ONDERWIJS
Noorderpoort Stadskanaal
Noorderpoort Stadskanaal
Aandacht voor ambacht ‘Een gebouw dat uitdaagt, inspireert tot leren en bovenal uitblinkt in duurzaamheid en sociale veiligheid.’ Mecanoo heeft de lat hoog gelegd bij het ontwerp van Noorderpoort. In dit (v)mbo-opleidingscluster mogen leerlingen trots hun
ONDERWIJS
vakmanschap laten zien. Omdat Stadskanaal in een krimpregio ligt, is het complex bovendien multifunctioneel van opzet. Een vorm van flexibiliteit die bijdroeg aan het verkrijgen van het Breeam-NL-certificaat Very Good.
32
PIP005_Noorderpoort.indd 32
29-10-14 14:21
TEKST Cécile Dornseiffen FOTOGRAFIE Mecanoo
Opdrachtgever ROC Noorderpoort, Groningen Programma (V)mbo-school inclusief terreininrichting en interieur Medegebruikers Lefier, SSPB Architectenbureau Mecanoo, Delft Projectarchitect/interieurarchitect Sylvie Beugels Noorderpoort Stadskanaal
Inrichter schoolmeubilair Ahrend, Sint-Oedenrode Inrichter studielandschappen !Pet projectinrichters, Hoogeveen Inrichter kantine Eromes projectinrichters, Wijchen Bamboe kozijnen Harryvan Kozijnen, Slochteren Balies, vitrines, zitelementen Harryvan Interieur, Slochteren Glazen balustraden EeStairs, Barneveld Stalen hekwerken Level trappen, Hoogeveen Binnenwanden, pleisterwerk Heigro, Klazienaveen Bamboe fineer atrium Donker Schildersbedrijf, Meppel
ONDERWIJS
Systeemplafonds OWA Cobra afbouwtechniek, Noordbergum Houten grill-plafonds Gebr. Benus, Musselkanaal FOTO LINKS Dubbelhoge werkplaats, op de achtergrond een entresol met theorielokaal.
PU-gietvloeren Frans Nooren, Stadskanaal
FOTO BOVEN Gebogen elementen in vloeren en balustrades geven een zachte sfeer. Binnenpuien bieden zichtlijnen naar werkplaatsen en praktijklokalen.
Schilderwerk, glaswerk binnen Cor Buist, Groningen
FOTO RECHTS Weerspiegelend ‘landmark’ met duurzame gevelbekleding van behandeld vurenhout. De landschappelijke inpassing heeft een link met het veenkoloniale verleden.
Keukens, pantry’s, wasmeubelen Cenes, Drachten
Vloerafwerking rubber, tapijt Van der Ploeg projectstoffering, Surhuisterveen Printbehang !Pet drukkers en vormgevers, Hoogeveen Indoor signing Speer, Emmen Glazen sanitaire wanden Uniflex, Echt Sanitair Sphinx, Maastricht Hoofdaannemer Bouwcombinatie Noorderpoort bestaande uit Bouwbedrijf Kooi, Appingedam en Gebr. Benus, Musselkanaal Verlichting algemeen Trilux, Amersfoort Verlichting atrium Next Liquid Lights, Keulen
Wie binnen loopt via een van de drie ingangen, ervaart gelijk de essentie: ‘hier wordt een vak geleerd’. Binnenpuien tot op de grond bieden vol zicht op de werkplaatsen die twee- en soms zelfs driehoog het gebouw insteken: hout- en metaalbewerking, elektra en bouwkunde – waar dit schooljaar een heuse modelwoning zal verrijzen. Daarnaast is er de afdeling motorvoertuigen, voorzien van bruggen en hefdeuren in puistramien, net als bij de dealer. “En daar zijn we ontzettend trots op”, aldus projectarchitect Sylvie Beugels. “Bij het ontwerp van Noorderpoort was een moderne onderwijsomgeving gevraagd, een concept waarbij theorie en praktijk vloeiend in elkaar overlopen. Daarom hebben we de school van binnenuit ontworpen.”
Bruto vloeroppervlak 8500 m² Budget € 1.000 m², incl. installaties en vast meubilair
Transparantie troef Alles draait om het atrium met dubbelhoge podiumtrap. Het is de belangrijkste ontmoetingsplek, maar ook de hoofdontsluiting van alle verdiepingen. Gangen zijn tot een minimum beperkt. Rondom het atrium presenteren de verschillende afdelingen zich met hun etalages die een inkijkje bieden in de verschillende studierichtingen. Andersom bieden alle verdiepingen ook weer zichtlijnen naar de werkvloer beneden. Theorielokalen op de entresol grenzen aan de vides van de twee verdiepingen hoge werkplaatsen. Pas op de bovenste etage vinden we aparte lokalen en studielandschappen voor Zorg & Welzijn, Zakelijke dienstverlening en mbo-4. OKTOBER - NOVEMBER 2014 | #5 | JAARGANG 25
PIP005_Noorderpoort.indd 33
33
29-10-14 14:21
Noorderpoort Stadskanaal ONDERWIJS
FOTO BOVEN Atrium met dubbele podiumtrap, beneden een wandvullend scherm met intra- en internet. Behang met een fotoprint, waarbij je tussen de bomen kijkt, zorgt voor perspectiefwerking op een blinde muur. FOTO ONDER Gebouwtechniek is, waar mogelijk, vol in het zicht gelaten.
