Almere Centrum Stadscentrum van nu, morgen en de toekomst
Gebiedsprogrammaplan Stadscentrum Almere tijdshorizon 2009 – 2030
eindconcept 27 januari 2009
Programmaplan Stadscentrum, 27 januari 2009
I NHOUD 1.
2.
3.
4.
5.
Inleiding..................................................................................................................................... 1 1.1
Toelichting op dit programmaplan ................................................................................. 1
1.2
Leeswijzer ....................................................................................................................... 3
Beschrijving van het Stadscentrum anno 2008 ......................................................................... 4 2.1
Historische ontwikkeling Stadscentum........................................................................... 4
2.2
Ruimtelijke schets van het Stadscentrum ...................................................................... 4
2.3
waardering van het stadscentrum.................................................................................. 6
2.4
Het stadscentrum als De Economische motor ............................................................... 7
2.5
Het stadscentrum als uitgaansgebied ............................................................................ 8
2.6
Maatschappelijke Functies in het stadscentrum ............................................................ 9
2.7
Het stadscentrum als woonomgeving ............................................................................ 9
2.8
Bereikbaarheid van het stadscentrum ......................................................................... 10
Relevante Beleidskaders ......................................................................................................... 11 3.1
College-programma 2006 -2010................................................................................... 11
3.2
integrale Gebiedsgerichte programmaplannen ........................................................... 11
3.3
Doorontwikkeling Stadscentrum .................................................................................. 11
3.4
Het Stadscentrum in de structuurvisie ......................................................................... 12
Uitgangspunten en opgaven voor het stadscentrum.............................................................. 14 4.1
Uitgangspunten ............................................................................................................ 14
4.2
Kritische Opgaven......................................................................................................... 15
Visie en Missie: “Almere Centrum: stadscentrum van nu, morgen en de toekomst” ............ 17 5.1
6.
Visie en Missie .............................................................................................................. 19
Programmalijnen..................................................................................................................... 21 6.1
De kern van het programma......................................................................................... 21
6.2
Een comfortabel, compleet en sfeervol stadscentrum voor haar inwoners ................ 23
Programmaplan Stadscentrum, 27 januari 2009
7.
8.
6.3
Stadscentrum: sterke, eigenzinnige speler in regionaal netwerk................................. 25
6.4
Almere Centrum: Stadscentrum van nu, morgen en de toekomst .............................. 27
Strategie en Uitvoering ........................................................................................................... 30 7.1
Strategie ....................................................................................................................... 30
7.2
Organisatie.................................................................................................................... 31
7.3
Afstemming met sectoraal beleid................................................................................. 33
7.4
Allianties met Partners in het gebied ........................................................................... 34
7.5
Instrumentarium........................................................................................................... 34
7.6
(marketing)Communicatie............................................................................................ 34
7.7
Financiering .................................................................................................................. 35
Bronnen................................................................................................................................... 37
Programmaplan Stadscentrum, 27 januari 2009
1.
I NLEIDING
1.1
T OELICHTING OP DIT PROGRAMMAPLAN
