers gaan ervan uit dat er aan de 30-jarige daling van de rentevoeten definitief een einde is gekomen en dat van hieruit een trage, maar gestage stijging mag worden verwacht. Zelfs al komen er geen

spectaculaire hausses, de huidige rentevoeten zijn zo laag dat een kleine stijging van de marktrente met 0,2% in staat is om de return van een 10-jarige obligatie weg te blazen. Zelf hebben we de verlaging van de duratie van de obligatieportefeuille als de meest belangrijke obligatiestrategie voor 2013 naar voor geschoven. Ook high-yield- (HY) en emerging marketsobligaties (EM) verliezen aan aantrekkingskracht, hoewel ze de enige subsegmenten zijn die nog een beetje positieve performance vertonen. Het risico dat daartegenover staat (faillissementsrisico bij HY; deviezenrisico bij EM bonds), is niet helemaal meer in verhouding tot de (magere) vergoeding. Voorlopig is er geen man overboord, maar alles staat of valt met de blijvende toevloed van liquiditeiten en de hopeloze zoektocht naar rendement. Of hoe selectiviteit van het allergrootste belang geworden is. We houden de vinger aan de pols en zullen u met raad en daad bijstaan in deze moeilijke, maar boeiende materie. 

9




“De nipte overwinning van Obama volstond niet om hem het nodige politieke kapitaal op te leveren om zijn agenda door te drukken.”

ÿ De Amerikanen hebben het moeilijk om een akkoord te bereiken over het schuldplafond.

Bedrieglijke rust?

Tegelijkertijd liepen eind 2012 ook een aantal fiscale gunstmaatregelen af die nog onder Bush werden gestemd, wat zou resulteren in hogere belastingen voor een groot deel van de Amerikanen. De combinatie van beide effecten was sterk genoeg om de nog steeds wankele Amerikaanse economie terug in een recessie te duwen, wat men te allen prijze wou vermijden.

Foto’s © Roularta / Reporters Agency

N

a de erg woelige eerste jaarhelft leken de Europese problemen even naar de achtergrond te verdwijnen. De dreiging van Draghi om actief en onbeperkt overheidsobligaties van zwakkere landen op te kopen, deed speculanten wel twee keer nadenken alvorens deze obligaties te shorten. Integendeel, ze deed een aantal marktpartijen besluiten dat het systeemrisico in Europa sterk afgenomen was, waardoor er eindelijk een relatieve rust aanbrak. Helaas bracht deze rust een aantal politici ertoe victorie te kraaien en de crisis voor overwonnen te verklaren. Hierdoor gaven ze weer eens blijk van een ontkenning van de realiteit en van de vele structurele problemen die nog opgelost moeten worden.

Intussen had de markt meer oog gekregen voor wat er zich afspeelde aan de andere kant van de Atlantische Oceaan, waar de discussie rond de “fiscal cliff” de lamentabele fiscale positie van Uncle Sam onder de aandacht bracht.

De Republikeinen hadden er waarschijnlijk op gehoopt dat hun kandidaat het zou halen bij de presidentsverkiezingen, maar ze konden het laken niet naar zich toe trekken. De herverkiezing van Obama betekende de facto dat de politieke kaarten niet dooreengeschud werden en dat het zoeken zou worden naar een politiek compromis tussen beide Amerikaanse blokken. Eens te meer bleek dit een brug te ver voor het erg gepolariseerde Amerikaanse politieke systeem. De nipte overwinning van Obama volstond niet om hem het nodige politieke kapitaal op te leveren om zijn agenda door te drukken, terwijl de Republikeinen, onder druk van hun erg conservatieve rechtervleugel, niet konden instemmen met veel hogere belastingen. Uiteindelijk kwam er een mager compromis uit de bus over een beperkte stijging van de belastingen, maar de grote beslissingen over het schuldplafond en het beteugelen van de sociale uitgaven werden weer eens naar de toekomst doorgeschoven.

ÿ Grafiek 1: inkomensverdeling VS Number of Americans by Average Income - www.mybudget360.com 72.826.204

VS: verbeterende economie, fiscale problemen

CHRISTOPHE VAN CANNEYT Head of Fixed Income and Structured Products Puilaetco Dewaay

www.pldw.be

De discussie rond de onhoudbare tekorten op de Amerikaanse begroting bereikte inderdaad een climax tijdens de laatste maanden van vorig jaar. De Amerikaanse politiek was na de erg bitse discussie over het verhogen van het wettelijke schuldplafond in de zomermaanden van 2011 tot de conclusie gekomen dat deze problemen niet op te lossen waren onder de toen vigerende politieke constellatie (Democratische president en Republikeins huis). Ze had de problematiek dan ook doorgeschoven tot na de presidentsverkiezingen door het schuldplafond zo te berekenen dat het net na deze verkiezingen zou worden bereikt.

10

34.935.554

33.705.495

7.540.606

0-$25.000

$25.001 $45.000

11

$45.001 $99.999

$100.000 $200.000

1.440.342

391.385

78.147

$201.000 $400.000

$401.000 million

$1 $1 million and higher




“De Amerikaanse industrie is aan een echte revival begonnen.”

Bron: www.mybudget360.com

ÿ Grafiek 2: mediaaninkomen VS

ÿ General Motors is terug de grootste autobouwer ter wereld en geeft de Chinezen het nakijken. Amerikaans concurrentievermogen kent krachtig herstel

De moeilijke sociale kant van het Amerikaanse verhaal Men kan zich afvragen waarom het debat over de sanering van de publieke financiën zo moeizaam verloopt en waarom de politieke stellingen zo moeilijk verenigbaar lijken. De achterliggende reden hiervoor lijkt te liggen in de groeiende kloof tussen “the haves” en “the have nots” van de Amerikaanse samenleving. Men kan inderdaad alleen maar vaststellen dat de inkomenskloof tussen de modale Amerikaan en de kleine groep topverdieners steeds groter geworden is (grafiek 1, pagina 11). Bovendien stagneert het inkomen in reële termen van de gemiddelde Amerikaan al bijna 2 decennia, dus de koopkracht van Joe Sixpack is vandaag niet hoger dan in 1996 (grafiek 2). Veel Amerikanen komen nu tot het besef dat “the American dream” – het idee dat er voor wie hard werkt en verstandige risico’s neemt, een betere toekomst is weggelegd – nog maar een karikatuur is van een steeds hardere realiteit. Ze moeten dan ook met lede ogen aanzien hoe een kleine groep bijna alle vruchten van de economische groei naar zich toe trekt en weigert zelfs maar een deel van haar privileges op te geven om de collectieve lasten mee te helpen dragen. Tezelfdertijd wijst deze toplaag echter naar het herstellende Amerikaanse concurrentievermogen en de dynamiek van het bedrijfsleven om haar hoge verloning te rechtvaardigen.

Deze metamorfose berust ten dele op het grotere aanpassingsvermogen van de Amerikaanse economie. Vooral de arbeidsmarkt, die er veel minder gereglementeerd is dan in Europa, reageerde veel sneller op het economisch signaal van het oplopen van de werkloosheidsgraad. Dit resulteerde dan ook veel vlugger dan bij ons in een daling van de loonkosten, waardoor de Amerikaanse economie snel aan competitiviteit herwon. Hierdoor zijn de VS goed geplaatst om een deel van de productie uit China terug naar eigen land te halen. Het voorbeeld bij uitstek van deze ontwikkeling is de revival van General Motors. Nauwelijks enkele jaren geleden bezweek dit icoon van de Amerikaanse industrie onder te hoge loonlasten en een pover productenaanbod, terwijl de groep nu zelfs terug de grootste autoproducent ter wereld geworden is. Maar de arbeiders genieten er van veel minder royale contracten dan hun voorgangers. Naast de ontwikkeling van de loonlasten zijn er ook een aantal technologische ontwikkelingen die de VS helpen bij het heroveren van marktaandeel. Door de snelle evolutie van de robotica en de technologie van het driedimensionaal printen kan de loonkloof met China verder worden gedicht. En door de sterke opmars van de exploratie van leisteengas (zie verder in dit magazine) genieten de Amerikanen nu van een belangrijk competitief voordeel op het gebied van energieprijzen. Dit alles maakt dat de VS nu, voor het eerst in een generatie, weer bijkomende arbeidsplaatsen scheppen in de industrie. Sinds 2008 werden er 500.000 banen gecreëerd in de industrie, wat op zich niet erg veel is, maar gezien de moeilijke situatie van de wereldeconomie, toch een veelbetekenende ommekeer is.

“Het inkomen in reële termen van de gemiddelde AMERIKAAN STAGNEERT AL bijna 2 decennia.” ÿ “The American dream” is nog maar een karikatuur van een steeds hardere realiteit. www.pldw.be

Want, inderdaad, men kan niet ontkennen dat de Amerikaanse industrie aan een echte revival begonnen is. De massale monetaire en budgettaire steun heeft er immers voor gezorgd dat de Amerikaanse economie niet in de stagnatie van Europa is beland, maar gestaag is blijven groeien. Ze deelt ook niet de sclerose die de Europese economie kenmerkt, maar maakt onderhuids een ware metamorfose door.

12

Het is juist dankzij deze hernieuwde dynamiek van de Amerikaanse economie dat het buitenland tot op heden zijn vertrouwen heeft behouden in de capaciteit van de Amerikanen om aan hun verplichtingen te blijven voldoen en dat het, in weerwil van de massale geldcreatie, nog niet tot een echte aanval op de munt is gekomen. De VS zullen in de toekomst wel een antwoord moeten formuleren op het vinden van een correcte sociale balans.

13




“Het systeemrisico binnen de eurozone vermindert sterk.”

Europese economie krimpt verder Maar terwijl de kalmte op de financiële markten enigszins leek terug te keren, ging het in de reële economie helemaal niet de goede kant op. De ontwikkelingen gaven hier een onrustwekkende wending te zien: de Europese economie leek alleen maar dieper in de negatieve spiraal te geraken die haar al geruime tijd in een wurggreep hield. Over heel 2012 is de Europese economie kwartaal na kwartaal licht gekrompen, maar naar het jaareinde toe heeft de contractie zich nog verscherpt. Het Europese BNP daalde in het vierde kwartaal met 0,6% ten opzichte van het derde kwartaal, terwijl in dat derde kwartaal de krimp nog tot 0,1% beperkt bleef (tabel 1 ). Tabel 1: Europese BNP-groei kwartaal op kwartaal, 2009-2012

Europa: de ECB brengt eindelijk rust

Het werd steeds duidelijker dat Europa zonder ingrijpen op de markten niet meer uit deze dodelijke spiraal dreigde te geraken, waardoor de euro zou instorten. Duitsland verzette zich echter halsstarrig tegen het opkopen van overheidsobligaties door de ECB vanuit de historische afkeer van het land voor inflatiebevorderende monetaire financiering van de overheid. Uiteindelijk slaagde Draghi erin de Duitsers aan boord te halen door te eisen dat een land in moeilijkheden, in ruil voor het opkopen van zijn overheidsobligaties, een officieel beroep zou doen op het Europese reddingsfonds ESM, waardoor het zich ook aan herstelmaatregelen diende te onderwerpen.

14

Q2

Q3

Q4

2012

-0,1%

-0,2%

-0,1%

-0,6%

2011

0,6%

0,1%

0,2%

-0,3%

2010

0,5%

1,0%

0,4%

0,4%

2009

-2,8%

-0,3%

0,4%

0,4%

Tabel 2: BNP-groei per land, 2009-2012 • Reële BNP-groei – in volume • Schommeling ten opzichte van het vorige jaar

Terwijl de begrotingsdiscussie in de VS in het middelpunt van de belangstelling stond, leken de Europese problemen voor het eerst in lange tijd wat op de achtergrond te verzeilen. Dit had Europa uitsluitend te danken aan ECB-voorzitter Draghi. De voortdurende onzekerheid over de betaalbaarheid van de schulden van de zuiderse landen had zich op de markten immers vertaald in een steeds verder oplopende rentespread op deze obligaties, waardoor vervolgens de betaalbaarheid van deze schulden meer en meer in het gedrang kwam.

www.pldw.be

Q1

Tegelijkertijd werd ook steeds duidelijker dat de economische, financiële, politieke en sociale kloof tussen Noord-Europa en Zuid-Europa verder uitdiept. De noordelijke landen zagen nog een beperkte groei of een lichte stagnatie van de economie, maar in de door de crisis zwaar getroffen zuidelijke lidstaten zette de recessie zich door (tabel 2).

ÿ Mario Draghi schiet Europa te hulp.

Het had technisch nogal wat voeten in de aarde vooraleer dit allemaal rond was (het Duitse hooggerechtshof diende namelijk eerst nog zijn oordeel uit te spreken over de wettelijkheid van het ESM). Begin september waren uiteindelijk alle klippen genomen en kon de ECB tot actie overgaan. Maar dat bleek echter niet eens nodig. Alleen al de dreiging van het tegen de onbeperkte financiële vuurkracht van de ECB te moeten opnemen, had de speculanten bakzeil doen halen en ze sloten dan ook hun shortposities. Daarop veranderde de vicieuze spiraal van richting: de rente op Italiaans papier begon te dalen, waardoor de twijfel over de betaalbaarheid van de schuld afnam. Heel wat marktpartijen kwamen tot de conclusie dat het systeemrisico binnen de eurozone sterk verminderde en dat daardoor de risico-rendementverhouding op perifeer papier sterk verbeterd leek. Steeds meer partijen begonnen dit papier te kopen en de rente daalde verder. Het rendement op 10-jarig Italiaans papier daalde zo van 6,5% eind juli tot iets minder dan 4,5% eind 2012. De rendementen op Spaans papier kenden een gelijkaardige daling (van ruim 7,5% tot 5,25%). Die op Iers en Portugees papier namen eveneens verder af. De eurozone leek voor het eerst in twee jaar enige rust te vinden en zich uit de dodelijke greep van de financiële markten te kunnen losmaken.

Bron: Bloomberg

Bron: Eurostat

2009

2010

2011

2012

België

-2,8%

2,4%

1,8%

-0,2%

Duitsland

-5,1%

4,2%

3,0%

0,7%

Griekenland

-3,1% (v)

-4,9% (v)

-7,1% (v)

-6,4% (v)

Spanje

-3,7%

-0,3%

0,4%

-1,4% (*)

Frankrijk

-3,1%

1,7%

1,7%

0,0% (*)

Italië

-5,5%

1,7%

0,4%

-2,4%

Portugal

-2,9%

1,9%

-1,6%

-3,2%

(v): voorlopig (*): voorspelling

Sociale pijngrens bereikt?

“De economische, financiële, politieke en sociale kloof tussen Noord-Europa en Zuid-Europa diept verder uit.”

De sociale tol die voor deze aanhoudend magere groeiprestaties moet worden betaald, is intussen onaanvaardbaar hoog geworden: de werkloosheidsgraad binnen de eurozone is opgelopen tot 11,9%. Dat is op zich al onrustwekkend, maar ook achter dit algemene cijfer schuilt een enorme divergentie tussen de sterkere lidstaten en de perifere landen (tabel 3, pagina 16). Bovendien hebben deze laatste ook te kampen met een enorme jeugdwerkloosheid: 22,6% van de Europese jongeren onder de 25 heeft momenteel geen baan. Het echte drama van deze crisis is dus dat we de jonge generatie dreigen te verliezen. De beter opgeleide of meer initiatiefnemende jongeren verlaten massaal hun land op zoek naar een betere toekomst, terwijl de achterblijvers zich ontmoedigd en gedesillusioneerd settelen in de vangnetten van de overheid of de eigen familiale kring. “Hotel mama” is voor heel wat jonge Europeanen (70% van de Spanjaarden onder de 30 woont nog thuis) de enige optie, veelal tot hun eigen frustratie.

15




Tabel 3: werkloosheidsgraad in Europa

Bron: Eurostat

December 2012 België

7,4%

Duitsland

5,3%

Griekenland

26,4%

Spanje

26,1%

Frankrijk

10,5%

Italië

11,3%

Portugal

17,3%

ÿ De vertegenwoordigers van de lidstaten van de Europese Unie kwamen in Brussel samen om een evenwicht te zoeken tusssen besparingen en groei.

Besparingsdrift kritisch onderzocht Maar niet alleen op het vlak van arbeid vernietigt Europa zijn toekomst. De aanhoudende economische malaise heeft er tevens toe geleid dat ons industriële weefsel danig werd aangetast. De talrijke bedrijfssluitingen of afslankingsoperaties, waarvan we er spijtig genoeg ook in ons land nogal wat hebben gezien (met de aangekondigde sluiting van Ford Genk, de mogelijke sluiting van productielijnen bij Mittal en de grootscheepse herstructurering bij Caterpillar als trieste uitschieters), betekenen immers een onherroepelijk verlies aan activiteit voor morgen. Daarnaast is er het minder gemediatiseerde, maar minstens even erge drama van de talrijke kmo’s die over de kop gegaan zijn: ons land telde in 2012 maar liefst 10.587 falingen, i.e. een recordaantal. Ook zijn er heel wat, meestal familiale, bedrijven waarvan de bedrijfsleiders er, moegestreden of bij gebrek aan opvolging, zelf een punt achter zetten. Met de onderliggende economische ontwikkelingen in Europa ging het dus van kwaad naar erger en het is zeer de vraag of de bevolking de toenemende sociale pijn nog veel langer kan of wil dragen. Bij de Italiaanse verkiezingen sprak de bevolking voor het eerst een krachtig protest uit tegen de gevolgde crisisaanpak: de hervormer Monti, die in de rest van Europa alom gerespecteerd wordt omdat hij de Italiaanse problemen eindelijk bij de wortel aanpakte, kon nauwelijks 10% van de stemmen in de wacht slepen. Berlusconi, de man die Italië in de ogen van de buitenwereld naar de ondergang heeft geleid, behaalde bijna 30% en de populist Grillo kon rekenen op 19% van de stemmen. De boodschap aan Europa was klaar en duidelijk: de bevolking slikt de last van de voortdurende besparingsrondes niet meer.