Die open structuur ondersteunt de sociale controle. Beugels: “In de oude, traditioneel opgezette school was contact houden lastig. Door transparantie, doorzicht en overzicht raakt een leerling hier nooit ‘verloren’. Het draagt bij aan een veilig gevoel voor zowel leerling als docent.” Dit streven is doorgezet tot en met de toiletgroepen, een plek die nog wel eens uitnodigt tot ongewenst gedrag, waaronder pesten. “Hier liggen de toiletgroepen centraal, direct naast het atrium. Het voorportaal is diffuus afgescheiden met een patroonfolie, altijd zichtbaar dus.”
Zelfs de gebouwinstallatiekasten in de techniekruimten zijn op deze school voorzien van deuren met een glasvlak. Daardoor is de gebouwtechniek goed zichtbaar en niet, zoals zo vaak, verstopt achter dichte deuren. Een uitzondering vormen de spreekkamers die uit privacyoverweging dichte deuren met een smalle glaslijn hebben.
Cultuuromslag Transparantie vraagt echter ook om de nodige aanpassingen van de gebruikers. “Om te komen tot één school, één hart, één cultuur vergt een omslag. De helderheid die ten grondslag ligt aan de ontwerpvisie moet omgevormd worden tot beleid. Het oude gebouw was groter, met meer inventaris. Het onderwijs in deze nieuwbouw moet nu afgestemd worden op ‘delen’ van het lesmateriaal – lesprogramma’s moeten aangepast worden op ‘timesharing’.” Makkelijk blijkt dat niet. Een maand na de ingebruikname staat al een surplus aan goederen gestald in transitruimten. Terwijl er conform het programma van eisen toch echt bergingen zijn. “De vrees bestaat dat deze tijdelijke situatie permanent wordt. Onze nazorgopdracht gaat dan ook over de implementatie van het gewenste ruimtegebruik. Een gemeenschappelijk belang. De acceptatie daarvan bepaalt of het nieuwe concept gaat slagen.”
Anticiperen op krimp Stadskanaal ligt in het krimpgebied Zuidoost-Groningen. Het feit dat deze nieuwbouw er kon komen, is mede te danken aan een uitgekiend multifunctioneel gebruik. Noorderpoort, een grote mbo-organisatie in Noord-Nederland, heeft traditioneel
34
PIP005_Noorderpoort.indd 34
29-10-14 14:21
FOTO BOVEN Semitransparante puien in de natte groepen dragen bij aan de sociale veiligheid.
Noorderpoort Stadskanaal
FOTO ONDER De dubbelhoge podiumtrap in het atrium.
ONDERWIJS
grill-plafonds verwerkt, en in de technieklokalen akoestische spuitplafonds. Op de vloer ligt overal rubber. Om geluidsoverlast bij de bron aan te pakken zijn er geen tafeltjes en stoeltjes in het atrium. In de buitenruimte werden punten verzameld met de verbetering van de bereikbaarheid (verplaatsen bushalte) en gescheiden fiets- en looproutes. Om door te stoten naar het predicaat Excellent waren voor dit gebouw té hoge investeringen nodig.Vervallen zijn een eigen pelletverbrander en een biologisch helofytenfilter, dat te veel zou vergen van het groenbeheer.
Aangename sfeer
een sterke binding met het bedrijfsleven. In dit complex participeren onder andere wooncorporatie Lefier en praktijkcentrum bouw SSPB. Hun onderhoudsafdelingen leiden leerlingen op en krijgen in ruil daarvoor productie. Zij bezitten ieder een deel van het vastgoed binnen een VVE-constructie. De plattegrond is voorbereid op een eventuele splitsing. Het gebouw kan in verschillende delen worden opgeknipt, compleet met eigen entrees en natte groepen. De gemeente Stadskanaal is medegebruiker. Als eigenaar van het naastgelegen sportpark huurt zij bepaalde accommodaties zoals kleedkamers en de kantine met terras, dat uitzicht biedt op sportvelden en schoolplein.Voor dit complementaire gebruik is een slim sleutelplan gemaakt: de toegang loopt via een aparte sportentree. Ook op detailniveau is ingespeeld op de extra sportfaciliteiten. Zo kan de kantine met een scheidingswand worden onderverdeeld voor kleinschaliger clubs, heeft de uitgiftebalie een in hoogte verstelbare bargedeelte en is er alvast een prijzenkast geïntegreerd, vergelijkbaar met de andere vitrinekasten in de school.
