Analyse van de knelpuntberoepen op basis van de bij de BGDA ontvangen werkaanbiedingen in 1998

Analyse van de knelpuntberoepen op basis van de bij de BGDA ontvangen werkaanbiedingen in 1998

Inhoudstafel VOORWOORD ...................................................................................................................................... 1 1. INLEIDING...................................................................................................................................... 2 2. METHODOLOGIE ............................................................................................................................ 3 3. KNELPUNTBEROEPENLIJST IN HET BHG IN 1998.......................................................................... 4 3.1 KNELPUNTBEROEPENLIJST .....................................................................................................................5 3.2 NABESCHOUWING.................................................................................................................................17 3.2.1 Overzicht van de knelpuntberoepen en van de oorzaken van de moeilijke invulbaarheid ......17 Tabel 1 Overzicht van de knelpuntberoepen volgens beroepsgroep.....................................................18

3.2.2 De vereiste tweetaligheid ........................................................................................................19 Tabel 2 Arbeidsreserve voor knelpuntberoepen waarvoor moeilijk tweetaligen te vinden zijn volgens talenkennis op 30/6/98.............................................................................................................20

4. AANDEEL VAN DE KNELPUNTBEROEPEN IN HET TOTAAL AANTAL ONTVANGEN WERKAANBIEDINGEN .................................................................................................................. 21 4.1 STUDIENIVEAU EN STUDIERICHTING ......................................................................................................21 4.2 TYPE WERKAANBIEDING ........................................................................................................................24 4.3 TAALVEREISTE ......................................................................................................................................25 4.4 SECTOR................................................................................................................................................26

5. CONCLUSIE .................................................................................................................................. 28 LIJST VAN DE GEBRUIKTE AFKORTINGEN ......................................................................................... 30

VOORWOORD Het Territoriaal Pact voor de Werkgelegenheid in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest draait rond een aantal krachtlijnen met een welbepaald thema. Eén ervan is de onderlinge afstemming van vraag en aanbod op de arbeidmarkt, onder meer door een verdere verbetering van de inventaris van de behoeften inzake beroepsopleiding. Deze bijdrage mag niet worden verward met een eigenlijke identificatiestudie van opleidingsbehoeften. Zij wil gewoonweg een beginstadium zijn bij het vergaren en analyseren van gegevens. Doormiddel van een volledige doorlichting van de bij de BGDA geregistreerde werkaanbiedingen en een analyse van de kennis van de tewerkstellingsconsulenten, maakt dit document een inventaris op van de behoeften waarvoor de afstemming van vraag en aanbod een problematisch gegeven blijkt te zijn. In bepaalde gevallen duiden deze spanningen op een tekort aan arbeidskrachten en/of kwalificaties. In andere gevallen hebben zij betrekking op factoren die volledig of gedeeltijk losstaan van de opleidingsniveaus. Het document zal worden voorgelegd aan UPEDI, zodat het kan verrijkt worden met de ervaring die de leden van de UPEDI hebben opgedaan inzake knelpuntberoepen. Vervolgens zal het worden vergeleken met de opmerkingen van andere partners, meer bepaald de vertegenwoordigers van de verschillende beroepssectoren. Tot slot van deze verschillende overlegrondes zal de aldus opgestelde inventaris van de knelpuntberoepen worden vervolledigd met de opmerkingen van alle opleidingspartners, teneinde hem zo operationeel mogelijk te maken.

1

1. INLEIDING Zoals reeds vermeld in het voorwoord, zal deze studie vergeleken worden met de bevindingen van andere arbeidsmarktinstellingen om nadien voorgelegd te worden aan de opleidingscentra in het licht van de orientatie van hun opleidingsacties. De benadering die in dit rapport gevolgd wordt, is echter maar één van de 3 benaderingen om een volledige inventaris van de opleidingsbehoeften op te stellen. In deze studie wordt de arbeidsmarkt vanuit de werkaanbiedingen benaderd. Er wordt een lijst opgesteld van moeilijk in te vullen vacatures. Het spreekt voor zich dat ook karakteristieken van de werkzoekenden mede de moeilijk in te vullen werkaanbiedingen verklaren. De opleidingsverantwoordelijken zullen de vaststellingen inzake de oorzaken van de moeilijk in te vullen vacatures kunnen interpreteren en indien mogelijk en wenselijk deze informatie naar concrete opleidingsacties vertalen. Een andere benadering die een tweede bron van opleidingsbehoeften beschrijft, vertrekt vanuit de problematiek van de moeilijk te plaatsen werkzoekenden. In deze benadering wordt nagegaan welke kwalificaties en vaardigheden de werkzoekenden ontbreken om uit de werkloosheid te geraken. Deze benadering onthult niet enkel waardevolle informatie om acties inzake socio-professionele inschakeling te orienteren, maar beschrijft in ruimere zin kenmerken die in het nadeel van de werkzoekenden zijn. De laatste bron van opleidingsbehoeften bestaat uit het opsporen van technologische evoluties die een weerslag op de kwalificatievereisten van de werknemers of van de werkzoekenden in een bepaalde sector hebben. Het zijn vooral de sectoren die hieromtrent waardevolle informatie bezitten. In deze studie wordt dus de eerste benadering gevolgd. De studie tracht een overzicht te geven van de moeilijk in te vullen vacatures bij de BGDA ontvangen in het jaar 1998. Moeilijk in te vullen vacatures, ook wel knelpuntberoepen genoemd, kunnen op verschillende manieren gedefinieerd worden. In dit rapport worden beroepen waarvoor men relatief meer tijd nodig heeft om de vacatures in te vullen en waarvoor tegelijkertijd de vacatures uiteindelijk minder ingevuld raken dan het normaal beschouwde beroep, tot de lijst van knelpuntberoepen gerekend. Indien een beroep op de lijst van knelpuntberoepen staat, betekent dit niet dat het onmogelijk is vacatures voor dit beroep in te vullen. De invullingsgraad is lager en de looptijd is langer, maar het kan best zijn dat een heleboel vacatures voor het knelpuntberoep zonder probleem ingevuld worden. Na hoofdstuk 2, waarin de methodologie wordt uiteengezet, wordt in het derde hoofdstuk de uiteindelijk geselecteerde lijst van knelpuntberoepen besproken. Voor elk knelpuntberoep wordt in het kort uiteengezet waarom de vacatures voor dit beroep moeilijk in te vullen zijn. In dat hoofdstuk wordt eveneens een overzicht van de knelpuntberoepen en van de oorzaken gegeven. Er wordt eveneens aandacht besteed aan het belang van de talenkennis van de werkzoekenden voor bepaalde knelpuntberoepen. In het laatste hoofdstuk wordt een vergelijking van de belangrijkste kenmerken van de knelpuntberoepen ten opzichte van het totaal ontvangen werkaanbiedingen vergeleken.

2

2. METHODOLOGIE Het totaal aantal ontvangen werkaanbiedingen in 1998 werd geordend volgens de beroepennomenclatuur met 5 cijfers. Het voordeel van de nomenclatuur met 5 cijfers is dat er informatie op het fijnste niveau verkregen wordt. Het nadeel van deze methode is echter dat de verschillen tussen sommige beroepen minimaal zijn en dat het overzicht op het niveau van de beroepsgroep ontbreekt. Daarom werd geopteerd om de analyse op basis van de nomenclatuur met 5 cijfers uit te voeren en in een tweede tabel de beroepen per beroepsgroep af te beelden om een beter overzicht te krijgen. Van de totale lijst van beroepen die op basis van de bij de BGDA ontvangen werkaanbiedingen opgesteld wordt, worden de beroepen geselecteerd die tegelijkertijd aan de volgende 3 criteria voldoen : - de invullingsgraad1 van het beroep is lager dan het gemiddelde van alle beroepen (in 1998 bedroeg dit 61,54%); - de looptijd is langer dan het gemiddelde van alle beroepen (in 1998 was dit 1,14 maand); - ten minste 6 ontvangen werkaanbiedingen per beroep. Om zo goed mogelijk de dynamiek op de arbeidsmarkt in kaart te brengen, werd de analyse op de werkaanbiedingen van alle types van arbeidscircuit uitgevoerd. Het is precies de commentaar van de bemiddelingsdienst die bepaalde evoluties in zijn juist context plaatst. Van het totaal aantal beroepen voldoen er 85 aan de 3 gestelde criteria. Op de volgende pagina's zijn deze beroepen met 5 digits vermeld. Deze 85 beroepen hebben betrekking op 3310 werkaanbiedingen, wat overeenstemt met 20,52% van het totaal aantal ontvangen werkaanbiedingen in 1998. De totale invullingsgraad voor deze knelpuntberoepen bedraagt 47,5%. De lijst van de 85 knelpuntberoepen werd voorgelegd aan de bemiddelingsdienst van de BGDA. Aan de hand van hun ervaring, werd voor elk knelpuntberoep besproken wat de oorzaken van het moeilijk in te vullen karakter zijn. Deze lijst, voorzien met commentaar staat in het volgende hoofdstuk.

1

Aantal voldane werkaanbiedingen/aantal ontvangen werkaanbiedingen.