Maar ook economen zetten steeds meer vraagtekens bij de doeltreffendheid van de besparingen om de begroting te saneren. De besparingsdrift lijkt inderdaad de groei volledig te hebben doodgeknepen, met alle gevolgen van dien voor de overheidsontvangsten, die systematisch onder de verwachtingen blijven. De doelstellingen voor de begroting worden zo ook niet gehaald, waarop dan weer wordt gereageerd met nieuwe besparingen. Er gaan dus steeds meer stemmen op om de doelstellingen toch gedeeltelijk te versoepelen door het bereiken van een begrotingsevenwicht naar een latere datum te verschuiven. Tevens wijzen heel wat economen erop dat de impact van de saneringen in de perifere landen zo desastreus is, omdat iedereen tegelijkertijd op de budgettaire rem staat. De Europese problemen zouden volgens hen gemakkelijker op te lossen zijn indien de landen die daartoe de mogelijkheden hebben, stimulerend zouden optreden en daarbij ten volle gebruik zouden maken van de extreem lage rente waartegen ze zich momenteel kunnen financieren. Eén voorwaarde daarbij is wel dat deze stimuli niet mogen worden gefinancierd door het nog verder opdrijven van de al veel te zware belastingdruk en zeker niet van de last op arbeid.

Zweden : een schoolvoorbeeld voor Europa! In deze tijden van crisis haalt Zweden goede punten. Terwijl het vandaag in een aantal Europese landen alles bezuinigen is wat de klok slaat, is dit geïndustrialiseerde land in volle groei. Zweden behoort tot de rijkste landen ter wereld en kent een zeer hoge levensstandaard.

ÿ De Italiaanse kiezers leren de politici een lesje. www.pldw.be

16

Op de jongste Europese top heeft Europa eindelijk de deur op een kier gezet voor het versoepelen van de te stringente begrotingsdoelstellingen en verschillende landen hebben maatregelen aangekondigd om de groei terug aan te zwengelen. De mate waarin deze succesvol zullen blijken, zal mede afhangen van de groei van de wereldeconomie, die gelukkig voor Europa nog steeds goed stand lijkt te houden.

Spiegeltje, spiegeltje aan de wand En zo is de economische situatie in het Westen na vijf jaar crisis verworden tot bijna volledig het tegenovergestelde van die in de VS. De Verenigde Staten staan nog nergens met het aanpakken van de balansproblemen van de overheid en hun sociale balans moet nodig worden gecorrigeerd. Maar het achterliggende productieapparaat kent er een krachtig herstel en dit herstellende Amerikaanse concurrentievermogen overtuigt de markten er vooralsnog van dat de VS hun verplichtingen zullen kunnen nakomen. Europa van zijn kant staat veel verder in het terugdringen van de begrotingstekorten, maar de inspanningen die het daarvoor heeft gedaan, hebben de groei doodgeknepen. De verhogingen van de lasten op arbeid hebben bovendien het reeds zwakke concurrentievermogen van de economie verder aangetast. Als gevolg van beide effecten (trage groei en verlies van competitiviteit) zijn er heel wat jobs verloren gegaan en de sociale kostprijs van dit beleid lijkt zijn limiet te hebben bereikt. Hoog tijd dus om uit een ander vaatje te tappen, waarbij een nieuw evenwicht zal moeten worden gevonden tussen, enerzijds, de manier waarop en het tempo waaraan de tekorten worden gereduceerd en, anderzijds, het behoud van het vertrouwen van de markten in de betaalbaarheid van de collectieve schulden. Het vinden van dit hernieuwde evenwicht wordt cruciaal voor het voortbestaan van de eurozone. 

17


| Analyses | Sectorale analyse

Sectorale analyse | Analyses |

De automobielwaarden: kies voor het premiumsegment ! Foto’s © Roularta / Reporters Agency & Belga Pictures

2

012 was een relatief moeilijk jaar voor de automobielsector. Spijtig genoeg zal er in 2013 waarschijnlijk geen verbetering komen. Europa heeft immers te lijden onder een structurele overcapaciteit, zonder de nog steeds heersende crisis te vergeten, die een daling van de volumes veroorzaakt en de prijzen onder druk zet. Toch zijn specialisten het erover eens dat 2014 beter zal zijn. Om die reden hebben we eind februari de automobielsector in onze beleggingsaanbevelingen opwaarts herzien tot overwegen.

SANDRINE de MOERLOOSE Financial Analyst Puilaetco Dewaay

www.pldw.be

De automobielconstructeurs kunnen worden opgedeeld in twee groepen. Enerzijds hebben we de constructeurs die gespecialiseerd zijn in de ‘premium brands’ (de dure merken) en anderzijds zijn er de ‘mass market players’ (de massaconstructeurs). Deze laatstgenoemden zijn uiteraard diegenen die het in de huidige omgeving het zwaarst te verduren hebben.

18

de Dure merken op een goed blaadje We hebben er dus alle belang bij om te kiezen voor constructeurs met een goede ‘pricing power’ (d.w.z. die in staat zijn om de prijzen van hun producten te verhogen zonder dat de klanten gaan afhaken), een interessante geografische blootstelling (via een sterke aanwezigheid in de opkomende markten), een goede rentabiliteit en een solide balans. Anders gezegd, we moeten opteren voor de ‘premium brands’, ofwel de Duitse merken die minder gevoelig zijn voor de grillen van de Europese conjunctuur, in tegenstelling tot de Franse merken. De afgelopen maanden hebben de Duitse constructeurs immers een mooi beursparcours afgelegd. Momenteel zijn de waarderingen van deze bedrijven aan de hoge kant, maar ze blijven onder de historische gemiddelden. Toch zou er een verdere ‘re-rating’ (stijging van de beurskoers) van deze waarden kunnen optreden.

ÿ In de automobielsector springen de dure merken erbovenuit. Een overgangsjaar De sector in zijn geheel wordt gewaardeerd tegen 8 keer de geschatte winst per aandeel voor 2014, ten opzichte van een gemiddelde van 10 keer over de voorbije tien jaar, wat neerkomt op een décote van 25%. Wanneer we dit vergelijken met de gemiddelden van de Aziatische en Amerikaanse constructeurs, worden de Europese constructeurs verhandeld met een décote van respectievelijk 25% en 30%. Ten opzichte van de andere sectoren van de Europese economie vertoont de automobielindustrie een décote van 33%, i.e. boven het historisch gemiddelde (20%) van vóór 2008 in vergelijking met de DJ Stoxx 600 (de beursindex met de 600 belangrijkste Europese beursgenoteerde bedrijven in termen van beurskapitalisatie). We zijn dus niet extreem optimistisch over de automobielsector, maar aangezien de waarderingen verre van overdreven zijn, is pessimisme ook niet aan de orde. Onze voorkeur blijft evenwel uitgaan naar het premiumsegment van de sector.

2013 zou voor de Europese automobielconstructeurs een overgangsjaar moeten worden, alvorens de sector een verbetering zal kennen in 2014. Sommige analisten verwachten dit jaar een stijging van de wereldwijde automobielmarkt van 2,7%, met een blijvende zwakte in Europa. In 2014 zou de groei moeten terugkeren, met een verwachte toename van 4,6% wereldwijd, waarvan een stijging van 4,5% in Europa. In deze omgeving is het dus belangrijk om voor de winnaars van de Europese sector te opteren, d.w.z. de Duitse constructeurs, die de markt positief kunnen verrassen. Sommige analisten verwachten dat het omzetcijfer van de premiumconstructeurs in 2013 met 5% zal stijgen, waardoor ze beter zullen presteren dan de globale Europese markt. De constructeurs van dure merken zouden de komende jaren moeten kunnen blijven profiteren van de groeiende rijkdom van de welgestelde gezinnen (die genieten van de stijging van de prijs van de activa). Ze zouden dus een groei van hun verkoopvolumes moeten registreren

19

“2013 zou voor de Europese automobielconstructeurs een overgangsjaar moeten worden, alvorens de sector een verbetering zal kennen in 2014.” Puilaetco Dewaay Private Bankers



“We moeten opteren voor de ‘premium brands’, ofwel de Duitse merken die minder gevoelig zijn voor de grillen van de Europese conjunctuur, in tegenstelling tot de Franse merken.”

ÿ Als wereldleider in de bandensector weerstaat Michelin goed aan de crisis.

en gunstige veranderingen in hun productmix moeten kennen. Anderzijds zullen de massaconstructeurs blijven lijden onder de vermindering van het beschikbaar inkomen van de meer bescheiden gezinnen, onder invloed van een sombere economische conjunctuur.

Michelin, een betere manier om vooruit te gaan ! Wat de subsector van de bandenproducenten betreft, was het vierde kwartaal 2012 minder goed dan verwacht, ondanks een minder hoge vergelijkingsbasis en het einde van de afbouw van de voorraden. In 2012 publiceerden de bandenproducenten dus teleurstellende resultaten qua volumes, die gecompenseerd werden door minder hoge grondstoffenprijzen en een prijsstijging. Het begin van 2013 zou moeilijk moeten blijven, ondanks een sterke “pricing power”. Zolang de automobielsector het zwaar te verduren heeft (afgezien van de Duitse constructeurs), zijn de bandenproducenten beter gepositioneerd: lage grondstoffenprijzen in een prijsomgeving die sterk blijft in het premiumsegment en een aanwezigheid in de opkomende markten.

www.pldw.be

20

Momenteel maakt enkel Michelin deel uit van onze lijst van aanbevolen waarden. Het is het bekendste premiummerk ter wereld dankzij de technologie van zijn producten, zijn innovatiecultuur en zijn sterke positie wereldwijd. Als wereldleider in de bandensector heeft Michelin, ten opzichte van zijn sectorgenoten, nochtans de kleinste blootstelling aan Europa (37% van zijn verkopen), maar de grootste aan Noord-Amerika (32% van zijn omzet). Dankzij zijn aanwezigheid in elk segment van de markt heeft Michelin een concurrentievoordeel, zelfs in de huidige moeilijke omgeving. De hoofdactiviteit van Michelin betreft banden voor lichte voertuigen, die 52% van de verkopen vertegenwoordigt, gevolgd door banden voor vrachtwagens (32% van de inkomsten) en speciale banden (voor de mijnbouw, vliegtuigen, ... goed voor 16% van het omzetcijfer). Deze laatste categorie is eveneens de meest rendabele afdeling van Michelin met een marge van 26%.

ÿ Zijn defensieve profiel maakt het Michelin-

ÿ Michelin, een structurele winnaar.

en de zwakke vraag in Europa. Toch heeft dit onze investeringsaanpak niet veranderd! De focus op de premiumstrategie en de voortdurende expansie van de business van de speciale banden (die in 2012 een stijging van 13% registreerde) hebben immers een positieve impact op de rentabiliteit van de groep.

den bieden een groot groeipotentieel voor de groep. Dankzij het doorvoeren van een investeringsprogramma, met de creatie van een joint venture, heeft Michelin zich onder andere in China kunnen positioneren (met een marktaandeel van 6%) en zijn productiecapaciteit in dit land kunnen verhogen. Op die manier kan de groep ten volle profiteren van de groei van 50% die tegen 2015 verwacht wordt. 

aandeel interessant.

Het aandeel blijft interessant door zijn defensief profiel op korte termijn, dankzij de vervangingsbanden die 70% van de verkoopvolumes vertegenwoordigen en dus stabiliteit en visibiliteit bieden wanneer de economie vertraagt. Economische crisis of niet, versleten banden moeten immers vervangen worden. Hierdoor is Michelin verzekerd van minder volatiele inkomsten in geval van crisis. Als de macro-economische context verbetert, stijgen de verkopen van nieuwe wagens en bijgevolg gaat het verkoopvolume van eerstemontagebanden de hoogte in. Dat zou leiden tot een gevoelige verbetering van de verkoopvolumes en dus van de productiviteit en van het resultaat.

Een structurele winnaar De jaarresultaten van Michelin lagen lichtjes onder de verwachtingen, omwille van een zekere voorzichtigheid van de groep voor 2013

Ook na 2013 blijft Michelin één van de mooiste groeiverhalen op middellange termijn en een structurele winnaar. De opkomende lan-

Ter conclusie: 2013 zal waarschijnlijk nog een moeilijk jaar worden voor de automobielsector. In deze omgeving zullen de bandenproducenten vermoedelijk als winnaar uit de bus komen. Maar, teneinde het gewicht van de automobielsector in de portefeuilles in de loop van het jaar te verhogen met het oog op het herstel in 2014, zullen wij waarschijnlijk een Duitse premiumconstructeur (zoals Volkswagen) toevoegen aan onze lijst van aanbevolen waarden.

21

“Dankzij zijn aanwezigheid in elk segment van de markt heeft Michelin een concurrentievoordeel, zelfs in de huidige moeilijke omgeving.” Puilaetco Dewaay Private Bankers



“Over een periode van iets meer dan een decennium onderging de Europese chemiesector een grondige transformatie.”

De chemie : een dynamiek die waarde creëert Foto’s © Roularta / Reporters Agency & Belga Pictures

O

ndanks een verzwakkende economische conjunctuur, in het bijzonder in Europa, deed de chemiesector zich duidelijk opmerken in 2012. Door zijn uitstekende beursperformance, met een mooie stijging van de sectorindex van bijna 30%, behoorde hij tot de hoogvliegers. 2012 was eveneens het negende jaar op rij dat deze sector een betere beursprestatie neerzette dan de Europese aandelenmarkt. In de DJ Stoxx 600-index, i.e. de 600 belangrijkste waarden uit 18 Europese landen op basis van hun beurskapitalisatie, heeft de chemische industrie een gewicht van 5%.

MARC ERNAELSTEEN Head of Equities Puilaetco Dewaay

www.pldw.be

Over een periode van iets meer dan een decennium onderging de Europese chemiesector een grondige transformatie. Deze opmerkelijke wijzigingen, waarop we later terugkomen, wekten de belangstelling van de beleggers en droegen bij aan een geleidelijke verandering van het

22

imago van een cyclische industrie en van de verwachtingen, die de beleggers vertalen in de waardering van de aandelen van deze sector.

Schaalvoordelen of specialisatie De spelers van de chemiesector voerden een stevige consolidatie door in het kader van een strategie van dynamisch beheer van hun respectieve activiteitenportefeuilles teneinde de concurrentieposities te versterken. De strategie werd op twee manieren uitgevoerd: ofwel door schaalvoordelen te zoeken om de marginale productiekosten te drukken, ofwel door zich te specialiseren in minder kapitaalintensieve activiteiten met een hogere toegevoegde waarde en hogere marges. In de loop der jaren waren we dus getuige van een structurele tendens om de marges en het rendement op geïnvesteerd kapitaal te verbeteren. Overnames in activiteiten die een concurrentievoordeel opleveren door technologie of innovatie vor-

ÿ Laboratoriumonderzoek bij Bayer. De chemiesector is aantrekkelijk voor beleggers. men instapdrempels voor de gespecialiseerde activiteiten met een sterke groei. Zo specialiseert DSM (Nederland) zich bijvoorbeeld meer en meer in het domein van de voeding (vitaminen, enzymen, ...) om zijn gevoeligheid aan de economische cyclus te verlagen. Andere markante voorbeelden zijn Arkema (Frankrijk) en Lanxess (Duitsland). Deze twee bedrijven, die een afsplitsing zijn van respectievelijk Total (2006) en Bayer (2005), voerden een strategie door die focuste op de herpositionering van de activiteitenportefeuille naar nichemarkten met een hogere toegevoegde waarde. Een ander geval is Rhodia (Frankrijk), dat in 1999 ontstaan is uit de afsplitsing van de chemiepool bij de fusie van Rhone-Poulenc en Hoechst. Dit bedrijf heeft de eerste tien jaar een lang heroriënteringsproces doorgemaakt om zich te focussen op de activiteiten met een sterke groei waarin het een leiderspositie bekleedde. In 2011, na de eerdere verkoop van zijn farmatak die te klein geacht werd, lanceerde Solvay een openbaar bod tot aankoop op Rhodia om op die manier zijn omvang in de chemie te verdubbelen en beter gediversifieerd te zijn.

Strategische overnames en verkopen Overnames en verkopen worden eveneens ingegeven door een strategie die erop gericht is om zich te ontdoen van het imago van ‘industrieel conglomeraat’ dat tal van bedrijven vroeger hadden. Weinig ‘hybride’ structuren weten vandaag te overleven, met uitzondering van Bayer (Duitsland), waar levenswetenschappen (farmacie) en gespecialiseerde chemie nog naast elkaar bestaan. Het is de bedoeling om zich te herpositioneren op een beperkter aantal activiteiten, tussen dewelke synergieën mogelijk zijn, om zo de blootstelling aan de doelmarkten te optimaliseren. De strategie beoogt dus een positie in de top 3 van het klassement in termen van marktaandeel. Een voorbeeld hiervan is Akzo Nobel (Nederland), dat door zijn overname van ICI (VK) de nummer 1 op wereldvlak geworden is in coatings en verven. Een ander voorbeeld is Linde (Duitsland), dat na zijn overname van BOC (UK) een wereldleider geworden is in industriële gassen. Het bereiken van een kritische massa laat eveneens toe om de ‘pricing power’ te versterken en de kapitaalspreiding

23




“Weinig hybride structuren weten vandaag te overleven, met uitzondering van Bayer (Duitsland), waar levenswetenschappen (farmacie) en gespecialiseerde chemie nog naast elkaar bestaan.”

fronten acties ondernomen om het beheer van de operationele cashflow te verbeteren (in het bijzonder op het vlak van de behoefte aan bedrijfskapitaal). De afstoting van (weinig efficiënte) niet-strategische activa en een betere discipline inzake investeringen lieten samen toe om de gemiddelde schuldenlast van de sector gevoelig te verlagen. Sommige bedrijven die hun schuldenlast verminderd hebben tot een niveau dat als optimaal beschouwd wordt, verkiezen dan echter om het door de activiteit gegenereerde cashoverschot uit te keren aan de aandeelhouders, ofwel in de vorm van een verhoging van de gestorte dividenden, ofwel in de vorm van de inkoop van aandelen. Bij wijze van voorbeeld vermelden we Givaudan (wereldleider in aroma’s), Syngenta (specialist in de agrochemie) en Arkema (gespecialiseerde chemie).

