AMSTEL Instituut
EuroSense Werkbladen 06 July 2011 om 11:51
Contents T.010.010 Temperatuur raden Onderzoek: Welke temperatuur hebben de spullen om je heen?
5 5
T.010.020 Hoogste temperatuur Hoe maak je warmte? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7 7
T.010.030 Zigzag Hoe goed heb jij de temperatuur onder controle? . . . . . . . . Kun jij achteraf nog zien hoe heet het was? . . . . . . . . . .
9 9 9
T.010.040 Vloeibaar kaarsvet Hoe heet wordt vloeibaar kaarsvet? . . . . . . . . . . . . . . .
11 11
T.010.050 Hete Chocolademelk Op welke manier koel je een te hete drank zo snel mogelijk af?
13 13
T.010.060 Kopje warme thee Op welk moment koelt je thee het hardste af? . . . . . . . . .
15 15
T.010.070 Isolatiewedstrijd Op welke manier kun je een warm broodje, een heet drankje etc. zo lang mogelijk warm houden? . . . . . . . . . . Hoe ziet de afkoeling in de grafiek eruit als je geen extra warmte toevoegt? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
17
18
T.010.080 Klein en groot Wat koelt sneller af klein of groot? . . . . . . . . . . . . . . .
19 19
T.010.090 Koud door verdampen Kan lauwwarm water koelen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . Koelen alle vloeistof even goed bij het verdampen? . . . . . .
21 21 22
1
17
2
Contents
L.010.010 Extreem Hoeveel licht kan de lichtsensor aan? . . . . . . . . . . . . . . Is er ook een ondergrens? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
25 25 25
L.010.020 De muurverf voor je kamer kiezen Kunnen verschillende kleuren even helder zijn? . . . . . . . .
27 27
L.010.030 Licht in de klas Heb je genoeg licht op je werkplek? . . . . . . . . . . . . . . Waar zijn de lichte en de donkere plekken in het klaslokaal? .
29 29 29
L.010.040 Bobbellijn Hoe zit een tijd-lichtsterkte-diagram in elkaar? . . . . . . . . . Hoe lees je een tijd-lichtsterkte-diagram? . . . . . . . . . . . Uitloop: Hoe handig ben je met de lichtsensor? . . . . . . . .
31 31 31 32
L.010.050 Schemering Hoe lang duurt de nacht? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hoe lang duurt een schemering? . . . . . . . . . . . . . . . .
35 35 36
L.020.020 Meer en meer licht Krijg je van twee lampjes de dubbele lichtsterkte? . . . . . . . Uitloop: Hoe zit het met drie of meer lampjes? . . . . . . . .
37 37 38
L.020.030 Energiespaarlamp Geeft een energiespaarlamp net zo veel licht als een gewone gloeilamp? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
41 41
L.030.010 Transparantie Welke materialen laten licht door? . . . . . . . . . . . . . . . Wat is het verschil tussen doorschijnend en transparant? . . .
43 43 44
L.030.020 Zonnebrillenwedstrijd Wie heeft de donkerste zonnebril? . . . . . . . . . . . . . . . Maakt het uit van welke kant er het licht door de bril schijnt? .
47 47 48
L.030.030 Geld scannen Hoe herken je verschillende biljetten op de computer? . . . . .
49 49
L.030.040 Alarm Hoe zit de alarminstallatie in elkaar? . . . . Hoe krijg het alarm betrouwbaar? . . . . . Hoe kun je dit soort alarm alsnog omzeilen? Hoe gevoelig is het alarm? . . . . . . . . .
. . . .
53 53 54 55 56
L.040.010 Heldere kleuren Welke kleur weerkaatst het meeste licht? . . . . . . . . . . . .
59 59
06 July 2011 om 11:51
EuroSense
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
Contents
3
L.040.020 Iets in de weg Kun je met één voorwerp én licht én schaduw maken? . . . . . Wie haalt het grootste verschil? . . . . . . . . . . . . . . . . .
61 61 62
L.040.030 Een verkenner bouwen Bedenk de slimste opstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . .
65 65
G.010.010 Te hard? Hoe beschrijf je geluid? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wat meet een geluidssensor? . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hoe hard is te hard? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
67 67 67 67
G.010.020 Mikoefening decibel Hoe goed beheers je je eigen stem? . . . . . . . . . . . . . . .
69 69
G.020.010 Geluid bundelen Wat hebben wij aan onze oorschelp? . . . . . . . . . . . . . . Wie maakt de beste geluidstrechter? . . . . . . . . . . . . . .
71 71 71
G.020.020 Geluiden dempen Wat is de goede afstand voor een keurige meting? . . . . . . . Wat dempt geluid het beste? . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wie maakt de beste geluiddempers? . . . . . . . . . . . . . .
75 75 75 77
G.030.010 Neuriën op maat Heb je je stem onder controle? . . . . . . . . . . . . . . . . .
79 79
G.030.020 Lawaai in de klas Kun je met een geluidsniveau-diagram het verloop van een les achterhalen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
81 81
G.040.010 Woorden herkennen Kun je verschillende woorden onderscheiden aan de hand van het geluidsniveau? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wie kan de meeste woorden onderscheiden? . . . . . . . . . .
83 83
G.040.020 In je handen klappen Hoe kun je de geluidssensor als een stopwatch gebruiken? . . Wie kan het snelste in zijn handen klappen? . . . . . . . . . .
85 85 85
G.050.010 Wie fluit het hardst? Wat is de goede afstand van de sensor? . . . . . . . . . . . . . Wie kan het hardst fluiten? . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
89 89 90
G.050.020 Met zijn tweeën twéé keer zo hard? Is twee keer hetzelfde geluid ook twee keer zo hard? . . . . .
91 91
EuroSense
83
06 July 2011 om 11:51
T.010.010 Temperatuur raden
5
T.010.010 Temperatuur raden Je hebt nodig: verschillende spullen uit het klaslokaal, je eigen lichaam, evt. een verwarming, de zijkant van een computer die warm wordt, enz.
Onderzoek: Welke temperatuur hebben de spullen om je heen? Sluit de externe temperatuursensor aan op de eSense • Wat is de kamertemperatuur? (temperatuur van de lucht om je heen) ________________ °C Nu ga je de temperatuur van verschillende dingen om je heen meten. Probeer altijd eerst de temperatuur te schatten voordat je haar gaat meten! • Vul de tabel in Waar meet je?
temperatuur vooraf geschat (◦ C)
temperatuur gemeten (◦ C)
• Welke temperatuur keert het vaakst terug bij de metingen?
• Wat is het warmste dat je hebt gemeten?
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
6
T.010.010 Temperatuur raden
• Waar kwam daarbij de warmte vandaan?
• Hoe kun je zien dat de sensor een tijdje nodig heeft om de juiste temperatuur aan te wijzen?
06 July 2011 om 11:51
EuroSense
T.010.020 Hoogste temperatuur
7
T.010.020 Hoogste temperatuur Je hebt nodig: de sensor - eventueel een stukje stof
Hoe maak je warmte? • Druk op de toets F9 om te starten. Je hebt nu twee minuten om de sensor zo warm mogelijk te maken. Maar - gebruik daarbij geen warme voorwerpen, verwarming, aanstekers enzovoort!!! • De hoogste temperatuur wint! Nog eens kan met de toets F9. Let op: De kabel van de sensor kan breken - dus niet te wild heen een weer slingeren!