Met de realisatie van het Masterplan van O.M.A heeft niet alleen het stadshart, maar heel Almere een grote sprong voorwaarts gemaakt. Het nieuwe Stadshart heeft Almere is als zelfstandige, eigenzinnige, grote stad op de kaart gezet. Ook voor de Almeerders zelf is het Stadscentrum van grote betekenis, juist in de ontwikkeling van sociale samenhang in de Almeerse samenleving. Het verbindt de verschillende, autonome stadsdelen en heeft Almere als totale stad ‘een geheel eigen hart gegeven’. Een eigen Almeerse icoon, toonbeeld van Almeerse identiteit: eigenzinnig, groots, gedurfd, innovatief. Een centrum wat past bij een stad van 200.000 inwoners. Tegelijkertijd is duidelijk geworden dat Almere in de komende 25 jaar zal verdubbelen. De gemeente Almere en het rijk hebben in oktober 2007 intentie-afspraken gemaakt over de groei van Almere met nog eens 60.000 woningen en 100.000 arbeidsplaatsen. Najaar 2009 wordt de finale besluitvorming verwacht. Deze groei zal zich voornamelijk in de nieuwe stadsdelen Pampus en Oost voltrekken. Des te prominenter dringt de vraag zich op hoe het Stadscentrum in deze schaalsprong mee kan ontwikkelen en haar betekenis van stedelijk hart van Almere wordt versterkt, met name op het gebied van uitgaan, cultuur, toerisme, onderwijs, winkelen, werken en stedelijk wonen. Uitgangspunt hierbij is dat de verdere ontwikkeling van het Stadscentrum een kwalitatieve bijdrage levert aan het realiseren van de gestelde doelen van de schaalsprong. Het voorliggend programmaplan “Almere Centrum, Stadscentrum van nu, morgen en de toekomst”, biedt een, op de toekomstvisie van Almere geënte, integrale, visie op het Stadscentrum, uitgewerkt in een uitgebalanceerd, samenhangend gebiedsprogramma. Het plan heeft tot doel om richting te geven aan de verdere ontwikkeling van het Stadscentrum. Hierbij zijn ontwikkelingen direct voortkomend uit de dynamiek van het gebied én ambities voor de middellange en lange termijn voortkomend uit de schaalsprong van Almere naar 2030 in samenhang met elkaar afgewogen en geprioriteerd. Daardoor kunnen aan het gemeentebestuur heldere keuzes worden voorgelegd over de toekomstige programmering in het gebied. De hoofdlijnen uit dit programmaplan zijn afgestemd met en worden opgenomen in het voorkeursalternatief Almere 2030. Dit programmaplan positioneert het centrum van Almere in de schaalsprong van de gehele stad. Het plan spreekt duidelijk van ‘stadscentrum’ in plaats van ‘Stadshart’, een begrip dat nauw verbonden is met het Masterplan van O.M.A. en het huidige winkelgebied. Het stadscentrum in dit programma wordt als een veel groter gebied aangeduid. Het stadscentrum van nu en morgen omvat globaal het gebied ten noorden van het Weerwater: de zuidkant Markerkant, het nieuwe zakencentrum, Randstad, 2F7, de Oostkavels, , het nieuwe stadshart, het ziekenhuis, uitwaaierend naar het Weerwater, het Lumierepark en de rand Stedenwijk,. Na de besluitvorming over de schaalsprong en een mogelijke overkluizing van de A6, kan dit centrumgebied zich uitbreiden naar de zuidkant van het Weerwater. Vanuit deze visie vormt het Weerwater het ‘hart’ van toekomstige centrumgebied.
1
Globale kaart zone toekomstig stadscentrum Almere:
(uit: Weerwaterzone, concept verkenning programmatische profilering, gemeente Almere & MVRDV 2009)
De ruimere interpretatie van het begrip Stadscentrum betekent niet dat alle inspanningen in dit plan direct op het gehele betrekking hebben. Zoals gezegd: de eerst komende jaren ligt het accent op het versterken van het huidige Stadscentrum. Met de verdere groei van de stad zal die ontwikkeling gaandeweg uitwaaieren rondom het Weerwater en (na 2020) zal mogelijk een nieuw knooppunt op de Zuidoever tot ontwikkeling kunnen komen. Het plangebied brengt vooral in beeld waar de toekomstige centrumdynamiek zich in de komende jaren zal doen voelen. De titel van dit programmaplan refereert aan de betekenis van het centrum anno 2008 voor Almere. Tegelijkertijd laat het iets zien van de potenties en mogelijkheden die het gebied in zich heeft om ook voor het Almere van morgen en de toekomst het Stadscentrum te kunnen zijn en de ambities die hierover bestaan te kunnen realiseren: ruimte voor vernieuwende ideeën, innovatie, waardering en kansen voor ondernemerschap en duurzaamheid. Dit programmaplan stadscentrum vormt een levendige schakel tussen nu en de toekomst. Tot slot: dit plan is niet af. Het is eerder een groeibriljant. Het biedt een prima kader en vertrekpunt voor toekomstige ontwikkelingen, maar tegelijkertijd heeft het zeker nog verder tijd van rijping en vooral verdieping nodig. En naarmate de rijping vordert zal het aan kracht en glans winnen. Ook kunnen op dit moment een aantal thema’s op het gebied van ruimtelijke invulling, verdichting en kwantificering van programma nog niet concreet worden uitgewerkt, vanwege de
2
nauwe relatie met de ontwikkeling en uitkomsten van de structuurvisie. Parallel aan de besluitvorming van de structuurvisie en de afspraken met het Rijk, zullen deze punten voor het Centrum verder worden uitgewerkt. Het opstellen van dit programmaplan is niet over één nacht ijs gegaan. Experts van verschillende organisaties en gemeentelijke diensten, ondernemers, eigenaren, bewoners uit het stadscentrum; velen zijn bij de totstandkoming betrokken geweest.
1.2
L EESWIJZER
Dit plan start met een korte beschrijving van het stadscentrum anno 2009. Ingegaan wordt op de winkels, het aantal bezoekers, de bewoners en de functies in het stadscentrum. In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op de relevante beleidskaders in en rond het stadscentrum en de relatie met de structuurvisie. In verschillende plannen en visies zijn zaken beschreven die invloed hebben op de gebiedsvisie voor het stadscentrum. Hoofdstuk 4 geeft kort de uitgangspunten en kritische opgaven voor de verdere doorontwikkeling van het stadscentrum weer, mede in relatie met de structuurvisie. In hoofdstuk 5 en 6 wordt beschreven hoe de uitgangspunten en opgaven worden ingevuld. Hoofdstuk 5 geeft de visie en de missie van het programmaplan weer. In hoofdstuk 6 worden deze uitgewerkt in een drietal programmalijnen, doelen en focuspunten. De uitwerking naar activiteiten, staan uitgewerkt in de bijlage ‘het strategisch uitvoeringsplan’. Tot slot worden in hoofdstuk 7 de organisatie, financiën en de communicatie uitgewerkt.
3
2.