ÿ Het Nederlandse Akzo Nobel is de nummer één van de wereld in coating en verven. te optimaliseren indien de overnemer blijk geeft van financiële discipline. Een andere reden die bij overnames en verkopen speelt, is de vermindering van de gevoeligheid voor de conjunctuurcycli en in fine het zoeken naar groeipolen in de opkomende landen. Een belangrijk deel (gemiddeld tussen de 30% en 40%) van de verkopen wordt momenteel in de opkomende landen gerealiseerd. Hierdoor kunnen de Europese spelers beter het hoofd bieden aan de afwezigheid van groei in Europa dat in crisis verkeert. Het vergroten van de blootstelling aan de opkomende markten is een pijler van de strategie van de chemiesector. De overnames van respectievelijk Rhodia door Solvay en van Cognis (chemiebedrijf gespecialiseerd in ingrediënten voor de voedingsmiddelenindustrie) door BASF (Duitsland) passen in deze industrielogica. De Europese chemiebedrijven zijn wereldspelers geworden die hun operationele activiteiten goed geografisch gediversifieerd hebben (delokalisatie van fabrieken, nieuwe R&Dcentra, …) en die hun productenaanbod meer op de markten met een sterke groei gefocust hebben.

www.pldw.be

24

Een gunstige prijsevolutie Een andere dynamiek die deze industrie bijna tien jaar ondersteund heeft, is de – opwaartse – prijsevolutie in navolging van de prijsstijging van ruwe olie, de referentiegrondstof. Bovendien hebben de industriële spelers blijk gegeven van discipline wat de prijzen betreft, dus soms ten nadele van de verkochte volumes. Toch zijn ook het streven naar operationele efficiëntie en de sanering van de balansen prioritaire strategische pijlers van de industrie. Het gaat immers om essentiële elementen voor de activiteiten met een lagere toegevoegde waarde, waar de druk van de stijgende grondstoffenprijzen op de brutomarges zeer snel voelbaar is op de rentabiliteit. Tijdens de (wereldwijde) recessie van 20082009 heeft de industrie bewezen dat ze beter bestand was tegen een dergelijke economische schok dan in het verleden. Deze crisis was voor de spelers echter een opportuniteit om zich meer structureel te engageren om, enerzijds, hun exploitatiekosten goed te beheersen en, anderzijds, hun financiële flexibiliteit te verbeteren (verlaging van de schuldenlast). De beheersing van de algemene kosten gebeurt via verschillende meerjarige besparingsplannen. Wat de versterking van de balansen betreft, werden er op verschillende

De chemische industrie investeert om te innoveren en om concurrentieel te blijven, in het bijzonder in de mature markten. Ze zet grondstoffen – olie, aardgas, lucht, water, metalen en mineralen – om in meer dan 70.000 verschillende producten bestemd voor diverse afzetmarkten in de landbouw, de industrie in het algemeen, de bouw en de duurzame ontwikke-

ling. Op wereldvlak is de sector goed voor een jaarlijkse omzet van meer dan 3.000 miljard dollar, waarvan één derde door Europese bedrijven gerealiseerd wordt.

Een grote diversiteit Deze sector is eveneens zeer heterogeen. Daarom worden de bedrijven geklasseerd in verschillende segmenten: de basischemie (of petrochemie), de gespecialiseerde chemie (gediversifieerde activiteitenportefeuille, van basisproducten tot producten met een hoge toegevoegde waarde), de industriële gasproducenten, de agrochemie (meststoffen en producten voor landbouwkundig gebruik) en de nichespelers (aromatische chemie/parfums). Voor de belegger is deze diversiteit een opportuniteit die toelaat om zijn blootstelling aan de meest veelbelovende thema’s van het moment te kiezen. Ter conclusie: de strategische oriëntatie van de chemiesector (optimalisering van de activiteitenportefeuille, innovatie, streven naar operationele efficiëntie, financiële flexibiliteit en uitkering van cash aan de aandeelhouders) biedt nog een waardecreatiepotentieel op lange termijn voor de aandeelhouder. 

“Het vergroten van de blootstelling aan de opkomende markten is een pijler van de strategie van de chemiesector.” ÿ Solvay is wereldleider in gespecialiseerde chemische producten.

ÿ Door vele overnames en verkopen kon

Arkema zich concentreren op de gespecialiseerde chemie.

25




Leisteengas: een wereldwijde revolutie, ondanks enkele minpunten… Tekst © Puilaetco Dewaay Foto’s © Roularta / Reporters Agency

D

e hoge energieprijzen en de alarmerende berichten over de nakende uitputting van de huidige energiebronnen zetten de mens ertoe aan om voortdurend op zoek te gaan naar nieuwe, goedkope en ruim voorradige alternatieven. Meer en meer komt leisteengas hierbij naar voor als een belangrijke nieuwe energiebron. Deze nieuwe energiedrager kan zorgen voor een aanzienlijke verhoging van de energieautonomie van het Westen en biedt belangrijke vooruitzichten voor de olie-industrie en de aanverwante dienstenleveranciers. Anderzijds zorgt de niet te onderschatten ecologische impact van de exploitatie van leisteengas ook voor heel wat verhitte debatten tussen de voor- en tegenstanders van deze nieuwe energiebron.

ÿ Evolutie van de aardgasprijs in Europa en in de VS.

Leisteengas is aanwezig op alle continenten en biedt een enorm ontwikkelingspotentieel. Zo zouden de wereldwijde voorraden leisteengas van dezelfde grootteorde zijn als die van de conventionele gassen. Aan het huidige consumptieritme zou dat dus neerkomen op een verdubbeling van onze gasreserves. De verkenningsstudies naar de leisteengasreserves tonen aan dat het voornamelijk aanwezig is in China, de Verenigde Staten en Canada, maar ook in tal van Europese landen, in het bijzonder in Frankrijk en Polen. In Noord-Amerika is de winning van dit soort gas tot nu toe het meest ontwikkeld. In de Verenigde Staten geproduceerd leisteengas is vandaag al goed voor bijna 30% van de totale Amerikaanse gasconsumptie, tegenover 1% in 2000. Tegelijkertijd verminderen de Verenigde Staten reeds verschillende jaren hun aardgasuitvoer en evolueren ze zo geleidelijk naar zelfvoorziening inzake energie, wat tegen 2020 zou kunnen worden bereikt. Een ander gevolg van deze sterk toenemende productie is de stevige daling van de gasprijs, die momenteel bijna 4 keer lager ligt dan in Europa. Dit verschil valt te verklaren door het feit dat de Verenigde Staten de binnenlandse consumptie in de hand gewerkt hebben door de installatie van noodzakelijke infrastructuur voor de uitvoer van gas niet politiek te steunen. Bovendien zitten we in Europa helemaal niet in hetzelfde ontwikkelingsstadium van de ontginning van leisteengas, aangezien de verkennende studies en boringen vaak werden vertraagd door onenigheid op politiek en ecologisch vlak.

Bron: Thomson Reuters Data stream / Fathom Consulting

Ecologische bezwaren Leisteengas, ook wel schaliegas genoemd, is aardgas dat in uiterst diepe, harde leisteenlagen wordt gewonnen. Qua chemische samenstelling is het gas identiek aan klassiek aardgas, maar het wordt vaak “niet conventioneel” genoemd omdat het niet kan worden ontgind met behulp van de traditionele technieken. Het bijzondere kenmerk van leisteengas is immers dat het opgeslagen zit in gesteenten die zich tussen de 1500 en de 3000 meter diepte bevinden, waardoor het ontginningsproces erg ingewikkeld is. Tot voor kort was het nog onmogelijk om leisteengas te exploiteren. Daar is verandering in gekomen dankzij de nieuwe methode die de olie- en aanverwante dienstenleveranciers ontwikkeld hebben. Het is een combinatie van verticaal boren, horizontaal boren en zogenaamde “hydraulische fracturering”. Deze laatstgenoemde techniek bestaat erin om onder hoge druk een mengsel van water, zand en chemicaliën in de aardlaag te spuiten, waardoor de leisteenlagen kraken en het gas kan vrijkomen.

MAXIME RICQUIER Financial Analyst MARC ERNAELSTEEN Head of Equities

www.pldw.be

26

Waarom kent de ontginning van leisteengas geen gelijkaardig verloop in Europa? Het antwoord kan deels worden gevonden in de methode, die op veel tegenkanting stuit van talrijke milieubewegingen. Ook al komen er bij de verbranding van aardgas twee maal minder broeikasgassen (CO2) vrij dan bij de verbranding van steenkool, toch wordt het boren naar leisteengas sterk in vraag gesteld omdat het grote risico’s voor het milieu zou inhouden. Voor de techniek van hydraulische fracturering is, zoals de naam aangeeft, water nodig en dit in zeer grote hoeveelheden. Men moet rekenen op ongeveer 15.000 m3 water (15 miljoen liter) en 2000 ton zand voor de ontginning van één boorput, met gemiddeld 10 fractureringen per put. Dat betekent dat de winning van leisteengas een belangrijke impact zou kunnen hebben op de wateromgeving en de watervoorraden van bepaalde regio’s. Bovendien maakt deze techniek gebruik van tientallen chemicaliën die met het water en het zand worden vermengd. Welnu, dit besmette water wordt niet volledig gerecu-

“Leisteengas is aanwezig op alle continenten en biedt een enorm ontwikkelingspotentieel.” 27




pereerd en kan gemakkelijk in het omgevende grondwater sijpelen. Tot slot zouden er bij de ontginning van leisteengas kleine hoeveelheden methaan ontsnappen en in de atmosfeer terechtkomen. En dit broeikasgas is nog schadelijker voor de ozonlaag dan CO2. Er zijn dus ernstige negatieve punten die de terughoudendheid van de Europese landen rechtvaardigen. De meeste landen pleiten voor een grotere ondersteuning van de ontwikkeling van hernieuwbare energieën. Zo heeft Frankrijk, dat nochtans over de grootste leisteengasreserves van Europa zou beschikken, onder druk van de publieke opinie, in juli 2011 een wet gestemd om hydraulische fracturering te verbieden. Maar er bestaan uitzonderingen. Polen, dat ook over grote voorraden beschikt, is voorstander van de ontginning van leisteengas, omdat het zijn sterke energieafhankelijkheid van buur Rusland wil verminderen.

Een duidelijke voorsprong De Verenigde Staten hebben niet op ons gewacht en hebben hun productie opgedreven van 20 miljard m3 in 2005 tot 220 miljard m³ in 2011, met meer dan 100.000 actieve boorputten. Ze hebben dus belangrijke ervaring opgedaan in deze activiteit, die arbeidsplaatsen creëert en economische groei op lange termijn genereert. Deze opmars van leisteengas is een opportuniteit voor talrijke oliedienstenbedrijven, zoals Halliburton en Schlumberger. Zij beschikken over innoverende technologieën om het beheer van de boorputten te optimaliseren en profiteren bijgevolg van de massale investeringen in gasinfrastructuur. Bovendien is goedkoop gas uitermate positief voor de industrieën die gas als ener-

“In Europa wordt de ontginning van leisteengas sterk in vraag gesteld omdat het grote risico’s voor het milieu zou inhouden.”

giebron of als grondstof gebruiken. Zo genieten de Amerikaanse petrochemische bedrijven voortaan een belangrijk concurrentievoordeel voor de internationale handel dankzij de sterke daling van de gasprijs. Zij gebruiken aardgas immers als grondstof voor de productie van bijvoorbeeld plastics, zoals PVC. Wij kunnen enkel concluderen dat de massale ontwikkeling van leisteengas in de Verenigde Staten een echte revolutie in het wereldwijde energielandschap veroorzaakt. De leisteengasrevolutie stelt immers de hypothese in vraag dat fossiele brandstoffen in de nabije toekomst schaarser zullen worden. Ook de Chinezen, wiens leisteengasreserves zelfs nog groter zijn dan die van de Amerikanen, beginnen het belang ervan in te zien en het zou niet verwonderlijk zijn dat ze geleidelijk in leisteengas gaan investeren om hun massale afhankelijkheid van steenkool af te bouwen. In Europa doen de veronderstelde reserves een gelijkaardig scenario vermoeden. Maar dan nog moeten de politieke autoriteiten tot overeenstemming komen met de milieubewegingen en de publieke opinie. Ondanks de bovenvermelde ecologische bezwaren zou de ontwikkeling van leisteengas in de eerste plaats kunnen leiden tot een vermindering van het nog steeds zeer grote steenkoolverbruik in sommige landen, waaronder China. Vandaar het huidige debat: waarom zouden we, in een context van bezuinigingen, geen gebruikmaken van een hulpbron die onze energieonafhankelijkheid vergroot en tegelijkertijd arbeidsplaatsen creëert ? En laten we, in deze tijd van globale concurrentie, ook niet vergeten dat onze afwijzing van leisteengas de komende jaren zware gevolgen zou kunnen hebben voor bedrijven waarvan de winst sterk afhankelijk is van de energieprijs. 

Shale gas

Water table

1000s of metres

Impermeable seal layers

2 Gas Shale

1

High pressure fracturing fluid first cracks the shale

3

1

2

Fine particles (proppant) keep the fractures open

3

“IN NOORD-AMERIKA IS DE WINNING VAN LEISTEENGAS TOT NU TOE HET MEEST ONTWIKKELD.”

Shale gas flows into the pipe and up the well

ÿ Leisteengas wordt ontgonnen via de techniek van hydraulische

ÿ Leisteengas zit opgeslagen in gesteenten op een diepte tussen 1500

fracturering.

www.pldw.be

en 3000 meter.

28

ÿ Dakota is één van de actiefste Amerikaanse staten op het gebied van de exploratie van leisteengas.

29


| Analyses | Expertise

Expertise | Analyses |

BEL 20

2.564,71

+0,31%

038955503 / BE0389555039 / NYSE Euronext Brussel

20.02.13 15:57:00

+8,04

Hoogtepunt: 2.574,48 Opening: 2.561,86 Laagtepunt: 2.559,96 Sluiting: 2.556,67

 Puilaetco Dewaay Belguim Acc (EUR)  B.A.S. PRICE ()

© 1996-2010 Interactive Data Managed Solutions AG, alle rechten voorbehouden. Technologisch platform aangeleverd door Interactive Data Managed Solutions AG.

ÿ Vergelijking van de evolutie van het compartiment PLDW Belgium, de BAS-index en de BEL20-index op 10 jaar.

Home Funds News : België is niet dood !

Een beheer dat zich bewezen heeft Het compartiment PLDW Belgium wordt beheerd volgens dezelfde principes als het compartiment Small & Mid Cap Europe, aangezien dit soort beheer deel uitmaakt van ons DNA. De fundamentele analyse vormt de hoeksteen van ons beleggingsproces. De selectie van de waarden is duidelijk gebaseerd op een grondige analyse van de ondernemingen. Wij analyseren de producten, het marktaandeel, de positie van de onderneming in de sector en de sectorgroei. De resultaten, de cashflows en uiteraard de financiële situatie worden eveneens in aanmerking genomen in ons selectieproces. Wij schenken ook de nodige aandacht aan het management, dat wij zo vaak mogelijk proberen te ontmoeten. Voor Belgische bedrijven is dat gelukkig gemakkelijker dan voor Europese! Onze overtuiging (of het gebrek eraan) vormt de drijfveer van elke beleggingsbeslissing in het compartiment.

W

e hebben het reeds meermaals gehad over ons compartiment belegd in Europese waarden met een kleine of middelgrote kapitalisatie, dat zeer interessante performances blijft optekenen. Over 2012 registreerde het een performance van bijna 23%, i.e. meer dan 8% beter dan de Europese Stoxx 600-index. De activa onder beheer kenden eveneens een mooie stijging en klommen van 80 miljoen euro tot bijna 125 miljoen euro. Maar wij beheren eveneens een compartiment dat uitsluitend in Belgische waarden belegt. Dit kan, volgens ons ten onrechte, minder spectaculair lijken, maar zijn performances zijn, jaar na jaar, eveneens de moeite waard.

Zonder de krantenkoppen te halen, zette de Belgische beurs in 2012 een zeer opmerkelijke performance neer. Zo liet de BEL20-index een stijging van bijna 19% optekenen en de Belgian All Shares-index (BAS), waarin alle Belgische waarden opgenomen zijn, noteerde bijna 17% hoger! In de zeer woelige omgeving die we in 2012 gekend hebben, kan deze performance niet zomaar onopgemerkt voorbijgaan, want ze is in alle opzichten buitengewoon. Maar het echt goede nieuws is dat ons compartiment PLDW Belgium het nog beter gedaan heeft! Over 2012 is de waarde van het fonds immers met meer dan 23% gestegen... en dat allemaal met bedrijven van bij ons!

Marc Engels Head of Equity Funds Puilaetco Dewaay

www.pldw.be

De grafiek hiernaast toont aan dat de performance over 10 jaar, ondanks de crisissen, eveneens duidelijk positief is. Sinds zijn oprichting in juni 1991 bedraagt de geannualiseerde performance van het compartiment 8,89% (op 31 december 2012).

30

Fund Awards 2012 Op de Fund Awards van De Tijd/L’Echo werd Puilaetco Dewaay Belgium voor het tweede jaar op rij bekroond met de derde plaats in de categorie “Belgische aandelen”.