Wat is je hoogste temperatuur die je meet?
______________ °C
Hoe heb je dit bereikt?
(Tip: Wat doe je als je koude vingers hebt?)
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
T.010.030 Zigzag
9
T.010.030 Zigzag Je hebt nodig: een bakje met warm water, een bakje met koud water, handdoek of tissue
Hoe goed heb jij de temperatuur onder controle? In het diagram staat langs de verticale as de temperatuur in °C. Wat doet het rode kruisje als de temperatuur omhoog gaat?
• Druk op de toets F9 om de meting langs de horizontale tijd-as te starten. • Probeer om zo goed mogelijk een soortgelijke grafiek als in de afbeelding na te bootsen (Tip: wrijven, tissue nat maken): Maak a) een hoge, smalle bobbel b) een lage, brede bobbel
Kun jij achteraf nog zien hoe heet het was? Lees in je eigen diagram af: Na hoeveel seconden was de sensor het warmst?
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
10
T.010.030 Zigzag Na ______________ s. Hoe warm was het toen bij de sensor?
Toen was de temperatuur ______________ °C. • Je hebt twee bakjes nodig: één met koud water, één met heet water. • Je klasgenoot drukt op de toets F9 om te starten. • Zonder dat jij het kunt zien wordt de sensor nu eerst in het ene bakje en dan in het andere bakje gestopt. • Pas nadat de sensor een paar keer heen en weer ging mag je kijken. • Lees nu in de grafiek af: Op welke tijdstippen werd de sensor in het koude bakje gezet?
Op welke tijdstippen werd de sensor in het warme bakje gezet?
06 July 2011 om 11:51
EuroSense
T.010.040 Vloeibaar kaarsvet
11
T.010.040 Vloeibaar kaarsvet Je hebt nodig: een waxinelichtje, een aansteker, evt. een boor om een gat te maken in het blik van het lichtje Als je een theelichtje aansteekt wordt het vaste kaarsvet warm en smelt. Het vloeibare kaarsvet wordt steeds heter totdat het verdampt. Het hete gasvormige kaarsvet stijgt op, verbrandt en geeft daarbij licht - de vlam!
Hoe heet wordt vloeibaar kaarsvet? • Bedenk waar je de gevoelige punt van de sensor het beste zou moeten plaatsen. • Hij mag niet te dicht bij de vlam want die is veel te heet! Let op: De sensor mag niet warmer dan 110 °C! Waar plaats je de punt van de temperatuursensor?
Als je kijkt hoe de temperatuur met de tijd verandert, krijg je een idee hoe hoog zij maximaal zal stijgen. • Start de meting met F9. (Je mag dit meerdere keren over doen - stoppen met ESC) Maak hier een schets van je beste grafiek
Conclusie: Welke temperatuur bereikt het vloeibare kaarsvet?
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
12
06 July 2011 om 11:51
T.010.040 Vloeibaar kaarsvet
EuroSense
T.010.050 Hete Chocolademelk
13
T.010.050 Hete Chocolademelk Je hebt nodig: een thermoskan met warm water, een beker, een lepel en een plastic bak.
Op welke manier koel je een te hete drank zo snel mogelijk af? Stel dat je een beker hete chocolademelk hebt die je heel snel wilt leegdrinken. Noem meerdere manieren hoe je die zo snel mogelijk af kan laten koelen:
a) ___________________________
b) ___________________________
c) ___________________________
d) ___________________________
Straks ga je meerdere experimenten doen om deze manieren te vergelijken. Chocolademelk bestaat vooral uit water. • Schenk uit een thermoskan met heet water voor ieder experiment dezelfde hoeveelheid water in een beker/glas. • Zet de beker in het krat zodat er geen ongelukken kunnen gebeuren. • Start de meting met F9. • Probeer telkens 120 seconden lang een andere manier van afkoelen Vul de eerste drie kolommen van de tabel in (wijze van afkoelen, begintemperatuur en eindtemperatuur): Bedenk zelf andere manieren van afkoelen.
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
14
T.010.050 Hete Chocolademelk
Wijze van afkoelen
Begintemperatuur (°C)
Eindtemperatuur na 120 Plaats seconden(°C)
Niets doen, gewoon laten afkoelen Lepel van metaal erin zetten, zonder roeren
Vul de laatste kolom van de tabel in: • Vul een “1” in bij de beste methode die voor de snelste afkoeling zorgt. Dan een “2” bij de tweede beste enz.
Wat is dus de snelste manier om je hete drank af te koelen?
Hoe zou dat komen?
06 July 2011 om 11:51
EuroSense
T.010.060 Kopje warme thee
15
T.010.060 Kopje warme thee Je hebt nodig: een thermoskan met warme thee of water, een beker Als je warme thee inschenkt en je hem laat staan koelt hij langzaam af. Maar verliest hij elke minuut evenveel graden? Of blijft hij soms eerst een tijdje even heet, en koelt hij vervolgens sneller af?
Op welk moment koelt je thee het hardste af? Maak een schets in dit diagram hoe je denkt dat de thee gaat afkoelen:
• Vul de beker met hete thee (of water). Zet de temperatuursensor in de thee. • Kijk naar het rode kruisje in de grafiek en lees de begintemperatuur van de thee af: Wat is de begintemperatuur van je thee?
______________°C
• Start nu de meting met F9.
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
16
T.010.060 Kopje warme thee Wat is het verschil tussen jouw voorspelling en de gemeten grafiek?
Waarom moet je de thee met rust laten als je aan het meten bent?
Conclusie: Op welk moment koelt je thee het hardste af?
06 July 2011 om 11:51
EuroSense
T.010.070 Isolatiewedstrijd
17
T.010.070 Isolatiewedstrijd Je hebt nodig: isolatiemateriaal, zoals kleren, piepschuim, schuimstof, verpakkingsmateriaal
Op welke manier kun je een warm broodje, een heet drankje etc. zo lang mogelijk warm houden? Voor een eerlijke wedstrijd start hier elke meting bij iedereen bij 50 °C precies. Vervolgens win je punten door de temperatuur gedurende 3 minuten zo hoog mogelijk te houden. • Spreek met zijn allen af wat je warm wilt houden, bijv. een kopje thee of desnoods het metaalstaafje van de sensor zelf. Wat neem jij?
Spreek met zijn allen af wat je tijdens de wedstrijd mag doen: (aanvinken) • • • •
2 Inpakken met isolatiemateriaal 2 Met je lichaam of handen warm houden 2 ______________________________________________________________ 2 ______________________________________________________________
• Klik op F9 om te beginnen en zorg ervoor dat de sensor eerst meer dan 50 °C meet. • Wacht op het geluidssignaal van de luidspreker van je computer • Laat de temperatuur weer dalen tot precies 50 °C Je hoort een tweede geluidssignaal bij 50 °C - De wedstrijd begint! Hoe warmer de sensor gedurende de volgende 3 minuten blijft - hoe meer punten je verdient! (Daarbij telt het oppervlak tussen de curve en de horizontale as)
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
18
T.010.070 Isolatiewedstrijd Welke temperatuur hebben jullie gehaald?
Op welke manier hebben jullie geisoleerd?
