Amsterdam, 29 mei 2008 Geachte bestuur van het Nederlands Fonds voor Podiumkunsten+, STEIM is live performance Mogen wij ons even voorstellen? Wij zijn STEIM, een laboratorium voor elektronische muziek in Amsterdam. Ons werkdomein is live performance waarin interactieve technologie een sleutelrol speelt. Wij doen dat vooral voor en met 'makers'. Dat zijn in onze praktijk professionals en organisaties die zichzelf willen ontwikkelen of vernieuwen: musici, theatermakers, dansers, en andere soorten kunstenaars, maar ook musea, onderwijsinstellingen, wetenschappelijke onderzoeksinstituten en andere laboratoria. We doen dat al heel lang—in 2009 vieren wij onze veertigste verjaardag. We hebben in de loop der jaren zeer veel kennis en ervaring ontwikkeld die erg gewaardeerd wordt door de makers die bij ons aankloppen en vrijwel altijd enthousiast weer vertrekken—niet zelden met een prachtig nieuw instrument waarmee zij zichzelf op nieuwe manieren kunnen uitdrukken. STEIM is e-cultuur De experimenten die wij uitvoeren en de kennis die wij ontwikkelen worden zeer gewaardeerd in het e-cultuurveld, dat zich bezighoudt met alle vormen van expressie en reflectie in het digitale domein. Interactieve live performance is namelijk interactiviteit op het scherpst van de snede onder extreme omstandigheden—wat wij met onze gasten ontwikkelen wordt door veel interactieontwerpers en andere digitale kunstenaars als zeer inspirerend ervaren. Ons speelveld (elektronische muziek, digitale media, live performance) ontwikkelt zich turbulent. Wij werken met een model waarin tijdelijke artistiek directeuren enkele jaren kunnen werken aan hun eigen onderzoek en daar activiteiten omheen kunnen organiseren: experimenten, nieuwe instrumenten, softwareontwikkeling, evenementen, etc. Dat model stelt ons in staat om in te spelen op de manier waarop de wereld om ons heen zich ontwikkelt. Wij zijn er in geslaagd om aantrekkelijk te zijn en te blijven voor telkens nieuwe generaties makers door het regelmatig aanstellen van jonge artistiek directeuren. Takuro Mizuta, onze huidige artistiek directeur, is nog geen 30 jaar oud. Ook hebben we zo in de loop der jaren een toegewijd nationaal en internationaal netwerk ontwikkeld van makers die vooral ook elkaar tegenkomen en van elkaar leren bij en via STEIM. Zo is STEIM een tweede thuis voor onze regelmatig terugkerende gasten. Een plek waar ze uitgedaagd worden, maar waar ze zich ook thuisvoelen en veilig kunnen experimenteren. STEIM is veelzijdig Thans komen wij bij u binnenvallen met een aanvraag die voor een ander doel en een andere beoordelaar is geschreven. De nieuwe verdeling tussen basisinfrastructuur en fondsen is voor ons net zo nieuw als voor iedereen. Wij vinden dat wij een plek verdienen in de basisinfrastructuur, maar wij voelen ons ook evenzeer op ons gemak bij een fonds als het uwe. Dat heeft te maken met de veelzijdigheid van STEIM. Horen wij thuis in de basisinfrastructuur of bij uw fonds? Zijn wij een laboratorium voor nieuwe technologie of een werkplaats voor makers die juist zichzelf willen vernieuwen? Is ons domein muziek, of live performance, of e-cultuur? Zijn we wetenschappers of kunstenaars? Techneuten of muzikanten? Zo makkelijk als wij in onze praktijk opereren op het grensvlak van vakgebieden of toepassingsdomeinen, zo moeilijk is het soms om te bepalen 'waar' we nu precies wel of niet thuis horen. Onze aanvraag is voor andere criteria geschreven Vanuit het perspectief van makers zijn wij een plek waar zij zichzelf kunnen ontwikkelen en vernieuwen. Derhalve ligt een positie in uw fonds voor de hand. Voor de de e-cultuursector zijn wij echter een plek waar het vakgebied zich kan ontwikkelen. Dat pleit dan weer voor een plek in de basisinfrastructuur. Wij kunnen ons op beide plekken thuisvoelen. We hebben de mogelijkheid die ons door de minister is geboden om bij uw fonds onze aanvraag ter beoordeling te geven, dan ook graag en in dank geaccepteerd. Echter, wel in het besef dat een aanpassing van ons bestaande subsidieverzoek thans niet aan de orde is. Niet uit onwil, of vanwege de tijdsdruk (twee weken is erg kort), maar vanuit de overtuiging dat onze plannen, zoals die zijn geformuleerd, een doordachte eenheid vormen.