Toch vertoont de Belgische markt eveneens specifieke bijzonderheden waarmee we rekening moeten houden. De eerste betreft de twee grote kapitalisaties die in de indexen opgenomen zijn. ABInbev en GDF Suez vertegenwoordigen alleen al bijna 54% van de BAS-index (waarvan 41% voor ABInbev) en bijna 24% van de BEL20-index. Rekening houdend met de wettelijke verplichtingen die aan alle beveks opgelegd zijn en die we uiteraard in aanmerking moeten nemen (niet meer dan 10% in één emittent en de som van de posities van meer dan 5% mag niet meer dan 40% bedragen), kunnen wij deze waarden bijgevolg nooit overwegen in de portefeuille. In ons geval houden we een positie aan van bijna 10% in ABInbev, waarover wij positief zijn, en van minder dan 2,5% in GDF Suez, aangezien we negatief zijn over deze waarde, net zoals over de hele nutsvoorzieningensector. De tweede bijzonderheid van de Belgische markt betreft de liquiditeit van sommige waarden. De activa onder beheer bedragen bijna 40 miljoen euro. Wanneer we een positie van 3% van de portefeuille in een aandeel willen nemen, komt dat neer op een belegging van meer dan 1 miljoen euro. Voor sommige waarden, zoals Lotus Bakeries en IBA, dient dan een echt gevechtsparcours te worden afgelegd aangezien ze zeer weinig liquide zijn!

31




Onze overtuigingen op de voorgrond We slagen er duidelijk in om onze sterke overtuigingen te onderstrepen. Momenteel zijn dit Thrombogenics, Barco, EVS, CFE, Umicore, Solvay en Arseus. Barco is een bijzonder interessant geval. Deze groep stond vele jaren op een slecht blaadje bij analisten en beleggers, omdat haar winstperformances niet altijd aan de marktverwachtingen beantwoordden. De komst van een nieuwe CEO in 2009 was waarschijnlijk één van de bepalende elementen voor het succes dat de groep sindsdien kent. Het is natuurlijk wel zo dat de markt waarop Barco actief is (met de digitalisering van cinemazalen) een nooit geziene groei registreerde, maar het nieuwe management is erin geslaagd om de bedrijfscultuur fundamenteel te veranderen, om het bedrijf te focussen op een beperkter aantal producten en om de financiële performances te verbeteren, waaronder de generering van cashflow. De groep heeft er de voorbije twee jaar duidelijk de vruchten van kunnen plukken en daar heeft het compartiment ruimschoots van geprofiteerd.

“De Belgische markt vertoont specifieke bijzonderheden waarmee we rekening moeten houden.”

Thrombogenics is een heel ander verhaal. De voorbije 12 maanden heeft het aandeel alle kleuren van de regenboog gezien. Zwart in juni 2012, toen de markt, twee dagen voor het advies van de deskundigen van de FDA (Amerikaanse goedkeuringsautoriteit), bang werd. Vervolgens klaarde de hemel op toen zijn sterproduct (ocriplasmine/Jetrea) uiteindelijk zonder voorbehoud goedgekeurd werd, eerst in de Verenigde Staten en nog niet zo lang geleden in Europa. Thrombogenics is ongetwijfeld een zeer mooi succesverhaal... dat waarschijnlijk, zoals anderen in het verleden, in buitenlandse handen zal eindigen in een misschien niet zo verre toekomst.

ÿ De komst van een nieuwe CEO in 2009 heeft de groep Barco een nieuwe dynamiek gegeven.

ÿ Thrombogenics is zonder twijfel een succesverhaal. Thrombogenics

EUR 40,62

+2,97%

000384663 / BE0003846632 / NYSE Euronext Brussel

20.02.13 16:09:56

+1,17

© Roularta / Belga Pictures

Maar onze overtuiging kan eveneens in omgekeerde zin werken, door waarden of sectoren te onderwegen waarin we niet geloven. Dat is het geval voor de nutsvoorzieningen (GDF Suez) en de telecomsector (Belgacom en Mobistar). Deze sectoren hebben allebei te kampen met dezelfde kwalen, met name de belangrijke deflatoire impact op hun omzetcijfer en de toenemende moeilijkheid om hoge operationele marges te genereren. Wij zijn ook geen hevige voorstanders van de overtuiging dat een hoog dividendrendement het onderliggende aandeel beschermt tegen een al te hoge volatiliteit. De recente beursevolutie toont zeer duidelijk aan dat dit argument een utopie is. Deze aandelen zijn eveneens volatiel en bijgevolg kan, zelfs al is het dividend ‘gewaarborgd’,

Hoogtepunt: 41,25 Opening: 39,92 Laagtepunt: 39,74 Sluiting: 39,45

het kapitaal een sterke erosie ondergaan. Het dividend is dus zeker geen wondermiddel! De utopie schuilt in het feit dat het recurrente karakter van de dividenduitkering verband houdt met het eveneens recurrente karakter van de gegenereerde resultaten. Anders gezegd, als de winstvooruitzichten somber zijn, is de kans uiteraard groot dat het bedrijf verplicht is om zijn dividend te verlagen. Een hoog rendement staat dus in veel gevallen synoniem voor verslechterde vooruitzichten voor de evolutie van de resultaten op middellange termijn. Het biedt dus in geen geval bescherming tegen een sterke koersdaling van het aandeel in kwestie.

“Thrombogenics zal waarschijnlijk in buitenlandse handen eindigen in een misschien niet zo verre toekomst.” www.pldw.be

Conclusie We mogen duidelijk fier zijn op de performances van de Brusselse beurs. Ook in 2012 was ze bij de koplopers van Europa. Het compartiment PLDW Belgium dat wij op basis van onze eigen overtuigingen beheren, is een ideaal instrument om te beleggen in bedrijven die iedereen meestal wel kent, maar zonder de risico’s van een belegging in individuele waarden. De performance is reeds verscheidene jaren op het appel. En de Belgische beurs kan nog voor mooie verrassingen zorgen!  © 1996-2010 Interactive Data Managed Solutions AG, alle rechten voorbehouden. Technologisch platform aangeleverd door Interactive Data Managed Solutions AG.

32

Meer gedetailleerde informatie en de netto-inventariswaarden van onze fondsen kunt u terugvinden op onze website www.pldw.be.

33


37.50%

BBB

14.84%

BB

| Analyses | Expertise B Zonder rating

3.05% 3.89%

POLAND 4.75% 25/04/2017

Polen

A

1.66

MEXICO 7.75% 13/11/2042

Mexico

A-

1.57

POLAND 5.00% 25/04/2016

Polen

A

1.34

SPAIN 3.75% 31/10/2015

Spanje

BBB-

1.27

TURKEY 9.50% 12/01/2022

Turkije

BBB-

1.23

SPAIN 4.00% 30/07/2015

Spanje

BBB-

1.11

RUSSIA 7.40% 19/04/2017

Rusland

BBB+

weging van in lokale valuta's uitgegeven obligaties van opkomende landen verhogen door de aankoop van Expertise | Analyses | Russische obligaties.

0.84 19.49

ÿ In enkele maanden tijd werd de aandelenblootstelling van Carmignac Patrimoine spectaculair verhoogd.

Verenigde Staten Canada Zwitserland Frankrijk China India Hong Kong Japan Spanje Verenigd Koninkrijk Brazilië Denemarken Zuid-Korea Overige

Ontwikkeling van Aandelen Exposure sinds 1 jaar (% Activa)

Ontwikkeling van Aandelen Exposure sinds 1 jaar (% Activa)

Carmignac Patrimoine heeft 9.18% een positief resultaat geboekt 50 50 en beter gepresteerd dan zijn 7.53% index. Beleggers hebben zich 7.20% 40 40 in de afgelopen maand laten 7.17% leiden door de onzekerheid 5.70% 30 30 over het begrotingsakkoord 4.79% tussen republikeinen en 4.05% 20 d e m o c r a t e n . D e 20 3.71% aandelenmarkten zullen naar verwa c h t i n g e c h t e r 10 3.58% 10 gerustgesteld worden door de 3.38% toenadering tussen beide 0 3.01% partijen, waardoor in de 2.58% komende dagen wellicht een 11.19% akkoord zal worden bereikt. De handhaving van een hoge blootstelling, met name aan de Europese bankensector, heeft Verdeling volgens sector - Aandelencomponent Voornaamste posities - Aandelen aan ons resultaat bijgedragen. Naam Markt Sector % Activa Het fonds werd daarentegen Geldwezen 25.05% Aktiv-E is het fonds Carmignac Patrimoine, dat negatief beïnvloed door de tijd verhoogd van quasi 0% naar de maximale ANADARKO PETROLEUM Verenigde Energie 1.82 t e r u g v a l v a n d e 50%. eveneens tot 50% in aandelen mag beleggen Staten Discretionair verbruik 23.13% goudmijnsector. We hebben NESTLE wordt SA Zwitserland Basis consumptiegoederen 1.57 en beheerd vanuit Parijs. Geografisch evenwel geprofiteerd van onze Zwitserland Discretionair verbruik gezienCIE is FINANCIERE CarmignacRICHEMONT Patrimoine complemenOok wat deviezen betreft, is Carmignac 1.56 Grondstoffen 14.28% Japanse aandelen, die Patrimoine de euro- onder s t e u n d tair met foAIA Ethna GROUP Aktiv-E: terwijl Ethna zich Hong Kong Geldwezen zeer flexibel. Ten tijde van 1.27 werden door Energie 12.73% op een cust op de NORDISK geïndustrialiseerde wereld, staat crisis (2011 + eerste helft 2012) was1.25 het fonds a n t i c i p a t i e NOVO AS Denemarken Gezondheid v o o r t v a r e n d e r Carmignac bekend om zijn strategische oriënoverwogen in de ‘safe heaven’ bij uitstek, de YUM! BRANDS INC Verenigde Discretionair verbruik 1.20 Basis 9.55% groeistimulerend beleid. consumptiegoederen

G

emengde flexibele fondsen zijn fondsen die hun activa spreiden over aandelen, obligaties, cash, …, waarbij hun aandelengedeelte sterk kan variëren in de tijd. Het zijn goede instrumenten om de portefeuilles van onze cliënten te diversifiëren.

VINCENT Vandorpe, Senior Portfolio Manager & Fund Analyst MARC-ANDRÉ Lizin, Fund Analyst

www.pldw.be

In deze tijden van toenemende mondialisering en sterker wordende concurrentie moeten we meer dan ooit een open geest hebben. Dankzij de open architectuur die wij toepassen, beperken we ons niet tot ons huisfonds, KBL epb Flagship Fund, maar beleggen we eveneens in fondsen van derden. De belangrijkste externe gemengde flexibele fondsen die door Puilaetco Dewaay gebruikt worden, zijn Ethna Aktiv-E, Carmignac Patrimoine (en zijn kleinere broer Emerging Patrimoine), BL Global Flexible, Universal Invest Global Flexible en BlackRock Global Allocation.

34

Ethna Aktiv-E

Informatietechnologie

0011 /1 2 0022 /1 2 003 3/1 2 0044 /1 2 0055 /1 2 0066 /1 2 0077 /1 2 0088 /1 2 0099 /1 2 1100 /1 2 2 1111 /1 2 1122 /1 2

Gemengde flexibele fondsen: een ideaal diversificatiemiddel Tekst © Puilaetco Dewaay

COMMENTAAR

60

26.93%

(Bron : Carmignac Gestion)

AANDELEN PORTEFEUILLE

Verdeling volgens Markt - Aandelencomp.

7.37%

tatie richting groeimarkten, zowel aan Staten de aanFrankrijk delen-LVMH als aan de obligatiezijde. Carmignac ELECTRONICS Zuid-Korea scoortSAMSUNG ook goed op het vlak van aandelenINDITEX Spanje timing: zowel begin 2009 (maart/april) als midICICI jaar BANK(redding eurozone doorIndia den vorig Mario Draghi) werd het aandelengedeelte op korte

Amerikaanse dollar. Toen begin dit jaar de rook Discretionair verbruik 1.17 rond de Zuid-Europese schuldenproblematiek Informatietechnologie 1.07 wat opgetrokken was en de overheidstekorDiscretionair verbruik ten in de Verenigde Staten op de 1.03 voorgrond Geldwezen traden, werd de USD-positie zwaar afgebouwd 1.00 tot slechts een kwart van de portefeuille. 12.95

De Zwitserse vermogensbeheerder Ethna Gezondheid 6.09% heeft in de eerste plaats als doelstellingen Industrie kapitaalbehoud en een lage volatiliteit. Zijn 1.80% vlaggenschipfonds Aktiv-E werd in 2002 gelanceerd. Sindsdien bedraagt het jaarlijks rendement meer dan 8%. Maximaal 50% van het fonds mag in aandelen worden belegd, met Deze fondsen, die door Puilaetco Dewaay veelvuldig gebruikt worden, zijn uitstekende instrumenten om een portefeuille te diversifiëren. een focus op de eurozone en de Verenigde Potential Equity fluctuation Equity Bias Fixed Income Bias Staten. Daarnaast hebben de: Carmignac beheerders Source Gestion àeen défaut d'autres indications. Carmignac Gestion - Naamloze vennootschap, vennootschap voor portefeuillebeheer (erkenning AMF nr. GP 97-08 van 13 maart 1997), ingeschreven in het handels- en nootschapsregister van Comparison of Flexible Funds goede neus voor opportuniteiten. Twee voorParijs onder het Lower Equity Risk Upper Equity Risk Current Equity exp Geographical Bias beelden: in 2008 in volle bankencrisis werd ruim de helft van de portefeuille aangehouEthna Aktiv-E 0% 50% 32% Europe Corp. Bonds den in liquiditeiten, die toentertijd 4% à 5% Carmignac Patrimoine 0% 50% 48% World Mixed opbrachten. Begin 2009 werd driekwart van de Carmignac Emerging Patrimoine 0% 50% 48% Emerging Emerging Gov. Bonds portefeuille geswitcht naar bedrijfsobligaties van hoge kwaliteit (investment grade) met een BL Global Flexible 20% 60% 54% World Gov. Bonds ‘yield to maturity’ van 7% à 8%. Universal Invest Global

ÿ

20%

80%

55%

Europe

High Yield

BlackRock Global Allocation

35%

65%

63%

USA

Mixed

Average (if equally weighted)

13%

59%

50%

World

Mixed

Flexible

Carmignac Patrimoine Een fonds met een even goed langetermijnrendement (zo’n 8% per jaar sinds 2002) als Ethna

35




Carmignac Emerging Patrimoine Carmignac is altijd optimistisch geweest over het potentieel van de opkomende landen op lange termijn. Beetje bij beetje heeft de beheerder zijn personeelsbestand in dit domein versterkt, zodat hij vandaag over een solide expertise op deze markten beschikt. Het fonds Carmignac Emerging Patrimoine bezit dezelfde kenmerken als zijn grote broer, het befaamde Carmignac Patrimoine, met dat verschil dat het uitsluitend op het ‘opkomende’ universum focust. Gezien de hoge volatiliteit van de opkomende deviezen, behoudt het team zich de mogelijkheid voor om de blootstelling eraan tijdelijk te verminderen door ze in te dekken tegen de USD of de EUR. Sinds zijn lancering twee jaar geleden liet het fonds een aantrekkelijke performance optekenen. De beheerders hebben tot nu toe immers goede beslissingen genomen. Tijdens het debacle van de markten in 2011 kon het team de situatie snel een halt toeroepen door de aandelenblootstelling tot 0% te verlagen en door de blootstelling aan de opkomende deviezen tijdelijk stop te zetten via een indekking tegen de dollar. Nadien hebben de beheerders de indekking versoepeld en zo de blootstelling aan aandelen opgetrokken om te profiteren van de beursrally die zich eind 2011 doorzette.

“BL Global Flexible, dat door de Banque de Luxembourg gecommercialiseerd wordt, staat vooral bekend om zijn defensieve kwaliteiten.” www.pldw.be

Dankzij zijn zowel voorzichtige als opportunistische beheer biedt Carmignac Emerging Patrimoine de belegger dus een directe blootstelling aan de groei van de opkomende markten, met behoud van een profiel van gematigde volatiliteit.

BL Global Flexible BL Global Flexible, dat door de Banque de Luxembourg gecommercialiseerd wordt, staat vooral bekend om zijn defensieve kwaliteiten. Inderdaad, bij Puilaetco Dewaay gebruiken we BL Global Flexible vooral om de portefeuilles te beschermen in dalende markten. Hier heeft dit fonds zijn nut reeds bewezen. Tijdens de opflakkerende schuldencrisis in 2011 (juli-september) daalde de EuroStoxx 50-index met 23%, terwijl BL Global Flexible bijna breakeven draaide (slechts -1%). Historisch gezien schommelde het aandelengedeelte van BL Global Flexible tussen 20% en 60%. Momenteel houdt BL Global Flexible 54% aandelen aan. Als tegengewicht voor aandelen investeerde dit fonds in het verleden voornamelijk in Duitse staatsobligaties. Sinds de lancering van BL Global Flexible in 2005 varieerde de positie in ‘German Bunds’ tussen 45% en 0% vandaag (omwille van te weinig rendement).

Met een aandelenblootstelling die vandaag ongeveer 55% bedraagt en een blootstelling aan ‘hoogrentende’ en converteerbare obligaties van ongeveer 25% gaat het fonds duidelijk de ‘offensieve’ toer op.

BlackRock Global Allocation Het Amerikaanse BlackRock is de grootste vermogensbeheerder ter wereld. Zijn vlaggenschip is BlackRock Global Allocation, dat momenteel 63% van zijn activa in aandelen belegt. In het verleden schommelde het gewicht in aandelen tussen 35% (1995) en 65% (2001). In tegenstelling tot Universal Invest Global Flexible is het fonds BlackRock Global Allocation relatief weinig belegd in Europa (15% in totaal), aangezien het meer belegd is in Amerikaanse onderliggende waarden (aandelen, obligaties). Ongeveer 20% van de portefeuille is belegd in Azië/Latijns-Amerika, daar de beheerder ervan overtuigd is dat deze regio een interessante verhouding waardering/groei biedt.