B ESCHRIJVING VAN HET S TADSCENTRUM ANNO 2008
2.1
H ISTORISCHE ONTWIKKELING S TADSCENTUM
Het stadscentrum is in verschillende stappen ontwikkeld. De eerste plannen voor een centraal stadscentrum voor heel Almere voeren terug naar het structuurplan 1978 – 1983. In de praktijk functioneerde het huidige stadscentrum destijds vooral als voorzieningencentrum voor Almere Stad. Het eigenlijke hart van de stad was Almere Haven. De keuze voor het Stadshart (ROSA-plan 1992) leidde uiteindelijk tot de prijsvraag waarbij het plan van OMA (Rem Koolhaas) won en werd verkozen tot beste plan om een geheel nieuw stadshart voor Almere te ontwikkelen. De ambitie was om een stadscentrum te ontwikkelen voor héél Almere, dat past bij een stad van 200.000 inwoners. Het stadscentrum moest daarbij een icoon voor de stad Almere worden, met een gevarieerd aanbod aan winkels, culturele voorzieningen, horecagelegenheden, ontmoetingspleinen, stedelijk wonen, medische en onderwijsvoorzieningen, zakelijke dienstverlening en hotels. Het moest zich onderscheiden door haar bijzondere ligging aan het Weerwater, haar unieke architectuur en de scheiding tussen benedenwereld en bovenwereld. In het structuurplan 2010 werd vervolgens de positie van het stadscentrum bestendigd. Nu anno 2008 dient de volgende stap zich aan: het stadscentrum in relatie tot de schaalsprong van Almere.
2.2
R UIMTELIJKE SCHETS VAN HET S TADSCENTRUM
In het stadscentrum is het principe van thematische concentratiepunten belangrijk. De verschillende programmaonderdelen zijn ieder voor zich vormgegeven. Deze verschillende sferen zijn strak op elkaar gesneden en leveren grote contrasten op. Dit principe biedt een eigentijds alternatief voor de complexiteit van historische stadscentra. De ruimtelijke structuur is afgeleid van een orthogonaal patroon met terugkerende maten. Dit raster is van grote betekenis omdat het op eenvoudige wijze zorgt voor ruimtelijke samenhang en continuïteit tussen de verschillende delen van het gebied. In dit gebied is de Noord-Zuid richting dominant (watergangen, dreven, winkelroute) maar het belang van de oost-west richting zal toenemen door de dwarsverbanden in de winkelroute en de verbinding met de omgeving. Het stadscentrum is in vergelijking met andere steden goed toegankelijk door de ruime opzet. De ligging aan het Weerwater is uniek voor een centrum. In het oude gedeelte is het goed mogelijk om gebouwen door te ontwikkelen in samenhang met het nieuwe inrichtingsconcept. 4
Daarentegen zijn er ook enkele stedenbouwkundige aandachtspunten in het stadscentrum. Het stadscentrum kent veel half doorgezette ruimtes die een quasi stedelijk profiel geven. Daarnaast kent het centrum diverse plekken met een onvriendelijke uitstraling, bijvoorbeeld door hekwerken. Het centrum heeft veel langgerekte winkelfronten, daarbij ontbreekt het aan dwarsverbindingen. In het centrum is geen duidelijke groenstructuur zichtbaar. Ook duidelijke herkenbare entrees ontbreken voor het centrum. In het nieuwe deel van het stadscentrum zijn gebouwen gerealiseerd met zeer sprekende en eigentijdse architectuur. Hiermee profileert Almere zich zeer sterk. De architecten zijn mede gekozen door een Quality-team, dat ook de plannen heeft begeleid. Zo is er nu een zelfbewust stadsbeeld en silhouet aan het Weerwater ontstaan. In de toekomst komen er ook drie beeldbepalende torengebouwen achter het station bij. De architectuur in het oudere deel is minder sprekend doordat de gebouwen meer een onderdeel vormen van de stedelijke structuur en minder een object zijn. Het raster van Almere stadscentrum 2008
Uit: Ruimtelijke visie doorontwikkeling stadscentrum, De Nijl, 2008 5
Functiescheiding in het stadscentrum 2008
Uit: Ruimtelijke visie doorontwikkeling stadscentrum, De Nijl, 2008
2.3
WAARDERING VAN HET STADSCENTRUM
Op dit moment kent het Stadscentrum een bezoekoriëntatie van zo`n 350.000 duizend bezoekers per week. Het overgrote deel hiervan komt uit Almere-Stad voor met name de aankoop van de 6
dagelijkse artikelen. De rest van Almere bezoekt het gebied vooral op de zaterdagen en koopzondagen voor de vrijetijdsaankopen. Hierbij valt op te merken dat het gebied zeer intrek is bij jongeren onder de 35 jaar. De bezoekoriëntatie uit de regio blijft nog sterk achter in relatie tot vergelijkbare steden met de omvang van Almere. De bezoekers aan het Stadscentrum zijn in grote lijnen goed tot zeer tevreden over het centrumgebied. Vooral het parkeren, het winkelaanbod en de sociale veiligheid scoren hierin hoog. De sfeer, gezelligheid, de inrichting van openbare ruimte en de bereikbaarheid zijn punten waar de bezoekers duidelijk minder tevreden over zijn. In de onderstaande paragrafen lichten we een aantal karakteristieken van het stadcentrum uit.
