ambacht
9
De spiritualiën van Lubberhuizen & Raaff
Kwaliteit uit ambacht QM1001.indb 9
12-02-2010 09:22:22
10
Midden in de Betuwe ligt het dorpje Varik, verscholen aan de Waaldijk. Hier vinden we een opvallend bedrijfje: een ambachtelijke stokerij van ‘eau de vie’. Eenmaal binnen lijkt de industriële revolutie aan dit bedrijf voorbij te zijn gegaan. Geen fabrieksmatige processen, maar ambachtelijk handwerk en oog voor detail leiden hier tot destillaten van internationale allure. Tekst: Sjoerd van der Plas Foto’s: Maarten Klijn
“We hebben altijd al een hevige interesse in het stoken
Dat is uiteindelijk in orde gekomen en we kregen de
van alcohol gehad”, vertelt Henk Raaff. Hij is gepensio-
gevraagde vergunning. Die hadden we nodig om een
neerd journalist en schrijver/fotograaf en samen met zijn
ketel te kunnen kopen. Toen die werd afgeleverd en we
zakenpartner Bas Lubberhuizen – uitgever - runt hij de
alles hadden geïnstalleerd, kon ons feitelijke leerproces
ministokerij Lubberhuizen & Raaff. Deze is gevestigd in
beginnen.”
het aloude brandweerhuisje aan de oevers van de Waal in het schilderachtige dorpje Varik. Een plek waar rust en
Praktijk
ruimte geen loze kreten zijn en waar ambachtelijk werk geen anachronisme lijkt. De stokerij blijkt bescheiden
“Het eerste jaar hebben we eigenlijk niets anders gedaan
van omvang, maar de kwaliteit van de producten die deze
dan enigszins zenuwachtig aan alle knoppen draaien om
ruimte verlaten, heeft inmiddels voor een grote schare
te zien wat er gebeurde”, herinnert Lubberhuizen zich.
liefhebbers gezorgd.
‘Natuurlijk, theoretische bagage is onontbeerlijk, maar dit vak leer je toch voornamelijk in de praktijk. Dat hele
Verslavend
proces heeft een vol jaar geduurd. Het tweede jaar begonnen we voorzichtig productie te maken. Maar dan
QM1001.indb 10
“Die interesse voor dat mooie, natuurlijke product wilden
heb je nog geen omzet, omdat alles nog maanden moet
we in de praktijk brengen. Maar hoe vind je de benodigde
rijpen op flessen of vaten. De boel kwam dus pas echt op
informatie. Het enige vaktijdschrift bleek in het Duits te
gang in het derde jaar.”
zijn. Min of meer bij toeval ontdekten we dat er cursus-
Lubberhuizen & Raaff is nu in het vijfde jaar van zijn
sen werden gegeven voor professionele stokers en daar
bestaan en heeft ondertussen aardig aan de weg
hebben we ons toen voor opgegeven. We waren de enige
getimmerd. De enige ambachtelijke eau de vie stokerij
buitenlanders en de term ‘professionele stoker’ bleek ook
van Nederland heeft in de tussenliggende periode bepaald
relatief; de meeste daarvan waren boeren die hun eigen
niet over gebrek aan publiciteit te klagen gehad.
fruit opstookten. Die cursus heeft de laatste twijfels
“Dat hebben we natuurlijk ook te danken aan ons
weggenomen; we besloten stante pede een ketel aan te
uitgebreide netwerk van journalisten en schrijvers”,
schaffen en stokers te worden. Alcohol blijkt in dat
erkent Lubberhuizen.
opzicht erg verslavend te werken.”
“Bovendien spreekt het product dat wij maken veel
Het aanschaffen van een ketel was relatief eenvoudig;
mensen in dat vak erg aan. Journalisten brengen liever
de aansluitende discussies met de Dienst Accijnzen
een bezoek aan onze stokerij dan aan een knopenfabriek,
waren van een andere orde. “Dat bleek allemaal erg
hebben we wel gemerkt. Die gezamenlijke belangstelling
ingewikkeld, omdat tot dan toe niemand in Nederland
heeft geleid tot een stroom aan berichten en artikelen in
zijn eigen alcohol produceerde. Iedereen koopt zijn
de diverse media en dat heeft ons aardig op weg
alcohol van Nedalco en dat is dus allemaal erg simpel bij
geholpen. Niet alleen kregen we daardoor een grotere
te houden. Een stokerij die zelf alcohol produceert en op
afzet; ook de fruitboeren in de omgeving wisten ons
de markt brengt – hoe klein de hoeveelheden in het begin
steeds beter te vinden, waardoor we de beste producten
dan ook waren – paste niet in dat systeem.
konden kiezen.”
12-02-2010 09:22:24
11
“We besloten stante pede een ketel aan te schaffen en stokers te worden.”
