Thema: Nierziekten
Als nieren falen faalt er veel, maar het leven gelukkig niet Deel 1 Dr. Ron Gansevoort
Internist – nierarts UMC Groningen
28-12-2009
2
WAT IS DE FUNCTIE VAN DE NIEREN? Verwijderen van afvalstoffen Regeling van water- en zouthuishouding
Regeling van zuurgraad van het lichaam
Maken van hormonen, vitaminen - EPO, vitamine D 28-12-2009
3
ANATOMIE
Middenrif Bijnier Nier Nierslagader Nierader Grote holle ader Aorta Urineleider Bekkenkam Lange rugspier Baarmoeder Blaas Plasbuis
28-12-2009
4
ANATOMIE Schors Merg Nierkapsel
Pyramide Nierader
Nierbekken Nierslagader
Plasbuis
28-12-2009
5
ANATOMIE Bloedstroom Bloedstroom Afvoerend bloedvat
Aanvoerend bloedvat
Glomerulus
Voorurine (180 liter/dag)
1500 GRAM
Water Afvalstoffen
180 GRAM
Belangrijke stoffen 28-12-2009
6
ANATOMIE Glomerulus Voorurine
Terughalen van water
Terughalen van suiker Terughalen van zouten
Verzamelbuis
Uiteindelijke urine (1.5 liter/dag) - Water - Afvalstoffen 28-12-2009
7
WANNEER LEIDT NIERFALEN TOT KLACHTEN?
28-12-2009
8
WANNEER LEIDT NIERFALEN TOT KLACHTEN? Meer
Minder
dan 30% functie
dan 30% functie
Minder dan 10% functie
28-12-2009
9
WAT GEBEURT ER ALS DE NIEREN HET NIET DOEN? Afvalstoffen hopen zich op - Moe, onwelbevinden, jeuk, minder eetlust, afvallen
Water- en zouthuishouding raakt ontregeld - Hoge bloeddruk, vochtophoping (oedeem, benauwd)
Regeling van zuurgraad raakt ontregeld Aanmaak hormonen raakt ontregeld - Bloedarmoede, broze botten
Enorme toename van hart- en vaatziekten 28-12-2009
10
DE BEHANDELING VAN (ERNSTIG) NIERFALEN (1) Voorkomen van ophoping afvalstoffen - Eiwitbeperkt dieet Minder vlees, melkproducten - Kalium beperkt dieet Minder koffie, noten, fruit Voorkomen van ophoping zouten en daarmee voorkomen van hoge bloeddruk - Zoutbeperkt dieet Voorkomen van ophoping water en daarmee voorkomen van benauwdheid en oedeem - Vochtbeperkt dieet 28-12-2009
11
DE BEHANDELING VAN (ERNSTIG) NIERFALEN (2) Voorkomen van ophoping afvalstoffen - Eiwit Fosfaatbindende geneesmiddelen - Kalium Kaliumbindende geneesmiddelen Voorkomen van ophoping zouten en daarmee voorkomen van hoge bloeddruk - Bloeddrukverlagende geneesmiddelen Voorkomen van ophoping water en daarmee voorkomen van benauwdheid en oedeem - Plastabletten 28-12-2009
12
DE BEHANDELING VAN (ERNSTIG) NIERFALEN (3) Voorkomen van bloedarmoede - EPO injecties - Ijzertabletten Voorkomen van broze botten - Vitamine D tabletten Voorkomen verzuring van het lichaam - Antizure geneesmiddelen
Voorkomen van verdere achteruitgang nierfunctie - Bloeddrukverlaging, met name speciale bloeddrukverlagers - Eiwitbeperkt dieet Voorkomen van hart- en vaatziekten 28-12-2009
