Alzheimer Café 11 maart 2014 Kay Deckers Nieuwe ontwikkelingen in dementie-onderzoek, theorie en praktijk
Afdeling
1
Inhoud • Dementie – Algemeen – Cijfers – Typen – Diagnostiek – Behandeling • Eigen ervaringen • Onderzoeksproject • Rondvraag Afdeling
2
Dementie: algemeen • Ernstig verlies van cognitieve vaardigheden dat veel groter is dan tijdens het normale verouderingsproces – Verstoring van de verwerking van informatie in de hersenen • Combinatie van meervoudige stoornissen in – Verstandelijke vermogens – Stemming – Gedrag • Functioneren in het dagelijks leven wordt belemmerd Afdeling
3
Dementie: algemeen • Symptomen: – Geheugenstoornissen – Niet meer goed begrijpen van of kunnen uitdrukken in woord of schrift – Geen doelbewuste handelingen kunnen uitvoeren – Geen objecten meer kunnen herkennen – Niet meer kunnen organiseren, plannen maken, doelgericht handelen Afdeling
4
Dementie: algemeen • Symptomen: – Verwaarlozing van kleding en uiterlijk, gebrek aan hygiëne en het maken van ongepaste opmerkingen - Persoonlijkheidsveranderingen - Lichamelijke verschijnselen: incontinentie, vermagering, gevoeligheid voor infecties, problemen met lopen, problemen met kauwen en slikken, onregelmatig slapen Afdeling
5
Dementie: algemeen • Mild cognitive impairment mogelijk voorstadium van dementie – Geheugenklachten zonder andere symptomen van dementie
Afdeling
6
Dementie: algemeen • Een of meer gedragsproblemen 90% van de mensen met dementie • Grote emotionele impact op mantelzorger – Apathie en depressie
Afdeling
7
Dementie: algemeen
% mensen met gedragsproblemen
Aalten et al., 2007 Afdeling
8
Dementie: cijfers • Gemiddelde ziekteduur 8 jaar • Doodsoorzaak nummer 4 in Nederland • Zorgkosten in 2013 ruim 4 miljard euro – 5% van de totale gezondheidszorgkosten – Stijging zorgkosten van 2,7% per jaar • 20% kans dat iemand in zijn leven dementie krijgt
Afdeling
Cijfers: Alzheimer Nederland
9
Dementie: cijfers • In Nederland hebben 256.000 mensen dementie – Hiervan zijn 12.000 mensen jong dementerend (< 65 jaar) – Hiervan wonen er ruim 70.000 in verpleeg- of verzorgingshuizen – Hiervan hebben er 100.000 nog geen diagnose
• Vergrijzing in Nederland – 2040 500.000 – 2050 565.000 Afdeling
Cijfers: Alzheimer Nederland
10
Dementie: typen • Dementie = verzamelnaam voor ruim 50 ziektes • Meest voorkomende typen: – Ziekte van Alzheimer – Vasculaire dementie – Fronto-temporale dementie – Lewy body dementie Afdeling
11
Dementie: typen • Ziekte van Alzheimer – 60-70% – Aandoening van de zenuwcellen van de hersenschors – Begin: korte termijn geheugen (leren en onthouden wordt steeds moeilijker) – Karakterverandering: agressief, achterdochtig – Later: lange termijn geheugen (kennis verdwijnt), oriëntatiestoornissen, woordvindproblemen, stemmingswisselingen, lichamelijke problemen, etc. Afdeling
12
Dementie: typen • Amyloïde plaques ophopingen van eiwitten tussen zenuwcellen verbindingen slecht celsterfte • Neurofibrillaire tangles wirwar van draadvormige eiwitten in een zenuwcel functieverlies celsterfte Afdeling
13
Dementie: typen
Afdeling
14
Dementie: typen • Vasculaire dementie – 15% – 65-75 jaar – Bloedvaten in de hersenen beschadigd hersenweefsel sterft af – Voorgeschiedenis van hart- en vaatproblemen (hoge bloeddruk, hersenbloeding) – Geheugenproblemen, stemmingswisselingen (ernstige depressie), motorische problemen, taal- en spraakproblemen, aandacht- en concentratiestoornissen Afdeling
15
Dementie: typen • Fronto-temporale dementie – 40 en 50 jaar – Afsterven hersencellen in frontale en temporale hersengebieden – Veranderingen in gedrag en persoonlijkheid (ontremming, apathisch, onrustig) – Taal- en spraakproblemen (woordvindproblemen, blijven hangen bij een onderwerp) Afdeling
16
Dementie: typen • Lewy body dementie – Abnormale eiwitafzetting in de hersenschors hersenweefsel sterft af – Wisselende achteruitgang van het geestelijk vermogen – Verschijnselen van de ziekte van Parkinson (bevingen, stijfheid, langzame beweging, een gebogen houding en een afwijkende manier van lopen) – Aandachtsstoornissen, visuele hallucinaties, perioden van verwardheid, Afdeling depressiviteit en wanen
17
Dementie: typen
Geheugenpoli Monitor (2009) Afdeling
18
Dementie: diagnostiek ‘Geheugenpoliklinieken zijn ambulante voorzieningen met multidisciplinaire teams die zich richten op diagnostiek, behandeling en advisering van patiënten met cognitieve stoornissen, vooral de vroege stadia van dementie’