3

3. KNELPUNTBEROEPENLIJST IN HET BHG IN 1998 In dit hoofdstuk wordt er voor de 85 uiteindelijk geselecteerde knelpuntberoepen kort aangegeven wat de oorzaken van de knelpunten zijn. Op basis van de literatuur over de knelpuntberoepen2 en op basis van de verklaringen van de moeilijk in te vullen vacatures door de bemiddelingsdienst van de BGDA kan men de oorzaken van het knelpuntkarakter van de knelpuntberoepen in 3 categorieën onderverdelen : - kwantitatief tekort aan arbeidskrachten bvb. er is een tekort aan kandidaten voor een bepaald beroep. - kwalitatief tekort bvb. er zijn voldoende arbeidskrachten, maar er is een tekort aan mensen met specifieke kwalificaties of ervaring. - onaantrekkelijke kenmerken van de aangeboden job bvb. laag loon, ongezond werk, tijdsregeling (avondwerk, weekendwerk, deeltijds werk, ...). Per knelpuntberoep wordt in tabel 1 het aantal ontvangen werkaanbiedingen, de gemiddelde looptijd, de invullingsgraad, het aantal NWWZ op 30 juni '98 met als hoofdberoepscode het knelpuntberoep in kwestie en tenslotte het aantal NWWZ gedeeld door het aantal ontvangen werkaanbiedingen in 1998 voor dit knelpuntberoep afgebeeld. De variabele ‘aantal werkzoekenden per aantal werkaanbiedingen’ is minder belangrijk als absolute waarde omdat het aantal ontvangen werkaanbiedingen gedurende 1 jaar ten opzichte van het aantal werkzoekende op één bepaald moment vergeleken wordt. De variabele is echter wel interessant om de verschillende beroepen ten opzichte van elkaar te vergelijken. Desalniettemin moet het belang van deze variabele gerelativeerd worden omdat er voor sommige beroepen een lage overeenstemming tussen de code van het beroep en de code van de werkzoekende is. In dit geval is er dus een ruimere arbeidsreserve voor dit beroep.

2

VDAB, analyse vacatures '98 - Deel 1, mei 1999.

4

3.1 Knelpuntberoepenlijst Beroepscode

0-01 0-01.21

Knelpuntberoepen

# ontvangen WA

Gem. Invullingslooptijd (in graad maanden)

# NWWZ

# NWWZ/ # WA

100

5,3

Architecten Architect (niet universitair)

19

4,00

47,37

Voor het beroep van architect is er geen kwantitatief tekort op de arbeidsmarkt vast te stellen. Deze vacatures zijn echter wel moeilijk in te vullen door de vereiste tweetaligheid die de kandidaten vaak ontbreekt.

0-02 0-02.02 0-02.03 0-02.25 0-02.26 0-02.27

Ingenieurs en technisch ingenieurs Ingenieur openbare en private werken, in het algemeen Technisch ingenieur, openbare en private werken, in het algemeen Technisch ingenieur in de elektriciteit, in het algemeen Ingenieur in de elektronica Technisch ingenieur in de elektronica

22

1,67

27,27

41

1,9

32

3,14

43,75

33

1,0

13

4,00

46,15

15

1,2

19 8

2,70 5,00

52,63 37,50

12 23

0,6 2,9

De werkaanbiedingen voor ingenieurs zijn omwille van het kwantitatieve tekort moeilijk in te vullen. Daarbij vormen de gevraagde taaleisen nog een extra moeilijkheid.

0-35 0-35.20 0-35.60

Paramedische technici en specialisten Kinesitherapeut Apothekerassistent

24 13

1,60 1,17

41,67 46,15

101 110

4,2 8,5

Vacatures voor kinesitherapeuten raken moeilijk ingevuld omdat de meeste werkaanbiedingen door rusthuizen ingediend worden. Vele werkzoekenden zien op tegen deze fysisch zware jobs. De moeilijke invulbaarheid van de vacatures voor apothekersassistenten is enerzijds te wijten aan de ongunstige arbeidsomstandigheden, zoals de flexibele uren en het zaterdagwerk, de lage verloning en anderzijds beschikken de ingeschreven werkzoekenden dikwijls niet over de nodige tweetaligheid. 0-36 0-36.10 0-36.12

Verplegers en verpleegassistenten Ziekenhuisverpleger (brevet) Ziekenhuisverpleger (gegradueerd)

127 82

3,13 2,63

37,01 36,59

40 71

0,3 0,9

Zowel voor de gebrevetteerde als voor de gegradueerde ziekenhuisverplegers is er een kwantitatief tekort. Bovendien zijn er eveneens belangrijke ongunstige aspecten aan het beroep verbonden, zoals de hoge fysieke en psychische belasting en de onregelmatige werktijden.

5

Beroepscode

Knelpuntberoepen

0-38

Niet als verpleger gediplomeerd verplegend personeel

0-38.23 0-38.25

Ambulancier - hulpverlener Gezins- en sanitaire hulp

# ontvangen WA

31 251


2,68 1,87

61,29 53,39

# NWWZ

# NWWZ/ # WA

18 294

0,6 1,2

Voor de ambulancier - hulpverlener en de gezins- en sanitaire hulpverleners wordt de moeilijke invulbaarheid eveneens door het kwantitatieve tekort veroorzaakt. Voor wat het laatst vermelde beroep betreft, zijn er eveneens ongunstige arbeidsomstandigheden die overeenstemmen met diegene zoals vermeld zijn bij het beroep van de ziekenhuisverplegers.

0-43 0-43.05 0-43.71

Leraars aan inrichtingen voor lager secundair onderwijs Leraar Nederlands - geschiedenis (lager secundair) Leraar technische vakken en/of beroepspraktijk (lager secundair) – nijverheid

9

2,00

22,22

8

1,50

25,00

0,0 1

0,1

De moeilijkheid bij het invullen van vacatures voor leraars Nederlands-geschiedenis en de leraars technische vakken en/of beroepspraktijk wordt vooral veroorzaakt door het kwantitatieve tekort. Vooral de betere bezoldiging in de privé-sector maakt dat vele werkzoekenden niet voor deze beroepen kiezen.

0-49 0-49.05

Niet elders vermeld onderwijzend personeel Pedagoog

12

2,71

58,33

19

1,6

In 1998 werden enkele EURES-werkaanbiedingen voor pedagogen ontvangen. Het zijn vooral deze werkaanbiedingen die moeilijk ingevuld werden. Daarenboven wordt er in de meeste vacatures voor pedagogen heel specifieke ervaring in een bepaald domein gevraagd.

0-61

Rechtsgeleerden

0-61.80

Juridisch adviseur

95

2,56

54,74

203

2,1

De juridisch adviseurs komen op de lijst van knelpuntberoepen voor omwille van de specifieke specialisatierichting die door de werkgever gevraagd wordt. Er zijn wel voldoende werkzoekende juristen ingeschreven maar het recht is zo gespecialiseerd dat men over de juiste kwalificatie moet beschikken. Het is eveneens moeilijk voor werkzoekenden met een rechtendiploma in het buitenland behaald omdat zij niet opgeleid zijn voor het Belgisch rechtssysteem.

6

Beroepscode

Knelpuntberoepen

0-72

Schrijvers, journalisten en soortgelijken

0-72.55

# ontvangen WA

Specialist public relations

40


2,25

60,00

# NWWZ

# NWWZ/ # WA

291

7,3

Het moeilijk in te vullen karakter van dit beroep wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door het gebrek aan tweetaligheid van de werkzoekenden. Voor bijna alle jobs in deze sector is een goede kennis van het Nederlands en het Frans een absolute basisvereiste.

0-81 0-81.05 0-81.20

Tekenaars Bouwkundig tekenaar (syn. Van uitvoeringstekenaar van burgerlijke bouwwerken) Tekenaar van studiebureau elektriciteit (5E categorie)

32

1,72

56,25

93

2,9

14

1,83

42,86

6

0,4

De vacatures voor bouwkundig tekenaars raken moeilijk ingevuld omdat de werkgevers dikwijls specifieke vereisten, zoals autocad of piping, vragen. Maar weinig werkzoekenden beheersen deze technieken. Zo is de specialiteit tekenaar van studiebureau elektriciteit (5E categorie) een specialiteit waarvoor er maar weinig werkzoekenden ingeschreven zijn.

0-89 0-89.04 0-89.05 0-89.20 0-89.30 0-89.65

Niet elders vermelde technici in de natuurwetenschappers en toegepaste wetensschappen en laboratoriumassistenten Technicus in de elektromechanica Technicus in de machinebouw en in de mechanische industrieën Technicus bouw Technicus elektriciteit Technicus in de elektronica

92

2,73

52,17

145

1,6

19

2,38

42,11

47

2,5

74 71 80

2,41 2,39 1,53

52,70 57,75 45,00

71 75 171

1,0 1,1 2,1

Bij de technici is er zowel een kwantitatief als een kwalitatief probleem. Enerzijds zijn er niet al teveel technici ingeschreven en anderzijds moeten deze dikwijls over een combinatie van verschillende kwalificaties beschikken, zoals tweetaligheid, polyvalentie, klantvriendelijkheid, rijbewijs ... Daarenboven discrimineren sommige werkgevers kandidaten van vreemde origine.