Hoe ziet de afkoeling in de grafiek eruit als je geen extra warmte toevoegt? • Doe de wedstrijd over maar zonder extra warmte tijdens de meting toe te voegen (bijv. met je handen) - dus alleen isoleren mag. Hoe zie je in de grafiek wanneer iemand vals heeft gespeeld? • Maak hieronder een schets hoe het normale afkoelen verloopt. • Laat in dezelfde schets zien hoe de meting eruit kan zien als er vals werd gespeeld - als er dus bijvoorbeeld iemand met zijn warme handen aan de sensor heeft gezeten.
06 July 2011 om 11:51
EuroSense
T.010.080 Klein en groot
19
T.010.080 Klein en groot Je hebt nodig: een grote kan en een klein kopje, heet water
Wat koelt sneller af klein of groot? Wat koelt sneller af, denk je? (aanvinken) • 2 De grote kan • 2 Het kleine kopje Laten we nu onderzoeken of dit ook klopt. • Vul een grote kan met heet water. • Start de meting met F9. De meting duurt 5 minuten - Daarna niet de grafiek wissen! Vul in: Begintemperatuur: ___________ °C
___________
°C
Eindtemperatuur:
• Vul nu een klein kopje met heet water. • Start de meting met F9. De meting duurt weer 5 minuten.
Vul in: Begintemperatuur: ___________ °C
___________
°C
Eindtemperatuur:
Wat koelde dus sneller af? • 2 De grote kan • 2 Het kleine kopje Extra: Als het water in de kan en in het kopje niet dezelfde begintemperatuur hebben - hoe kun je dan toch nauwkeurig vergelijken? Tips: EuroSense
06 July 2011 om 11:51
20
T.010.080 Klein en groot
Vergelijk de tijd die in beide gevallen nodig is om 5 graden af te koelen. Je hoeft niet in beide gevallen bij 0 seconden te beginnen om dit af te lezen.
06 July 2011 om 11:51
EuroSense
T.010.090 Koud door verdampen
21
T.010.090 Koud door verdampen Je hebt nodig: water, alcohol of parfum/after shave, eventueel andere vloeistoffen zoals (salade-)olie, azijn, afwasmiddel Waarom krijg je het koud als je op een warme zomerdag uit het warme water van een zwembad komt? Water dat opdroogt gaat als gas (waterdamp) de lucht in. Daarvoor is warmte nodig, en die haalt het water niet alleen van de zonnestralen maar ook van je lichaam!
Kan lauwwarm water koelen? • Maak je rechterhand (een beetje) nat en wacht eerst totdat het niet meer koud voelt. • Wapper met beide handen in de lucht Welke hand voelt nu kouder? Kleur het goede hokje in: 2 rechterhand (nat) 2 linkerhand (droog) • Nu ga je meten met de temperatuursensor. • Wacht daarbij steeds totdat de temperatuur een beetje stabiel lijkt (dus niet meer te hard stijgt of daalt).
Vul de temperatuur in: Droge sensor zonder dat je ermee wappert:
______________ °C
Droge sensor met wapperen:
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
22
T.010.090 Koud door verdampen ______________ °C
Sensor met een paar druppels water zonder wapperen:
______________ °C
Sensor met een paar druppels water met wapperen:
______________ °C
Welke manier zorgt er dus voor dat de sensor het koudst voelt?
• Wapper nog eens met je droge hand heen en weer. Op gegeven moment zal de lucht toch koud voelen, terwijl een droge sensor helemaal niets voelt. Welke vloeistof zit namelijk alsnog op je huid te verdampen?
Koelen alle vloeistof even goed bij het verdampen? • Doe een paar druppels water op je linkerhand en een paar druppels parfum (aftershave, alcohol etc.) op je rechterhand. • Wapper met beide handen in de lucht.
06 July 2011 om 11:51
EuroSense
T.010.090 Koud door verdampen
23
Welke hand voelt kouder? Kleur het goede hokje in: 2 linkerhand (water) 2 rechterhand (alcohol) • Meet nu met de temperatuursensor. • Vergelijk verschillende vloeistoffen: water, alcohol (en als je hebt: olie, azijn, afwasmiddel. . . ) Als je wappert komt meer droge lucht bij de vloeistof terecht - zo kan hij sneller verdampen. Welke vloeistof koelt het beste bij het verdampen?
Welke vloeistof droogt het snelste op?
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
L.010.010 Extreem
25
L.010.010 Extreem Je hebt nodig: verschillende lichtbronnen (inclusief raam, zaalverlichting)
Hoeveel licht kan de lichtsensor aan? Probeer om zo veel mogelijk licht op de sensor te laten schijnen. Wat is de hoogste lichtsterkte die jij haalt?
Wat heb je gedaan om het licht zo fel te krijgen?
Discussie: Veel kinderen zullen 1517 lux meten. Dat kan toch geen toeval zijn! Wat denk jij dat er aan de hand is? (aanvinken) • 2 De sensor overdrijft soms. Het was in werkelijkheid donkerder dan 1517 lux. • 2 1517 lux is de grootste waarde die de sensor kan tonen. Het licht schijnt in werkelijkheid meestal nog feller dan 1517 lux. • 2 De sensor loopt soms vast bij 1517 lux. Je weet dan niet of het in werkelijkheid donkerder of helderder is dan 1517 lux.
Is er ook een ondergrens? Probeer om zo min mogelijk licht op de sensor te laten schijnen. Wat is de laagste lichtsterkte die jij haalt?
Wat heb je gedaan om het zo donker te krijgen?
Discussie: Sommige kinderen zullen de 0 lux niet kunnen bereiken. Wat denk jij dat er dan aan de hand is? (aanvinken) • 2 Sommige sensoren kunnen geen kleinere waarde tonen dan bijvoorbeeld 5 lux. • 2 Er schijnt nog steeds licht op de sensor ook al denk je dat hij helemaal in het donker zit. • 2 De sensor gaat stuk als er te weinig licht op schijnt.
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
L.010.020 De muurverf voor je kamer kiezen
27
L.010.020 De muurverf voor je kamer kiezen Je hebt nodig: een computerbeeldscherm dat niet te sterk flikkert (uitproberen!)
Kunnen verschillende kleuren even helder zijn? Welke kleuren zijn hier (bijna) even fel? • Meet op het beeldscherm (maar geen krasjes maken!) • Let op dat je lichtsensor keurig op het kleurvakje zit!
vakje nr. lichtsterkte (lux) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
28
L.010.020 De muurverf voor je kamer kiezen Antwoord: (Bijna) even fel zijn: nr.
en nr.
met een lichtsterkte van
ongeveer
lux.
Als je in de klas met meerdere groepjes werkt: Is het antwoord voor alle beeldschermen hetzelfde?
Als het antwoord per groepje verschilt: Waarom zijn er verschillende antwoorden?
06 July 2011 om 11:51
EuroSense
L.010.030 Licht in de klas
29
L.010.030 Licht in de klas Je hebt nodig: een boek of een velletje wit papier om te meten, een stift om te tekenen
Heb je genoeg licht op je werkplek? Onderzoek met de lichtsensor hoeveel licht op je tafel in de klas schijnt.
Ik meet ________________________ lux (Om goed te kunnen lezen heb je minimaal 400 of 500 lux nodig!)
Hoe moet je de sensor vasthouden om te meten hoeveel licht normaal in je oog valt?