Universal Invest Global Flexible Universal Invest Global Flexible van de Belgische beheerder Capfi Delen is een beleggingsfonds waarvan het aandelengedeelte historisch schommelde tussen 20% en 80%. De strategie is gericht op kapitaalgroei via een actief en flexibel beheer. De beheerder heeft een voorkeur voor waarden van ‘dicht bij ons’ (bv.: België, Nederland, Frankrijk, Duitsland, ...). De bijzonderheid van dit fonds schuilt in zijn obligatiegedeelte, waarvan een groot deel in het ‘hoogrentende’ segment belegd is. Dit kenmerk bezorgt het fonds een doorgaans volatieler profiel dan de andere flexibele fondsen. In het verleden heeft het fonds over het algemeen goed van de haussetendensen kunnen profiteren.

Conclusie Deze fondsen vertegenwoordigen onze sterkste overtuigingen in de categorie van de gemengde flexibele fondsen. Hoewel ze tot dezelfde categorie behoren, zijn hun performanceprofielen sterk verschillend, naargelang van de marktomstandigheden. De open architectuur die we bij Puilaetco Dewaay reeds jaren toepassen, zet ons ertoe aan om deze verschillen als complementaire eigenschappen en zelfs als opportuniteiten te beschouwen. Wij denken dat een combinatie van deze fondsen een grote toegevoegde waarde kan bieden voor een portefeuille. Voor meer informatie, aarzel niet om uw private banker te contacteren.  © Roularta / Reporters Agency

Naar de toekomst toe heeft Carmignac Patrimoine nog een extra troef. Als de rentevoeten hun stijgende trend voortzetten, kan het fonds een negatieve duration aanhouden op het obligatiegedeelte van de portefeuille. Samengevat kunnen we stellen dat Carmignac Patrimoine het meest reactieve fonds in onze selectie is.

Open architectuur Bij Puilaetco Dewaay Private Bankers maken wij gebruik van open architectuur. Dat wil zeggen dat wij ons beleggingsuniversum openstellen voor andere fondsen dan die uit ons eigen gamma huisfondsen. Volgens ons is deze ‘open geest’ onmisbaar geworden in een omgeving die steeds internationaler en concurrentiëler wordt.

36

ÿ Net zoals op een voetbalveld, heeft ook in een portefeuille elke speler zijn rol. 37




“HET NALATEN VAN UW VERMOGEN AAN NAASTE FAMILIELEDEN KAN UW ERFGENAMEN DUUR KOMEN TE STAAN.” ÿ Het duolegaat is een doeltreffend wapen tegen de successierechten. Hoe de successiefactuur verlagen? Het is mogelijk om de successiebelasting te verlagen door een legaat vrij van successierechten te vermaken ten gunste van de erfgenaam die het zwaarst belast wordt (in dit geval de levensgezellin) en door de successierechten ten laste te brengen van diegene die het minst zwaar belast wordt (in dit geval de zoon).

Nalaten zonder successierechten

Het principe bestaat erin om het legaat ten gunste van diegene die tegen het hoogste tarief belast wordt (de bijzondere legataris), in waarde te verminderen. Vervolgens dient men te preciseren dat de door deze legataris verschuldigde successierechten gedragen zullen worden door de andere legataris (de algemene legataris) die tegen het minst hoge tarief belast wordt. Om de last betreffende de betaling van de successierechten te compenseren, ontvangt de algemene legataris een bijkomend kapitaal.

Foto’s © Roularta / Thinkstock

I

edereen weet dat de successierechten in België over het algemeen (heel) hoog zijn. Het nalaten van uw vermogen aan naaste familieleden of zelfs aan personen die niet tot uw familie behoren, kan uw erfgenamen duur komen te staan. Door gebruik te maken van de techniek van het ‘duolegaat’ kunt u de successiefactuur gevoelig verlagen en daarbij zelfs een liefdadigheidsinstelling financieel steunen. Een toelichting aan de hand van concrete voorbeelden.

Mark woont in Wallonië. Hij heeft een zoon, Thomas, uit een vorig huwelijk. Mark wenst het beschikbare gedeelte te vermaken aan Nathalie, zijn levensgezellin, met wie hij samenwoont zonder een verklaring van wettelijke samenwoning te hebben afgelegd. Zijn vermogen wordt op 400.000 € geschat (100.000 € voor de gezinswoning en 300.000 € aan banktegoeden). Elke begunstigde zal dus 200.000 € ontvangen. Bij het overlijden van Mark zullen de volgende successierechten verschuldigd zijn: CASUS NR. 1 : MARK HEEFT NIET VOOR HET DUOLEGAAT GEOPTEERD (WALLONIË)

Deze mogelijkheid vloeit voort uit artikel 64, 2de lid, van het Wetboek der Successierechten, volgens hetwelk men een persoon als legataris kan benoemen zonder dat hij successiebelasting moet betalen, maar op voorwaarde dat iemand anders zijn successierechten ten laste neemt. Laten we dit principe toepassen op het bovenvermelde voorbeeld. Mark maakt ditmaal gebruik van het principe van het duolegaat. Hij vermaakt in zijn testament zijn woning en inboedel (de waarde van deze goederen wordt op 100.000 € geschat) aan zijn levensgezellin en stelt haar vrij van successierechten. Zijn zoon erft zijn banktegoeden (geschat op 300.000 €), maar met de last om de totaliteit van de successierechten te betalen. Bij het overlijden van Mark zullen de volgende successierechten moeten worden betaald: CASUS NR. 1 : MARK HEEFT VOOR HET DUOLEGAAT GEOPTEERD (WALLONIË) Erfenis vóór belasting

Verschuldigde successierechten

Fiscale druk (+/-)

Erfenis na belasting 100.000 €

Nathalie

100.000 €

0€

0%

Thomas

300.000 €

38.250 €

13%

(100.000 €)

58.125 €

58%

400.000 €

96.375 €

24%

203.625 € Erfenis vóór belasting


Fiscale druk (+/-)

Erfenis na belasting Beiden

BRUNO FERRIER Head of Estate Planning Puilaetco Dewaay

www.pldw.be

Nathalie

200.000 €

138.125 €

69%

61.875 €

Thomas

200.000 €

15.125 €

7,5%

184.875 €

Beiden

400.000 €

153.250 €

38,25%

246.750 €

38

303.625 €

Deze techniek laat toe om een belastingbesparing van 56.875 € (153.250 – 96.375) te realiseren. Zowel Thomas als Nathalie hebben er voordeel bij, zoals de bovenstaande tabel aantoont. Thomas erft immers een bijkomend bedrag van 19.750 € (203.625 – 184.875), terwijl Nathalie 38.125 € (100.000 – 61.875) meer ontvangt.

39




Wanneer is het duolegaat aan te bevelen? Het duolegaat laat toe om minder successierechten te betalen wanneer de legatarissen aan verschillende belastingtarieven onderworpen zijn. Hoe groter het verschil tussen de tarieven, hoe interessanter deze formule zal zijn. Deze techniek is systematisch voordelig wanneer de toekomstige erflater geen bloedverwanten in opgaande/neergaande lijn of echtgeno(o)t(e) (of daarmee gelijkgestelde) heeft.

ÿ De successiefactuur verlagen en daarbij een liefdadigheidsinstelling financieel steunen: het is mogelijk!

Er dient evenwel een voorbehoud te worden gemaakt. De techniek van het duolegaat veronderstelt dat de algemene legataris iets van de nalatenschap ontvangt. Indien het bijzonder legaat te groot is zodat er voor de algemene legataris (bijna) niets overblijft, kan deze laatstgenoemde afstand doen van de nalatenschap. In dat geval zou men niet meer van een duolegaat kunnen spreken en zou de bijzondere legataris de successierechten tegen het minst voordelige tarief zelf moeten dragen.

Luc stelt dus een testament op waarin hij twee begunstigden (legatarissen) benoemt. Enerzijds vermaakt hij 250.000 € aan zijn neef Johan (de bijzondere legataris); dit bedrag is vrij van successierechten. Anderzijds vermaakt hij tegoeden ten bedrage van 250.000 € aan een VZW, bijvoorbeeld het Belgische Rode Kruis (de algemene legataris), die eveneens de successierechten met betrekking tot het legaat ten gunste van de neef van de erflater zal moeten betalen. In dit geval zullen de volgende successierechten verschuldigd zijn:

Het duolegaat, een manier om de werking van liefdadigheidsinstellingen te steunen De techniek van het duolegaat wordt in de praktijk vooral gebruikt om liefdadigheidsinstellingen financieel te helpen. In dit geval maakt men gebruik van het feit dat deze organisaties van een verlaagd tarief van de successierechten genieten.

CASUS NR. 2 : LUC HEEFT VOOR HET DUOLEGAAT GEOPTEERD (VLAANDEREN) Erfenis vóór belasting

TARIEF VAN DE SUCCESSIERECHTEN VOOR VERENIGINGEN Vlaanderen

Brussels Hoofdstedelijk gewest (1)

Wallonië

8,8%

Stichting van openbaar nut

8,8%

6,6%

7%

Private stichting

8,8%

25%

7% (2)

Luc, vrijgezel zonder kinderen en woonachtig in Vlaanderen, wil bij testament een bedrag van 500.000 € aan zijn neef Johan vermaken. De successiefactuur met betrekking tot dit legaat bedraagt normaal 305.000 €, i.e. een gemiddeld belastingtarief van 61%. Johan zal netto dus slechts 195.000 € overhouden. CASUS NR. 2 : LUC HEEFT NIET VOOR HET DUOLEGAAT GEOPTEERD (VLAANDEREN) Erfenis vóór belasting


Fiscale druk

Erfenis na belasting

500.000 €

305.000 €

61%

195.000 €

De techniek van het duolegaat laat toe om het bedrag van de successierechten aanzienlijk te verlagen. De algemene legataris zou in dit geval een VZW of een stichting (van openbaar nut) zijn en deze instelling zou gelast worden met de storting van een deel van de erfenis aan de neef van de erflater.

40

0%

250.000 €

250.000 €

0€

VZW

250.000 €

22.000 €

8,8%

(250.000 €)

142.500 €

57%

500.000 €

164.500 €

33%

Beiden

335.500 €

Hieruit kan men afleiden dat de techniek van het duolegaat een drievoudig voordeel oplevert: de totale som van de successierechten vermindert (164.500 € in plaats van 305.000 €), de erflater steunt een goed doel en de bijzondere legataris (de neef van de erflater) erft een hoger nettobedrag (250.000 € in plaats van 195.000 €). Iedereen wint er dus bij, behalve de fiscus… Om die reden meent de belastingadministratie dat er fiscaal misbruik is als er, na de berekening van de last, geen substantieel voordeel voor de VZW (in ons voorbeeld) is.

12,5% indien de VZW fiscaal aftrekbare giften mag ontvangen, anders bedraagt het tarief 25%. (2) Enkel private stichtingen met een sociaal karakter genieten van dit gunsttarief; de anderen worden belast tegen het tarief tussen vreemden (30 tot 80%).

www.pldw.be

Erfenis na belasting

Johan

7%

(1)

Johan

Fiscale druk

85.500 €

VZW

12,5%/25%


“Het duolegaat laat toe om minder successierechten te betalen wanneer de legatarissen aan verschillende belastingtarieven onderworpen zijn.”

Opdat er sprake is van fiscaal misbruik, moet de belastingplichtige echter een verrichting tot stand brengen die in strijd is met de doelstellingen van een fiscale bepaling. Blijven nog te bepalen, de doelstellingen van deze bepaling. De raadpleging van de parlementaire werkzaamheden zal hier interessant blijken. Naast het feit dat deze techniek een bijzondere berekeningswijze van de successierechten inhoudt, bevatten de parlementaire werkzaamheden betreffende artikel 64, 2de lid, van het Wetboek der Successierechten uitdrukkelijk het voorbeeld van de betaling van de successierechten door de algemene legataris. Hoe zou de belastingadministratie in dat geval kunnen aantonen dat de doelstellingen van de wet niet nageleefd werden en dat er dus fiscaal misbruik is? U merkt het, de techniek van het duolegaat is ingewikkeld en vereist de tussenkomt van specialisten. Ons voltallige Estate Planing-team staat te uwer beschikking om u te adviseren en te helpen bij het opstellen van een dergelijk testament. 

41




“Het statuut van private stichting vereist enkel dat de stichting is opgericht voor de verwezenlijking van een bepaald belangeloos doel.”

De Belgische private stichting Tekst © Puilaetco Dewaay Foto © Roularta / Reporters Agency

D

e Belgische private stichting heeft nog nooit zo vaak het nieuws gehaald als de afgelopen maanden. Helaas was de berichtgeving, al dan niet gehinderd door een gebrek aan kennis over de concrete feiten, vaak zeer negatief gekleurd. Zonder in te willen gaan op de polemiek rond de alom bekende (en ondertussen terug opgedoekte) stichting van koningin Fabiola, heeft de Belgische private stichting haar plaats in ons rechtssysteem zeker verdiend.

Om dit te verduidelijken, is het aangewezen om eerst een aantal kenmerken van een stichting te schetsen, om vervolgens nader in te gaan op de Belgische private stichting.

DIRK REYNDERS Senior Wealth & Tax Planner ANOUCK LEJEUNE Head of Wealth & Tax Planning

www.pldw.be

Een stichting is een rechtsfiguur die in zeer veel juridische stelsels terug te vinden is. Enkele zeer bekende buitenlandse varianten zijn de Nederlandse stichting, de Liechtensteinse Stiftung en de Antilliaanse Stichting Particulier Fonds (SPF). Al deze structuren hebben een aantal kenmerken gemeenschappelijk. Het zijn afgescheiden doelvermogens waaraan rechtspersoonlijkheid wordt verleend. Het

42

ÿ Door koningin Fabiola kreeg de Belgische private stichting recent veel belangstelling. meest bijzondere kenmerk van stichtingen is bovendien dat het rechtspersonen zijn zonder leden of aandeelhouders. Om die reden worden ze ook vaak omschreven als ‘zwevende’ structuren. Eens ze opgericht zijn, behoren ze aan niemand meer toe en zijn ze enkel nog gericht op het verwezenlijken van hun bij de oprichting bepaald doel. De stichting werd tien jaar geleden in de Belgische rechtsorde geïntroduceerd. Er dient een onderscheid te worden gemaakt tussen de ‘private’ stichting en de stichting ‘van openbaar nut’. Het statuut van openbaar nut is voorbehouden aan stichtingen die een belangeloos oogmerk hebben dat gericht is op de verwezenlijking van een werk van filantropische, levensbeschouwelijke, religieuze, wetenschappelijke, artistieke, pedagogische of culturele aard. Het statuut van private stichting vereist enkel dat de stichting is opgericht voor de verwezenlijking van een bepaald belangeloos doel.

INTERPRETATIE EN VERWARRING Welnu, omtrent de invulling van het begrip ‘belangeloos doel’ bestaat reeds van bij het ontstaan van de Belgische stichting de grootste verwarring. Hoewel het steeds duidelijk is geweest dat dit begrip ruim moet worden opgevat, bestaan er veel verschillende meningen over de concrete invulling ervan. Deze concrete invulling bepaalt immers de bruikbaarheid van de stichting in het kader van vermogensplanning. Maar het is tevens de onduidelijkheid rond het ‘belangeloos oogmerk’ die de private stichting openstelt voor oneigenlijk gebruik of misbruik.

de ontbinding zijn o.a. dat de middelen van de stichting opgebruikt zijn of dat het vooropgezette doel bereikt is. Ingevolge de ontbinding zal het resterend vermogen een (nieuwe) bestemming moeten krijgen die past in het ideële doel van de stichting. Er wordt een recht van terugname voorzien in hoofde van de stichter(s) in één uitzonderlijke situatie, namelijk indien de statuten dit uitdrukkelijk voorzien én indien het belangeloze doel van de stichting gerealiseerd is.

VERMOGENSPLANNING Een ander essentieel kenmerk bestaat erin dat de stichting geen stoffelijke voordelen of inkomsten mag uitkeren aan de stichters, de bestuurders of aan derden, met uitzondering van deze laatsten wanneer dit zou kaderen in de verwezenlijking van het belangeloze doel. Zo zou de stichting die tot doel heeft om te voorzien in het levensonderhoud van een gehandicapt kind bijvoorbeeld wel kunnen overgaan tot een (jaarlijkse) uitkering ten voordele van dat gehandicapte kind. De ontbinding van een stichting moet steeds via gerechtelijke weg verlopen. Redenen voor

In het kader van vermogensplanning kan de private stichting echter ook op een alternatieve wijze gebruikt worden, met name als een administratiekantoor voor de certificering van bepaalde vermogens. Hier kan dan bijvoorbeeld gedacht worden aan het beheren van de aandelen van familiale vennootschappen of van een kunst- of antiekcollectie. De certificering is een techniek waarbij de economische en de juridische eigendom van bepaalde goederen gescheiden wordt. De goederen worden overgedragen aan de stichting administratiekantoor, die vervolgens de juridische eigendom van de goederen verwerft. In ruil

43

daarvoor worden er door de stichting certificaten uitgegeven aan de vroegere eigenaars van de goederen. Deze certificaten geven recht op de financiële rechten (o.a. de inkomsten) die verbonden zijn aan de bij de stichting administratiekantoor ondergebrachte goederen. De verhouding tussen de stichting en de certificaathouders wordt geregeld door de certificeringsvoorwaarden. De aanwending van een stichting op het vlak van vermogensplanning in het algemeen kan in specifieke situaties ertoe bijdragen dat u uw vermogen kunt structureren om voor een langere periode tegemoet te komen aan uw wensen betreffende o.a. de continuïteit van het beheer van uw vermogen, de bescherming van uw familievermogen tegen malafide derden, filantropie, de verzorging van één of meerdere familieleden, … Kortom, de toepassingen van de stichting zijn talrijk. Er kan dan ook worden geconcludeerd dat de stichting in specifieke situaties een zeer nuttige structuur kan zijn. Alvorens over te gaan tot de oprichting van een stichting is het evenwel van groot belang om uw persoonlijke situatie en doelstellingen nader te onderzoeken. 