0-91 0-91.20

Boekhouders Accountant

10

2,17

60,00

16

1,6

Enerzijds zijn er niet veel werkzoekenden ingeschreven. Daarbij komt dat de overgrote meerderheid van de werkzoekenden ouder dan 40 jaar is en dat hun salarisverwachtingen hoger liggen dan wat de werkgevers bereid zijn te betalen.

7

Beroepscode

0-92 0-92.00 0-92.80

# ontvangen WA

Knelpuntberoepen


# NWWZ

# NWWZ/ # WA

Maatschappelijke assistenten Maatschappelijk assistent, in het algemeen Andere maatschappelijke assistenten

312

2,34

58,01

169

0,5

31

2,57

45,16

35

1,1

De hoofdoorzaak van het moeilijk in te vullen karakter van de vacatures voor maatschappelijk assistenten is het kwantitatieve tekort. Daarenboven komt nog dat de sommige werkaanbiedingen door de werkzoekenden als weinig interessant beschouwd worden omdat ze te administratief of te controlerend zijn.

0-94 0-94.20

Economisten, actuarissen en statistici Economist

29

4,09

37,93

165

5,7

De vacatures voor economisten zijn vrij heterogeen, bvb. consulent, medewerker administratieve dienst, specialist financiën... Dit relativeert enigszins het grote aantal ingeschreven werkzoekenden voor het aantal werkaanbiedingen. Het zijn vooral de specifieke kwalificaties die het vinden van geschikte kandidaten moeilijk maakt.

0-95 0-95.80

Opvoeders en soortgelijken Andere opvoeders en soortgelijken

112

2,29

6,25

226

2,0

De vacatures voor opvoeders in het algemeen raken vrij gemakkelijk ingevuld. De moeilijke invulbaarheid van vacatures voor andere opvoeders wordt veroorzaakt door specifieke gevraagde kwalificaties, zoals de kennis van gebarentaal of een bepaalde technische bagage. Bovendien werd in 1998 een werkaanbieding ontvangen met een ontzettend groot aantal arbeidsplaatsen. Zonder deze werkaanbieding, die helemaal niet representatief is, zou de invullingsgraad 58,34% bedragen en de looptijd zou bijna ongewijzigd blijven.

0-96 0-96.10 0-96.15 0-96.30 0-96.33 0-96.50 0-96.60

Informatici en aanverwante beroepen Software-ingenieur Systeemingenieur Projectleiderinformatica Analistprogrammeur Onderhoudstechnicus (software materieel) Netwerkbeheerder

28 14 11 197

2,50 3,67 1,33 1,48

42,86 21,43 27,27 44,67

9 10 19 105

0,3 0,7 1,7 0,5

62

1,97

59,68

58

0,9

43

1,38

30,23

12

0,3

en

Er is een structureel kwantitatief tekort aan informatici (met of zonder tweetaligheid) en dit voor de meeste specialiteiten die momenteel op de arbeidsmarkt gevraagd worden, zoals programmeurs SAP, VISUAL BASIC, C+, C++, ..., software ingenieurs, systeemingenieurs, netwerkbeheerders, ...

8

Beroepscode

Knelpuntberoepen

0-99

Niet elders vermelde personen die een vrij beroep uitoefenen, technici en soortgelijken

0-99.06 0-99.36 0-99.55

# ontvangen WA

Criminoloog Nijverheidspsycholoog Filoloog

12 7 7


2,75 4,25 2,25

33,33 57,14 57,14

# NWWZ

# NWWZ/ # WA

38 10 135

3,2 1,4 19,3

De vacatures voor criminologen raken moeilijk ingevuld omdat het vooral politiediensten of gerechtelijke instanties werkaanbiedingen meedelen. Vele werkzoekenden zijn echter meer geïnteresseerd in socialere projecten, voor vzw's bijvoorbeeld. Wat de nijverheidspsychologen betreft, stellen we een kwantitatief tekort vast. Er zijn weinig psychologen met de specifieke HRM-kwalificatie. Bij de filologen geldt het knelpuntkarakter enkel bij de germanisten. Er zijn weinig werkzoekende filologen richting Germaanse talen ingeschreven. Aangezien de beroepscode van filoloog geen onderscheid naar richting maakt, komt dit kwantitatieve tekort niet tot uiting in de bovenstaande cijfers. De specialisatierichting wordt enkel vermeld in de studiecode.

1-01

1-01.50

Directeurs en hoger administratief kaderpersoneel van het openbaar bestuur Regeringsambtenaar stuur)

(openbaar

be-

24

1,45

45,83

22

0,9

Er zijn niet enkel weinig kandidaten voor dit beroep ingeschreven, maar de meeste beschikken ook niet over de vereiste tweetaligheid.

1-12 1-12.55

Directeurs en hoger administratief kaderpersoneel (groot- en kleinhandel) Publiciteitsdirecteur

7

1,25

57,14

37

5,3

De eisen die aan publiciteitsdirecteuren gesteld worden liggen bijzonder hoog. Men moet autonoom kunnen werken, over een aantal jaren nuttige ervaring beschikken, een team kunnen leiden, enkele talen beheersen... Niet alle werkzoekenden beschikken over dit profiel.

1-21 1-21-20 1-21.50

Adviseurs van de directie Adviseur van de directie (commercieel) Adviseur van de directie (diensten)

69 12

1,51 2,60

50,72 41,67

285 56

4,1 4,7

Net zoals bij de publiciteitsdirecteuren vormen de hoge eisen aan de kandidaat-adviseurs van de directie het probleem om deze vacatures in te vullen.

9

Beroepscode

2-01 2-01.80

Knelpuntberoepen

# ontvangen WA


# NWWZ

# NWWZ/ # WA

213

17,8

Hulpboekhouders en kassiers Andere hulpboekhouders en kassiers

12

1,40

41,67

Het zijn vooral de taalvereisten die het moeilijk in te vullen karakter veroorzaken.

2-31 2-31.10

Bureelbedienden Redacteur (syn. van correspondent)

24

1,50

50,00

36

1,5

Ook hier zijn het vooral de taalvereisten die maken dat de werkaanbiedingen moeilijk ingevuld geraken.

2-35 2-35.50 2-35.80

Bedienden “financiële transacties en verzekeringsverrichtingen” Bediende van de verzekeringen Andere bedienden - financiële transacties en verzekeringsverrichtingen

92

2,26

54,35

114

1,2

7

1,50

57,14

19

2,7

Evenals bij de twee hoger vermelde functies, worden de meeste problemen veroorzaakt door het gebrek aan talenkennis bij de werkzoekenden. Het relatief kleine aantal ingeschreven werkzoekenden moet gerelativeerd worden door de lage overeenstemmingsgraad tussen de code van de werkzoekende en de werkaanbieding.

2-37 2-37.21

Economaatbedienden, magazijnbedienden en bedienden-wegers Magazijnbediende

44

1,58

54,55

194

4,4

Bij dit beroep is er geen sprake van een kwantitatief tekort aan werkzoekenden. Bovendien is er niet altijd overeenstemming tussen de beroepscode van de werkzoekende en de werkaanbieding, wat maakt dat de arbeidsreserve vrij groot is. Ook de arbeidsomstandigheden worden als vrij positief ervaren. Er wordt echter veel van de potentiële werknemers gevraagd; liefst een diploma HSO, een goede kennis van Nederlands en Frans, overweg kunnen met de computer, kennis van facturatie, een inventaris kunnen opmaken, kunnen organiseren, stressbestendig zijn, soms met een heftruck kunnen rijden ... Het zijn precies deze vereisten die het moeilijk maken om dit beroep in te vullen.

2-38 2-38.51

Bedienden van reisbureaus en receptiepersoneel Receptiebediende – hotels

73

1,24

56,16

96

1,3

Het beroep van receptiebediende is moeilijk in te vullen omwille van het kwantitatieve tekort. Bovendien zijn er bijkomende kwalitatieve eisen en ongunstige kenmerken aan dit beroep verbonden. Vooral de meertaligheid en een goed voorkomen zijn onontbeerlijk om dit beroep te kunnen uitoefenen. Er wordt veel flexibiliteit van de werknemer verwacht en de verloning 10

is laag. Dit maakt dat vele werkzoekenden die meertalig zijn liever bijvoorbeeld bureelbediende willen worden en zich niet voor het beroep van receptiebediende inschrijven.

Beroepscode

Knelpuntberoepen

3-11

Verzekeringsagenten, agenten "onroerende goederen", beursmakelaars, agenten voor dienstverhuring en veilers

3-11.15 3-11.50

Verzekeringsagent Agent voor dienstverhuring

# ontvangen WA

9 34


4,50 1,85

44,44 38,24

# NWWZ

# NWWZ/ # WA

20 23

2,2 0,7

Het beroep van verzekeringsagent raakt moeilijk ingevuld omdat voor bijna alle vacatures een goede tweetaligheid strikt vereist is. Om werkaanbiedingen van agent voor dienstverhuring in te vullen, wordt er ook tussen kandidaten die voor aanverwante beroepen ingeschreven zijn gezocht. Er is dus geen enge overeenstemming tussen de code van de werkzoekende en de werkaanbieding. Dit maakt dat er geen sprake is van een kwantitatief tekort. Desalniettemin zijn deze vacatures moeilijk in te vullen. Dit wordt enerzijds veroorzaakt door de ongunstige arbeidsomstandigheden. De werknemers in dit beroep hebben onregelmatige uren, dikwijls is er ook een onzekere verloning, lange verplaatsingen. Daarenboven moeten de werknemers taalvaardig, klantvriendelijk, communicatievaardig ... zijn.