Gezondheidsraad, 1988 Afdeling
19
Dementie: diagnostiek
• Geheugenpolikliniek – Gesprek met patiënt en familie – Lichamelijk/neurologisch/psychiatrisch onderzoek – Neuropsychologisch onderzoek – Hersenscan – Liquor-punctie Afdeling
20
Dementie: diagnostiek
• Toename geheugenpoliklinieken – Eerste in 1986 Maastricht en Tilburg – 1998: 12 – 2004: 40 – 2009: 63
Afdeling
21
Dementie: diagnostiek Toename geheugenpoliklinieken in NL
1998
Afdeling
2004
2009
22
Dementie: diagnostiek
MRI-scan
Afdeling
23
Dementie: diagnostiek
• DE Alzheimer test bestaat niet • Alle testresultaten samen leveren de meest betrouwbare diagnose op • Ondanks vooruitstrevende techniek blijft het verhaal van de patiënt en zijn/haar functioneren belangrijk
Afdeling
24
Dementie: behandeling • Psychosociale interventies meer winst te behalen – Patiënt: multi-sensorische stimulatie, lichttherapie, muziektherapie, cognitieve stimulatie, reminiscentie (uitwisselen herinneringen) – Mantelzorger: psycho-educatie (informatie geven, vaardigheden leren, sociale steun vergroten) ondersteuningsgroepen Afdeling
25
Dementie: behandeling • Succesvoller interventie gericht op patiënt en mantelzorger
– Gedragstherapie: probleemgedrag monitoren, inzicht in factoren die gedrag uitlokken, bewust van reactie – Ergotherapie: optimaliseren betekenisvolle dagelijkse handelingen, verbeteren participatie in maatschappij
Afdeling
26
Dementie: behandeling • Medicatie – 3 geregistreerde medicijnen voor AD: • Exelon (rivastigmine) • Reminyl (galantamine) • Ebixa (memantine) – Verbetert overdracht van signalen tussen zenuwcellen en zorgt voor toename hoeveelheid signalen – Alleen vertragend, niet stoppend of genezend – Geen groot effect, werkt niet bij iedereen en er Afdeling kunnen bijwerkingen optreden 27
Dementie: behandeling • Medische dieetvoeding -> Souvenaid • Drankje op melkbasis dat een mix van voedingsstoffen bevat – Belangrijk bij de aanmaak van verbindingen tussen zenuwcellen • Voorgeschreven door medisch specialist • Bescheiden effect op geheugen in beginstadium van Alzheimer • Langdurig effect nog niet bekend Afdeling
28
Eigen ervaringen
• Wie kent er iemand met dementie in zijn/haar omgeving? – Partner – Broer/zus – Opa/oma – Ander familielid/bekende
Afdeling
29
Onderzoeksproject
Innovative Midlife Intervention for Dementia Deterrence Afdeling
30
Onderzoeksteam Maastricht UMC+
Afdeling
31
Onderzoeksproject • Europees samenwerkingsverband tussen partners in – Ierland (Dublin City University) – Schotland (University of Glasgow) – Frankrijk (Université de Nice Sophia Antipolis) – Nederland (Maastricht UMC+) • Sponsor: EU • Doel: mensen ervan bewust te maken dat zij zelf iets aan hun risico op dementie op latere leeftijd kunnen doen gezonde leeftstijl aannemen op middelbare leeftijd Afdeling
32
Wat zijn risicofactoren van dementie?
Afdeling
33
Stap 1: ‘Modifiable’ risicofactoren van dementie in kaart brengen d.m.v. literatuuronderzoek • Depressie • Diabetes • Cognitieve activiteit • Beweging • Hypertensie • Mediterraan dieet • Obesitas • Roken • Laag-gematigde alcoholgebruik • Verhoogd cholesterol • Hartklachten • Nierfunctiestoornissen • Inname onverzadigde vetzuren Afdeling • Ontstekingen
Deckers et al., in press
34
Stap 2: Risicomodel valideren + toepassen
• • • • •
Delphi expert consensus studie Grote databases: DESCRIPA en MAAS Website: informatie patiënt + huisarts Huisarts gezondheidsprofiel Online behandeling – Uitleg welke factoren belangrijk zijn – Handvaten aanbieden risico te verlagen
Afdeling
35
Stap 2: Risicomodel valideren + toepassen
• METC-procedure • Haalbaarheidsstudie – Doel: risicoreductie – Duur: 6 maanden – Online metingen – Interviews met patiënten + huisartsen
Afdeling
36
Planning • Studie naar relatie tussen nierfunctiestoornissen en cognitieve acteruitgang/dementie – Gestart, analyses
• Studie naar relatie tussen obesitas en cognitieve achteruitgang/dementie – Zomer 2014 Afdeling
37
Hoe kunt u het risico op dementie verlagen? • Gezonde leefstijl aannemen op middelbare leeftijd – – – – –
Afdeling
Houd uw brein actief Eet gezond Behoud een gezond gewicht Beweeg regelmatig Houd contact met anderen
38
Rondvraag
• Bedankt voor uw aandacht • Zijn er nog vragen?
Contact:
[email protected]
Afdeling
39