Waar zijn de lichte en de donkere plekken in het klaslokaal? Om verschillende meetwaarden te kunnen vergelijken, doe alle metingen op dezelfde manier: • Leg een boek of een velletje wit papier op de tafel neer. • Houd de sensor 20 cm boven het papier en richt de sensor recht naar beneden. • Zorg ervoor dat je tijdens het meten geen extra schaduw op het papier werpt. Teken een plattegrond van je klaslokaal en zet er de meetwaarden van verschillende plekken in:
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
L.010.040 Bobbellijn
31
L.010.040 Bobbellijn Je hebt nodig: ‘ ’een lichtbron die gelijkmatig licht geeft. Vaak kan het licht van een raam of lamp worden gebruikt. - Anders heb je een lichtbron nodig die gelijkmatig licht geeft (gelijkmatige weerschijn op een muur)!
Hoe zit een tijd-lichtsterkte-diagram in elkaar? • Start de meting met F9 • Zwaai de lichtsensor van donker naar licht • Let op dat lijn niet boven de 1500 lux komt! Maak een zigzag-lijn tussen mogelijke hoge en lage meetwaarden (Tip: klik met de rechtermuisknop in het diagram om een screenshot te kopiëren. Deze kun je vervolgens bijvoorbeeld in een Word-bestand plakken) • Start de meting opnieuw met F9
Maak een bobbellijn zoals op het plaatje • eerst een dunne, hoge bobbel • dan een dikkere, lagere bobbel
Hoe lees je een tijd-lichtsterkte-diagram? • Lees in je eigen diagram af: Na hoeveel seconden scheen het licht het felst op de sensor? Na _____________ s Hoe fel was het toen? EuroSense
06 July 2011 om 11:51
32
L.010.040 Bobbellijn Toen was de lichtsterkte ____________ lux
Uitloop: Hoe handig ben je met de lichtsensor? Probeer om ook de volgende grafieken na te bootsen
06 July 2011 om 11:51
EuroSense
L.010.040 Bobbellijn
33
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
L.010.050 Schemering
35
L.010.050 Schemering Je hebt nodig: een vaste plek naast het raam, niet te dicht bij een straatverlichting We laten de sensor 24 uur lang meten hoe het daglicht buiten verandert. • Zet de sensor bij het raam en zorg ervoor dat niemand bij de opstelling kan • Start de meting met F9 Hoe laat was het toen je de meting hebt gestart?
• Wacht tot de volgende dag.
Hoe lang duurt de nacht? • Bespreek met je groepje (of iemand anders) hoe je in het diagram kunt zien wanneer het nacht was.
Hoeveel uren na de start van de meting begon de nacht?
Hoe laat was het toen de nacht begon?
Hoeveel uren na de start van de meting begon de dag?
Hoe laat was het toen de dag begon? EuroSense
06 July 2011 om 11:51
36
L.010.050 Schemering
Hoe lang duurt een schemering? Tip: je kunt de grafiek inzoomen met een muisklik en slepen. Je kunt uitzoomen door op het loepsymbool boven de grafiek te klikken.
• Bespreek met je groepje (of iemand anders) hoe je in het diagram kunt zien wanneer de avondschemering was.
Hoe lang duurde de avondschemering?
• Bespreek met je groepje (of iemand anders) hoe je in het diagram kunt zien wanneer de ochtendschemering was.
Hoe lang duurde de ochtendschemering?
06 July 2011 om 11:51
EuroSense
L.020.020 Meer en meer licht
37
L.020.020 Meer en meer licht Je hebt nodig: meerdere lampjes of theelichtjes van dezelfde soort, potlood, meetlint of liniaal
Krijg je van twee lampjes de dubbele lichtsterkte? • Doe eerst een voorproefje met één lampje • Verander de afstand tussen sensor en het lampje Hoe verandert de lichtsterkte als je de afstand van de sensor groter maakt?
• Zoek twee plekken voor de lampjes zodat elk lampje apart dezelfde lichtsterkte geeft. Maak twee kruisjes in onderstaande schets waar de twee lampjes moeten komen:
Welke lichtsterkte meet je? lampje 1 alleen:
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
38
L.020.020 Meer en meer licht lampje 2 alleen:
beide lampjes samen:
Wat is je conclusie? Krijg je van twee lampjes de dubbele lichtsterkte?
Uitloop: Hoe zit het met drie of meer lampjes? Meetwaarden:
Conclusie:
06 July 2011 om 11:51
EuroSense
L.020.020 Meer en meer licht
39
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
L.020.030 Energiespaarlamp
41
L.020.030 Energiespaarlamp Je hebt nodig: een energiespaarlamp en een gewone gloeilamp in twee veilige fittingen, een meetlint of liniaal, evt. afscherming tegen licht van de omgeving
Geeft een energiespaarlamp net zo veel licht als een gewone gloeilamp? • Doe eerst een voorproefje met elke lamp apart • Verander telkens de afstand tussen sensor en lamp Verandert de lichtsterkte als je de afstand van de sensor verandert? Zo ja, hoe?
Als de lichtsterkte hier wel zichtbaar verandert - hoe moet je dan meten om de twee lampen eerlijk te kunnen vergelijken?
Onderzoek nu of de energiespaarlamp net zo veel licht oplevert als de gewone gloeilamp? Schrijf hier op welke waarden je voor de lichtsterkte meet:
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
42
L.020.030 Energiespaarlamp
Wat is je conclusie?
06 July 2011 om 11:51
EuroSense
L.030.010 Transparantie
43
L.030.010 Transparantie Je hebt nodig: een lamp, verschillende materialen zoals: glas, hout, karton, folie, stoffen, verschillende diktes papier
Welke materialen laten licht door? Waarom mag er niet te veel licht in de omgeving van je werkplek zijn (behalve van de lamp)?
Waarom is het belangrijk dat de sensor steeds dezelfde afstand van de lichtbron heeft?
• Plaats verschillende materialen tussen de lichtbron en de lichtsensor. • Lees telkens af hoeveel licht er door het materiaal op de sensor valt. Vul de tabel in:
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
44
L.030.010 Transparantie
materiaal lichtsterkte (lux) Plaats (1 = meest lichtdoorlatend)
Conclusie: Welk materiaal laat het meeste licht door?
Wat is het verschil tussen doorschijnend en transparant? Materialen die geen licht doorlaten noemen we ondoorzichtig. Noem ondoorzichtige materialen:
Materialen waar je doorheen kunt kijken en je ziet wat erachter zit noemen we transparant. Noem transparante materialen:
06 July 2011 om 11:51
EuroSense
L.030.010 Transparantie
45
Sommige materialen zijn niet transparant, maar ze laten wel licht door. Deze materialen noemen we doorschijnend. Noem doorschijnende materialen:
Hoe moet materiaal zijn voor een badkamerraam? (aanvinken) 2 ondoorzichtig
2 doorschijnend
2 transparant
Hoe moet materiaal zijn voor een zonnebril? 2 ondoorzichtig 2 doorschijnend 2 transparant
Hoe moet materiaal zijn voor een luik van een raam? 2 ondoorzichtig
2 doorschijnend
2 transparant
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
L.030.020 Zonnebrillenwedstrijd
47
L.030.020 Zonnebrillenwedstrijd Je hebt nodig: een lamp, verschillende zonnebrillen In de zomer kan de zon erg fel zijn. Een zonnebril helpt dan om je ogen te beschermen tegen dit felle licht. Wie in de klas heeft de donkerste zonnebril? Alle brillen moeten in dezelfde proefopstelling op een donkere plek worden getest. • Verzamel een aantal verschillende zonnebrillen. Probeer ze uit.