13
DE BEHANDELING VAN (ERNSTIG) NIERFALEN (4)
FOTO VAN HOEVEEL GENEESMIDDELEN EEN NIERPATIENT GEBRUIKT (potjes en pillen)
28-12-2009
14
NIERFUNCTIE VERVANGENDE BEHANDELING GESCHIEDENIS DIALYSE
Lange tijd geen goede behandeling mogelijk van nierfalen
Dieet (zout-, eiwit- en waterbeperkt) Warmte (zweten) Aderlating Darmspoeling
28-12-2009
15
NIERFUNCTIE VERVANGENDE BEHANDELING GESCHIEDENIS DIALYSE Prof. Willem Kolff
28-12-2009
16
NIERFUNCTIE VERVANGENDE BEHANDELING GESCHIEDENIS DIALYSE
Open trommel
Cellulose “slang” Bloed met afvalstoffen en middel tegen stolling
Schoon water met zouten 28-12-2009
17
PROF. WILLEM KOLFF (1911-2009) EEN BEWOGEN LEVEN 1938: Opleiding tot internist Academisch Ziekenhuis Groningen 1940: Oprichting eerste bloedbank in Europa 1941: Verhuizing naar Kampen 1945: Verzetswerk 1945: Eerste succesvolle dialyse in de wereld 1950: Verhuizing naar Amerika 1955: Oprichter Amerikaanse Vereniging voor Kunstorganen 1956: Eerste behandeling met hart – long machine in de wereld 1957: Ontwikkeling van het kunsthart 1982: Eerste transplantatie van een kunsthart in de wereld 2009: Overlijden 28-12-2009
18
DIALYSE TEGENWOORDIG
28-12-2009
19
HOE WERKT DIALYSE ?
28-12-2009
20
DIALYSE TEGENWOORDIG VERSCHILLENDE VORMEN
In het ziekenhuis “Passieve” dialyse “Actieve” dialyse (hoteldialyse) Nachtelijke centrumdialyse
Thuis Met behulp van partner of dialyse assistent Drie keer per week, of beter dagelijks kort 28-12-2009
21
BUIKSPOELING GESCHIEDENIS
28-12-2009
22
HOE WERKT BUIKSPOELING ?
28-12-2009
23
BUIKSPOELING TEGENWOORDIG
Voordelen t.o.v. dialyse: - Minder afhankelijk - Meer vrijheid Nadelen t.o.v. dialyse: - Je wordt 24 uur per dag geconfronteerd met ziek zijn - Slang in de buik verandert zelfbeeld - Niet erg efficiënte manier van dialyseren - Kan meestal maar gedurende beperkte periode 28-12-2009
24
TOEKOMST NIERFUNCTIE VERVANGENDE BEHANDELING
De draagbare kunstnier - Toekomst muziek - Over 10 jaar ?!
De implanteerbare kunstnier - Project van de Nierstichting - Toekomst muziek - Over 20 jaar ?! David Humes, Ann Arbor, USA 28-12-2009
25
AANTAL DIALYSE PATIENTEN IN NEDERLAND 8000 7000 6000
Aantal dialyse patienten
5000 4000 3000 2000 1000
28-12-2009
08 20
07 20
06 20
05 20
04 20
03 20
02 20
01 20
00 20
99 19
98 19
97 19
96 19
95 19
94 19
93 19
92 19
91 19
19
90
0
26
AANTALLEN NIEUWE DIALYSE PATIENTEN IN NEDERLAND 1200
1000
Ouder dan 65 jaar
800
45-65 jaar 600
400
200
Jonger dan 45 jaar
19 93 19 94 19 95 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06 20 07
0
28-12-2009
27
WELKE ZIEKTEN LEIDEN TOT NIERFALEN ?