3-21 3-21.21 3-21.30

Handelsagenten of handelsgelastigden Handelsvertegenwoordiger Technische vertegenwoordiger

56 65

1,72 1,92

32,14 36,92

196 96

3,5 1,5

Vacatures voor vertegenwoordigers zijn enerzijds moeilijk in te vullen omwille van de ongunstige arbeidsomstandigheden. De verloning is dikwijls heel onzeker, er wordt een grote flexibiliteit verwacht, soms moet de potentiële werknemer in het statuut van zelfstandige stappen, er zijn lange verplaatsingen... Anderzijds moet de werkzoekende heel communicatievaardig, klantvriendelijk, dikwijls 2-talig zijn, een goed voorkomen hebben... Ook dit kan soms een probleem vormen. De technische verkopers moeten daarenboven ook nog over een technische bagage beschikken.

3-31 3-31.10 3-31.30 3-31.35 3-31.80

Handelszaakbeheerders en verkopers Gerant, zaakvoerder Gespecialiseerd verkoper Tele-verkoper Commercieel bediende

17 27 92 44

1,50 2,00 2,26 1,23

58,82 55,56 51,09 50,00

413 139 52 128

24,3 5,1 0,6 2,9

Wat de zaakvoerders betreft, wordt dikwijls het statuut van zelfstandige gevraagd. Zelfs indien dit niet gevraagd wordt, wordt er vaak een garantie of een overname van de stock geëist. Daarenboven is de bezoldiging onzeker en moeten er lange werkdagen gepresteerd worden. Buiten deze ongunstige arbeidsomstandigheden, voldoen ook niet alle werkzoekenden aan de 11

strenge vereisten, zoals organisatietalent, communicatievaardigheid, klantvriendelijkheid, teamgeest, verantwoordelijkheidsgevoel, noties van boekhoudkunde ... De werkaanbiedingen voor gespecialiseerd verkoper handelen over de verkoop van heel specifieke producten, bvb. antiek. De werkaanbiedingen komen van speciaalzaken die voor de verkoop van hun specifieke producten gespecialiseerde verkopers wensen. Deze zijn dikwijls onvindbaar op de arbeidsmarkt. Het probleem van het beroep van tele-verkoper situeert zich vooral op het vlak van de arbeidsomstandigheden. Veel stress, een lage bezoldiging en een ongunstig uurrooster kenmerken dit beroep. Er zijn ook weinig werkzoekenden voor dit beroep ingeschreven. Bij de commercieel bedienden vormt de polyvalentie van de functie een probleem. Naast administratieve vaardigheden wordt van de werkzoekende ook klantvriendelijkheid, een goed voorkomen, 2-taligheid...verwacht. Deze vereisten zorgen ervoor dat het moeilijk is geschikte kandidaten te vinden.

Beroepscode

6-41 6-41.21 6-41.46 6-41.61

Knelpuntberoepen

# ontvangen WA


# NWWZ

# NWWZ/ # WA

245 2 60

11,7 0,1 1,5

Bestuurders van motorvoertuigen Autobestuurder (koeriersdienst) Vrachtwagenbestuurder (verhuizingen) Bestuurder van trekker met oplegger

21 19 39

1,17 1,40 1,15

57,14 52,63 51,28

De ongunstige arbeidsomstandigheden zoals grote flexibiliteit, de lange uren, de grote gevraagde beschikbaarheid, de grote stress, de lage verloning, het regelmatig gevraagde zelfstandige statuut zorgen er vooral voor dat dit beroep moeilijk in te vullen is. Daarenboven zijn er wel veel werkzoekenden ingeschreven voor dit beroep omdat dit als een voor de handliggende job beschouwd wordt maar ze realiseren zich niet altijd dat er ook minder aangename kanten aan dit beroep verbonden zijn. Bij de vrachtwagenbestuurders-verhuizers stellen we vooral een kwantitatief tekort vast. Dit komt vooral omdat de meeste werkzoekenden die over een vrachtwagenrijbewijs beschikken, dit rijbewijs liever optimaal willen benutten en zich dus voor het beroep van voltijds vrachtwagenchauffeur inschrijven. Op deze manier vermijden ze eveneens de bijzonder zware fysieke inspanningen. Het beroep van bestuurder van trekker met oplegger wordt eveneens door ongunstige arbeidsomstandigheden gekenmerkt. Er is bovendien ook een kwantitatief en een kwalitatief tekort. Niet alle werkzoekenden beschikken over de nodige ervaring, verantwoordelijkheidsgevoel en (soms) talenkennis.

12

Beroepscode

7-51 7-51.85

# ontvangen WA

Knelpuntberoepen

Instellers-bedieners en van werktuigmachines


# NWWZ

# NWWZ/ # WA

8

0,5

bedieners

Insteller-bediener van werktuigmachines met numerieke besturing

17

1,50

47,06

De problemen bij de invulling van dit beroep worden door het kwantitatieve tekort veroorzaakt.

7-53

7-53.00 7-53.90

Mecanicienherstellers en bankwerkers voor onderhoudswerk (behalve herstellers-elektriciens en herstellers van precisie-instrumenten) Mecanicienhersteller van apparaten, in het algemeen Andere arbeiders van de basisgroep

7

5,00

57,14

47

6,7

9

1,60

55,56

311

34,6

Op zich zijn er voldoende werkzoekende mecanicienherstellers ingeschreven. Vele vacatures vereisen echter ook het kunnen beheersen van de nieuwe technologieën, polyvalentie en goed voorkomen. Deze bijkomende eisen maken het moeilijk om het beroep in te vullen.

7-54 7-54.10

Plaatwerkers en ketelmakers Industrieel plaatwerker

9

3,00

55,56

8

0,9

Er zijn bijna geen kandidaten op de arbeidsmarkt beschikbaar.

7-55 7-55.00 7-55.25 7-55.27

Loodgieters en buizenfitters Loodgieter, in het algemeen Monteur van centrale verwarming Onderhoudsmecanicien C.V. afsteller van branders

34 26

1,85 2,20

38,24 57,69

138 89

4,1 3,4

14

3,33

42,86

27

1,9

De ingeschreven kandidaten zijn meestal slechts helpers van ervaren vakmensen. Zij beheersen te weinig de verschillende technische aspecten van het beroep of hebben geen ervaring. Tevens zijn er bijna geen brandertechniekers met het vereiste Cedicol-attest.

7-59 7-59.06

Niet elders vermelde metaalbewerkers Monteur van motorvoertuigen

26

2,60

57,69

38

1,5

Deze vacatures hebben hoofdzakelijk betrekking op openstaande functies binnen de recent opgerichte activeringsbedrijven voor VW te Vorst. Deze bedrijven ressorteren onder een ander PC dat veel lager verloont dan de traditionele montagefabrieken.

13

Beroepscode

Knelpuntberoepen

7-61

Elektriciens elektricienherstellers en soortgelijke arbeiders

7-61.25 7-61.90

# ontvangen WA

Elektricienmonteur van industriële installaties Andere arbeiders van de basisgroep


# NWWZ

# NWWZ/ # WA

8

2,00

25,00

88

11,0

7

1,25

57,14

383

54,7

Er zijn wel voldoende werkzoekende elektriciens ingeschreven, maar zij beschikken niet altijd over de nodige polyvalente kennis en een rijbewijs. Een goed voorkomen en klantvriendelijkheid zijn eveneens vereist. Een extra probleem wordt gevormd door het feit dat vele werkgevers allochtone kandidaten discrimineren.

7-62 7-62.00 7-62.45

Elektromecaniciens Elektromecanicien in het algemeen Elektromecanicien voor koel- en klimaatregelingapparaten

32

1,72

56,25

121

3,8

13

2,33

23,08

1

0,1

Gebrek aan polyvalentie en voldoende talenkennis zijn de hoofdoorzaken van de moeilijk in te vullen vacatures voor elektromecaniciens. Daarenboven hebben heel wat werkaanbiedingen betrekking op een dienst-na-verkoopsfunctie. De commerciële ingesteldheid en de klantvriendelijkheid speelt dan ook een grote rol. Ook hier is er opnieuw opvallend veel sprake van discriminatie vanwege de werkgever. Er is echter wel een kwantitatief tekort aan elektromecaniciens. voor koel- en klimaatregelingapparaten

7-91 7-91.60

Metselaars en vloerenleggers Vloerenlegger

17

2,00

41,18

78

4,6

De werkgevers eisen dikwijls dat de kandidaat-vloerenleggers polyvalent zijn, bijvoorbeeld dat ze tevens wat metselwerk kunnen verrichten, een chape kunnen leggen ... Deze kwalificaties ontbreken de meeste ingeschreven werkzoekenden.