2.4
H ET STADSCENTRUM ALS D E E CONOMISCHE MOTOR
Winkels In de afgelopen jaren is het bestaande winkelgebied in het stadscentrum aanzienlijk uitgebreid en meet op dit moment ca. 82.500 m2 b.v.o. verdeeld over zo`n 272 winkels. Ten opzichte van 2003 betekent dit een verdubbeling van het aanbod. De uitbreiding heeft met name in het modesegment plaatsgevonden, met verhoudingsgewijs zeer grote winkelunits in relatie tot andere binnensteden. Het grootwinkelbedrijf en filiaalbedrijf zijn zeer sterk vertegenwoordigd en de kleinere, specialistische winkeltjes en boetiekjes zijn relatief weinig aanwezig. Wat opvalt is dat een aantal winkelformules heeft gekozen om zich zowel in het nieuwe als in het bestaande gedeelte te vestigen. De toename van het aantal bezoekers heeft nog niet geleid tot een additionele omzetgroei waardoor de omzet per m² winkelvloeroppervlakte onder druk staat. Zowel de gemiddelde bezoekduur als de gemiddelde bestedingen in het stadscentrum zijn nog niet op het niveau van vergelijkbare steden. Zakelijke dienstverlening Op dit moment zijn in het Stadscentrum de volgende gebieden in ontwikkeling voor kantoorlocaties: Zakencentrum (96.300 m²) en Het gebouw De Landdrost (22.000m2), Tot 2020 zullen aan de huidige ontwikkelingen in het Stadscentrum nog worden toegevoegd: Zakencentrum (43.100 m²), overig Stadscentrum (20.000 m²) en Oostkavels (50.000 m²).De planvoorraad van het Stadscentrum komt hiermee op een totaal van 221.300 m² b.v.o. Hiermee heeft het stadscentrum alles in zich om in de toekomst uit te groeien tot een omvangrijk zakencentrum in de regio. Werkgelegenheid De economische basis van het stadscentrum in termen van bedrijvigheid en werkgelegenheid is relatief smal. De werkgelegenheid wordt sterk gedomineerd door: detailhandel (2.035 werknemers), openbaar bestuur (3.140) , welzijn en zorg (2.100) en zakelijke diensten (5.320). De totale werkgelegenheid van het stadscentrum bedraagt 14.120 arbeidsplaatsen. Zakelijke diensten en openbaar bestuur springen er het meest uit. Met de komst van het Zakencentrum zal de werkgelegenheid in de nabije toekomst flink toenemen. De komst van deze zakelijke bezoekers biedt goede kansen voor ontwikkeling van nieuwe voorzieningen en verruiming van het huidige aanbod.
7
2.5
H ET STADSCENTRUM ALS UITGAANSGEBIED
Horeca/ Vrije tijd Het horeca-aanbod blijft in absolute en relatieve zin nog achter. Veel van de harde (bars, discotheken e.d.) - en zachte horeca (restaurants, fastfood, lunchrooms, terrassen, e.d.) is met name gericht op de jongeren, waarbij opvalt dat de zachte horeca een eezijdig assortiment voert. Ook het aanbod van horeca in het hogere segment en de zakelijke markt blijft nog achter bij de uitbreiding die het stadscentrum heeft ondergaan. Het hotelaanbod is groeiend maar vergelijkbaar met de andere Nederlandse New Towns. Er blijkt wel duidelijk meer behoefte te zijn aan goede hotelvoorzieningen in combinatie met vergader- en conferentievoorzieningen. Op het gebied van ontspanning heeft een ruime uitbreiding plaatsgevonden in de vorm van een leisurecentrum bestaand uit een casino, bowlingbaan in combinatie met horeca, een bioscoop en heeft het een ruim aanbod in fitnessclubs. Evenementen Het stadscentrum is het podium voor vele kleinschalige en een aantal grootschalige evenementen die veelal door initiatieven uit de markt worden geïnitieerd. Zo wordt de SBS6 kerstparade al twee jaar op rij gehouden; een evenement dat 100.000 bezoekers trekt. Ook Music&Beer, Koninginnedag, Midland Classic Show en Jazz Below the Sea trekken keer op keer vele bezoekers. De kleinschalige evenementen dragen voornamelijk bij aan een gezellig winkelklimaat. Evenementen met een additionele aantrekkingskracht zoals de Kerstparade kunnen nog worden uitgebreid. Juist om deze te kunnen faciliteren is een evenementenplein aan het Weerwater tussen het Flevoziekenhuis en de Kunstlinie gecreëerd, onder de naam Esplanade. Daarnaast heeft het stadscentrum ook nog een grote reservelocatie (2F7) waar de komende jaren mogelijk evenementen gehouden worden Culturele voorzieningen Het huidige Stadscentrum kent mede door de uitbreiding een aantal aantrekkelijke culturele voorzieningen. Het toonaangevende complex De Kunstlinie herbergt een theater met allure en een innovatief kunstencentrum. Tevens kent het stadscentrum een pop- en muziekzaal, het architectuurcentrum Casa Casla, het museum de Paviljoens, en een nieuwe bibliotheek die naar verwachting in 2010 geopend zal worden. Voor een verdere doorontwikkeling is aan het Weerwater, aan het oostelijke uiteinde van de Esplanade (naast het ziekenhuis), een potentiële locatie aangewezen voor een aansprekend museum.