Wie heeft de donkerste zonnebril? Je gaat straks de zonnebrillen één voor één tussen de lamp en de lichtsensor houden. Waarom is het belangrijk is dat de sensor steeds op dezelfde plek ligt?
• Plaats de verschillende zonnebrillen voor de lichtsensor. • Lees telkens af hoeveel licht er op de sensor valt. Vul de tabel in: (Doe de eerste meting als test zonder bril) Eigenaar of nummer bril lichtsterkte (lux) Plaats (1 = meest donker) (testmeting zonder bril)
Conclusie: Welke zonnebril houdt het meeste licht tegen? EuroSense
06 July 2011 om 11:51
48
L.030.020 Zonnebrillenwedstrijd
Maakt het uit van welke kant er het licht door de bril schijnt? • Probeer dit mit verschillende brillen uit en geef het antwoord:
Extra: Een spiegelbril is een zonnebril die van buiten net een spiegel lijkt. Waarom komt er bij een spiegelbril van buiten minder licht doorheen dan wanneer het licht van binnen naar buiten schijnt?
06 July 2011 om 11:51
EuroSense
L.030.030 Geld scannen
49
L.030.030 Geld scannen Je hebt nodig: een lamp, wit papier, kleurpotloden, eventueel een schaar’ Een automaat voor treinkaartjes moet wel goed voelen of je er net een tientje of een briefje van 20 hebt ingevoerd. Met de lichtsensor kun je in principe op de computer zien welk biljet er ligt. Want biljetten met verschillende kleuren zullen meer of minder licht doorlaten.
Hoe herken je verschillende biljetten op de computer? • Gebruik papier en kleurpotloden om drie verschillende speelgeldbriefjes te maken. • Kleur de briefjes zo in dat ze meer of minder licht doorlaten. De computer moet straks bij elk briefje een andere lichtsterkte tonen! • Bedenk een betrouwbare opstelling met de lamp en de sensor: Hoe moet je het briefje houden zodat de sensor alleen het licht ziet dat door het briefje schijnt?
• Schakel de lamp aan en houd een briefje meerdere keren op een goede plek voor de sensor.
Hoe zorg je ervoor dat de meetwaarden bij hetzelfde briefje niet te sterk schommelen?
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
50
L.030.030 Geld scannen
• Pas de kleuren van elk briefje zo aan dat ze sterke verschillen tonen. • Doe de meting bij elk briefje 5 keer - maar niet twee keer hetzelfde briefje achter elkaar meten! Vul de tabel in lichtsterkte (lux) briefje 1 briefje 2 briefje 3 meting 1 meting 2 meting 3 meting 4 meting 5
Je hebt voor een bepaald briefje een grootste en een kleinste waarde. Als je later een waarde daartussen meet zal een computerprogramma kunnen herkennen dat het om juist dit briefje gaat. Welk bereik hoort bij elk briefje? bijvoorbeeld: 250 lux t/m 350 lux bij jouw briefje van 20 briefje lichtsterktebereik (lux) t/m t/m t/m
Let op: het bereik van één briefje mag die van de anderen niet overlappen! Als je van een bepaalde waarde niet kunt zeggen bij welk briefje hij hoort dan kun je • de kleuren aanpassen zo dat het verschil duidelijker wordt • de goede plek van sensor, lamp en het briefje nauwkeuriger vastleggen Als het de eerste keer niet is gelukt kun je hier de meting nog eens over doen: Vul de tabel in
06 July 2011 om 11:51
EuroSense
L.030.030 Geld scannen
51
lichtsterkte (lux) briefje 1 briefje 2 briefje 3 meting 1 meting 2 meting 3 meting 4 meting 5
Welk bereik hoort bij elk briefje? briefje lichtsterktebereik (lux) t/m t/m t/m
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
L.030.040 Alarm
53
L.030.040 Alarm Je hebt nodig: een lamp (zaklantaarn), evt. een stapel boeken, bouwstenen, plakband voor de opbouw, een werkplek niet te dicht bij het raam
Hoe zit de alarminstallatie in elkaar? In deze proef ga je een eenvoudig inbraakalarm maken. Benoem de onderdelen in deze schets:
a)
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯
b)
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯
c)
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯
d)
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯
• Bouw de alarminstallatie op zoals in de schets. • Zorg dat er niet te veel licht in je omgeving is (zoals een raam of de zaalverlichting). • Activeer het alarm met de toets F9 (Deactiveren met ESC) • Houd je hand in de lichtstraal voor een test. Waar is de schaduw van je hand als het alarm afgaat?
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
54
L.030.040 Alarm
Waarom gaat het alarm niet af als er te veel licht uit de omgeving op de sensor valt?
Hoe krijg het alarm betrouwbaar? • Leg een schat zoals een munt of een snoepje tussen lamp en sensor. • Activeer het alarm met de toets F9 • Zorg ervoor - dat het alarm afgaat wanneer je er met je hand aan de schat komt - dat het alarm weer uitgaat wanneer je je hand terugtrekt Wat is de beste de afstand tussen sensor en zaklamp?
Waar moet je de schat neerleggen, zo dat het alarm hem in de gaten heeft?
Vond je iets bijzonder moeilijk bij de opbouw? (Wat dan?) 06 July 2011 om 11:51
EuroSense
L.030.040 Alarm
55
Hoe kun je dit soort alarm alsnog omzeilen? Stel dat de installatie goed werkt en ergens professioneel geïnstalleerd is. Hoe kun jij als slimme inbreker het alarm alsnog omzeilen? Natuurlijk zonder sporen achter te laten! • Probeer de volgende trucs zelf uit en schrijf op hoe het precies moet werken Truc a: met een blad papier waarop je je schaduw kunt zien. Hoe werkt dat?
Truc b: met een extra zaklamp. Hoe werkt dat?
Truc c: met een spiegel. Hoe werkt dat?
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
56
L.030.040 Alarm
Hoe gevoelig is het alarm? Wanneer gaat de rode balk aan de rechterkant omhoog?
Wat geeft het getal met lx rechtsonder aan?
Bij welk geluidsniveau gaat het alarm af?
06 July 2011 om 11:51
EuroSense
L.030.040 Alarm
57
Wat heb je geprobeerd om erachter te komen wanneer het alarm afgaat?
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
L.040.010 Heldere kleuren
59
L.040.010 Heldere kleuren Je hebt nodig: wit papier - vlakke, eenkleurige, niet glanzende materialen zoals gekleurd karton of stof - eventueel een felle lamp. Het zwaailicht van een brandweerauto is een lichtbron, want die zie je ook in het pikkedonker. De rode kleur van een brandweerauto zie je echter alleen als er andere lichtbronnen zijn, zoals de zon of de straatverlichting. Het zonlicht schijnt eerst op het brandweerauto. Dan weerkaatst de rode verf een deel van dit licht naar je oog toe. Als je zelf in de schemering veilig de straat oversteekt hoef je niet per se een brandweerrode trui aan te trekken. Maar je wilt wel mogelijk veel licht weerkaatsen zo dat de mensen in de auto’s je goed kunnen zien!
Welke kleur weerkaatst het meeste licht? Straks ga je met de lichtsensor onderzoeken: welke kleur moet een voorwerp hebben om zo veel mogelijk licht te weerkaatsen. • Leg een velletje wit papier op de tafel. • Richt de sensor zo op het papier dat hij zo veel mogelijk van het wit ziet. • Verander de afstand van sensor en papier en houd telkens de waarde van lichtsterkte in de gaten. Wordt de lichtsterkte kleiner als je de afstand van het velletje vergroot?