7-96 7-96.11

Dakdekkers Dakdekker (dakzinkwerk)

8

2,00

37,50

14

1,8

Vele ingeschreven werkzoekenden in dit vak wensen dit risicovol beroep niet meer uit te oefenen. Ook moet men meestal verschillende aspecten van dit beroep kennen : zinkbewerking, roofing, metselwerk en deze veelzijdigheid ontbreekt vaak bij de ingeschreven werkzoekenden.

14

Beroepscode

8-22 8-22.20

Knelpuntberoepen

# ontvangen WA


# NWWZ

# NWWZ/ # WA

39

4,9

Bakkers en banketbakkers Banketbakker

8

2,75

50,00

Werkzoekenden die als banketbakker aan de slag willen gaan moeten vooral over ervaring beschikken. Daarenboven komen de onaangename werkomstandigheden die maken dat het extra moeilijk wordt gemotiveerde kandidaten te vinden.

8-59 8-59.78

Ambachtslieden, stielmannen, en productiearbeiders die niet elders vermeld werden Bloemenschikker ( natuurbloemen )

16

2,29

43,75

51

3,2

Het beroep van bloemenschikker staat op de lijst van de knelpuntberoepen omwille van de ongunstige arbeidsomstandigheden. De meeste bloemenschikkers zijn tewerkgesteld als verkoper en moeten dus ook in het weekend werken. Bovendien moeten ze klantvriendelijk, communicatievaardig zijn en interesse hebben voor het product dat ze verkopen.

9-12 9-12.60

Koks Eerste aanvullende kok

23

1,44

39,13

31

1,3

Naast de ongunstige arbeidsomstandigheden verbonden aan de horecasector, wordt er voor functies van eerste hulpkok specifiek een heel uitgebreide ervaring gevraagd.

9-18 9-18.21 9-18.26

Kamermeiden en –dienaars, dienstboden en soortgelijke werknemers die niet elders vermeld werden Huisknecht Familiale helpster (diploma ministerie volksgezondheid)

7

3,00

14,29

25

3,6

10

1,50

40,00

112

11,2

Het zijn vooral de slechte arbeidsomstandigheden die maken dat het beroep moeilijk in te vullen is. Deze jobs worden slecht betaald en zijn dikwijls psychologisch zwaar.

9-21 9-21.10 9-21.50 9-21.76

Zaalkelners, serveerders, hotelmeesters en soortgelijke werknemers Zaalkelner, -kelnerin (syn. Van drankkelner) Rangoverste Hulpbarman

76

1,47

59,21

498

6,6

14 8

1,60 1,50

35,71 50,00

83 58

5,9 7,3

Meestal zijn de oorzaken te vinden bij de moeilijke uurroosters die het kenmerk zijn van de horecasector. Voor de werkaanbiedingen waarvoor in het weekend en met een onderbroken arbeidsregime wordt gewerkt, zijn er weinig gemotiveerde kandidaten te vinden. Voor som15

mige hotels en restaurants van hoogstaand niveau, is het tevens moeilijk kandidaten te vinden met een voldoende technische bagage. Wat het zaalpersoneel betreft, is daarenboven de gebrekkige talenkennis dikwijls een hindernis om de werkaanbiedingen in te vullen.

Beroepscode

Knelpuntberoepen

9-32

Sjouwers, werksters, schoonmakers en soortgelijke werknemers

9-32.90

Ploegverantwoordelijke schoonmakers

# ontvangen WA

24


1,77

54,17

# NWWZ

# NWWZ/ # WA

249

10,4

Het beroep van ploegverantwoordelijke schoonmakers is moeilijk in te vullen omdat de kandidaten over ervaring in de sector moeten beschikken, een ploeg moeten kunnen leiden, moeten kunnen organiseren ... Bovendien is er aan dit beroep een bijzonder grillig uurrooster verbonden, wat vele kandidaten afschrikt.

9-61

Atleten, sportmensen, en soortgelijke werknemers

9-61.20

Gymnastiekleraar (syn. Van monitor in lichamelijke opvoeding uitgezonderd onderwijsinrichtingen)

18

2,71

38,89

61

3,4

Vele van deze werkaanbiedingen betreffen (sport)animatoren in hotels in Zuid-Europa. De langdurige buitenlandse verblijven schrikken een deel van de werkzoekenden af. Daarenboven worden dikwijls extra taaleisen, zoals bijvoorbeeld Spaans of Duits door de werkgever gesteld.

9-71 9-71.00

Fotografen en cameramannen Fotograaf, in het algemeen

10

1,17

60,00

232

23,2

Er zijn voldoende fotografen ingeschreven. De meeste werkaanbiedingen zijn vrij technisch en laten niet veel ruimte open voor een artistieke invulling van de job. De meeste werkzoekenden zijn echter vooral geïnteresseerd in artistieke jobs.

9-99 9-99.45

Niet elders vermelde werknemers die gespecialiseerd zijn in de diensten, de sport en het vermaak Onthaalhostess

20

2,30

50,00

215

10,8

Onthaalhostessen moeten in het algemeen 3-talig zijn. Het zijn vooral deze taaleisen die het knelpuntkarakter verklaren.

16

3.2 Nabeschouwing 3.2.1 Overzicht van de knelpuntberoepen en van de oorzaken van de moeilijke invulbaarheid

In deze paragraaf wordt er een overzicht gegeven van de knelpuntberoepen en van de oorzaken van het knelpuntkarakter. De knelpuntberoepen worden in onderstaande tabel volgens beroepsgroep weergegeven. Per beroepsgroep wordt enkel het aantal werkaanbiedingen voor deze moeilijk in te vullen beroepen weergegeven en het aantal ontvangen werkaanbiedingen stemt dus niet overeen met het totaal aantal ontvangen werkaanbiedingen voor de betrokken beroepsgroep. De beroepsgroepen worden in dalende volgorde van het aantal werkaanbiedingen afgebeeld. De precieze beroepen die per beroepsgroep het knelpunt vormen, kan men in de knelpuntberoepenlijst onder paragraaf 3.1. terugvinden. Indien er een combinatie van oorzaken het knelpuntkarakter verklaren, wordt de belangrijkste oorzaak met een 1 aangegeven. Indien er een kwantitatief tekort voor een bepaald beroep vastgesteld wordt, wordt dit als prioritair beschouwd. Wanneer er namelijk heel weinig werkzoekenden voor een bepaald beroep ingeschreven zijn, is het per definitie moeilijk de vacatures in te vullen en kunnen de andere oorzaken in eerste instantie als minder belangrijk beschouwd worden. Indien er tegelijkertijd sprake is van een kwalitatief tekort en van ongunstige arbeidsomstandigheden, moet men per beroep kijken welke oorzaak het zwaarst doorweegt. Om de hoofdoorzaak te bepalen, werd de volgende regel toegepast. Indien er een aanverwant beroep met dezelfde ongunstige arbeidsomstandigheden zonder kwalitatief tekort gevonden wordt, wordt het kwalitatief tekort als hoofdoorzaak van dit knelpuntberoep beschouwd. Indien er niet zo’n aanverwant beroep gevonden wordt, dan worden de ongunstige arbeidsomstandigheden als hoofdoorzaak aangeduid. Aangezien de rangschikking volgens hoofdoorzaak op beroepsgroepniveau toegepast wordt, komen de nuances tussen sommige aanverwante knelpuntberoepen niet altijd tot uiting. Daarom wordt rekening gehouden met de belangrijkheid van de verschillende beroepen binnen een bepaalde beroepsgroep om de uiteindelijke hoofdoorzaak voor deze beroepsgroep te bepalen.

