voorstander van het herstructureren van wijken in nauw overleg met marktpartijen. Zij heeft een wijkontwikkelingsplan opgesteld op grond waarvan ontwikkelaars in
concurrentie
een
plan
van
aanpak indienden. Johan Matser Stedelijke Herstructurering is uit de groep ontwikkelaars gekozen. Met Feekes & Colijn als stedenbouwkundige partij is in overleg met alle betrokkenen aan een haalbaar plan gewerkt. Om grip te krijgen op deze opgave maken wij een analyse van de wijk en definiëren wij de identiteiten van de verschillende buurten. Wij leggen knelpunten en daarmee kansen voor de herstructurering vast. Met deze onderlegger maakten wij een plan met een verrassende insteek; Borgvliet wordt weer een dorp onder de rook van Bergen op Zoom. Een dorp met een eigen centrum en een eigen identiteit.
59 2005-08 stedenbouwkundig plan, Borgvliet, Bergen op Zoom
De gemeente Bergen op Zoom is
Borgvliet, Bergen op Zoom Analyse en stedenbouw
feekesencolijn.nl, laan van chartroise 174, 3552 EZ Utrecht, T 030 2422722
58
Geuzenwijk Onderlinge ligging Buurtkaart
1800
1935
Analyse algemeen
Van iedere buurt hebben we de diversiteit
Identiteitenboek
Allereerst kijken wij hoe de wijk zich ver-
en de kwaliteit aan eigenschappen mid-
Er is een apart fotoboek opgesteld om de
houdt ten opzichte van Bergen op Zoom
dels analysekaarten in beeld gebracht.
identiteiten van die buurten te kunnen dui-
en het omliggende landschap. Een belang-
Daar vanuit kan worden gekeken hoe
den; ook dat gebeurt met de kleuren groen,
rijk wijkoverschrijdend aspect is de ligging
iedere buurt versterkt kan worden. Dit
geel en rood. Dat is een belangrijk document
op de rand van Zeeland en de Brabantse
geeft een duidelijke richting aan de te
op zich. Als er in de toekomst in deze buurt
wal. Dat is goed te zien op de hoogtekaart
maken ingrepen bij de herstructurering
gebouwd wordt, is dit document een hou-
(zie laatste blad) en belangrijk bij de ont-
van de wijk.
vast voor het karakter van de plek. Het is
wikkeling van buurt 5. Belangrijk is ook de
1960
Klein Antwerpen Verkaveling Buurtkaart
8
niet de bedoeling de gevels historiserend te
historische groei van Nieuw Borgvliet. Van
De analysekaarten maken duidelijk waar
kopiëren, maar juist vanuit het karakter van
een kleine gemeenschap aan een kruising
knelpunten liggen en waar Borgvliet het
de omgeving nieuwe gebouwen weten in te
van bospaden groeit ze tot 1935 tot een
meest vitaal is. Eerst worden per buurt
passen en het karakter te versterken.
arbeidersdorpje, dat lange tijd onveranderd
de stedenbouw, ruimtelijke inrichting,
blijft. In 1971 tenslotte wordt dit dorpje als
paden, activiteiten, verkaveling, onderlin-
wijk ingelijfd bij Bergen op Zoom.
ge ligging, bezonning, het groen, sferen,
Identiteiten en analyse
4
1971
1
Bovenzoom Activiteiten Buurtkaart
5
9
achterkanten en architectuur bekeken. Op buurtplattegronden wordt aangegeven
Bij het goed rondrijden, rondlopen en
waar goede kwaliteit is gevonden (groen),
kijken, blijkt Borgvliet wel elf buurten te
waar het één en ander op plattegronden
hebben met ieder een eigen specifieke
acceptabel is (geel) en waar de knelpun-
identiteit. Dat is veel voor zon wijk, maar
ten zitten (rood).
Oud-Borgvliet Architectuur Buurtkaart
zij vormen ook een karakteristieke eigen-
2
schap van Borgvliet.