QM1001.indb 11
12-02-2010 09:22:28
12
Dat neemt allemaal niet weg dat de kwaliteit van de
Us Heit Distillery in Bolsward stookt een originele single
spiritualiën die hier zijn gestookt wel degelijk een aardig
maltwhisky. Maar dan heb je het ook wel gehad.
gewicht in de schaal hebben gelegd. Afgelopen jaar
En eerlijk gezegd is het commercieel ook niet erg
werden Lubberhuizen en Raaff maar liefst vier keer
aantrekkelijk. Wij draaien ongeveer quitte, maar wij
onderscheiden tijdens de ‘Edelbrand des Jahres’-
beschouwen dit dan ook als een uit de hand gelopen
competitie in Duitsland. Hun eau de vie van kweeperen
hobby. En hobby’s kosten in de regel geld, dus dan doen
verkreeg die prestigieuze titel en bovendien werden nog
we het nog niet zo slecht. Dat komt natuurlijk omdat veel
drie andere dranken – hulstbes, appel en kornoelje –
mensen niet gewend zijn om meer dan 12 euro voor een
bekroond met respectievelijk een gouden en twee
fles drank te betalen. Voor een dergelijk bedrag kun je
zilveren medailles.
natuurlijk geen kwaliteitsproduct verwachten. In een reguliere fles drank zit voor dertig eurocent aan alcohol.
Ruiken en proeven
Wij gebruiken honderd kilo kweeperen om twee liter alcohol te verkrijgen. Dat zijn vanzelfsprekend niet te
De stokerij blijkt in vol bedrijf. Het sissen van de ketel
vergelijken productiemethodes. Onze klanten zijn echte
mengt zich met het rinkelen van de flessen die worden
liefhebbers, die kwaliteit op haar merites weten te
afgevuld. En passant krijgen we een snelcursus destilleren
beoordelen en bovendien bereid zijn daarvoor meer geld
van Henk Raaff. “Kijk, dit is de zogenoemde voorloop.
op tafel te leggen. Gelukkig is die groep behoorlijk aan
Dat is bagger; een soort nagellakremover waar je
het groeien.”
helemaal niets aan hebt. Uit ervaring weten we dat de
Grote producties hoeven we desondanks niet te verwachten.
eerste liter niet te gebruiken is. Daarna is het oppassen
“We willen het ambachtelijk en kwalitatief houden”,
geblazen. Je moet dan ook telkens blijven ruiken en
meent Raaff. “Wel proberen we elk jaar een nieuwe
proeven om vast te stellen welke kwaliteit er naar buiten
variant te creëren, zoals bosbessen of sleedoorn. Het is
komt. Dat ruiken en proeven is iets wat je op cursussen
een sport geworden om een zo breed mogelijk assorti-
en vooral in de praktijk leert. Je neus is je belangrijkste
ment te produceren.
instrument bij het vervaardigen van een kwaliteitsproduct. Raaff schept voor ons een glaasje uit de voorloop en inderdaad: een intens scherpe en onaangename lucht vult onze neusgaten. Hij wijst ons na enkele momenten op
“Onze klanten zijn echte liefhebbers.”
het rijzen van de alcoholmeter, het signaal dat de voorloop plaatsmaakt voor de gewenste middenloop. Die wordt opgevangen in een speciale emmer. Een nieuwe reukproef maakt de verschillen met de voorloop duidelijk. Deze middenloop heeft een uitgebalanceerde, aromatische geur met veel diepgang. Dat nodigt uit tot drinken, maar het relatief vroege tijdstip weerhoudt ons van een daadwerkelijke smaakproef. Die komt later wel. “De praktische kennis die je nodig hebt om zo’n product te maken, is niet zo heel groot”, doceert Raaff verder. “Maar je moet een bepaald gevoel ontwikkelen om precies te weten, te ruiken en te proeven wanneer je destillaat op z’n best is.” Gezien de diverse bekroningen is dat ondertussen aardig gelukt.
Kwaliteitsproduct Lubberhuizen & Raaff is overigens niet de enige ambachtelijke stokerij in Nederland. “Het Jenevermuseum in Schiedam stookt een originele, ambachtelijke jenever en
QM1001.indb 12
Dat voornemen heeft overigens geen invloed op de totale productie van dit bedrijf. We werken met uitsluitend vrijwilligers en het moet een hobby blijven. Daarom zal onze productie nooit meer worden dan circa 2.500 flessen. Als je nog meer wilt maken, dan begint het hier op werken te lijken.”
Borrel voor liefhebberss Het wordt zo langzaamaan tijd om de eau de vie aan de lang verbeide smaaktest te onderwerpen. En dat blijkt bepaald geen straf. Dit is een klasseproduct, niet te vergelijken met alle chemische en fabrieksmatig geproduceerde dranken die overvloedig voorhanden zijn. Het smaakpalet is rijk en gevarieerd, zonder scherpe afdronk of nasmaak. Een borrel voor liefhebbers. Even later nemen we afscheid van Raaff en Lubberhuizen. Ze moeten snel weer aan het werk. De middenloop nadert zijn einde.
12-02-2010 09:22:30
13
Poëzie en alcohol De Stoocker stoockt met ghoede zin. Hij moest en gist het eedel fruit, Den ketel gaet de vrughtmoes in En Eau-de-Vie die stroomt er uyt. Vanaf den vroeghe ochtendstond Stookct hy so door met groot genie En proeft verheught met volle mond De allerschoonste Eau-de-Vie. So stoockt hy als een vaste rots Het ooft met groote energie, Hy stoockt met vlyt, hy stoockt met trots Hy stoockt de beste Eau-de-Vie. En als hy dan de ooghen sluyt Dan droomt hy: ‘Lo, ik ben de slaaf Van Eau-de-vie van volryp fruyt Van stokers Lubberhuizen-Raaff’. Uit de bundel Eau-de-vie in poëzie, verschenen bij Uitgeverij Bas Lubberhuizen
QM1001.indb 13
12-02-2010 09:22:33