8
2.6
M AATSCHAPPELIJKE F UNCTIES IN HET STADSCENTRUM
Hoger onderwijs Het stadscentrum kent momenteel acht opleidingen op HBO of WO niveau. Nieuwe opleidingen zijn in het huidige collegejaar gestart. Voor het verder versterken van de levendigheid en het economisch functioneren van het Stadscentrum is de komst van een breed aanbod van Hoger Onderwijs noodzakelijk. Hierdoor ontstaan er kansen voor de binding van nieuwe doelgroepen aan het Stadscentrum. Toch neemt het aantal studenten maar mondjesmaat toe. Met nieuwe doelgroepen beogen we enerzijds de reeds aanwezige jonge inwoners een aantrekkelijk perspectief te bieden en zo te behouden voor de stad en tegelijkertijd nieuwe studenten van buiten Almere aan de stad te binden. Met verschillende partijen is een convenant gesloten om het hoger onderwijs in Almere te versterken. Zorg Midden in het centrum is het ziekenhuis gehuisvest. Ontwikkeling van aanverwante zorgvoorzieningen en –initiatieven komt nog weinig van de grond. Het aanbod is dermate versnipperd over de stad, dat bewoners voor aanvullende zorg weer aangewezen zijn op zorgvoorzieningen buiten het centrum. Met de groei van Almere zal de zorgvraag in Almere toenemen en daarmee eveneens het aantal behandelingen en opnamen in het ziekenhuis toenemen. Dit biedt kansen voor aanvullende dienstverlening in de directe nabijheid van het ziekenhuis. Daarentegen blijft de vraag of het ziekenhuis met de groei van deze zorgbehoefte op de huidige locatie nog wel voldoende groeiruimte heeft en hoe de programmering van zorgvoorzieningen over de gehele stad ingevuld gaat worden (met name in Poort)..
2.7
H ET STADSCENTRUM ALS WOONOMGEVING
Bewoners Het inwonertal is door de uitbreiding van het stadscentrum sterk toegenomen. Wat opvalt is dat de gemiddelde leeftijd van de inwoners hoger ligt dan in de rest van Almere. Het inwonertal laat zich voornamelijk onderscheiden in twee leeftijdsdoelgroepen: inwoners in de leeftijdscategorie tussen de 18 en 35 jaar en 65-plussers. Veel van deze huishoudens zijn alleenstaand en van de huishoudens is het merendeel kinderloos. Het gemiddeld besteedbare inkomen van de bewoners van het stadscentrum ligt hoger dan het gemiddelde in Almere en in Nederland. Daarbij geldt dat het gemiddeld vrij besteedbaar inkomen per huishouden in Almere lager ligt dan de gemiddelden in Nederland. Een kleine helft van de respondenten van het stadscentrum voelt zich erg betrokken bij hun eigen woonomgeving (43%) en een vrijwel even grote groep voelt zich erg betrokken bij het stadscentrum (42%). Voor bewoners zijn er weinig buurtgerichte voorzieningen in het stadscentrum aanwezig. Vooral openbaar groen en speelvoorzieningen worden gemist. Bewoners maken veelal gebruik van voorzieningen net buiten het centrum. De bewoners van het stadscentrum voelen zich onveiliger in hun buurt dan de gemiddelde Almeerder. Dit heeft te maken met de centrumfunctie waar veel horeca, uitgaansgelegenheden en winkels zijn gevestigd met aantrekkingskracht op allerlei groepen mensen overdag en ’s avonds.
9
Woningen In het centrum stonden op 1 januari 2008 2.144 woningen. De woningen in het centrum zijn bijna allemaal appartementen: circa 98% is gestapeld. 2% is een rijwoning. Circa de helft van de woningen in het centrum wordt verhuurd door commerciële vastgoedeigenaren: 54%. De corporaties hebben 11% van de voorraad in bezit. Het eigen woningbezit bedraagt 35%. Momenteel is sprake van een matige afzet van de nieuwbouwappartementen in het stadscentrum. Dit wordt verklaard door een eenzijdig nieuwbouwaanbod aan dure appartementen, daarnaast hebben de nieuwe appartementen in het algemeen te weinig buitenruimte. Gezien de populariteit van het centrum enerzijds en de hoge verhuisgeneigdheid anderzijds kunnen we spreken van een typisch doorstroommilieu. Dit is normaal voor een centrummilieu. Uit onderzoek onder bewoners van het stadscentrum blijkt dat een zeer grote meerderheid van de respondenten (86%) het prettig tot zeer prettig wonen vindt.