Echt maatwerk en zorg voor de cliënt Tekst © Cantilis Foto’s © David Plas Photography

S

int-Martens-Latem mag met alle recht schilderachtig worden genoemd wanneer we het volledig ondergesneeuwd aantreffen voor ons gesprek met Nadine De Groote, de plaatselijke directeur van Puilaetco Dewaay Private Bankers. Het kantoor zelf is gehuisvest in een pittoreske villa in landelijke stijl. Wanneer we aankomen, verwelkomt Nadine ons hartelijk, helemaal klaar voor een open gesprek. Het blijkt haar handelsmerk.

Nadine De Groote begon haar carrière bij het Brusselse Crédit du Nord. De commerciële kant van bankieren is haar ding en al snel groeit ze door tot kantoorverantwoordelijke in Oudenaarde. Na een tussenstap bij beursvennootschap en later vermogensbankiers De Buck – waar ze opnieuw in Oudenaarde kantoordirecteur was – zet ze de stap naar echte private banking bij Puilaetco Dewaay. Die overstap maakt ze niet alleen: drie mensen verhuisden begin 2005 met haar mee. “Vandaag werken er twee daarvan, Sofie Colpaert en Simon Castelain, nog steeds met mij samen. Sinds 2010 zijn we in Sint-Martens-Latem

gevestigd. Simon en ik vormen al vijftien jaar een tandem: ik ben commercieel de drijvende kracht, hij beheert de portefeuilles van de cliënten. Sinds vorig jaar krijgt hij daarbij ondersteuning van Tom Derumeaux.” Een flink aantal van haar cliënten verhuisde met Nadine mee naar Puilaetco Dewaay. “Met sommige cliënten uit Oudenaarde werk ik ondertussen al 25 jaar samen. Vaak zijn hun kinderen intussen ook cliënt geworden. Met familiale vermogens krijg je zo tegelijkertijd groei en diversiteit. En dat houdt de job natuurlijk heel boeiend.” Op die manier bouwde de bank

in Latem een mooi cliënteel op. Met het oog op nog meer lokale verankering zoekt Puilaetco Dewaay Latem in 2013 extra medewerkers. De eerste, Steven Franck, is begin april aan de slag gegaan als private banker.

“Cocoonen” : ook in de bankwereld!

ÿ Het team van Puilaetco Dewaay in Sint-Martens-Latem: Simon Castelain, Nadine De Groote, Tom Derumeaux en Sofie Colpaert. www.pldw.be

44

Nadine weet wat haar cliënten belangrijk vinden en hoe ze hen tevreden kan houden. De belangrijkste kernwoorden zijn maatwerk en ‘cocoonen’. “Écht maatwerk”, beklemtoont ze, “want er zijn genoeg andere banken die ook beweren dat ze gepersonaliseerde diensten bieden. Maar daarmee wordt vaak beheerstechnisch maatwerk bedoeld – de beleggingsportefeuille van een cliënt stemt overeen met zijn profiel en voorkeuren. Bij Puilaetco Dewaay geloven wij daarbij ook in de noodzaak van een dienstverlening op maat. Ik spreek vaak over ‘cocoonen’. Rond de cliënt creëren wij in alle opzichten een cocon van individuele zorg en vertrouwen.” Dat vergt diepgang in de relatie en een private banker die bijzonder goed aanvoelt wat de wensen en verlangens van elkeen zijn. Nadine en haar team fungeren zo zelfs als family office.

Het vertrouwen werkt aan twee kanten: “We gaan vaak bij de cliënten thuis, waar ze zich vertrouwder voelen, of maken kennis met een potentiële cliënt op een mooie locatie of een evenement.” Een private banker stopt duidelijk niet wanneer hij de deur van het kantoor achter zich dichttrekt en dat geldt ook voor Nadine. “Ik combineer het allemaal met veel plezier. Er komt veel meer kijken bij private banking dan alleen een goed rendement op de portefeuilles. Een private banker moet zich kunnen inleven, aanpassen en in de wereld staan op het vlak van cultuur, politiek, gastronomie, …” Dat dat vandaag meer dan ooit het geval is, wordt bevestigd: “Rendement heb je niet altijd volledig in de hand. De laatste jaren hebben we negatieve markten gekend. Dat moet je dan weten te compenseren door een vlekkeloze service op maat. Alleen zo zorg je voor een uitstekende samenwerking in goede en minder goede tijden.”

“Rond de cliënt creëren wij in alle opzichten een cocon van individuele zorg en vertrouwen.”

Open architectuur De private bankers van Puilaetco Dewaay, zoals Nadine De Groote, hebben allemaal een heel persoonlijke relatie met hun cliënten. Maar ze staan er niet alleen voor. Nadine De Groote benadrukt hoe belangrijk de steun is die ze krijgt

45



van haar collega’s in Latem, maar ook van die van de hele bank. “De private banker is de vertrouwenspersoon van de cliënt, maar andere teamleden staan steeds paraat als back-up. En verder zijn er de centrale diensten van Puilaetco Dewaay en van de Europese groep KBL European Private Bankers, waartoe wij behoren. Zo profiteren onze cliënten van een best of both-benadering. Een klein kernteam kent hun wensen door en door en biedt een zeer persoonlijke aanpak. Tegelijk is de diepgang van onze dienstverlening verzekerd, dankzij de expertise van onze centrale diensten – van estate planning tot kunstadvies – die op aanvraag beschikbaar zijn.” Al die expertise en de individuele aanpak zijn vandaag meer dan ooit nodig. Beleggen is immers een stuk moeilijker geworden. Veel

producten zijn zo complex dat ze gespecialiseerde kennis vergen. Het belang van fondsen is daardoor toegenomen. Nadine waarschuwt echter dat zeker hier goed moet worden gekeken naar de individuele belangen. “Soms is een fonds inderdaad de juiste oplossing, maar er bestaan er enorm veel. Puilaetco Dewaay biedt daar een antwoord op dankzij haar open architectuur. Dat betekent dat we om het even welk fonds op de markt kunnen aanbevelen, op voorwaarde natuurlijk dat onze analisten bij KBL en Puilaetco Dewaay het opgenomen hebben in hun recommended list. Die bevat uitsluitend kwalitatief hoogstaande en gediversifieerde fondsen. We kunnen daar volledig objectief en open in zijn, de cliënt krijgt het product dat het best bij hem past. Puilaetco Dewaay kent geen centrale sturing; bij ons zijn er geen quota te halen.” 

“Een private banker stopt natuurlijk niet wanneer hij de deur van het kantoor achter zich dichttrekt.” ÿ Nadine De Groote, directeur van het kantoor van Puilaetco Dewaay in Sint-Martens-Latem. www.pldw.be

46



Tekst © Triodos Bank & Puilaetco Dewaay

D

it jaar is het tien jaar geleden dat een Triodos-cliënt als eerste een contract voor duurzaam vermogensbeheer tekende bij Puilaetco Dewaay Private Bankers. Jan Terlinck wilde “een nuttige bestemming” geven aan zijn geld. Een gesprek.

“Eindelijk hoor je ook invloedrijke economen iets anders verkondigen dan absurde clichés over de efficiëntie van de markten en de vrije concurrentie.” www.pldw.be

“Ik wilde dat mijn geld niet alleen financieel rendement zou opleveren, maar dat het ook maatschappelijk nut zou hebben. In onze samenleving hechten we te veel belang aan de korte termijn en het financiële. Daar moet verandering in komen. Gelukkig gaan steeds meer mensen anders denken. Eindelijk hoor je invloedrijke economen voor iets anders pleiten dan voor efficiënte markten, de positieve effecten van de vrije concurrentie of de volledige rationaliteit van marktspelers … Al die absurde clichés die zoveel schade hebben aangericht, maar die toch hardnekkig blijven voortbestaan.”

Het juiste perspectief Jan Terlinck is een Brusselaar met een hart voor de natuur. Hij is penningmeester van Natagora Brussel (de Franstalige tegenhanger van Natuurpunt) en heeft heel Afrika doorkruist. Geld is voor hem niet het belangrijkste. “Natuurlijk kan je dat makkelijk zeggen als je zelf de middelen hebt. Ik heb dat geluk. Maar je moet geld in het juiste perspectief plaatsen:

48

het is een middel en geen doel op zich. Die filosofie vond ik ook terug bij Triodos Bank, aanvankelijk als spaarder. Midden de jaren 1990 ontdekte ik de Triodos-dagen. Ik vond het verrassend dat spaarders vooral geïnteresseerd waren in wat de bank met hun geld deed. Dat was precies wat ik zocht. En ik vind dat hetzelfde opgaat voor private banking. Misschien is het bij spaargeld wel duidelijker, want dat gaat rechtstreeks naar duurzame projecten. Maar ik geloof dat je ook op de beurs een verandering teweeg kan brengen.” En zo werd Jan Terlinck eind 2002 de eerste cliënt van Triodos Bank die een contract voor duurzaam vermogensbeheer tekende bij Puilaetco Dewaay Private Bankers. Die dienst, waarvoor de twee banken samenwerken, is mogelijk vanaf een vermogen van 400.000 euro. De rollen zijn duidelijk verdeeld. Aan de ene kant neemt Triodos Investment Management (TIM), een dochteronderneming van Triodos Bank, beursgenoteerde bedrijven zorgvuldig onder de loep. TIM selecteert bedrijven die voldoen aan een hele reeks eisen op ecologisch, sociaal en bestuursvlak. Op die manier stelt het een ‘duurzaam beleggingsuniversum’ samen, de verzameling van alle bedrijven waarin belegd kan worden. Aan de andere kant neemt Puilaetco Dewaay het financiële luik op zich. Haar medewerkers beheren de portefeuilles. Afhankelijk van het risicoprofiel van de cliënt selecteren ze aandelen binnen het kader dat TIM heeft vastgelegd. Triodos Bank garandeert de duur-

Duurzaam en ook stabieler En hoe ziet het financiële plaatje eruit, met de huidige economische crisis? “Voor mij is de vergelijking vrij eenvoudig te maken, want ik heb nog een andere portefeuille die elders wordt beheerd. Een erfenis… Allebei hebben ze een ‘neutraal’ beleggersprofiel. De afgelopen zeven jaar heb ik de vergelijking kunnen maken en het verschil is duidelijk: de duurzame portefeuille doorstaat de crisis veel beter dan de klassieke en haalt minder voordeel uit heroplevingen van de beurs. De eerste is met andere woorden stabieler dan de tweede en dat stelt me gerust. Bovendien leverde de duurzame portefeuille tijdens die zeven jaar een iets beter rendement op. Natuurlijk gaat het om mijn specifieke geval. Je kunt daar geen algemene conclusie uit trekken. Maar het is toch opvallend.” Ondertussen hebben talrijke andere cliënten voor duurzaam vermogensbeheer gekozen: particulieren, maar ook bedrijven, vzw’s, congregaties en stichtingen.  Interview door Triodos Bank, gepubliceerd in “De kleur van geld”, januari 2013.

Duurzaam beheer – binnenkort van optie naar standaard? Puilaetco Dewaay en Triodos Bank organiseren een conferentiecyclus over duurzaam vermogensbeheer.

© Johanna de Tessières

Geld als hefboom voor verandering

zaamheid, Puilaetco Dewaay is verantwoordelijk voor het eigenlijke beheer. “Ik vind het fijn om twee gesprekspartners te hebben”, zegt Jan Terlinck. “Nu krijg ik ten minste een antwoord als ik vragen heb over maatschappelijke onderwerpen, zoals over speculatie met grondstoffen. En ik zie dat er rekening mee wordt gehouden. Ieder zijn specialiteit.”

• Antwerpen: 25 april en 23 mei • Brussel: 28 mei en 6 juni Voor meer info, bezoek onze website: www.pldw.be.

ÿ Sinds Jan Terlinck met brugpensioen is, heeft hij zijn jeugdliefde teruggevonden: de natuur. 49



© Puilaetco Dewaay

Doe grootse dingen met je geld

ÿ Isolde Corne (Puilaetco Dewaay) en Inge Wallays (Triodos Bank)

Puilaetco Dewaay en Triodos Bank, al tien jaar partners in duurzaam beheer.

Een terugblik op tien jaar samenwerking

“Sociaal verantwoorde beleggingen weten steeds meer bedrijven en particulieren aan te trekken die bekommerd zijn om het milieu, de maatschappij en een duurzame economie.” www.pldw.be

De afgelopen tien jaar is Jan Terlinck lang niet de enige geweest die voor duurzaam vermogensbeheer gekozen heeft in het kader van het partnership tussen Puilaetco Dewaay en Triodos Bank. De cijfers spreken voor zich: velen hebben zijn voorbeeld gevolgd en opteerden voor dit soort beheer, dat uniek is in België. Zo kende het cliënteel sinds 2008 een toename van 30% per jaar, wat resulteerde in een proportionele stijging van de activa onder beheer. Een standaardprofiel? Zeker niet! Het cliënteel is zeer gediversifieerd: werkenden en gepensioneerden, Vlamingen en Walen, particulieren en bedrijven, met een geërfd of recent opgebouwd vermogen. Ter illustratie: in 2012 vertegenwoordigden vzw’s, ngo’s, congregaties en bedrijven 20% van het cliënteel. Hoewel de cliënten zeer verschillend zijn, delen ze één gemeenschappelijk doel: vermogensbeheer afgestemd op hun waarden. Sociaal verantwoorde beleggingen weten immers steeds meer bedrijven en particulieren aan te trekken die bekommerd zijn om het milieu, de maatschappij en een duurzame economie. Maar hoe zit het met de performances? De voorbije jaren hebben we bij Puilaetco Dewaay de cijfers vergeleken en hieruit is gebleken dat de performances van een duurzame portefeuille en die van een klassieke portefeuille gelijk opgaan. Meer nog, portefeuilles in duurzaam beheer vertoonden, voor een evenwaardige performance op lange termijn, een lagere volatiliteit. Dit stabiliserende effect werd duidelijk waargenomen tijdens de grote financiële crisis van 2008. Een reden te meer om voor duurzaam beheer te kiezen! Aarzel dus niet langer! Voortbouwend op meer dan tien jaar ervaring blijft dit exclusieve partnership tussen de twee banken groeien dankzij steeds meer overtuigde cliënten. Voor meer informatie, contacteer de duurzame portefeuillebeheerders van Puilaetco Dewaay: Isolde Corne (02 679 89 04) en Olivier Depaepe (02 679 45 02).

Een andere economie. Dat willen we allemaal. Maar kán je als individu de economie wel veranderen? Ja. Wat je beslist, wat je doet, maakt echt een verschil. En dat begint al met je spaargeld. Triodos Bank gebruikt je spaargeld alleen om projecten te financieren die goed zijn voor de maatschappij: in de zorgsector, in kunst en cultuur, in hernieuwbare energie… en van duurzame bedrijven die een gezonde winst maken. Zo krijgt de samenleving nieuwe impulsen en zorgen we samen voor een andere economie, menselijker, eerlijker, duurzamer.

50

Kies voor de duurzame bank. Kijk op triodos.be

De duurzame bank

| Analyses | Lifestyle

Lifestyle | Analyses |

Het hoofd in de wolken, maar beide voeten op de grond Tekst © Cantilis Foto’s © David Plas Photography

W

anneer hij de stijgende luchtstromen niet opzoekt achter de stuurknuppel van zijn motorzweefvliegtuig, een technisch pareltje dat hem over de Alpen brengt met nauwelijks 3 liter brandstof, is burggraaf Olivier de Spoelberch bezig met de toekomst van onze planeet en wijdt hij zich aan een biologisch landbouwproject dat 45 hectaren omvat. Zijn lijfspreuk is: “Ik tracht mijn tijd te gebruiken om de schoonheid, de mensen en de natuur te verbeteren.”

“Ik tracht mijn tijd te gebruiken om de schoonheid, de mensen en de natuur te verbeteren.” www.pldw.be

ÿ De echte vrijheid achter de stuurknuppel van een motorzweefvliegtuig. blijkt volledig uitgestippeld. In 1970 laat hij de motorvliegtuigen echter voor wat ze zijn en besluit hij om het luchtruim verder te verkennen in een zweefvlieftuig. Deze overstap blijkt volledig in harmonie met een bekommernis die ondertussen een centrale plaats heeft ingenomen in zijn activiteiten: het behoud van het milieu.

Ouders die hun kinderen aanmoedigen in hun, soms opslorpende, hobby’s zijn lovenswaardig. Burggraaf Olivier de Spoelberch had het geluk dat zijn ouders hierin meegingen tijdens zijn jeugd, waardoor hij de kans kreeg om zich ten volle aan zijn passie voor de luchtvaart te wijden. Deze interesse ontstond reeds op zeer jonge leeftijd. In een 8 mm-filmpje van toen hij anderhalf jaar was, zien we hem al met een vliegtuigje spelen. Later begint Olivier de Spoelberch zijn eigen schaalmodellen te maken. Terwijl de meeste kinderen snel van hobby wisselen, blijft hij volharden. Hij vervaardigt niet minder dan 120 schaalmodellen. De lokroep van de lucht wordt steeds dwingender. Op de leeftijd waarop de meeste kinderen van hun eerste auto dromen, kiest hij ervoor om vlieglessen te nemen. Hij is nauwelijks 17 jaar wanneer hij zijn vliegbrevet met de mythische Piper Cub behaalt. Zijn vluchtplan

52

één met de elementen Achter de stuurknuppel van een zweefvliegtuig voelt Olivier de Spoelberch zich één met de natuurelementen, de wind en de zon. Maar voor deze zelfverklaarde eenzaat blijkt zelfs zweefvliegen zijn vrijheid nog te veel te beknotten: “Vliegen met een traditioneel zweefvliegtuig vraagt veel hulp. Je moet uiteraard op sleeptouw worden genomen om op voldoende hoogte te geraken. Je moet rekening houden met zo veel details, waardoor je minder tijd hebt om van je vlucht te genieten.” Frustrerend …

Uiteindelijk vindt Olivier de Spoelberch de echte vrijheid achter de stuurknuppel van een motorzweefvliegtuig. Dit toestel, dat zelf kan opstijgen dankzij zijn motor, ligt aan de basis van een ontmoeting die zijn leven zal veranderen. In 1992 maakt hij kennis met de Duitse ingenieur Reiner Stemme, de geniale ontwerper van de Stemme S10, een revolutionair toestel. “De S10 combineert het beste van twee werelden: het is een uitstekend zweefvliegtuig, maar ook een uitstekend vliegtuig. En tevens een technisch pareltje door bijvoorbeeld zijn

“Ik kan op het laatste moment beslissen om na een werkdag nog een vlucht te gaan maken om van een mooie zonsondergang te genieten.”