17

Tabel 1 Beroeps code 1 2

096 092

3

089

4 5 6 7 8

038 036 331 321 095

9

235

10

921

11 12 13 14 15 16 17 18

061 002 121 641 755 238 081 762

19

237

20

311

21 22 23

072 035 094

24

099

25

759

26

101

27

231

28

932

29

912

30

999

31 32 33 34 35

001 961 043 751 791

36

918

37

753

38

859

39 40 41 42 43 44 45 46

761 049 201 091 971 754 796 822

47

112

48

Overzicht van de knelpuntberoepen volgens beroepsgroep Knelpuntberoep volgens beroepsgroep Informatici en aanverwante beroepen Maatschappelijke assistenten Niet elders vermelde technici in de natuurwetenschappen en toegepaste wetenschappen en laboratoriumassistenten Niet als verpleger gediplomeerd verplegend personeel Verplegers en verpleegassistenten Handelszaakbeheerders en verkopers Handelsagenten of handelsgelastigden Opvoeders en soortgelijken Bedienden "financiële transacties en verzekeringsverrichtingen" Zaalkelners, serveerders, hotelmeesters en soortgelijke werknemers Rechtsgeleerden Ingenieurs en technisch ingenieurs Adviseurs van de directie Bestuurders van motorvoertuigen Loodgieters en buizenfitters Bedienden van reisbureaus en receptiepersoneel Tekenaars Elektromecaniciens Economaatbedienden, magazijnbedienden en bediendenwegers Verzekeringsagenten, agenten "onroerende goederen", beursmakelaars, agenten voor dienstverhuring en veilers Schrijvers, journalisten en soortgelijken Paramedische technici en specialisten Economisten, actuarissen en statistici Niet elders vermelde personen die een vrij beroep uitoefenen, technici en soortgelijken Niet elders vermelde metaalbewerkers Directeurs en hoger administratief kaderpersoneel van het openbaar bestuur Bureelbedienden Sjouwers, werksters, schoonmakers en soortgelijke werknemers Koks Niet elders vermelde werknemers die gespecialiseerd zijn in de diensten, de sport en het vermaak Architecten Atleten, sportmensen en soortgelijke werknemers Leraars aan inrichtingen voor lager secundair onderwijs Instellers-bedieners en bedieners van werktuigmachines Metselaars en vloerenleggers Kamermeiden en -dienaars, dienstboden en soortgelijke werknemers die niet elders vermeld werden Mecanicienherstellers en bankwerkers voor onderhoudswerk (behalve herstellers-elektriciens en herstellers van precisieinstrumenten) Ambachtslieden, stielmannen en productiearbeiders die niet elders vermeld werden Elektriciens elektricienherstellers en soortgelijke arbeiders Niet elders vermeld onderwijzend personeel Hulpboekhouders en kassiers Boekhouders Fotografen en cameramannen Plaatwerkers en ketelmakers (dunne plaat) Dakdekkers Bakkers en banketbakkers Directeurs en hoger administratief kaderpersoneel (groot- en kleinhandel) Totaal

# WA voor knelpuntberoepen

In %

355 343

10,7 10,4

Oorzaak knelpuntkarakter OngunstiKwantita- Kwalitatief ge kentief tekort tekort merken 1 1 2

336

10,2

1

282 209 180 121 112

8,5 6,3 5,4 3,7 3,4

1 1

99

3,0

2

2 2 1 1

98

3,0

2

95 94 81 79 74 73 46 45

2,9 2,8 2,4 2,4 2,2 2,2 1,4 1,4

1 2 1 3 1 3 1 1

44

1,3

1 1 1

43

1,3

2

1,2 1,1 0,9

1

26

0,8 0,8

24

0,7

1

2 2

1

40 37 29 26

2 2 1 1

1 1

1 1 1 1

2

24

0,7

24

0,7

1 1

2

23

0,7

1

2

20

0,6

1

19 18 17 17 17

0,6 0,5 0,5 0,5 0,5

1 2

17

0,5

16

0,5

1 1 1

1 1

16

0,5

2

15 12 12 10 10 9 8 8

0,5 0,4 0,4 0,3 0,3 0,3 0,2 0,2

1 1 1

7

0,2

3310

100,0

1 2

1

1 1 1 2 1

1 2

1

Uit de eerste 20 beroepsgroepen van bovenstaande tabel blijkt dat het vooral vacatures voor informatici, maatschappelijk assistenten, bepaalde technici, verplegend en aspirantverplegend personeel, verkopers en specifieke varianten van dit beroep, opvoeders, bedienden in het banken financiewezen en in de verzekeringssector, bepaalde beroepen in de horeca, juristen en ingenieurs, directieadviseurs, vrachtwagenchauffeurs en magazijnbedienden zijn die moeilijk ingevuld geraken.

18

3.2.2 De vereiste tweetaligheid

In 26% van de vacatures voor knelpuntberoepen wordt er een kwalitatief tekort vastgesteld. Dit is dikwijls te wijten aan een onvoldoende kennis van het Nederlands en het Frans. De bedoeling van deze paragraaf is na te gaan of de gevraagde tweetaligheid effectief een belemmering vormt om de vacatures in te vullen. In tabel 2 wordt het aantal ingeschreven werkzoekenden weergegeven voor de knelpuntberoepen waar de tweetaligheidvereiste volgens de bemiddelingsdienst een hindernis vormt om de werkaanbiedingen te voldoen. In de 2de en de 3de kolom van tabel 2 wordt respectievelijk weergegeven hoeveel werkzoekenden Frans en Nederlands op zijn minst matig beheersen en hoeveel beide talen op zijn minst goed beheersen. Het toekennen van het niveau van de talenkennis gebeurt hoofdzakelijk op basis van de verklaring van de werkzoekenden zelf. De cijfers moeten dus met de nodige omzichtigheid geinterpreteerd worden. Om een beter idee te hebben van de exacte talenkennis van de werkzoekende, heeft de BGDA sinds maart ’99 een project opgestart om aan de hand van objectieve taaltesten het exacte taalniveau van de werkzoekende te bepalen. Er is echter nog een bijkomend probleem bij de interpretatie van tabel 2. We stellen vast dat er tussen de verschillende beroepen uiteenlopende taaleisen worden gesteld. Bovendien zijn er binnen elk beroep vacatures waarvoor er enerzijds bijna geen taalvereisten zijn en anderzijds een perfecte taalbeheersing onontbeerlijk is. Dit maakt het bijzonder moeilijk om precieze conclusies te trekken. We kunnen echter wel stellen dat voor knelpuntberoepen waarvoor er volgens de bemiddelingsdienst een tweetaligheidsprobleem is, er effectief opmerkelijk weinig werkzoekenden, namelijk ten hoogste 22,8%, van zichzelf vinden goed tweetalig te zijn. Deze gegevens lijken dus te bevestigen dat er in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest daadwerkelijk een probleem is om voor bepaalde beroepen (zie tabel 2) voldoende tweetaligen te vinden.

19

Tabel 2

Arbeidsreserve voor knelpuntberoepen waarvoor moeilijk tweetaligen te vinden zijn volgens talenkennis op 30/6/98

code

Beroep

12120 31150 32130 11255 32121 07255

Adviseur van de directie (commercieel) Agent voor dienstverhuring Technische vertegenwoordiger Publiciteitsdirecteur Handelsvertegenwoordiger Specialist public relations Andere bedienden - financiële transacties en verzekeringsverrichtingen Receptiebediende - hotels Magazijnbediende Regeringsambtenaar (openbaar bestuur) Onthaal hostess Technicus bouw Ingenieur openbare en private werken, in het algemeen Adviseur van de directie (diensten) Gespecialiseerd verkoper Andere gespecialiseerde verkopers Bediende van de verzekeringen Architect (niet universitair) Handelszaakbeheerder Technisch ingenieur in de elektronica Tele-verkoper Drankkelner Rangoverste Technicus in de elektronica Technicus in de machinebouw en in de mechanische industrieën Technicus in de elektromechanica Hulpbarman Elektromecanicien in het algemeen Andere hulpboekhouders en kassiers Technicus elektriciteit Technisch ingenieur, openbare en private werken, in het algemeen Technisch ingenieur in de elektriciteit, in het algemeen Ingenieur in de elektronica Correspondent Verzekeringsagent Elektromecanicien voor koel- en klimaatregelingapparaten Monitor in lichamelijke opvoeding (uitgezonderd onderwijsinrichtingen) Totaal

23580 23851 23721 10150 99945 08920 00202 12150 33130 33180 23550 00121 33110 00227 33135 92110 92150 08965 08905 08904 92176 76200 20180 08930 00203 00225 00226 23110 31115 76245 96120

20

Totaal NWWZ 285 23 96 37 196 291

matig In AW In % 166 58,2 7 30,4 38 39,6 19 51,4 86 43,9 141 48,5

goed In AW 65 4 16 6 30 33

In % 22,8 17,4 16,7 16,2 15,3 11,3

19

8

42,1

2

10,5

96 194 22 215 71 41 56 139 128 114 100 413 23 52 498 83 171

21 53 8 96 15 12 15 41 37 51 30 107 6 8 84 16 29

21,9 27,3 36,4 44,7 21,1 29,3 26,8 29,5 28,9 44,7 30,0 25,9 26,1 15,4 16,9 19,3 17,0

10 19 2 19 6 3 4 9 8 7 6 20 1 2 16 2 4

10,4 9,8 9,1 8,8 8,5 7,3 7,1 6,5 6,3 6,1 6,0 4,8 4,3 3,8 3,2 2,4 2,3

47

8

17,0

1

2,1

145 58 121 213 75

29 8 15 51 12

20,0 13,8 12,4 23,9 16,0

3 1 2 3 1

2,1 1,7 1,7 1,4 1,3

33

10

30,3

0

0,0

15 12 36 20 1

3 3 14 5 0

20,0 25,0 38,9 25,0 0,0

0 0 0 0 0

0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

63

8

12,7

0

0,0

4202

1260

30,0

305

7,3

4. AANDEEL

VAN DE WERKAANBIEDINGEN

KNELPUNTBEROEPEN

IN

HET

TOTAAL

AANTAL

ONTVANGEN

Het loont eveneens de moeite om de kenmerken van de vacatures voor knelpuntberoepen te vergelijken met het totaal van de vacatures. In de hiernavolgende paragrafen wordt het aandeel van de knelpuntberoepen in het totaal van de vacatures volgens studieniveau, studierichting, type werkaanbieding, taalvereiste en nijverheidssector vergeleken. 4.1 Studieniveau en studierichting Grafiek 1: Aandeel van de knelpuntberoepen volgens studieniveau in het totaal van de vacatures 0%

10%

20%

30%

40%

546

LO

50%

60%

1.121

2.315

Universitair

318

643

Andere studies

Totaal

100%

3.835

HOBU

Leerlingwezen

90%

1.708

1.003

HSO

80%

4.277

318

LSO

70%

3

39

1

6

3.310

12.823

Knelpuntberoepen

Niet-knelpuntberoepen

Uit bovenstaande grafiek blijkt dat het studieniveau Hoger Onderwijs, zowel niet-universitair als universitair relatief meer werkaanbiedingen voor knelpuntberoepen tellen. Voor het HOBU-niveau geldt dat zelfs ook in absolute waarde. Werkaanbiedingen waarvoor ten hoogste lager secundair onderwijs verlangd wordt, tellen daarentegen relatief weinig knelpuntaanbiedingen. Men mag echter niet uit het oog verliezen dat er in absolute waarde meer knelpuntvacatures met een vereist studieniveau LSO of LSO zijn dan knelpuntwerkaanbiedingen van universitair niveau.