Als de lichtsterkte minder wordt: • Zorg ervoor dat je vervolgens steeds precies op dezelfde afstand meet! Als de lichtsterkte niet verandert of zelfs groter wordt: • Zorg ervoor dat er zo weinig mogelijk licht van de lamp of van het raam rechtstreeks in de sensor schijnt! • Meet nu één voor één alle kleuren die je hebt.
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
60
L.040.010 Heldere kleuren Schrijf je meetwaarden in de tweede kolom van de tabel:
materiaal lichtsterkte (lux) Plaats (1 = felst)
• Geef elk materiaal een plaats in een volgorde 1 voor het felste weerkaatsen, 2 voor iets minder fel en zo voort. Vul de derde kolom van de bovenstaande tabel in. Conclusie: Bij welke kleur wordt het meeste licht weerkaatst?
Welke kleuren zijn geschikt voor een jas als je in de schemering de straat moet oversteken?
06 July 2011 om 11:51
EuroSense
L.040.020 Iets in de weg
61
L.040.020 Iets in de weg Je hebt nodig: een lamp, een licht gekleurd voorwerp Binnenhuisarchitecten en decorontwerpers moeten er goed over nadenken waar in een kantoorgebouw of op een toneel licht en schaduw komt. Waar komt het daglicht vandaan en waar moeten lampen? Je wilt het helder, maar het licht mag je niet verblinden. Een wand of een gordijn kan zowel licht wegnemen als ook weerkaatsen.
Kun je met één voorwerp én licht én schaduw maken? • Laat je lamp schuin op de lichtsensor schijnen (zie afbeelding)
Let op dat de lichtsensor overstuur raakt door te veel licht (bij 1517 lux). Welke lichtsterkte meet je nu?
• Kies een willekeurig voorwerp - zoals een boek - en zet het zo voor de sensor dat de lichtsterkte daalt (Misschien zie je ook een schaduw op de sensor) Welke lagere lichtsterkte meet je nu?
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
62
L.040.020 Iets in de weg
• Kies een licht gekleurd voorwerp - zoals een velletje papier - en zet het zo voor de sensor dat de lichtsterkte stijgt (Het voorwerp weerkaatst dan licht in richting van de sensor) Welke hogere lichtsterkte meet je nu?
Wie haalt het grootste verschil? Nu moet je met één voorwerp én een hogere én een lagere lichtsterkte halen. Lamp en sensor moeten bij beide metingen op dezelfde plek blijven. • Zoek de beste (vaste) plek voor lamp en sensor • Kies het meest geschikte voorwerp • Vind een plek waar dit voorwerp een mogelijk donkere schaduw werpt op de sensor. • Vind een plek waar dit voorwerp zo veel mogelijk licht weerkaatst naar de sensor toe. • Doe nu twee metingen - en houd de lamp en de sensor op hun vaste plek. Wat is de hoogste lichtsterkte die je met je voorwerp haalt?
Wat is de laagste lichtsterkte die je met je voorwerp haalt?
Wat is het verschil? (Trek de lage waarde van de hoge waarde af)
Als je dit proefje met meerdere groepjes doet: 06 July 2011 om 11:51
EuroSense
L.040.020 Iets in de weg
63
De groep met het grootste verschil heeft gewonnen! Wat heeft de beste groep voor tips om hier een groot verschil te halen?
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
L.040.030 Een verkenner bouwen
65
L.040.030 Een verkenner bouwen Je hebt nodig: een lamp, verschillende voorwerpen in diverse kleuren, plakband De marsverkenner ? Spirit ? doet onderzoek met sensoren en stuurt de meetwaarden terug naar de aarde. Hier kun je zelf een verkenner bouwen met de lichtsensor en een lamp. Met je opstelling moet je verschillende voorwerpen alleen aan de lichtsterkte kunnen herkennen! Hoe meer verschillende spullen je uit elkaar kunt houden hoe beter!
Bedenk de slimste opstelling - Hoe plaats je de sensor dat hij alleen het weerkaatste licht opvangt? - Hoe zorg je ervoor dat alles op zijn plek blijft? (plakband) - Waar precies moet je de voorwerpen plaatsen? Jouw taak is dus om de opstelling zo betrouwbaar mogelijk te maken. Echter zal je bijna nooit twee keer exact dezelfde lichtsterkte meten, Maak een tabel met voorwerpen en bijbehorende lichtsterkten. Let op: na elke wijziging aan je opstelling moet je alle voorwerpen opnieuw meten! Dan streep je de oude meting door. Doe alsnog meerdere metingen per voorwerp. Vul de tabel in: (Coens trui is maar een voorbeeld) voorwerp Coens trui
lichtsterkte ongeveer (lux) mogelijk bereik (lux) ongeveer 390 420
EuroSense
380 t/m 450
06 July 2011 om 11:51
66
L.040.030 Een verkenner bouwen
Als de waarden voor verschillende voorwerpen te dicht bij elkaar zitten moet je wel spullen van je lijst schrappen. Hoeveel verschillende voorwerpen kun jij betrouwbaar uit elkaar houden?
06 July 2011 om 11:51
EuroSense
G.010.010 Te hard?
67
G.010.010 Te hard? Je hebt nodig: een aanhoudende geluidsbron die je harder en zachter kunt zetten (bijvoorbeeld een blokfluit, radio, menselijke stem)’
Hoe beschrijf je geluid? • Doe een paar seconden lang je ogen dicht en luister welke geluiden je kunt horen. Welke geluiden hoor je?
• Denk aan alle mogelijke soorten geluiden, zoals muziek, geschreeuw, geluid van apparaten. Met welke bijvoeglijke naamwoorden (zoals laag, plezierig, hard) kun je verschillende geluiden beschrijven?
Wat meet een geluidssensor? • Maak verschillende geluiden en kijk naar het beeldscherm. Wanneer gaan de rode balk en het getal omhoog?
Hoe hard is te hard? Soms vindt je het leuk om je muziek hard aan te zetten. Soms erger je je ook aan het lawaai van anderen. Een geluidssensor maakte het mogelijk om afspraken te maken. • Houd de geluidssensor naast je oor EuroSense
06 July 2011 om 11:51
68
G.010.010 Te hard?
• Laat een andere persoon een aanhoudend geluid maken, bijvoorbeeld door op een blokfluit te spelen of door “aaaaah” te zeggen. • Het geluid moet soms harder soms zachter zijn. Vul het tabel in: poging nr.
geluidsniveau ongeveer (decibel)
1 2 3 4 5
Stel dat je nu je lievelingsboek zou lezen. Hoe hard mag het geluid nu zijn om je niet te storen. • Laat de andere persoon nog eens harde en zachte geluiden maken. Vul het tabel in: poging nr.
geluidsniveau ongeveer (decibel) te hard? (ja/nee)
1 2 3 4 5
06 July 2011 om 11:51
EuroSense
G.010.020 Mikoefening decibel
69
G.010.020 Mikoefening decibel Je hebt nodig: je eigen stem
Hoe goed beheers je je eigen stem? In dit spelletje zeggen meerdere personen om de beurt het woord “pap”. Dit geeft in het diagram een steile bobbel. De hoogste punt van deze bobbel ga je als waarde aflezen: Zo hard heb je gepraat. Je moet zo dicht mogelijk bij een bepaalde waarde komen! Het spel: • Vul de namen van de spelers in de eerste regel in. • Vul de andere regels in terwijl je speelt: - bij elke speler het geluidsniveau in decibel - en in de laatste kolom wie er het dichtste bij de waarde in de eerste kolom was. • Start de meting met F9 (over). • In de laatste regel vul je in hoeveel ronden elke speler gewonnen heeft.
doel
speler 1:
2:
3:
winnaar ronde
105 100 95 90 85 80 75 punten:
Wie heeft gewonnen?