Wij staan open voor een constructieve dialoog Bij het bestuderen van de beoordelingscriteria die door het fonds gehanteerd worden, schrokken we natuurlijk wel van wat we zagen. Onze gedachten schoten van "daar is de aanvraag niet voor geschreven" naar "daar zijn we nog nooit op afgerekend". Sommige criteria van uw fonds zijn nieuw voor ons. We hebben daar, in sommige gevallen, weinig aandacht aan besteed in de aanvraag of in onze praktijk nooit expliciet de nadruk op gelegd. Laat één ding duidelijk zijn: wij staan open voor een constructieve dialoog met uw fonds op het gebied van criteria die momenteel niet optimaal aan bod zijn gekomen. Verandering zit in onze genen en we zijn niet bang voor uitdagingen. Uw criteria, één voor één Dat gezegd hebbende, konden we het natuurlijk niet laten om onszelf door te lichten op de fondscriteria. Hieronder zullen we één voor één de fondscriteria aan de orde stellen. Noem het een quickscan, het is in ieder geval een bewijs van goede wil. A. Kwaliteit Over de kernbegrippen die in artikel 5a zijn geformuleerd als 'vakmanschap, oorspronkelijkheid en zeggingskracht' kunnen wij ons niet uitlaten, hooguit trots zijn op wat individuele kunstenaars, onderzoekers, wetenschappers en directeuren van organisaties (o.a. Harvard, MIT, IRCAM) ons toeschrijven in adhesie-betuigingen naar de minister. Maar over de functionele kwaliteit van onze organisatie, en in relatie tot onze toekomstplannen, kunnen we concreet zijn en mogelijk verhelderend. STEIM werkt met helder beschreven projecten en dat kunt u ook terugvinden in het beleidsplan. Veel informatie over de functionele kwaliteit bevindt zich her en der in de beschreven projecten. Toch lijkt het ons zinvol om, aan de hand van de functionele criteria, deze informatie samen te vatten en waar mogelijk ontbrekende of nieuwe informatie en plannen toe te voegen, om u een beter inzicht te verschaffen in onze voornemens. Dit doen wij hieronder: B. Bijdrage aan diversiteit/verscheidenheid De verscheidenheid in uitingsvormen treffen we aan in een waaier van verschillende soorten activiteiten en producten. We noemen wat sleutelwoorden: podiumpresentaties, instrumentontwikkeling, interactieve softwareprogramma’s op het internet (luisteraar wordt componist), een reizende tentoonstelling, een ‘fanfareorkest’, ensemble-muziekgezelschap, kennisoverdracht, conferentie, wetenschappelijk onderzoek (intention space) spelen, spelletjes (mobile music). Verschillende experimenten vragen om verschillende uitingsvormen en verschillende soorten van contact met het publiek. Waar zinvol of gewenst, betrekken we in de openbaarheid een veelzijdig publiek bij ons werk. Intercultureel divers zijn de interne organisatie, de contacten die gelegd worden in ons netwerk en de concerten die we organiseren. De artistieke leiding bij STEIM wordt naast artistiek directeur Takuro Mizuta (Japan) dit jaar gevormd door artistiek co-directeuren Tina Blaine (VS) en Tarek Atoui (Libanon/Frankrijk). In vorige jaren waren dat Mazen Kerbaj (Libanon) en Atau Tanaka (VS/Japan). STEIM ondersteunde een workshop en een optreden van de muzikant Atoui met kinderen uit oorlogsgebieden tijdens het TodaysArtFestival in Den Haag. Met de keuze voor musici als Kerbaj en Atoui hoopt STEIM op organische wijze tot een artistiek uitdagende beïnvloeding van muzikale interculturele expressies te komen. Zo gaf Michel Waisvisz al eerder concerten met Najib Cherradi, en is 'STEIM principal' Joel Ryan een concert met Cherradi in Parijs aan het voorbereiden. STEIM is van oudsher een pleisterplaats en ontmoetingsplek geweest voor muzikanten, designers en wetenschappers uit vele windstreken. De laatste jaren hebben wij veel tijd en energie gestoken in het opzoeken, actief initiëren en uitbouwen van deze contacten met andere culturen. Interculturele beïnvloeding is een natuurlijk deel van onze dagelijkse praktijk. C. Bijdrage aan spreiding Aan geografische spreiding willen wij handen en voeten geven door middel van ons ‘on the road’ laboratorium, onze mobiele muziekinstrumententoonstelling, die zowel op onze thuisbasis geëxposeerd zal worden alsook landelijk op reis zal gaan. Podiumpresentaties, workshops en lezingen vinden niet alleen plaats in onze pleisterplek Amsterdam maar in den lande en over