21

Grafiek 2: Aandeel van de knelpuntberoepen volgens studierichting in het totaal van de vacatures 0%

10%

20%

30%

40%

50%

546

LO (voleindigd of niet)

60%

90%

LSO - Getuigschrift van het 4de lj. TSO

193

201

2.423 495

HSO - Getuigschrift van het 6de lj. TSO

1.048

209

HSO - Getuigschrift van het 6de lj. BSO

352 98

HSO - Aanvullend beroepsonderwijs

12

1

Andere of onbepaalde studies

6

3

Leerlingschap voleindigd

100%

1.515 66

HSO (uitgezonderd de 3 volgende richtingen)

80%

4.277

252

LSO (uitgezonderd de volgende richting)

70%

39 987

HOBU - 1ste graad-korte type

2149 16

HOBU - 2de graad-korte type

15

116

HOBU - 3de graad - lang type

151 2

HOBU - sociale promotie Knelpuntberoepen

0


Universitaire studies 0%

10%

30%

40%

0

Germaanse filologie

1

70%

80%

67 19 9 101

10

4

Criminologie

3

11

51 14

Pers- en communicatiewetenschappen

41 108

Economische en toegepaste econ. wet.

123

18

Psychologische en pedagogische wet.

90

0

30 12

Informatica

100%

12

0

Politieke en sociale wetenschappen

90%

7

Rechten

Natuurkunde

60% 2

2

Romaanse filologie

Wiskunde

50%

1

Geschiedenis Klassieke filologie

Kunstgeschiedenis en oudheidkunde

20% 1

Wijsbegeerte

12

0

6 Knelpuntberoepen

22


0% Chemie

20%

40%

60%

1

Biologie 0

9

Aardrijkskunde 0

13

Geologie en mineralogie 0

1

Genees-, heel-, verloskunde

1 1

Farmacie 0

9

Diergeneeskunde 0

1 2

Lichamelijke opvoeding

5 6

Kinesitherapie

9 30

Burgerlijk ingenieur

23

1

10

Godsdienstwetenschappen 0 Andere universitaire opleidingen Totaal

100%

13

Tandheelkunde 0

Landbouwwetenschappen

80%

28

4 4

35 3.310

12.823 Knelpuntberoepen


De bovenstaande grafiek geeft een gedetailleerder beeld per studieniveau van de verhouding van de knelpuntberoepen ten opzichte van het totaal van de beroepen. Grafiek 1 toonde reeds dat vacatures met een vereist studieniveau van ten hoogste HSO relatief ondervertegenwoordigd zijn in het totaal aantal knelpuntvacatures. Dit geldt echter niet voor de technische richtingen van het LSO en voor de technische en beroepsrichtingen en voor het aanvullend beroepsonderwijs van het HSO Uit grafiek 2 blijkt eveneens dat de diploma's rechten, economie, informatica en burgerlijk ingenieur de belangrijkste en de zwaarst oververtegenwoordigde universitaire diploma's bij de knelpuntberoepen zijn.

23

4.2 Type werkaanbieding Grafiek 3: Aandeel van de knelpuntberoepen volgens type werkaanbieding in het totaal van de vacatures 0%

10%

20%

KB 495

70%

80%

90%

100%

4

23

20

386 343

1.672 71

99

24

IBF

44

301

GECO

1.085

170

Horeca

648

43

Conventie UPEDI-BGDA

232 80

Loopbaanonderbreking p. s.

309 25

Loopbaanonderbreking o. s.

33

1.948

Onbepaalde duur

6.214

50

EWE

407

5

440 1

Stages (KB 230 art. 6)

0

200

Stage (KB 230) DAC

60%

44

DUT

Totaal

50%

12

EURES

DSP

40%

1

Brugpensioen Dienstenplan

30% 9

KB 123

1.023

7

160 3.310

12.823

Knelpuntberoepen


Het valt op dat werkaanbiedingen in het kader van het KB 495, het dienstenplan, de eerste werkervaringscontracten, het doorstromingsprogramma en het derde arbeidscircuit relatief weinig knelpuntvacatures tellen. Werkaanbiedingen van bepaalde duur (DUT) zijn lichtjes ondervertegenwoordigd in de knelpuntvacatures. De normale werkaanbiedingen nemen bijna 60% van het totaal aantal knelpuntvacatures in. Bij EURES-vacatures treffen we een aanzienlijk groot aantal knelpuntvacatures aan.

24

4.3 Taalvereiste Grafiek 4: Aandeel van de knelpuntberoepen volgens taalvereiste in het totaal van de vacatures 0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

439

Zonder vereiste

678

2.264

Nederlands-Frans

206

693

Frans Totaal

90%

100%

2.374

Frans-Nederlands

Nederlands

80%

980

788

Andere (meertalig)

70%

234

1.017

965

5.495

3.310

12.823

Knelpuntberoepen


Er springt dadelijk in het oog dat de beroepen zonder enige taalvereiste relatief gezien het zwaarst oververtegenwoordigd in de knelpuntberoepen zijn. Dit is hoofdzakelijk te wijten aan enerzijds vacatures voor ziekenhuisverplegers, gezinshelpers en maatschappelijk assistenten. Bij de vacatures waar er tenminste tweetaligheid gevraagd wordt, treffen we vooral de (voor de handliggende) beroepen van bediende in de verzekeringssector, receptiebediende, handelsvertegenwoordiger, verkoper, zaalkelner, analistprogrammeur en onderhoudstechnicus. In totaal wordt voor de helft van de knelpuntvacatures meertaligheid gevraagd. Dit is bijna 10% meer dan bij de niet-knelpuntberoepen.

25

4.4 Sector Grafiek 5: Aandeel volgens sector van de knelpuntberoepen in het totaal van de vacatures 0% Landbouw en veeteelt

10%

20%

30%

40%

0

50%

1

Landbouw-, veeteelt- en tuinbouwactiviteiten 0

3

Jacht, vangst en herbevolking in wild

0

1

Winning van steenkolen

0

2

4

0

2

Textielnijverheid

1 1

183

Fabricatie en herstelling van schoenen

0

4

Hout- en kurknijverheid

0

6

Papier- en kartonnijverheid

0

8

25

14

260

0

9 1

Rubbernijverheid

3

18

Scheikundige nijverheid Nijverheid der petroleum- en steenkoolderivaten

100%

296

Confectie van kledingsartikelen

Ledernijverheid en bontwerk (uitzonderd schoenen)

90%

11

22

Fabricatie van dranken

Drukkerijen en uitgeversbedrijven

80%

1 2

Ruwe petroleum en natuurlijk gas Voedingsnijverheid (uitzonderd dranken)

70%

8

Bosbouw en -ontginning

Tabaksnijverheid

60%

5

169

0

4 1

Nijverheid der niet-metaalhoudende mineralen

1 Knelpuntberoepen

0% Glasnijverheid

20%

40%

56

8

17 124

Constructie van elek. machines, toestellen en toebehoren

117

47

Constructie van transportmaterieel

139 12

Diverse fabrieksnijverheden

12

Diamant 0

1 171

Bouwnijverheid

719

5

35 9

Elektriciteit, gas en stoom

30 1

Dienst voor waterbedeling

2

132

Groothandel

343

171

986

39

284 104

Verzekeringen

Vervoer

1 5

Atoomcentrales

Ondernemingen in onroerende goederen

100%

8 40

Fabricatie van machines (uitzonderd elek. mach.)

Kleinhandel

80%

8

Basismetaalnijverheid 0

Banken en andere financiële instellingen

60%

1

Metaalverwerkende nijverheid

Diverse elders niet genoemde ondernemingen


119

6

32

71

453

Opslagplaatsen en magazijnen 0

10

Knelpuntberoepen

26


0%

10%

20%

43

80%

90%

100%

557 213

852 9

21

302

608

28

Andere openbare diensten

125

158

1.396 11

Wetenschappelijke instituten, opzoekingscentra, musea, …

55 111

Menselijke en dierlijke geneeskunde

248

8

Andere gezondheidsdiensten

37 626

Sociale werken (rusthuizen, kinderkribben, weeshuizen, …)

1.168

6

Kunsten en letteren

22

1

7 28

Beroeps-, interprofessionelle en syndicale verenig., ziekenf.