2.8
B EREIKBAARHEID VAN HET STADSCENTRUM
Almere kent het principe van gescheiden verkeersfuncties: busbanen zijn gescheiden van de auto, en ook fietsers hebben eigen infrastructuur. Doorgaand verkeer wordt in het stadscentrum vermeden. In de huidige situatie is het stadscentrum goed te bereiken met auto, openbaar vervoer en fiets. Ondanks de goede voorzieningen blijkt de meerderheid het Stadscentrum met de auto te bezoeken. Met de groei van Almere ontstaan er echter knelpunten in de bereikbaarheid van het centrum. Een ander knelpunt blijft de oriëntatie en de routing naar het stadscentrum. Er moeten teveel afslagen genomen worden en de entree is via de achterkant (route Veluwedreef). Een aanzienlijke verbetering wordt bereikt als het stadscentrum na de verdubbeling van de A6 ook ontsloten wordt via het westen (de Havendreef). Deze ontwikkeling vergroot de druk op de aanleg van een Oost-West verbinding pal achter het huidige station (Landdrostdreef – Waddendreef).
10
3.
R ELEVANTE B ELEIDSKADERS
Dit programmaplan speelt zich af in een context van de ontwikkelingen in de hele stad Almere. De afgelopen jaren zijn voor Almere en specifiek voor het stadscentrum plannen en visies verschenen. Kort lichten wij hier de relevante kaders voor het programmaplan toe.
3.1
C OLLEGE - PROGRAMMA 2006 -2010
Het college heeft in haar collegeprogramma voor de periode 2006-2010 aangegeven dat ze werkt aan een leefbare en vitale stad, waar de mensen graag willen wonen, werken, verblijven en ondernemen. Ook in het stadscentrum staat deze ambitie centraal. Het college stelt daarbij een aantal waarden centraal, die ook ten grondslag liggen aan het programmaplan voor het stadscentrum: • Met de groei van de stad, blijft de stad in balans • Iedereen doet mee in Almere • Investeren in kansen voor alle bewoners • De gemeente Almere is herkenbaar, transparant en toegankelijk.
3.2
INTEGRALE
G EBIEDSGERICHTE PROGRAMMAPLANNEN
In 2006 heeft de raad voor de stadsdelen Almere Buiten, Almere Haven en Almere Stad specifieke gebiedsprogramma’s vastgesteld. In lijn met deze ontwikkeling en vanuit de ambitie van college en raad waarin het gebiedsgericht werken een van de speerpunten is, is ook voor het stadscentrum nu een integraal gebiedsprogramma ontwikkeld.
3.3
D OORONTWIKKELING S TADSCENTRUM
De ruimtelijke visie van bureau de Nijl ‘Doorontwikkeling Stadscentrum’ (bureau de Nijl, 2008)(vastgesteld april 2008) beschrijft de visie van het college van B&W over hoe het stadscentrum zich in relatie tot de structuurvisie, in de toekomst kan ontwikkelen. Er is gekeken hoe het stadscentrum completer kan worden en hoe kan worden ingespeeld op nieuwe ontwikkelingen. De visie richt zich op drie verschillende 'tijdshorizonnen' (termijnen waarop de plannen betrekking hebben). Het gaat om: 2030: Positioneren. Het uitgangspunt is dat het centrum van Almere Stad hét centrum is en blijft voor geheel Almere. Goede ontsluiting en verbinding met land en regio zijn cruciaal. 2020: Verbinden. De verbinding van het stadscentrum met de directe omgeving staat centraal. De randgebieden geven mogelijkheden voor een hechter centraal gebied met een mengeling van verschillende milieus: Stadscentrum, stedelijke woonbuurten, aanloopzones met gemengde bedrijven e.d. Juist deze zones zijn in dit programmaplan toegevoegd aan het Stadscentrum 11
2010: Activeren. Het volledig laten functioneren van het stadscentrum is de belangrijkste doelstelling voor de korte termijn. Voorgenomen projecten, zoals de bibliotheek, het Zakencentrum, het Circus, de Korte Promenade, moeten voortvarend worden afgemaakt. Daarnaast zal met marktpartijen een programma opgesteld worden die de levendigheid en de gezelligheid bevorderen. Aandacht voor ‘het oude centrum’, stimuleren van ontwikkeling van het zwerfmilieu, inrichten van gezellige pleinen met ieder weer een eigen identiteit en investeringen die bijdragen aan een ‘warme sfeer’.