grenzen heen. Met name de podiumactiviteiten in Nederland willen wij uitbreiden. Wij voelen de noodzaak om ons netwerk van muzikanten en performers aan bod te laten komen en te presenteren in landelijke theaters en concertzalen en zullen onderzoeken hoe we daar vorm aan kunnen geven. D. Relatie tussen scheppen, produceren, programmeren en publieksontwikkeling Scheppen en produceren zijn twee begrippen die bij STEIM direct in elkaars verlengde liggen. De instrumenten die met makers ontwikkeld worden en de specifieke software-ontwikkeling voor die instrumenten hebben een directe inzetbaarheid in de openbare ruimte tot doel. De schakels in de productieketen vinden plaats in nauw overleg tussen de werkplaats (de instrumentenbouwer en de softwareontwikkelaar), de artistieke staf en de uitvoerende kunstenaars. Presentaties van hun werk worden technisch ondersteund bij de realisatie, of deze nu plaatsvindt op een podium, in een concertzaal, in een museum of op het internet. Begeleiding en evaluatie zijn inherent aan de producerende doelstelling van STEIM. Concerten en publieke presentaties zijn vaak een integraal onderdeel van het ontwikkelproces, en in dergelijke situaties is 'publieksbereik' niet zozeer een doel, maar is het publiek een onderdeel van het laboratorium. Veel van de geloofwaardigheid komt voort uit de permanente aanwezigheid van kunstenaars die als artistieke boegbeelden fungeren: Michel Waisvisz, Kristina Andersen, Robert van Heumen, Joel Ryan e.a. Zij presenteren hun werk op vele plekken over de hele wereld en creëren aldus een permanente relatie tussen STEIM als onderzoeksplek en broedplaats voor nieuwe ideeën en een groot publiek. Als zij optreden, treedt STEIM op. Ons is echter duidelijk geworden dat deze kerntaken een zichtbaarder karakter in de buitenwereld verdienen. Consciëntieus en wijdvertakt, verdient ons werk een bredere bekendheid bij het publiek. Wij willen ons graag beijveren om in de komende jaren meer exposure te ontwikkelen, meer naamsbekenheid te genereren bij het grotere publiek. Echter, wij moeten ook constateren dat programmering en publieksontwikkeling vragen om een professioneel onderlegde medewerker. De meeste tijd wordt bij STEIM besteed aan de bovengenoemde inhoudelijke, praktische en artistieke uitwerking en presentatie van ideeën. De internationaal erkende waarde en unieke voorhoede positie van STEIM dient ook landelijk scherper en duidelijker over het voetlicht te worden gebracht. Ons hele scala aan programma's, voorstellingen en presentaties kan nationaal sterker gecommuniceerd worden. Gezien de bescheiden personele bezetting van STEIM (totaal 7 FTE), constateren wij hier echter een infrastructureel probleem. Dit is een punt van aandacht voor de komende periode. E. Publieksbereik en -ontwikkeling Laat één ding duidelijk zijn: ons primaire publiek bestaat uit makers, met wie wij een professionele relatie aangaan. Die relatie staat in het teken van artisticiteit, inspiratie, begeleiding, vakmanschap en het faciliteren van onderlinge contacten. In de praktijk hebben we geen enkele moeite met het bereiken van dit publiek. We zijn goed genetwerkt met voor ons relevante professionals, en we krijgen meer verzoeken om bij ons te komen experimenteren of om samen te werken dan we aankunnen. De manier waarop we een meer algemeen publiek bereiken is voornamelijk via het publiekscontact van onze makers. Na een verblijf bij ons, en vaak zelfs met bij en met ons ontwikkelde instrumenten, vervolgen zij hun carrière en verdwijnt het merk STEIM uit het zicht. Over heel de wereld heen genieten mensen van onze producten, vaak zonder ooit van STEIM gehoord te hebben. Veel makers hebben ons laten weten dat 'zonder STEIM hun belangrijkste instrument niet eens zou bestaan'. Een illustratief voorbeeld is het Haags Gemeentemuseum. Daar is een instrument van STEIM een permanent onderdeel van de Wonderkamers tentoonstelling. Tienduizenden jongeren per jaar spelen ermee, zonder te weten dat STEIM de maker van de instrumenten is. Wij hoeven ons logo niet overal terug te zien, zolang professionals maar weten dat wij er achter zitten. We werken nauw samen met organisaties als Sonic Acts, het Nederlands Instituut voor Mediakunst of het Amsterdamse DNK, die met grote regelmaat voor hun programmering gebruik