70 55

Andere private diensten en instellingen van algemeen belang

75

5

Internationale organismen

Totaal

70%

2.825

Admin. diensten van de staat, de provincies en de gemeenten

Onnauwkeurig bepaalde activiteiten

60%

236

Landsverdediging en dienst der geallieerde legers

Godsdienstige verenigingen

50%

41

31

Hotelnijverheid

Onderwijs

40%

637

Diensten aan bedrijven Diensten i.v.m. ontspanning Diensten aan personen

30%

19

Verkeer

14

10

91 3.310

12.823 Knelpuntberoepen


Grafiek 5 toont ons onmiddellijk dat vooral in de niet-private sectoren zoals de sociale en de verzorgingssector, de administratie, syndicale verenigingen en de instellingen van algemeen belang er een oververtegenwoordiging van knelpuntberoepen is. Bij de private sectoren zijn het relatief en absoluut gezien vooral de verzekeringssector, de sector van de constructie van elektrische machines, toestellen en toebehoren, de metaalverwerkende nijverheid (met uitzondering van machines en transportmaterieel) en de groothandel.

27

5. CONCLUSIE In deze studie wordt de arbeidsmarkt vanuit de vraagzijde (werkaanbiedingen) benaderd. Er worden oorzaken gezocht om moeilijk in te vullen vacatures te verklaren. Deze benadering brengt ons natuurlijk ook tot bij de andere kant van de arbeidsmarkt, met name de aanbodzijde (werkzoekenden). Karakteristieken van de arbeidsreserve verklaren mede de moeilijk in te vullen vacatures. Een tweede benadering, die een tweede bron van opleidingsbehoeften beschrijft, vertrekt vanuit de werkzoekendenpopulatie. Bij deze benadering wordt gepoogd de oorzaken van de moeilijk te plaatsen werklozen te verklaren. Het is duidelijk dat deze benadering zich meer zal toespitsen op de problematiek van de kwalificaties en de vaardigheden van de moeilijk te plaatsen werkzoekenden. Een derde benadering bestaat uit het in het kaart brengen van technologische evoluties die een weerslag op de kwalificatievereiste van werknemers en werkzoekenden in een bepaalde sector hebben. Een combinatie van de 3 benaderingen werpt een vollediger licht op de mismatch op de arbeidsmarkt. Maar zoals reeds vermeld vertrekt deze studie vanuit de moeilijk in te vullen vacatures bij de BGDA ontvangen in 1998. De vacatures worden geordend volgens beroep. De beroepen die een lagere invullingsgraad en een langere looptijd dan een statistische bepaalde referentiewaarde hebben, worden tot de knelpuntberoepen gerekend. In totaal beantwoorden 85 beroepen aan de vooropgestelde criteria. Deze 85 beroepen vertegenwoordigen ongeveer 20% van het totaal aantal ontvangen werkaanbiedingen. Om een beter overzicht te bekomen, worden deze knelpuntberoepen onderverdeeld in beroepsgroepen die aanverwante beroepen groepeert. De belangrijkste beroepsgroepen die een aanzienlijk aantal knelpuntberoepen tellen zijn : - informatici - maatschappelijk assistenten - bepaalde technici - verplegend en aspirant-verplegend personeel - verkopers en bepaalde varianten van dit beroep - bedienden in het banken financiewezen en in de verzekeringssector - bepaalde beroepen in de horeca - juristen en ingenieurs - kaderpersoneel - vrachtwagenchauffeurs - magazijnbedienden De oorzaken van deze moeilijk in te vullen beroepen worden in 3 categorieën onderverdeeld. Ten eerste kan er sprake zijn van een kwanitatief tekort. Dit betekent dat er heel weinig werkzoekenden voor dit beroep zijn. De tweede mogelijke oorzaak is een kwalitatief tekort. Dit houdt in dat er wel voldoende werkzoekenden aanwezig zijn, maar ze niet over de nodige kwalificaties en vaardigheden beschikken om de job in te vullen. Tenslotte kunnen de ar28

beidsomstandigheden van het beroep onaantrekkelijk zijn zodat er maar weinig werkzoekenden daadwerkelijk geïnteresseerd zijn. We stellen vast dat in net iets meer dan de helft van de vacatures voor knelpuntberoepen de hoofdoorzaak van het knelpuntkarakter het kwantitatieve tekort is. Het kwantitatieve tekort wordt zo vaak als hoofdoorzaak beschouwd omdat deze oorzaak op een eerste niveau als prioritair wordt aanzien. Indien er heel weinig werkzoekenden ingeschreven zijn, is het namelijk per definitie moeilijk de vacature in te vullen. Het kwalitatieve tekort en de ongunstige arbeidsomstandigheden worden voor respectievelijk 26% en 17% als hoofdoorzaak aangeduid. De beroepen waarvoor de ongunstige arbeidsomstandigheden als uiteindelijke hoofdoorzaak aangeduid worden, kunnen in 2 groepen onderverdeeld worden. Enerzijds zijn er beroepen in de sociale sector, met name de maatschappelijk assistenten, verplegers en aspirant-verplegers, leraars LSO en paramedici. De door ongunstige arbeidsomstandigheden gekenmerkte knelpuntberoepen in de private sector zijn de verkopers, bepaalde beroepen in horecasector, chauffeurs, ploegleiders van schoonmaakpersoneel en de industrieel plaatwerkers. In 26% van de vacatures voor knelpuntberoepen wordt er een kwalitatief tekort vastgesteld. Volgens de bemiddelingsdienst is dit dikwijls aan een onvoldoende talenkennis te wijten. Voor deze knelpuntberoepen, stellen we inderdaad vast dat er maar bijzonder weinig werkzoekenden van hun zelf vinden goed tweetalig te zijn, met name nog geen 23% voor het knelpuntberoep met de hoogste verhouding goed tweetaligen. In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest blijkt er dus duidelijk een probleem te zijn om voor bepaalde beroepen (voor de volledige lijst, zie tabel 2, p 22) voldoende tweetaligen te vinden. Indien we de knelpuntberoepen vergelijken ten opzichte van het totaal aantal ontvangen werkaanbiedingen, komen we tot de volgende vaststellingen : - Voor knelpuntberoepen wordt relatief vaker een studieniveau van hoger onderwijs gevraagd ten opzichte van het totaal aantal ontvangen werkaanbiedingen. In absolute waarde zijn er echter meer knelpuntvacatures met een vereist studieniveau LSO en LSO dan knelpuntvacatures van universitair niveau. - Bij EURES-vacatures treffen we een grote oververtegenwoordiging van knelpuntvacatures aan. Werkaanbiedingen van bepaalde duur zijn lichtjes ondervertegenwoordigd in de knelpuntvacatures - Knelpuntvacatures zonder taalvereiste zijn relatief gezien oververtegenwoordigd ten opzichte van het totaal van de vacatures, maar dit soort werkaanbiedingen hebben maar een aandeel van minder dan 10% in het totaal aantal ontvangen werkaanbiedingen. Voor de helft van de knelpuntvacatures wordt echter wel tenminste tweetaligheid gevraagd. - Tevens wordt er vastgesteld dat er een oververtegenwoordiging van de knelpuntberoepen in de niet-private sectoren, zoals de sociale en de verzorgingssector, de administratie, de syndicale verenigingen en instellingen van algemeen belang is. In de private sector zijn het vooral de verzekeringssector, de sector van de constructie van elektrische machines, de metaalverwerkende nijverheid en de groothandel die vaker met knelpuntvacatures geconfronteerd worden.

29

LIJST VAN DE GEBRUIKTE AFKORTINGEN AW :

absolute waarde

DAC :

derde arbeidscircuit

DSP :

doorsrtomingsprogramma

DUT :

WA voor betrekking van bepaalde duur

EURES : European Employment Services EWE :

eerste werkervaring

GECO :

gesubsidieerde contractuelen

HOBU :

hoger onderwijs buiten de universiteit

HSO :

hoger secundair onderwijs

IBF :

interdepartementaal begrotingsfonds

LO :

lager onderwijs

LSO :

lager secundair onderwijs

NWWZ : niet werkende werkzoekenden TSO :

technisch secundair onderwijs

WA :

werkaanbieding

30

Stéphane THYS (fr)

Tel. 02/505.14.54

e-mail : [email protected]

Koen BOIS d'ENGHIEN (nl)

Tel. 02/505.14.56


Paul CLERBAUX (fr)

Tel. 02/505.14.14


Bénédicte DECKER (fr)

Tel. 02/505.16.07


Mourad DE VILLERS (fr)

Tel. 02/505.14.14


Sabine VANBUGGENHOUT (fr)

Tel. 02/505.16.07


Contactpersoon : Koen BOIS d'ENGHIEN Tel. 02/505.14.56 e-mail : [email protected]

Anspachlaan 65 - 1000 Brussel - http://www.bgda.be Verantwoordelijke uitgever : E. Courthéoux, Anspachlaan 65, 1000 Brussel

D/1999/57.47/2

Analyse van de knelpuntberoepen op basis van de bij de BGDA ontvangen werkaanbiedingen in 1998

Recommend Documents