1980 2008 Nierfilterontsteking
31%
12%
Afsluiting van de urinewegen in combinatie met infecties
20%
5%
Erfelijke cystenieren
13%
8%
Hoge bloeddruk
17%
40%
Suikerziekte
6%
20%
Overig
13%
15%
28-12-2009
28
STERFTE VAN DIALYSE PATIENTEN IN NEDERLAND Sterfte in procenten (%) 60
50
40
Ouder dan 75 jaar
30
65-75 jaar
20
45-65 jaar
10
Jonger dan 45 jaar
28-12-2009
20 07
20 06
20 05
20 04
20 03
20 02
20 01
20 00
19 99
19 98
19 97
19 96
19 95
19 94
19 93
0
29
NIERFUNCTIE VERVANGENDE BEHANDELING WAT ZIJN DE CONSEQUENTIES ? Afhankelijkheid van een machine, verpleegkundigen en dokters Dagelijks gang van zaken wordt sterk beïnvloed (spoelen) Je zit vast (bijv. moeilijk vakanties te plannen) Invloed op partner / gezin Dieetbeperkingen en veel medicijnen (met bijwerkingen) Veel bijkomende problemen (o.a. hart- en vaatziekten) Enorm duur: Dialyse Niertransplantatie 28-12-2009
75.000 Euro per jaar 40.000 Euro eerste jaar 3.000 Euro per jaar nadien 30
PREVENTIE VAN NIERFALEN IS BELANGRIJK Nierfunctie
Vroege preventie
Late preventie Start 10% dialyse 0
28-12-2009
0
1
2
3 4 5 6 7 8 Aantal jaren na begin ziekte
9
10 31
HOE DREIGEND NIERFALEN VROEG TE ONTDEKKEN ? 150 125
Nierfunctie
100
(procent)
75
Normale nier functie
50 25 0 10.000 3.000
Eiwitverlies (mg/24hr)
Sterk verhoogd
1.000 300
Licht verhoogd
100 30
Normaal
10 28-12-2009
Jaren na start suikerziekte
32
PREVEND
1997
85.421
Alle inwoners van Stad Groningen met leeftijd tussen 28 - 75 jaar uitgenodigd voor onderzoek
40.856
Positief gereageerd - Portie ochtendurine met de post verzonden naar lab - Korte vragenlijst beantwoord Ingesloten: - Iedereen met urine eiwitverlies >10 mg/L - Gedeelte van de mensen met <10 mg/L Uitgesloten: - Suikerziekte
8.592
Screening op een polikliniek (eens per 3 jaar) Eiwitverlies, nierfunctie, bloeddruk, cholesterol, ziekten enz.
28-12-2009
33
PREVEND
VOORSPELT URINE EIWITVERLIES ZIEKTE? Optreden van hart- en vaatziekten
Optreden van mild nierfalen
(% per 1000 patientjaren)
(d.w.z. minder dan 60% nierfunctie)
35
70 29.1
30 25
50
20
40
15
30
11.2
10
9
3.5
13
10
0
0 0 - 14
15 – 29
30 - 300
>300
Urine eiwitverlies per dag (mg) 28-12-2009
22
20 4.5
5
58
60
0 - 14
15 – 29
30 - 300
>300
Urine eiwitverlies per dag (mg) 34
ER IS HOOP Ontwikkeling van methoden om nierfalen in vroeg stadium te ontdekken Ontwikkeling nieuwe medicijnen die nierfunctie achteruitgang kunnen voorkomen Betere dialyse apparaten Dialyse kan meer “op maat gesneden” worden Ontwikkeling van de draagbare en implanteerbare kunstnier Betere resultaten van transplantatie Overleving van nierpatienten verbetert dan ook !! 28-12-2009
35
Thema: Nierziekten
Als nieren falen faalt er veel, maar het leven gelukkig niet Dr. Ron Gansevoort
Internist – nierarts UMC Groningen
28-12-2009
36
AANVULLENDE INFORMATIE Informatie over nieren - Nierpatienten Vereniging Nederland: www.NVN.nl
- Nierstichting: www.nierstichting.nl
- Dialyse Centrum Groningen www.DCG.nl
Informatie over transplantatie - Donorvoorlichting algemeen www.donorvoorlichting.nl
- Donorvoorlichting UMCG www.UMCG.nl 28-12-2009
37
AANVULLENDE INFORMATIE Informatie over dialyse apparaten Peter de Vries, dialyse verpleegkundige UMCG
Informatie over transplantatie Evelyn McCloskey, verpleegkundige Dialyse Centrum Groningen
Informatie over transplantatie Annemarie Roelofs, nier transplantatie coordinator, UMCG
Informatie van patientenzijde Dhr. Warris, Nierpatienten Vereniging Nederland 28-12-2009
38