maken van onze makers en ons netwerk. Zij zijn altijd goed op de hoogte van wie er bij ons op bezoek komt en plunderen, tot groot genoegen van beide partijen, ons makersnetwerk. DNK heeft zijn oorsprong in het gegeven dat er in Amsterdam geen podium was voor een jonge generatie muzikanten die op een hedendaagse manier experimenteren met performance en elektronische muziek. Zij zijn vanaf het begin welkom geweest bij STEIM en nog steeds wordt innig samengewerkt. Onze visie op publieksbereik en -ontwikkeling ten aanzien van marketing sluimert door alle geformuleerde toekomstplannen heen, niet als een van buiten af gedirigeerde affichering maar als een persoonlijke en intentionele benadering. De unieke kwaliteit van het product en de artistieke en de didactische begeleiding worden als een eenheid aangeboden, en onder het merk STEIM in de markt gezet. Deze openheid in presentatie en gulheid in het delen en verder stimuleren van kennis en creativiteit, heeft een aanzwengelende functie in het creëren van een nieuw publiek en in het enthousiasmeren van nieuwe generaties voor interactieve live performance en elektronische muziek. Ons publiek wordt verleid en opgeleid en veelal is het een doorgeefluik voor weer nieuwe generaties. Frank Baldé, een medewerker van ons, zag recent in Frankrijk een jongetje enthousiast spelen met een STEIM-instrument en zich omdraaien naar zijn moeder, waarna hij zei: "nu weet ik wat ik wil worden: muzikant". Die zien we nog wel terug. We voeren dan ook een actief beleid om via allerhande educatieve projecten (scholen, musea, exposities) te werken aan publieksontwikkeling. Niemand is te jong om met tot de verbeelding sprekende instrumenten (elektronische) muziek te maken! In veel van onze plannen kunt u die wens dan ook geconcretiseerd zien. Wij manifesteren ons internationaal al jaren op symposia en op universiteiten, aan de bovenkant van de markt, ook als resultante van de eerder beschreven persoonlijke benadering. De komende jaren willen we, via directe benadering van scholen, en hogere scholen, een nieuw publiek aanspreken. Er is een goed contact met verschillende tweedefase-opleidingen, maar met name de ontwikkeling binnen de wereld van het hoger kunstonderwijs van PhD trajecten en 'practice based research' wordt door ons met hongerige interesse gevolgd. Als die trend doorzet, dan willen en kunnen wij daar zeker een rol in spelen. F. STEIM als cultureel ondernemer STEIM heeft zichzelf tot voor kort niet gezien als cultureel ondernemer. Dit is mede ingegeven door het feit dat de minister van OCW in september 2006 expliciet heeft aangegeven dat de verplichting van een minimum bedrag aan publieksinkomsten niet op STEIM van toepassing is. Bij STEIM heeft altijd voorop gestaan laagdrempelig te zijn voor haar doelgroep, haar 'afnemers' (voor de individuele artists-in-residence, workshopdeelnemers en concertbezoekers en voor de veelal educatieve en kunstinstellingen en festivals in binnen- en buitenland). En STEIM vond en vindt het belangrijk dat de STEIM-filosofie en -kennis worden overgedragen, dat activiteiten plaatsvinden en projecten gerealiseerd worden. Net als het NFPK+ in haar beoordelingscriteria, vindt STEIM dat de eerste beoordeling dient plaats te vinden op inhoud, op (artistieke) kwaliteit. Dat iemand daarbij wel of geen geld in het laatje brengt, is van ondergeschikt belang. De in het verleden gerealiseerde publieksinkomsten geven een ietwat vertekend beeld van de bedrijfsvoering van STEIM omdat wij ook met enige regelmaat met gesloten beurzen samenwerken met partners. Het samenwerkingsverband met DNK bestaat er bijvoorbeeld uit