3.4
H ET S TADSCENTRUM IN DE STRUCTUURVISIE
De schaalsprong Almere 2030 is een enorme opgave: de stad verdubbelt, in slechts twintig jaar tijd. Ondanks dat de groei vooral op de flanken zal plaatsvinden, is de impact voor de bestaande stad in het algemeen en het centrum in het bijzonder, enorm. ‘Het centrum van de stad centraal’ is een specifieke doelstelling in de structuurvisie. Ambitie daarbij is om binnen het bestaande stedenbouwkundige systeem van Almere te komen tot één groot en centraal gelegen stadscentrum rond het Weerwater voor de hele stad: het Weerwater centraal! Het vormt het culturele hart van de stad, kernwinkelapparaat en centrum van grootstedelijke publieke voorzieningen. Het Weerwater, het Stadshart (=winkelcentrum), de stationsomgeving, het zakencentrum, Markerkant, Randstad, de Oostkavels, 2F7 én Zuidoever Weerwater, zijn de belangrijke ankerpunten en kansenzones waar deze nieuwe opgave waargemaakt kan worden. De feitelijk programmatische invulling en omvang hangen nauw samen met de keuzes in de structuurvisie en functie van toekomstig stedelijke knooppunten als Zuidoever-Weerwater, A6A27 en Pampus. Voorts is in de structuurvisie een specifieke doelstelling toegedicht aan de stationsomgeving: ‘Van Almere Centrum naar Almere Centraal’. Het geeft de ambitie weer dat dit station gaat uitgroeien tot een multimodaal transferium; inclusief de introductie van nieuwe ontsluitingen middels de IJmeerlijn en Stichtselijn. Kortom: knooppunt in een alzijdig ontsloten stad. Naast deze specifiek aan het stadscentrum gerelateerde doelstelling, zijn, in relatie tot de schaalsprong voor het bestaande gedeelte van de stad nog een vijftal andere doelstellingen geformuleerd. Ook deze doelstellingen hebben betrekking op de verdere doorontwikkeling van het stadscentrum. • Streven naar een duurzame samenleving: Meest essentiële opgave voor Almere is het aantrekkelijk en vitaal/weerbaar maken en houden van de Almeerse samenleving en het versterken van de sociale samenhang • Realiseren van meer verbindingen in de stad: Hierbij gaat het om verkeersverbindingen en om. Ook het realiseren van verbindingen tussen de stadsdelen en het centrum is van belang. • Versterken van (bestaande) identiteiten: Almere wordt gezien als eentonig. Hierdoor blijven identificatie en trots achterwege. Toch zijn er veel onderscheidende identiteiten in de stad aanwezig. Door deze te versterken zal de identificatie, de trots, maar ook de oriëntatie op de stad toenemen. • Versterken publieke domein: Almere heeft relatief veel openbare ruimte. Een kwaliteitsslag in de openbare ruimte moet een belangrijke bijdrage leveren aan de ontmoetingsfunctie. Openbare ruimte kan functioneren als knooppunt, magneet en aantrekkelijk verblijfsgebied. • Versterken van oude wijken en stadsdelen: Een belangrijke taak voor Almere is het in stand houden en versterken van de bestaande woon- en werkmilieus. Door het slim inzetten van gebiedsgerichte investeringen wordt bovendien een kwalitatieve impuls gegeven aan deze wijken en buurten.
12
13
4.
U ITGANGSPUNTEN EN OPGAVEN VOOR HET STADSCENTRUM
4.1
U ITGANGSPUNTEN
In relatie tot de schaalsprong van Almere, formuleren we een viertal uitgangspunten voor het stadscentrum. 1. Het Stadscentrum als het overkoepelende centrum voor de stad Het Stadscentrum blijft ook in de toekomst het overkoepelende centrum voor de stad. Vanuit een krachtige doorontwikkeling van het huidige centrumgebied, zal deze zich op termijn om het Weerwater uitbreiden: het Weerwater centraal. Vanuit de strategie van de ontwikkeling van een meerkernige stad ontstaat ruimte voor meerdere stedelijke knooppunten en voorzieningencentra in de stad. Deze zullen in programmering en hiërarchie echter niet concurrerend, maar juist aanvullend op elkaar zijn. 2. Het Stadscentrum in de regio Tot op heden heeft het Stadscentrum geen regionale uitstraling van betekenis. Het is primair vooral een shoppingcentre voor de stad zelf. Daarbij ondervindt het concurrentie van de stadsdeelcentra Haven en Buiten. En ook het centrum van Almere Poort zal in de toekomst kunnen uitgroeien tot een geduchte concurrent van het stadscentrum. Het centrum biedt onvoldoende onderscheidende en aantrekkelijke voorzieningen en attracties om in de regio een rol van betekenis te kunnen spelen. Sterker nog: we zien juist dat er eerder koopkracht weglekt naar omliggende shoppingcentra zoals: Amsterdam Centrum en Villa Arena, Gooi/Hilversum, Bataviastad, De achilleshiel van het succes van het Stadscentrum zal uiteindelijk bepaald worden door de mate waarin het Stadscentrum zich een stevige positie in de regio kan verwerven. Niet louter als aantrekkelijk shoppingcentre, maar ook als cultureel hart, aantrekkelijk uitgaanscentrum, grootstedelijke publieke functies, als ook een markant en aantrekkelijk cluster van onderwijs- en zorgvoorzieningen en een tot de verbeelding sprekend zakencentrum. 3. “Van Almere Centrum naar Almere Centraal” In alle varianten in de structuurvisie en de schaalsprong is een optimale bereikbaarheid van het Stadscentrum gegarandeerd. Zowel met de auto, OV, fiets, voetganger als over het water. Het station vervult hierbij een sleutelrol met de inpassing van de nieuwe Stichtselijn, Ijmeerlijn,verdubbeling Flevospoor en uiteindelijk een dienstregelingsvrije OV regeling. Kortom: een alzijdige oriëntatie en bereikbaarheid vanuit en naar het Stadscentrum. 4. Stadscentrum: icoon van de stad In elke New Town is de zoektocht naar ‘de identiteit van de stad’ een telkens terugkerend thema. Almere vormt hierin geen uitzondering. Het nieuwe stadscentrum is van wezenlijke betekenis in deze Almeerse zoektocht. Het is voor veel Almeerders een heuse icoon en tegelijkertijd een verbeelding van de Stad en waar zij voor staat. De schaalsprong levert een belangrijke bijdrage aan die verdere inkleuring van de identiteit van Almere. In deze toekomstige versterking van identiteit ontwikkelt het Stadscentrum zich verder tot symbool van Almeerse identiteit.