2463 km OVER DE ANDES!

ÿ Olivier de Spoelberch.

U denkt dat de Solar Impulse het eerste vliegtuig op zonne-energie is? Dat is fout... Net zoals een arend maakt een motor(zweefvliegtuig) gebruik van de energie die de zon ons rijkelijk schenkt. De zon warmt de lucht op, die gaat stijgen en opwaartse luchtstromen gaat vormen. “De hoogte die wij halen door op deze stijgende luchtstromen te glijden, vormt onze energievoorraad. Wanneer we ze verlaten, gaan we dalen en verbruiken we deze energie. We gaan dan opnieuw op zoek naar een volgende “pomp” die ons toelaat om onze vlucht verder te zetten.” Dit spelletje kan een tijdje duren: het vluchtrecord met een Stemme-motorzweefvliegtuig staat op naam van de Duitse piloot Klaus Ohlmann, die in december 2000 maar liefst 2463 km over de Andes aflegde in 14 uur, zonder ook maar de motor te gebruiken. Olivier de Spoelberch gaat niet op zoek naar records: “Ik streef er eerder naar om een gekozen bestemming te bereiken door een zo goed mogelijk beheer van de beschikbare energie. De Stemme laat

dit toe in alle veiligheid en zonder stress.” Ook al is Zwitserland zijn favoriete bestemming die hij, door de motor zo weinig mogelijk te gebruiken, met amper 3 liter brandstof bereikt, toch heeft Olivier de Spoelberch reeds andere oorden opgezocht. Zo is hij in zes uur naar het eiland Oléron gevlogen waarbij zijn brandstofverbruik slechts 18 liter bedroeg. Stemme is bovendien betrokken bij verschillende projecten. De Green Speed Cup is een wedstrijd voor tweezitluchtvaartuigen die door de motorzweefvliegtuigbouwer wordt gesponsord. Het doel ervan is om zo snel mogelijk te vliegen en tegelijkertijd zo weinig mogelijk brandstof te verbruiken. Het Moutain Wave Project (www.mountain-wave-project.com) promoot het gebruik van zweefvliegtuigen in wetenschappelijk onderzoek.

53




intrekbare propeller. Zodra de motor wordt uitgezet, verdwijnt de propeller in vijf seconden volledig in de neuskegel. Dit toestel heeft alles wat ik zocht: gemakkelijk bestuurbaar door één persoon, een hoge kruissnelheid en een zeer goede autonomie. In tegenstelling tot een vlucht met een zweefvliegtuig, waarvoor je een volledige dag moet uittrekken, kan ik op het laatste moment beslissen om na een werkdag nog een vlucht te gaan maken om van een mooie zonsondergang te genieten.”

“Door zijn passie voor het motorzweefvliegen wil hij, naast het vliegplezier, een ecologisch verantwoorde levenswijze aanmoedigen.”

Een bijkomend voordeel van de S10 is dat het een uiterst geschikt toestel is om te reizen. Zo vindt Olivier de Spoelberch het zalig om naar Zwitserland te vliegen. “Ik vertrek ‘s morgens vanop het vliegveld van Temploux om vervolgens de hele namiddag te genieten van het panorama van de Alpen. ’s Avonds dineer ik dan in Zwitserland voor ik mijn terugreis naar België aanvat. Of soms besluit ik om daar te overnachten. Ik neem ook vaak mijn plooifiets mee op de passagiersstoel. Gedurende mijn trip ga ik dan ’s morgens fietsen in de bergen en in de namiddag aanschouw ik ze vanuit de lucht.”

Geld heeft een slechte naam De interesse van Olivier de Spoelberch voor dit motorzweefvliegtuig gaat echter veel ver-

der dan de ongelooflijke vliegsensatie die het biedt. Als ondernemer in hart en nieren besluit de burggraaf om in de onderneming Stemme te investeren en wordt hij medeaandeelhouder: “Het is zuiver risicokapitaal, maar Stemme onderscheidt zich op de markt van de luchtruimbewaking. Het biedt een economisch en ecologisch alternatief voor een vlieguig of helikopter die liters kerosine verbruiken. Stemme is eveneens in zee gegaan met het Franse industrieconcern Sagem om een drone te ontwikkelen op basis van zijn motorzweefvliegtuig.” Is dit de weg naar succes? Dat kan niemand voorspellen, maar Olivier de Spoelberch investeert uit overtuiging: “Geld heeft een slechte naam. Het zou veel nuttiger zijn om zich niet enkel in iemands vermogen te interesseren, maar wel in wat hij ermee doet. De crisis blijft voortduren, omdat er geen geld meer wordt uitgegeven. Kapitaal blijft geïmmobiliseerd, terwijl het voor de economie absoluut noodzakelijk is dat het circuleert.” Daarnaast is er nog een andere boodschap die Olivier de Spoelberch, als overtuigd ecologist, via zijn activiteiten wil overbrengen. Door zijn passie voor het motorzweefvliegen wil hij, naast het vliegplezier, een ecologisch verantwoorde levenswijze aanmoedigen. Lang

voor bio in de mode kwam, opende hij met vrienden een winkel voor biologisch tuinieren: BIOGARDEN. “Ongetwijfeld veel te vroeg. De markt was er nog niet klaar voor en sommige producten, zoals zaden, ook niet.” Later, verontrust door de verslechterde kwaliteit van het grondwater in de door zijn familie bebouwde grond, overtuigt hij hen om over te schakelen op biologische landbouw. Ongeveer 300 hectaren worden herbestemd voor

biologische groenteteelt en boomgaarden. Het project, dat ‘Terres de renaissance’ wordt gedoopt, krijgt zelfs de steun van de Stichting voor Toekomstige Generaties. “We leven in een overgangsperiode. We blijven vasthouden aan een productie- en consumptiemodel dat we uit het verleden geërfd hebben, ook al weten we dat het niet houdbaar is op lange termijn. Wanneer gaan we ons gedrag veranderen? Dat is de vraag …” 

Zelf de lucht in? Er zijn dertien zweefvliegclubs in Vlaanderen en negen in Wallonië... genoeg mogelijkheden dus om een cursus of initiatie te volgen. De clubs bieden over het algemeen een initiatievlucht aan: de ideale manier om kennis te maken met de sensaties van deze luchtsport. Als u de smaak te pakken zou krijgen, dient u een medisch onderzoek te ondergaan en een brevet te behalen. De opleiding omvat zowel vluchten met instructeur als solovluchten. Voor meer informatie kunt u terecht bij de Liga van Vlaamse Zweefvliegclubs (www.zweefvliegen.be) of de Fédération des clubs francophones de vol à voile (www.fcfvv.be). Wilt u meer weten over de Stemme S10? Olivier de Spoelberch beantwoordt graag al uw vragen op het nummer 0475/28.33.26 of per e-mail: [email protected]. Om de S10 in actie te zien: www.ft.com/stemme of www.youtube.com/watch?v=TuMIKEpczwQ.

ÿ © Stemme AG. www.pldw.be

ÿ De Stemme S10: zowel een uitstekend zweefvliegtuig als een uitstekend vliegtuig. 54

55




Brussels Philharmonic: tussen cultuur en economie Tekst © Cantilis Foto’s © Brussels Philharmonic

ÿ Het orkest telt niet minder dan 80 vaste muzikanten.

G

unther Broucke van het Brussels Philharmonic beleeft mooie tijden met zijn orkest. Ook internationaal is de waardering groot, met optredens op gerenommeerde podia van Wenen tot Amsterdam. Met zijn idee voor een private stichting voor strijkinstrumenten zorgt de intendant – in samenwerking met Puilaetco Dewaay – opnieuw voor een primeur.

De kostprijs van strijkinstrumenten is een heikel punt voor symfonische orkesten. Ook bij de beroemdsten onder hen hebben de musici meestal geen andere optie dan zich in de schulden te steken om hun dure instrument gefinancierd te krijgen. Maar er is beterschap in zicht, althans voor de strijkers van het Brussels Philharmonic, dankzij een initiatief van Gunther Broucke, de intendant van het orkest. Daarvoor zal de zopas gelanceerde private stichting Brussels Philharmonic zorgen.

Philharmonic zijn of een nieuw instrument. Een instrument in de stichting inbrengen, dat kan ook.” Alle instrumenten worden periodiek op hun waarde geschat. Voor een behoorlijk strijkinstrument betaal je tussen 50.000 en 100.000 euro en een goede strijkstok kost al gauw 10.000 tot 20.000 euro. Aan elke investeerder wordt een certificaat uitgereikt door één van de belangrijkste centra voor vioolbouw ter wereld, zoals Cremona, Parijs en Londen.

Fundamenteel anders “De traditionele oplossing voor het probleem van instrumentenfinanciering is via vriendenclubs geld inzamelen”, vertelt Gunther Broucke. “Maar dat gaat traag vooruit. Sinds februari pakken wij het probleem daarom fundamenteel anders en beter aan, met de hulp van Puilaetco Dewaay. Voortaan beleggen private investeerders in onze strijkinstrumenten en strijkstokken via een pas opgerichte stichting.” Kurt Van Den Bossche van Puilaetco Dewaay in Waregem was de eerste om op het idee te reageren. Hij zag meteen het potentieel en ontwikkelde het idee verder op vraag van Broucke, , in samenwerking met het departement Wealth & Tax Planning van Puilaetco Dewaay. Hij doet het basisprincipe uit de doeken: “De nieuwe stichting Brussels Philharmonic, met een voorziene fondsgrootte van meer dan 3 miljoen euro, is gebaseerd op het principe van een een-op-eenpeterschap. Eén investeerder financiert zo de aankoop van één instrument. Dat kan een van de bestaande violen, cello’s of contrabassen van het Brussels

www.pldw.be

56

Lady Blunt: de ‘duurste’ viool

Innovatie is een kunst Het Brussels Philharmonic zit niet verlegen om een primeur. Eind vorig jaar pakte het als eerste orkest ter wereld uit met partituren op tablets. Het werkt daarvoor samen met Samsung en sinds kort ook met wereldspeler Music Sales.

15,9 miljoen dollar, dat is het hoogste bedrag dat ooit op een veiling voor een viool werd neergeteld. Het is Lady Blunt die de eer opstrijkt. Deze viool uit 1721 van de vermaarde Italiaanse vioolbouwer Antonio Stradivari is vernoemd naar Anne Blunt, de kleindochter van de Britse dichter Lord Byron, die het instrument op een gegeven moment in haar bezit kreeg. De opbrengst van de verkoop in 2011 ging integraal naar de noodhulp voor Japan, dat getroffen was door een allesverwoestende aardbeving en tsunami. Een anonieme bieder kocht het instrument online van de Nippon Music Foundation. Wereldwijd bestaan er nog zo’n 650 instrumenten van Stradivari, waaronder 450 violen.

Eerder al richtte Broucke in de schoot van het orkest de spin-off Brussels Filmharmonic op voor de uitvoering en opname van filmmuziek. “Heel wat orkesten halen hun neus op voor filmmuziek. Maar het Brussels Philharmonic speelt zowel Stravinsky en Sjostakovitsj als Ludovic Bource en Howard Shore.” Het orkest scheerde reeds hoge toppen met de Golden Globe winnende soundtrack van ‘The Aviator’ van Martin Scorsese en meer recent dankzij de Golden Globe én de Oscar voor de soundtrack van ‘The Artist’. Als kers op de taart tekende het Brussels Philharmonic zopas een partnership met BBC en HBO voor een gloednieuwe fictiereeks.

57




Harde en zachte return

het Brussels Philharmonic een comité aangesteld dat waakt over het onderhoud van het patrimonium. Aan het hoofd: één van de topluthiers van ons land”, verklaart Broucke.

De nieuwe stichting – naar Belgisch recht – scoort op meerdere fronten tegelijk. “De stichting geeft betere instrumenten aan onze musici, wat een onmiskenbaar effect zal hebben op de uitvoeringen”, aldus Broucke. “Bovendien zorgt het peterschap voor een grotere betrokkenheid bij de investeerders”, voegt Van Den Bossche toe. Naast de eventuele meerwaarde van het instrument op termijn is er ook een andere vorm van return, die vervat ligt in de emotionele band met één instrument en één muzikant. “En daar gaan we behoorlijk ver in. Wie tickets voor de opera in Wenen wil of backstage wil klinken met de dirigent, is bij ons aan het juiste adres”, zegt Broucke.

Een besloten markt De markt van strijkinstrumenten is een globale, maar zeer besloten markt. “Een slim aangekochte viool die goed onderhouden en regelmatig bespeeld wordt, kan tot 10 procent per jaar in waarde stijgen. Een viool brengt het meeste op in absolute cijfers; een contrabas biedt evenwel een grotere return on investment.” “Je moet natuurlijk het juiste instrument weten te vinden. Die expertise hebben wij in huis. Als je een kwartet samenstelt met vier violen uit eenzelfde viooldynastie, sla je twee vliegen in een klap. Je haalt de kwaliteit omhoog, omdat alle instrumenten van dezelfde hand zijn. En door in diezelfde familie te kopen, creëer je zelf schaarste en stijgt de prijs,” legt Broucke uit. 

De ziel van een viool Hoe het komt dat er geen hobo, harp of fagot in de stichting is opgenomen, daar is Broucke kort en bondig over: “Omdat die verslijten en in waarde dalen.” Wat maakt strijkinstrumenten dan zo bijzonder? “Er is uiteraard een schaarste op de markt. Maar het miraculeuze is dat de kwaliteit van deze instrumenten stijgt naarmate ze meer bespeeld worden. Goed onderhoud is evenwel een vereiste. Door de hevige trillingen verschuift de ziel regelmatig enkele micrometer. Een instrument in topvorm krijgen en houden, vergt vakmanschap. Elke musicus onderhoudt zijn eigen instrument, maar in het kader van de nieuwe stichting heeft

ÿ Violen, cello’s, contrabassen: strijkinstrumenten zoeken investeerders!

ÿ Het orkest is een pionier in het gebruik van partituren op tablets. Gelijkgestemde partners Dat net Puilaetco Dewaay en Brussels Philharmonic de handen in elkaar slaan, is niet zo verwonderlijk. Van Den Bossche: “Ook wij onderscheiden ons vooral door innovatie. We zien vermogensadvies heel ruim en gaan telkens voor een creatieve en persoonlijke aanpak. Vanuit ons netwerk brengen wij mensen samen rond gemeenschappelijke interesses zoals kunst, onroerend goed, wijn, oldtimers… en strijkinstrumenten.” Broucke bevestigt: “Ik had het idee van instrumenten als beleggingsobject links en rechts geopperd, maar het was pas vorige zomer op Waregem Koerse dat ik een gelijkgestemde vond in Kurt. Hij aarzelde geen seconde en ik wist dat ik de juiste partner gevonden had.”

Brussels Philharmonic in cijfers Orkest : 80 vaste musici, waaronder 27 violen, 9 altviolen, 8 cello’s en 6 contrabassen, aangevuld met 16 freelancers en 12 stafmedewerkers Nationaliteiten : 19 Duurste instrument : 350.000 euro Totale verzekerde waarde instrumentarium : 3.779.000 euro Omzet : 10 miljoen euro, waarvan 8,5 miljoen subsidies van de Vlaamse Gemeenschap

www.pldw.be

Heeft u interesse om te investeren in een instrument via de stichting Brussels Philharmonic? Contacteer Puilaetco Dewaay op 02/679.45.11.

“Het miraculeuze is dat de kwaliteit van deze instrumenten stijgt naarmate ze meer bespeeld worden.” 58

De stichting Brussels Philharmonic uitgelegd door Meester Mark Delboo Tekst © Mark Delboo Het ‘beleggingsfonds’ zal juridisch gezien de vorm van een private stichting aannemen, met als belangeloos doel de verbetering van de kwaliteit van het Brussels Philharmonic door middel van het beheren van kwaliteitsvolle strijkinstrumenten.

ment mag bespelen. Om een kwalitatief hoogstaand instrument te vinden, wordt een beroep gedaan op de Raad van Advies van de stichting, waarin de topmusici van het orkest zetelen. De marktwaarde van het instrument wordt gewaarborgd door een erkend luthier.

De private stichting zal fungeren als een administratiekantoor: de investeerder draagt het instrument over aan de stichting tegen uitgifte van een certificaat op naam. Op die manier wordt een splitsing gemaakt tussen de juridische en de economische eigendom van het instrument. De stichting mag het instrument gebruiken; aan de investeerder komt de waarde van het instrument toe. Via de certificatievoorwaarden worden de exacte afspraken tussen de stichting en de investeerders vastgelegd.

De stichting kan met zekerheid vijf jaar gebruikmaken van het instrument, daar het pas na vijf jaar kan worden gedecertificeerd. Het certificaat zelf kan wel worden verhandeld. Evenwel hebben de andere investeerders steeds een voorkooprecht. Op die manier kunnen zij, indien zij geïnteresseerd zijn in een bepaald instrument, dit bij voorrang verwerven. Een overdracht ten kosteloze titel is wel vrij. Het is bijgevolg ook mogelijk om het certificaat te betrekken in een vermogensplanning.

In de private stichting zijn er geen leden, maar er is wel een Raad van Bestuur die de beslissingen neemt, zoals bijvoorbeeld een investeerder goedkeuren of beslissen welke muzikant een welbepaald instru-

Via de Algemene Vergadering der Certificaathouders worden de investeerders op de hoogte gehouden van de werking van het orkest en van de concerten die met hun instrument worden gespeeld.