dat STEIM optreedt als co-producent van de DNK-concerten in ruil voor het ter beschikking stellen van studioruimte en het gastenverblijf aan artists-in-residence bij STEIM die vervolgens bij DNK optreden. Als tweede voorbeeld heeft STEIM in 2007 samengewerkt met Waag Society om de Mobile Music Workshop te organiseren - ook daarbij is een groot deel van de STEIM bijdrage 'in natura' geweest: studio- en apparatuurgebruik en mens-kracht in de vorm van kantoor en technische ondersteuning. Ook is het STEIM gelukt om via buitenlandse organisaties subsidie te genereren voor STEIMmanifestaties en andere activiteiten in het buitenland zodat een deel van de kosten konden worden gedekt. Zo zijn bijvoorbeeld de STEIM-manifestaties bij Mains d'Oeuvres in Parijs in mei
2007, in Edinburgh (de universiteit aldaar) in november 2007 en dit voorjaar in Tokyo, Japan (Naya Collective) mede tot stand gekomen door bijdragen van onder meer de Nederlandse ambassades van Frankrijk, Engeland en Japan. De NIP-workshop series zijn tot stand gekomen met onder meer een bijdrage van het Mondriaan Fonds. Het gegeven dat STEIM voor haar activiteiten al structurele subsidie ontvangt van het Rijk maakt het soms lastig om op directe wijze fondsen te werven. Wij zijn er niet zo aan gewend om als cultureel ondernemer te denken, maar hebben wel de intentie om dit beter te ontwikkelen. Dat kan reeds op korte termijn door gesloten beurzen zichtbaar maken. Ook werken we de laatste jaren wat vaker samen met organisaties als 'makers' en die hebben vaak meer financiële armslag dan individuele kunstenaars of muzikanten. Het geld van een toegekende structurele subsidie zal in die gevallen juist een katalysator zijn voor andere inkomsten. Met name op het gebied van samenwerking met musea lijkt zich een interessante markt te ontwikkelen. Er is een groeiende vraag naar interactieve installaties als communicatiemedia voor exposities en daar liggen kansen voor STEIM. We zijn druk geweest in de afgelopen twee weken Het is momenteel erg spannend bij STEIM. We zijn geschrokken van de adviezen van de Amsterdamse Kunstraad en van de Raad voor Cultuur. Wij zijn zeer blij dat we bij uw fonds mogen aankloppen, maar protesteren tegelijkertijd tegen het advies van de Raad. Wij ervaren de huidige situatie als potentieel levensbedreigend voor STEIM en doen er alles aan om ons mooie werk voort te kunnen zetten. Daarom hebben we in de afgelopen twee weken ook ons netwerk geactiveerd en gevraagd om steunbetuigingen. Dat zijn er, na ruim een week, meer dan 850 geworden. We kunnen de stroom maar nauwelijks aan. Het is meer dan hartverwarmend. We wisten dat we vrienden hadden, maar wat we toegezonden kregen, overtreft zelfs onze stoutste verwachtingen. Wij nodigen u uit om kennis te nemen van deze reacties. Ze zijn online te bekijken ( http://www.steim.org/netwerk ), waar u ook een fotoboek vindt dat recente projecten van STEIM documenteert. Daarnaast sturen we u per email een compilatie van de reacties en sturen we per post een bundel waar ze allemaal instaan, samen met de papieren versie van het fotoboek. We hebben de minister een lange brief geschreven als reactie op het advies van de Raad, waarin we uitgebreid ingaan op de manier waarop STEIM in de loop der jaren is veranderd van een uitvinderslab naar een netwerkorganisatie waarin makers centraal staan. De brief is gelardeerd met vele citaten uit de steunbetuigingen op plekken waar zij de tekst illustreren. Veel van de inhoud van deze brief is ook relevant voor onze aanvraag bij uw fonds. Wij sturen u hierbij eveneens een kopie van deze brief. Wij verontschuldigen voor de hoeveelheid materiaal, maar hopen op uw begrip voor onze situatie. We sluiten dan ook af met een citaat dat aan vele auteurs wordt toegeschreven: "Sorry dat deze brief zo lang is geworden. We hadden geen tijd voor een korte." We hopen dat u nieuwsgierig bent geworden naar STEIM, en staan open voor elke vorm van dialoog. Met vriendelijke groeten, het bestuur van de stichting STEIM, Dirk Groeneveld Dick Rijken Martijn Verver Felix Visser