2 3 1
5 6 7
6
10
4 8 10
9
Stedenbouw Verzamelkaart
3
7
11
11 Grote diversiteit aan identiteiten in de wijk
Ruimtelijke inrichting Verzamelkaart
61 2005-08 stedenbouwkundig plan, Borgvliet, Bergen op Zoom
feekesencolijn.nl, laan van chartroise 174, 3552 EZ Utrecht, T 030 2422722
60
Nieuw-Borgvliet ingetekend langs de oude bospaden
authentiek straatje
hellende straten en daken
veilig spelen
ingericht naar functie
individuele uitstraling
ruimtelijke inrichting
stedenbouw
margezones
te stedelijk?
een eenvoudige woonstraat
63
groot en visieloos
uitgesproken goedkoop
ongepast eigenzinnig
ontmoeting met strokenbouw niet opgelost
niet aangepast aan extra parkeren
Beelden uit de verzamelkaarten: groen is goed, rood is slecht, geel zit er tussenin
Goede kwaliteit Acceptabel
Van buurtkaarten naar verzamelkaarten
Voorbeeld: Architectuur
Stedenbouwkundig plan
Hier wordt in kaart gebracht welke delen
Het feit dat Noord-Borgvliet een nieuwe
Voor de beeldbepalende buurten worden
van de wijk nog authentiek zijn, van welke
hoofdontsluiting krijgt, maakt dat de
de onderwerpen van de wijkkaarten nader
kwaliteit, en welke specifieke onderdelen en
op- bouw van een wijk opnieuw beke-
uitgewerkt. Op grond van al deze kaarten
ornamenten het straatbeeld bepalen. Het is
ken kan worden. Niet langer snijdt de
kunnen dan uiteindelijk verzamelkaarten
belangrijk om de architectuur te zien binnen
Antwerpsestraatweg de wijk doormid-
worden opgesteld. Daarmee ontstaat een
de context van de sfeer van de buurt. Bij de
den, maar ze kan meer als eenheid wor-
beeld van de karakteristieke eigenschap-
analyse kijken wij of een complex/woning de
den bekeken en ontworpen.
pen en knelpunten daarin voor de wijk
eenheid in een straat vernielt c.q. versterkt,
Nieuw Borgvliet.
of op zichzelf zeer onderdanig is of sterk.
Als eerste stap hebben we bekeken of het
Knelpunten
mogelijk is om bepaalde onderdelen van
2
de wijk met een verschillende identiteit met elkaar te verbinden. Door de Antwerpsestraatweg anders in te zetten en
1
door te ontwikkelen, delen van de wijk
4
daartoe strategisch te gebruiken, kunnen
3 3
5
6
Nieuwe identiteiten
we tot acht eenheden komen. Dit maakt
7
de wijk sterker. Identiteit 4 wordt zodanig vergroot dat zij het boegbeeld van Borgvliet kan worden. Verder worden uitbrijdingen aan Borgvliet opgezet naar de aan liggende identiteit
8 Architectuur
Nieuwe identiteiten
8
2005-08 stedenbouwkundig plan, Borgvliet, Bergen op Zoom
feekesencolijn.nl, laan van chartroise 174, 3552 EZ Utrecht, T 030 2422722
62
64
Rood: hoofd ontsluiting, zwart: nieuwe buurtontsluiting, blauw: voorzieningscentra
65
Centrumplan
feekesencolijn.nl, laan van chartroise 174, 3552 EZ Utrecht, T 030 2422722
De
drukke
verkeersroute
Antwerpse
Straatweg wordt sterk ontlast. Enkele winkels wisten zich nipt te handhaven;
Oude/nieuwe ontsluitingswegen
de winkels elders in de wijk zijn al verdwenen. Het voor de hand liggende idee
De behoefte aan eigenheid van de
was dan ook dat de winkelroute langs de
bewoners moet worden ingevuld door
straatweg versterkt zou worden.