Met relatief weinig budget is het gebouw stilistisch zo fraai mogelijk gemaakt. Qua sfeer is ingezet op een gastvrije context met veel warme en tactiele materialen. Al het interieurtimmerwerk is uitgevoerd in bamboe: kozijnen, balies, vitrines en de zitelementen op de tribunetrappen. Door middel van een workshop werd samen met de gebruikers één steunkleur uitgezocht, wijst Beugels. “Oranje/rood. Geen kakofonie van goedbedoelde herkenningskleuren, maar één gezamenlijke uitstraling om het ‘wij-gevoel’ te stimuleren.” Net als voor de indeling van alle ruimten met vast en los meubilair is ook voor de kleurverdeling gebruikgemaakt van een 3D-simulatieprogramma. De receptionist staat nu ingekaderd voor een signaalrode wand; lokalen zijn volgens een afgewogen compositie telkens anders ingekleurd.
Breeam Very Good De hoge mate van flexibiliteit en de expliciete aandacht voor sociale veiligheid droegen bij aan de Breeam-NL-certificatie Very Good. Andere pluspunten zijn de warmtekoudeopslag, gebruik van duurzame materialen (bamboe en vurenhout), energiezuinige verlichting (daglicht- en bewegingsafhankelijk geregeld en geschakeld), ledverlichting in verkeers- en toiletruimten en het goed geventileerde binnenklimaat. Qua geluiddemping zijn er akoestische systeemplafonds en houten OKTOBER - NOVEMBER 2014 | #5 | JAARGANG 25
PIP005_Noorderpoort.indd 35
35
29-10-14 14:21
Noorderpoort Stadskanaal ONDERWIJS
LINKS Plattegrond begane grond. MIDDEN Plattegrond eerste verdieping. RECHTS Plattegrond tweede verdieping. FOTO ONDER De keuken van de horecaopleiding. Voor geluiddemping zijn er akoestische plafonds en rubberen vloerbedekking.
Kwaliteitsimpuls Waar mogelijk is gezorgd voor een upgrading van materialen. Toiletgroepen zijn voorzien van gekleurde hardglazen deurtjes, tegelwerk heeft plaats gemaakt voor een gietvloer en kleurige PU-wandcoating met een speels bubbelpatroon van ronde spiegeltjes. De aandacht voor ergonomie uit zich in de glazen balustraden rond het atrium, expres verhoogd tot de comfortabele leunhoogte van 120 cm. Opvallend is de toepassing van gebogen glasplaten die een zacht, vriendelijk accent
geven. Behalve in het atrium komen ze als hoekoplossing ook terug in de werkplaatskantoren. Niet wat duur en kwetsbaar? “Mogelijk. Maar hiermee geven we wel aan dat iedereen meetelt. Ook in de werkplaatsen hebben we die kwaliteitsimpuls stelselmatig doorgevoerd.” In lijn daarmee zijn ontsierende installaties zoveel mogelijk weggewerkt. “Iets dat intensieve afstemming heeft gevergd met de installatieadviseur.” Ventilatie bijvoorbeeld loopt deels via roosterspleten in de plafonds. Door het hele gebouw hangen sprinklers om zware brandwerende binnenpuien te vermijden. Mecanoo was qua interieur verantwoordelijk tot en met de vaste inrichting, waaronder bewegwijzering, behang met print, balies en lockerkasten. De laatste zijn verdeeld over het gebouw en veelal opgetrokken tot handige ‘vensterbankzithoogte’.
Landhuis aan het water Mecanoo nam ook de stedenbouwkundige inpassing en de inrichting van de buitenruimte onder haar hoede. Het complex ligt in het voormalige Philips-sportpark dat als een groene vinger de stad insteekt. “De kracht van dit gebouw zit ‘m in het feit dat exterieur, architectuur en interieur in totaliteit ontworpen zijn. Als thema voor de landschappelijke inpassing hebben we het veenkoloniale ontginningsverleden opgepakt: legakkertjes en afwateringslijnen vormen nu een waterrijke voortuin. De school ligt daar als een ‘landmark’ in – bijna als een landhuis aan het water.” Door te spelen met transities van de verschillende bouwlagen is het bouwvolume verfijnd en opengewerkt voor extra daglichttoetreding via vides, lichtstraten en in het gebouw geïntegreerde inhammen. De zo ontstane patio’s hebben tevens een functie: autowasplaats en zandbak voor proefopstellingen van de bouwafdeling. Maar altijd weer is daar dat kleine perkje groen – onderdeel van de overgangszone waar zachte natuur en harde techniek elkaar ontmoeten. Onbetwist een meerwaarde. “Iets extra’s meegeven aan de leerlingen en iets teruggeven aan de stad. Dat was onze motivatie. Deze multifunctionele nieuwbouw in een krimpgebied moet voor iedereen een waar cadeautje zijn.” www.mecanoo.nl
36
PIP005_Noorderpoort.indd 36
29-10-14 14:21