59



Een levensruimte voor mindervaliden met openheid voor anders zijn Tekst & foto’s © L’Essentiel vzw

N

a vier jaar hard doorwerken werd in Lasne de levensruimte voor volwassen mindervaliden, L’Essentiel, in gebruik genomen. Het is een ruimte die speciaal uitgedacht en ontworpen werd voor personen ouder dan 18 jaar met een fysieke of mentale handicap.

De animatie en activiteiten die voor de bewoners georganiseerd worden, zijn gevarieerd en pedagogisch onderbouwd: hippotherapie, onderhoud van de zintuigelijke tuin, moestuin en park, wandelingen, sportieve en culturele activiteiten, ... L’Essentiel is een prachtig voorbeeld van volharding en doorzettingsvermogen, een echt referentiekader voor de oprichting van andere gelijkaardige structuren in België. 

Dit project, dat in het leven geroepen werd door Dokter Michel Englebert, zelf vader van een kind met een mentale en fysieke handicap, kon worden gerealiseerd dankzij de grote solidariteit vanuit verschillende hoeken: families, verenigingen, bedrijven, ... zonder de vrijwilligers en de openbare sector te vergeten.

de pArtNer Voor uW VerMogeN

NUTTIGE INFORMATIE

Eén van de doelstellingen van L’Essentiel is om de ontplooiing van volwassenen met een handicap te bevorderen. “Het idee is om een sociaal weefsel tussen validen en mindervaliden te creëren, te ontwikkelen en in stand te houden, gebaseerd op onderlinge hulp en solidariteit”, preciseert dokter Englebert.

Alle steun, in de vorm van giften of vrijwilligerswerk, blijft welkom. Voor giften: rekening BE10 0000 0000 0404 – aan de Koning Boudewijnstichting. Mededeling ‘L 82157 - L’Essentiel’ (fiscaal aftrekbaar vanaf 40 euro).

De infrastructuur bestaat uit een wooncentrum dat 30 personen kan huisvesten en een dagcentrum met een capaciteit van 50 personen, waarin eveneens een crèche ondergebracht is die 20 (zowel valide als mindervalide) kinderen kan opvangen.

www.asblessentiel.be [email protected]

puilaetco dewaay private Bankers staat voor oplossingen op maat, in alle vertrouwen en onafhankelijkheid. Zo is puilaetco dewaay één van de weinige privébanken die uw fiscale regularisatie werkelijk van A tot Z verzorgt. Met een tier one solvabiliteitsratio van 25,57%* biedt puilaetco dewaay u bovendien een maximale veiligheid en stabiliteit. *geconsolideerd op 30/06/2012

www.fiscaleregularisatie.info ÿ De vzw L’Essentiel wil de ontplooiing van volwassenen met een

ÿ De bewoners genieten van hippotherapie, het therapeutisch en

handicap bevorderen.

orthopedagogisch werken met paarden.

Brussel | Antwerpen | Hasselt | Luik | Namen | Sint-Martens-Latem | Waregem 61

www.pldw.be




Pierre Cordier, uitvinder van het chemigram

“Net zoals een wetenschapper, houdt Pierre Cordier uitgebreide notities bij van zijn werkzaamheden.”

Tekst © Christine Mostert Foto’s © Pierre Cordier, Pierre Radisic

H

et oeuvre van Pierre Cordier kan niet worden ondergebracht in de gangbare classificatie van genres. Het is geen fotografie, noch schilderkunst, maar een mix van beiden door “de fysica van het schilderij te combineren met de chemie van de fotografie, zonder fototoestel, zonder vergroter en in het volle licht.” Het chemigram is een technisch procedé en het beeld dat eruit ontstaat, vormt het werk, dat geen gelijke kent.

1956. Pierre Cordier beëindigt zijn militaire dienst in Duitsland. Voor de verjaardag van zijn vriendin Erika schrijft hij met nagellak een boodschap op fotopapier. Daarna dompelt hij het papier onder in ontwikkelvloeistof. Het resultaat is niet wat hij verwacht had! De met nagellak geschreven letters nemen een bijzondere vorm aan die hem intrigeert en aantrekt. Het eerste chemigram is geboren. Deze toevallige ontdekking is bepalend. Het is de start van een avontuur, met oneindige mogelijkheden, dat reeds meer dan 50 jaar duurt.

ÿ Foto van Pierre Cordier, © Pierre Radisic, 2006. Over de grenzen van de fotografie Vóór hem waren er uiteraard nog anderen die zich aan de experimentele fotografie gewaagd hebben. Het fundamentele verschil met de ‘Rayographs’ van Man Ray en de ‘Fotogramme’ van Moholy-Nagy ligt in het feit dat de chemigrammen van Pierre Cordier gecreëerd worden door de chemie van de ontwikkelen fixeervloeistof en door de fysica van het lokalisatieproduct, maar niet door het licht, het basisprincipe van de fotografie. In de carrière van de eerste twee kunstenaars vormen deze experimenten een soort van zijspoor, terwijl ze bij Pierre Cordier zijn levenswerk zijn.

“Men hoeft de techniek van het chemigram niet te kennen om de werken van Pierre Cordier te kunnen appreciëren.” ÿ Chemigram 1/5/70 III detail, © Pierre Cordier. www.pldw.be

62

Pierre Cordier is een autodidact. De enige korte opleiding die hij gevolgd heeft, was bij Otto Steinert in Saarbrücken. Deze laatstgenoemde nodigt hem in 1958 uit om voor de eerste keer

drie chemigrammen tentoon te stellen op de Fotokina van Keulen.

eindeloze mogelijkheden De ontdekking maakt plaats voor een lange periode van onderzoek. Net zoals een wetenschapper, houdt Pierre Cordier uitgebreide notities bij van zijn werkzaamheden. Alle resultaten worden zorgvuldig geklasseerd en gedocumenteerd. Deze catalogisering van zijn experimenten laat hem toe om zijn procedé volledig te beheersen, verschillende technieken en variaties op punt te stellen en zijn vormelijke woordenschat te ontwikkelen. Hij laat eveneens plaats voor het lot, alsof het werk een eigen leven leidt, los van de hand van de kunstenaar.

63



Men hoeft de techniek van het chemigram niet te kennen om de werken van Pierre Cordier te kunnen appreciëren. Men wordt meteen verleid door hun schoonheid en het mysterie dat zij uitstralen. Men is gefascineerd door de microkosmossen die erin terug te vinden zijn. Maar zodra men zich gaat buigen over de vraag van het ‘hoe’, komt men al snel tot de conclusie dat noch de mens, noch een computerprogramma ze hadden kunnen creëren.


“Voor Pierre Cordier is het niet belangrijk dat hij de eerste was, maar wel dat anderen ook chemigrammen maken.”

Antoine Watteau. De muziekles Met de Frans-Amerikaanse dirigent William Christie als gastcurator van de tentoonstelling Watteau bereikt het Paleis voor Schone Kunsten van Brussel zijn doel: schilderkunst en muziek in dialoog laten treden. Deze grote Franse schilder uit de XVIIIde eeuw verwerkte vaak muzikale scènes in zijn schilderijen. Een delicaat oeuvre dat men muzikaal kan ontdekken via de concerten die aan de tentoonstelling worden gekoppeld. Een conferentiecyclus en een literair parcours staan eveneens op het programma. Paleis voor Schone Kunsten, tot 12 mei 2013 www.bozar.be

De actualiteit van het chemigram Voor Pierre Cordier is het niet belangrijk dat hij de eerste was, maar wel dat anderen ook chemigrammen maken. In 1979 onthult hij zijn procedé tijdens een eerste workshop op de Rencontres Photographiques d’Arles en sindsdien heeft hij talrijke volgelingen. Sinds 2011 creëert hij chemigrammen in samenwerking met de Oostenrijkse kunstenares Gundi Falk.

hele zomer lang, mee in zijn universum. Paleis voor Schone Kunsten, van 7 juni tot 22 september 2013 www.bozar.be Kandinsky & Russia Deze expo dompelt ons onder in het Rusland van de jaren 1901-1922, van het symbolisme naar de avant-garde. Kandinsky krijgt er het gezelschap van zijn Russische tijdgenoten: Malevitch, Gontcharova, Roerich, … De werken, die door de Russische musea, het Centre Pompidou en privéverzamelaars werden uitgeleend, getuigen van de artistieke en intellectuele complexiteit van de vader van de abstracte kunst. Ze beklemtonen zijn kleurrijke schilderkunst, waarin mythe en feeërie, indrukken en

waarnemingen, literatuur en muziek zich vermengen. Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, tot 30 juni 2013 www.fine-arts-museum.be Hokusai. Zesendertig zichten op de Fujiberg en andere Japanse landschappen Het landschapsoeuvre van Hokusai is gereputeerd. Eén van de geselecteerde werken uit de verzamelingen van het museum, het ‘Geïllustreerd boek van de Sumida-rivier – de twee oevers in een oogopslag’, wordt voor het eerst aan het publiek getoond. Dit doorlopende panoramische zicht op de Sumida-rivier, vanaf de baai van Edo tot in de hoofdstad, waarbij de vier seizoenen doorkruist worden,

Neo Rauch. The Obsession of the Demiurge. Selected Works 1993-2012 Na New York, München en Leipzig wordt in België voor de eerste keer een tentoonstelling van Neo Rauch (1960) georganiseerd. Deze kunstenaar van de ‘Neue Leipziger Schule’ ontwikkelde een hoogst persoonlijke stijl, een mix van figuratief en abstract. Zijn, meestal monumentale, composities zijn raadselachtig en verwarrend. Ze lijken bevangen door de veranderingen in Oost-Duitsland na de val van de Berlijnse muur. Paleis voor Schone Kunsten, tot 19 mei 2013 www.bozar.be

Pierre Cordier blijft zijn oeuvre in vraag stellen, analyseren, de specifieke eigenschappen ervan definiëren, evenals de plaats die het in de kunstgeschiedenis bekleedt. Hij heeft niet alleen een nieuwe techniek, maar ook een geheel nieuwe kunstvorm uitgevonden. 

www.pldw.be

Tekst © Christine Mostert

Brussel

Pierre Cordier legt zich volledig toe op het chemigram en zijn eindeloze variëteiten qua techniek. Om ze van elkaar te onderscheiden, gebruikt hij neologismen: Hexagram, Dedalogram, Musigram en Zigzagram. Hij brengt eerbetoon aan Muybridge, Jorge Luis Borges en Georges Perec.

Bronnen • Pierre Cordier, le chimigramme / the chemigram, Brussel, Editions Racine, 2007 • Martin Barnes, Shadow Catchers - Cameraless photography, catalogus van de tentoonstelling in het Victoria & Albert Museum, Londen, 2012 • www.pierrecordier.com

Niet te missen tentoonstellingen

ÿ Chemigram 29/11/57 I, © Pierre Cordier – Collectie Centre Pompidou, Parijs. 64

Giorgio Morandi De tot de essentie teruggebrachte stillevens die het grootste deel van het oeuvre van Morandi vormen, behoren tot de iconen van de moderne kunst. Ze facineren ons, doen ons in onszelf kijken, doen ons openstaan voor eenvoud en doen ons afstand nemen van onze rumoerige wereld. Een uitgekiende selectie van werken uit privéverzamelingen en Europese kunstinstellingen neemt ons, de

ÿ KANDINSKY, On White (I), 1920, olie op doek, © The State Russian Museum, Sint-Petersburg. 65



tie- en handelscentrum voor luxeartikelen werd. Er werden veel rijke collecties opgebouwd. Tijdens de sluiting van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten van Antwerpen voor renovatiewerken wordt de burgerwoning van burgemeester en mecenas Nicolas Rockox omgetoverd tot een luxueus kunstenkabinet in de geest van de Gouden Eeuw. Er worden stukken uit de verzameling van het Rockoxhuis tentoongesteld, samen met topstukken uit het museum. Rockoxhuis, tot 1 januari 2017 www.kmska.be

ÿ FRÉGER, Certi, Czech Rep., from the series Wilder Mann, 2010-2011, © Charles Fréger

werd in 2012 gepubliceerd bij Editions Hazan. Van 15 april tot 8 mei 2013 kan deze tentoonstelling worden gecombineerd met een bezoek aan de Koninklijke Serres. Musea van het Verre Oosten, tot 9 juni 2013 www.kmkg-mrah.be Henry Van de Velde. Passie - Functie Schoonheid Dit jaar wordt het genie Henry Van de Velde gevierd. Deze grote retrospectieve in samenwerking met de ‘Klassik Stiftung Weimar’ loopt vanaf september in het Jubelparkmuseum. Als kunstschilder, interieurarchitect, architect, designer en pedagoog bouwde Henry Van de Velde een internationale carrière uit en liet hij een indrukwekkend oeuvre na. Hij stond aan de wieg van de kunstschool Ter Kameren waaruit het Bauhaus zou ontstaan. Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis, vanaf 13 september 2013 www.kmkg-mrah.be

ANTWERPEN Het Gulden Cabinet. Koninklijk Museum bij Rockox te gast Aan het einde van de XVIde en het begin van de XVIIde eeuw heerste er in Antwerpen een bijzonder gunstig artistiek en economisch klimaat, waardoor de stad een belangrijk produc-

Charles Fréger: Wilder Mann Sinds 1999 legt Charles Fréger een inventaris aan van ‘gekostumeerde’ portretten. Wie zijn deze mensen gehuld in zware dierenhuiden of strobussels ? Hij toont ons een vergeten stukje van de Europese cultuur, dat even dichtbij als springlevend is. Verrassend! Fotomuseum, tot 9 juni 2013 www.fotomuseum.be Zijde & Prints uit het Abrahamarchief. Couture in kleur Tijdens de jaren 1950-1960 werkten de couturiers Yves Saint Laurent, Christian Dior, Hubert de Givenchy en Cristóbal Balenciaga voor hun meest kostbare weefsels samen met de firma Abraham, die gespecialiseerd was in het bedrukken van zijde. Het MoMu heeft Dries Van Noten, Diane Von Furstenberg en Peter Pilotto gevraagd om te experimenteren, vertrekkende van een selectie van prints uit het indrukwekkende archief dat in Zürich bewaard wordt. Modemuseum, tot 11 augustus 2013 www.momu.be

GENT Modernisme: Belgische abstracte kunst en Europa (1912-1930) Eerste grote retrospectieve in meer dan twintig jaar die gewijd is aan de Belgische avantgarde van de jaren 1920. Naast beeldende kunst komen ook architectuur, toegepaste kunst, typografie, fotografie, film, muziek, literatuur en theater aan bod. De Belgische protagonisten krijgen er het gezelschap van hun Europese tijdgenoten. Museum voor Schone Kunsten, tot 30 juni 2013 www.mskgent.be

BRUGGE Liefde & devotie. Het Gruuthusehandschrift Dit handschrift, dat rond 1400 in Brugge gebundeld werd, bleef in privébezit tot het in 2007 werd aangekocht door de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag. Het is de oudste bundel met liederen uit onze contreien. Kunstvoorwerpen illustreren het culturele, sociale en religieuze klimaat dat in de XVde eeuw in Brugge heerste. Gruuthusemuseum, tot 23 juni 2013 www.bruges.be

HORNU I Love You Mummy. I Hate You. Maria Marshall De werken van videokunstenares Maria Marshall spelen met het thema van het kind en blijven lang in het geheugen gegrift. In 2002 wist de voorstelling van één van haar video’s in het MAC’s het publiek reeds sterk te beroeren. MAC’s, tot 2 juni 2013 www.mac-s.be

OOSTENDE Het sterrenalfabet van E.L.T. MESENS (1903 – 1971) Via een chronologisch parcours dat ingedeeld is volgens de voornaamste steden waar E.L.T. Mesens vertoefd heeft, ontdekt men zijn belangrijke rol in de ontwikkeling van het surrealisme in België en in de verspreiding van het Belgisch surrealisme in het buitenland. Mu.ZEE, vanaf 6 juli 2013 www.muzee.be

LEUVEN Ugo Rondinone Kunstenaar Ugo Rondinone werkt sinds 2010 aan de reeks ‘Nudes’ die hier tentoongesteld wordt. Deze, schijnbaar uitdrukkingsloze, bronzen figuren op ware grootte trekken ons aan door hun emotionele présence. M-Museum, van 27 juni tot 6 oktober 2013 www.mleuven.be

Vanuit haar maatschappelijke verantwoordelijkheid inzake cultuur en kunst steunt Puilaetco Dewaay het Paleis voor Schone Kunsten als BOZAR Patron.

ENGINE CAPACITY: 3799 CC - MAX POWER: 530 HP @ 6500 RPM - MAX TORQUE: 710 NM @ 2250 RPM (IN OVERBOOST, OTHERWISE 650 NM @ 2000 RPM) - MAX SPEED: 307 KM/H - 0-100 KM/H: 4.7 SECS - FUEL CONSUMPTION (COMBINED): 11.8 L/100KM (23.9 MPG) - FUEL CONSUMPTION (URBAN): 17.4 L/100KM (16.2 MPG) - FUEL CONSUMPTION (EXTRA URBAN): 8.5 L/100KM (33.2 MPG) - CO2 EMISSIONS: 274 G/KM

ACG Maserati NV IJZERWEGLAAN 101, 9000 GENT F.M.A. ERTBRUGGESTRAAT 108 C, 2110 WIJNEGEM Francorchamps Motors Brussels CHAUSSÉE DE BRUXELLES 54, 1410 WATERLOO

www.pldw.be

66

hermès. de tijd in beweging

dressage la montre hermès temt de tijd om deze met precisie te beheersen. in het hart van het dressage-model tikt het automatisch mechanisme manufactuur h1837. van de eerste ideeën tot de laatste afstellingen, van de vervaardiging van alle onderdelen tot hun ambachtelijke afwerking. la montre hermès staat voor excellentie en hoogstaande makelij ten dienste van de meest nauwkeurige precisie.

w w w.info -fulltime.be

Analyses. Europa : De hulpmechanismen. draaien op volle toeren. Nalaten zonder successierechten

Recommend Documents