een centrum te maken met een typerend Borgvlietse sfeer. Zo ontstaat het
We hebben echter alle bouwlocaties in
dorp Borgvliet weer, onder de rook van
hun onderlinge samenhang aangepakt
Bergen op Zoom. (zie kaarten hierboven
en gecombineerd met de gegevens uit
en op vorige paginas)
de analysekaarten. Samen met de aange-
Stedenbouwkundige kaart nieuw centrum
troffen vitaliteit, de identiteitsversterking en ook de verwervingsmogelijkheden, het woonprogramma en de winkelbranchering ontstond het idee van een dorps centrum, waar boven de winkels Entree centrum aan de Antwerpse straatweg
gewoond wordt. In het wijkontwikkelingsplan van de gemeente Bergen op Zoom zijn enkele bouwlocaties aangegeven die redelijk dicht bij elkaar liggen. De binding van de diversiteit aan identiteiten en de behoefte tot samenhang die veel bewoners uitten (wij zijn Borgvlieters, geen Bergenaren) hebben we aangegrepen om daar een nieuw centrum te maken. Een aantal gedachte woningbouwlokaties hebben we samengevoegd tot voorziening met daarboven woningen. Een verdichting op die centrale plek ligt eigenlijk voor de hand. Het fysieke centrum wordt zo het werkelijke centrum van
Doorzicht vanaf het zuiden richting school
alle buurten eromheen.
Beeld centrum vanaf plein zuidwaarts
2005-08 stedenbouwkundig plan, Borgvliet, Bergen op Zoom
Projectenkaart gemeente
Wonen met uitzicht op de snelweg
feekesencolijn.nl, laan van chartroise 174, 3552 EZ Utrecht, T 030 2422722
66
Nieuw Borgvliet westzijde, aansluiting aan bebouwing Augustapolder
Wonen afgesloten van de snelweg
Hoogtekaart
Verdere lokaties
Twee lokaties verdienen extra aandacht:
om rekening mee te houden zijn een
Zowel ten noorden als ten zuiden komen
Momenteel liggen alle woningen met de
van deze plek. De aanpak van de randen
Nadat de beslissing voor het maken van
Het gebied langs de snelweg (8) en het
grote bodemvervuiling, terwijler dichtbij
appartementen, die bereikt worden mid-
rug naar de duinen en de polder. Deze
en de inrichting ervan zal essentieel zijn
een centrum genomen is, is het van belang
gebied dat de overgang vormt met het
een waterwininstallatie staat en een mooi
dels een ventweg langs de snelweg; Met
achterkanten zijn erg verwaarloosd. We
voor het welslagen van de hele herstruc-
om Nieuw Borgvliet als eigen identiteit
nieuwe Vinex-plan in de Augustapolder.
bosperceel in het midden dat behouden
gesloten gevels en de entrees. Wonen en
hebben een aparte studie verricht naar
tureringsopgave Noord-Borgvliet.
dient te worden.
slapen vindt plaats aan de geluidsluwe
de mogelijkheden om van dit deel van de
Door het gebied 3 schaalsprongen te
ruimte, naar het bos gewend.
buurt een voorkant te maken. De eerste
(een dorp in de stad) vorm te geven. ren onderdelen worden ontwikkeld bin-
Natuurzone langs snelweg
nen de stedenbouwkundige en architec-
De lockatie van de snelweg willen we zien
van het dorp naar de snelweg. Het
tonische sfeer van het betreffende gebied.
als de buitenkant van Noord-Borgvliet,
bosperceel ligt hoger. Hierdoor ontstaat
Overgang Augustapolder Nieuw Borgvlietweg
Met name de inrichting van de openbare
maar een dorpskarkater is niet op zijn
een natuurlijke geluidswal. Hier komen
De Langeweg identiteit (3) vormt de over-
senliggende park, kan het park door de
wikkeling BV, de gemeente
ruimte zal daarin een bindend element
plaats, gezien het geweld van de snelweg
individuele woningen, zoals ook elders in
gang naar de nieuw te bebouwen Augus-
bewoners als hun eigen park gezien wor-
Bergen op Zoom
dienen te zijn.
op deze plaats. Verdere randvoorwaarden
gebied 8 voorkomen.
tapolder. Het hoogteverschil is hier groot.
den. Het is het enige groene onderdeel
Diverse invulprojecten of te herstructure-
geven ontstaat een logische overgang
Projectgegevens
bebouwingsrand langs de Augustapolder
ontwerp:
kan dan de rand van Borgvliet vormen. Door een goede inrichting van het tus-
herstructureringsplan Nieuw Borgvliet
opdrachtgever:
stedenbouw:
Johan Matser projectont-
Anke Colijn, Michael Urlings jaar:
Natuurrandzone langs snelweg
2005
Park gezien vanuit Augustapolder
67 2005-08 stedenbouwkundig plan, Borgvliet, Bergen op Zoom
Groen wonen