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
70
06 July 2011 om 11:51
G.010.020 Mikoefening decibel
EuroSense
G.020.010 Geluid bundelen
71
G.020.010 Geluid bundelen Je hebt nodig: een constante geluidsbron zoals een wekker, materiaal om een oorschelp na te bootsen: bijvoorbeeld papier, karton of aluminiumfolie, vlakke voorwerpen zoals platen of boeken, of desnoods gewoon je handen, verder meetlint of liniaal Geluid loopt door de lucht zoals golven over het water. Hoe hoger de golven des te harder het geluid. In een smalle inham worden watergolven weerkaatst en kunnen hoog oplopen. Net zo helpt je oorschelp mogelijk veel geluidsgolven naar je trommelvlies te kaatsen.
Wat hebben wij aan onze oorschelp? • Luister naar een geluid dat uit een bepaalde richting komt, bijvoorbeeld een wekker. Of een persoon die voor je zit te praten, te fluiten of te neuriën. • Houd eerst één hand achter je oor. • Houd dan dan beide handen achter je oren. • Houd je handen vlak en ook krom Op welke manier hoor je het beste?
Wie maakt de beste geluidstrechter? • Zoek een vaste plek voor je geluidsbron en voor de sensor. Wat is je geluidsbron?
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
72
G.020.010 Geluid bundelen Hoe groot is de afstand tussen geluidsbron en sensor?
• Meet het geluidsniveau. Hoe hard is het geluid zonder geluidstrechter?
• Bouw een geluidstrechter om de sensor die mogelijk veel geluid naar de sensor kaatst. Hoe maak je de geluidstrechter?
• Meet het geluidsniveau op precies dezelfde afstand als de eerste keer! Hoe hard is het geluid met geluidstrechter?
Hoeveel decibel is het verschil tussen met en zonder geluidstrechter?
06 July 2011 om 11:51
EuroSense
G.020.010 Geluid bundelen
73
Wat kun je allemaal doen om het verschil zo groot mogelijk te maken?
• Doe een wedstrijd met andere groepjes om de beste geluidstrechter. Waarom hebben de winnaars van die wedstrijd volgens jou gewonnen?
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
G.020.020 Geluiden dempen
75
G.020.020 Geluiden dempen Je hebt nodig: een constante geluidsbron die je kunt inpakken, zoals een wekker, verschillende materialen om geluid te dempen, zoals watten, verschillende soorten stof, eierdozen, kranten, maar ook: zandzakjes, metaalplaten (of bijvoorbeeld een pan) - of wat je zelf meer kunt bedenken, een meetlint of liniaal Dubbel glas, oordopjes, of een zware deur beschermen je voor lawaai. Met welke materialen lukt het jou om geluid te dempen?
Wat is de goede afstand voor een keurige meting? • Laat de wekker afgaan en druk F9 om 10 seconden lang te meten. • Zet de sensor eerst zo dicht bij de wekker dat hij tussen de 100 decibel en de 110 decibel meet. Waarom mag de wekker hier niet harder dan 110 decibel?
Welke afstand tussen sensor en wekker is goed?
Wat dempt geluid het beste? Om het geluid te dempen (verzwakken) kun je de wekker in verschillende materialen inpakken Hoe zachter het geluid daarna - hoe beter! Wat wil jij straks allemaal uitproberen om te zien wat het beste werkt?
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
76
G.020.020 Geluiden dempen
• Schrijf al je materialen die je wilt testen in de linkerkolom van de tabel maar dan op de volgende manier: - In de eerste regel het materiaal waarvan je denkt dat het het geluid het beste dempt - Dan het op één na beste in de tweede regel en zo voort. . . Vul eerst alleen de eerste kolom van de onderstaande tabel in. materiaal geluidsniveau (decibel) plaats (1 = minste geluid)
• Pak nu de wekker telkens met een ander materiaal in. • Zet hem voor de meting steeds op dezelfde plek terug. Vul je meetwaarden in de tweede kolom van bovenstaande tabel in. • Bepaal de volgorde van de meetwaarden. Geef beste geluiddemper plaats “1”, de op één na beste “2” enzovoort. Vul de plaats in de derde kolom van bovenstaande tabel in. Heb je je ergens vergist bij je voorspelling voor de eerste kolom? Zo ja, bij welk materiaal?
06 July 2011 om 11:51
EuroSense
G.020.020 Geluiden dempen
77
Wie maakt de beste geluiddempers? Laten we nu een wedstrijd doen wie de beste manier heeft om geluid te dempen! • Je mag je proefopstelling nog eens veranderen. • Houd bij alle metingen dezelfde afstand tussen sensor en wekker! Hoe hard is het geluid bij jou zonder geluiddemper?
Hoeveel decibel is bij jou het verschil tussen met en zonder geluiddemper?
Wat kun je allemaal doen om het verschil zo groot mogelijk te maken?
• Doe een wedstrijd met andere groepjes om de beste geluiddemper. Waarom hebben de winnaars van die wedstrijd volgens jou gewonnen?
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
78
06 July 2011 om 11:51
G.020.020 Geluiden dempen
EuroSense
G.030.010 Neuriën op maat
79
G.030.010 Neuriën op maat Je hebt nodig: je eigen stem Deze oefening geeft je een gevoel voor het meten met de geluidssensor en diagrammen.
Heb je je stem onder controle? • Klik op de toets F9 om 10 seconden lang te meten. • Probeer door neuriën een mogelijk strakke lijn te vormen die hoog begint en geleidelijk omlaag gaat. En beetje zo:
• Probeer dit eerst door harder en zachter te neuriën. Wat is een andere manier om de lijn geleidelijk omlaag te krijgen ?
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
G.030.020 Lawaai in de klas
81
G.030.020 Lawaai in de klas Je hebt nodig: een computerwerkplek in een klaslokaal waar tijdens de les niemand te dicht bij komt (ca. 2–3 meter afstand), evt. een beamer
Kun je met een geluidsniveau-diagram het verloop van een les achterhalen? • Zet de EuroSense op een plek neer waar tijdens de les niemand dichter bij komt dan 2 à 3 meter. • Druk F9 om een meting gedurende 45 minuten te starten. • Laat de les zijn gang gaan. Als je een printer hebt: • Klik met de rechtermuisknop op het diagram en kies “Venster afdrukken” Vul de tabel in Kijk naar de hoge pieken (bobbels) in het diagram. Weet je nog wat er toen in de klas gebeurde? Geef in het diagram een nummer aan de belangrijkste pieken en schrijf in de tabel wat er toen gebeurde. Kijk naar de dalen in het diagram. Weet je nog wat er toen gebeurde? Schrijf in het diagram nummers bij de dalen en schrijf in de tabel wat er toen gebeurde. nummer minuten geluidsniveau ongeveer (decibel) gebeurtenis of tijdbesteding 1 2 3 4 5 6 7 8
Op welke momenten was er te veel lawaai?
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
82
G.030.020 Lawaai in de klas
Waarom mocht tijdens de meting niemand in de buurt van de sensor komen?
06 July 2011 om 11:51
EuroSense
G.040.010 Woorden herkennen
83
G.040.010 Woorden herkennen Je hebt nodig: je eigen stem Sommige robots kunnen op de menselijke stem reageren. De hersens van een robot is een computer, zijn oren zijn geluidssensoren. Daarmee kan hij onder andere het geluidsniveau meten terwijl jij verschillende lettergrepen uitspreekt.
Kun je verschillende woorden onderscheiden aan de hand van het geluidsniveau? Hier gaat het vooral om de vorm van de lijn in het diagram en niet om de meetwaarden in decibel. • Start de meting met F9 • Zeg eerst “mama”, zeg dan “papa” • Herhaal dit totdat je het verschil duidelijk kunt zien! Hoeveel spitsen zijn er bij “papa”?
Waarom is er bij “mama” vaak maar één brede spits? Tip: Zeg eens “mmh” alsof je iets lekker vindt!
Wie kan de meeste woorden onderscheiden? Vindt zoveel mogelijk woorden die je in de grafiek duidelijk kunt onderscheiden. EuroSense
06 July 2011 om 11:51
84
G.040.010 Woorden herkennen Maak een lijst van je woorden:
Hoeveel van je worden tonen écht een verschillend patroon in het geluidsniveau-diagram?
06 July 2011 om 11:51
EuroSense
G.040.020 In je handen klappen
85
G.040.020 In je handen klappen Je hebt nodig: Minimaal twee personen, die in hun handen kunnen klappen of soortgelijke geluiden kunnen maken.
Hoe kun je de geluidssensor als een stopwatch gebruiken? • Druk op de toets F9 en klap twee keer in je handen Na hoeveel seconden kwam de eerste klap?
Na hoeveel seconden kwam de tweede klap?
Hoeveel tijd zat er tussen de eerste en de tweede klap?
Wie kan het snelste in zijn handen klappen? • Start de meting met F9 • Klap eerst langzaam in je handen en dan sneller Hoe kun je in het diagram zien waar je sneller hebt geklapt?
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
86
G.040.020 In je handen klappen
Doe een wedstrijd met meerdere personen: • Start de meting telkens op nieuw met F9 • Laat elke keer een andere persoon klappen. • Iedereen mag in zijn eigen grafiek een stukje van drie seconden kiezen om daarin de klappen te tellen. Voorbeeld: Tom telt tussen 5s en 8s (op de tijdas) 14 klappen. Vul voor elke persoon een regel in de tabel in.
naam van tot aantal klappen plaats Tom
5s
8s
14
Als meerdere personen hetzelfde aantal klappen hebben, doe de metingen over: Kies dan in plaats van drie seconden een langere tijdsduur - wel iedereen even lang! Wie is de winnaar?
(Als je al met komma kunt rekenen:) Hoe veel keer per seconde klapt iedereen gemiddeld? Gemiddeld betekend dat er niet in elke seconde evenveel klappen moeten zijn. Voorbeeld: Tom klapt gemiddeld 4,7 keer per seconde, want 14 : 3 = 4,6666666. . . ) Als wetenschappers kun je ook zeggen: Tom klapt met een frequentie van 4,7 Hz (“Hertz”) 06 July 2011 om 11:51
EuroSense
G.040.020 In je handen klappen
87
naam frequentie plaats Tom
4,7 Hz
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
G.050.010 Wie fluit het hardst?
89
G.050.010 Wie fluit het hardst? Je hebt nodig: minimaal twee personen die zonder vingers kunnen fluiten (desnoods ook neuriën), meetlint of liniaal
Wat is de goede afstand van de sensor? • Leg de sensor op de tafel neer. • Druk op de toets F9 om telkens 6 seconden lang te meten. Hoe hard is het geluid om je heen als je niets doet? (Maak de zin af)
Het om
geluidsniveau decibel.
schommelt
• Fluit meerdere keren zo hard mogelijk - maar dan op verschillende afstanden van de sensor (Als je niet kunt fluiten mag je neuriën.) Op welke afstand van de sensor krijg je een geluidsniveau tussen de 90 decibel en 100 decibel? (gemeten tussen mond en sensor)
• Bedenk een opstelling zodat meerdere personen één voor één fluiten vanuit precies dezelfde afstand van de sensor. Voorbeeld: Leun je kin op de tafel of op de leuning van een stoel. • Laat iedereen zo hard mogelijk fluiten vanuit deze positie. Hoe ver moet je van de sensor verwijderd zijn zodat niemand harder fluit dan 110 decibel?
EuroSense
06 July 2011 om 11:51
90
G.050.010 Wie fluit het hardst?
• Vervolgens moet iedereen vanuit deze positie gaan fluiten!
Wie kan het hardst fluiten? • Doe nu een wedstrijd. Vul een regel per deelnemer in: name max. geluidsniveau (decibel) plaats (1 = hardst)
Wie is de winnaar in je groepje?
Stel dat er meerdere groepjes waren die allemaal hun eigen opstelling met een sensor hebben gemaakt. Peter, de winnaar van het ene groepje, heeft 105 decibel gemeten. Paula, de winnares uit een ander groepje, heeft 100 decibel gemeten. Hoe is het mogelijk dat Paula toen alsnog harder heeft gefloten dan Peter? (Tip: Denk aan het meetlint/liniaal.)
06 July 2011 om 11:51
EuroSense
G.050.020 Met zijn tweeën twéé keer zo hard?
91
G.050.020 Met zijn tweeën twéé keer zo hard? Je hebt nodig: twee mensen die kunnen fluiten of neuriën, of anders twee constante geluidsbronnen van dezelfde soort (bij voorbeeld wekkers)
Is twee keer hetzelfde geluid ook twee keer zo hard? • Start de meting vervolgens telkens met F9 om 6 seconden te meten. • Fluit met een persoon om de beurt. (je kunt ook allebei neuriën, of twee wekkers gebruiken) • Oefen zo vaak dat de sensor elke keer omtrent hetzelfde geluidsniveau toont. • Als je dit lukt, fluit even hard als net, maar dan samen. Hoe hard fluit één persoon alleen?
Hoe hard fluiten twee personen samen?
Is het geluidsniveau bij twee personen twee keer zo hoog?
Achtergrond: Als het goed is heb je gemeten, dat je met zijn tweeën maar ongeveer 3 decibel harder fluit dan in je eentje. Vier mensen zouden nog eens 3 EuroSense
06 July 2011 om 11:51
92
G.050.020 Met zijn tweeën twéé keer zo hard?
decibel harder fluiten, en acht mensen nog eens 3 decibel enzovoort. En ook je oren horen het maar steeds een klein beetje harder. Dat is handig: Stel het was anders en je hoorde eerst één spijker op de grond vallen - en vervolgens een pakket met 1000 spijkers duizend keer zo hard. . . Au! En als je in je woning een vervelend geluid van de buren hoort van 60 decibel, dan kun je de radio maar iets harder zetten, bij voorbeeld op 78 decibel. Want met die 18 decibel verschil maakt de radio al 64 keer zoveel geluid als de buren, en je hoort ze helemaal niet meer - en de radio staat alsnog niet te hard!
06 July 2011 om 11:51
EuroSense