14
4.2
K RITISCHE O PGAVEN
Aan de opstelling van dit gebiedsprogramma is een uitgebreide gebiedsanalyse vooraf gegaan. Deze analyse geldt als onderlegger voor dit programma en maakt hier onlosmakelijk deel van uit. Vanuit enerzijds de huidige staat van het stadscentrum 2008 en anderzijds de te verwachten autonome groei van de stad als ook de schaalsprong, komen aldus een negental centrale opgaven boven drijven, welke, zowel afzonderlijk, als in hun onderlinge samenhang en afhankelijkheid, als kritische succesfactor gelden bij de verdere doorontwikkeling van het Stadscentrum. Vanuit deze verschillende bewegingen is het verklaarbaar dat deze opgaven verschillen in schaalniveau en fasering. In hoofdstuk 5 en 6 wordt dit verder uitgewerkt.
1. Vergroten van de bestedingen in het Stadscentrum (winkelgebied) Het economisch klimaat in het stadscentrum staat sterk onder druk. Bij veel ondernemers blijft de omzet achter bij de stijgende kosten. Daarbij komt dat het gemiddeld vrij besteedbaar inkomen van de Almeerders eveneens onder druk staat, onder meer vanwege de hoge woonlasten. Gezocht moet worden naar creatieve initiatieven om meer bezoekers naar het stadscentrum te trekken en de verblijfsduur te vergroten. 2. Vergroten van diversiteit in aanbod en gezelligheid Op dit moment is het winkelaanbod het aanbod van de ‘middelmaat’; veel bekende doorsnee ketens, weinig variëteit. Ruimte voor ondernemerschap en stimuleren van groei van ‘micromilieu’ in het centrum is nodig. Het centrum heeft dringend behoefte aan meer sfeer, diversiteit en verkleuring; aan een gemengd en levendig binnenstadsmilieu. Ditzelfde geldt ook voor de horeca en uitgaansgelegenheden. Een hapje eten is mogelijk, maar nog even lekker doorzakken aan de Esplanade na een avondje theater is niet mogelijk. Naast dit verlangen naar kleinschaligheid, bestaat evenzo een roep naar grootschalige, innovatieve, onderscheidende retailconcepten welke het huidige aanbod juist extra kleur geven en de aantrekkingskracht vergroten. En tot slot ligt er ook een grote opgave om een aantal spraakmakende, grootschalige evenementen aan het Stadscentrum te binden, waarmee het stadscentrum zich kan identificeren.
3.
Aantrekken van voorzieningen die een stuwend en trekkend effect op regionaal niveau genereren Naast de onder punt 2 beschreven noodzaak en verlangen naar mee diversiteit en kleinschaligheid, bestaat een evenzo grote roep naar een stuwend voorzieningenprogramma. Een voorzieningenprogramma wat aansluit bij de behoeften van een stad met straks 350.000 inwoners. Met name de betekenis van Hoger Onderwijs, een rechtbank, grootstedelijke culturele voorzieningen, aanvullende voorzieningen in de gezondheidszorg als ook onderscheidende commerciële voorzieningen kunnen ervoor zorgen dat nieuwe doelgroepen zich aan het Stadscentrum gaan binden.
4. Profileren en positioneren ten opzichte van andere centra (zowel in Almere als in de regio) Met, maar ook zonder schaalsprong is het van groot belang dat het Stadscentrum zich weet te onderscheiden van andere centra. In paragraaf 4.1 Op stedelijk niveau zullen heldere keuzes gemaakt moeten worden. Er is ruimte voor meerdere ‘subcentra’ in Almere, maar tegelijkertijd zal er ook onomwonden gekozen moeten worden voor het Stadscentrum als cultureel hart en overkoepelend shoppingcentrum van Almere. Versnippering van functies zal niet alleen binnen Almere leiden tot een onderlinge concurrentie, maar ontneemt de mogelijkheid voor het ontwikkelen van een sterke regionale positie.
15
5. Versterken van imago stadscentrum als aantrekkelijke stedelijke woonomgeving Het Stadscentrum biedt een voor Almere een uitgelezen kans om een aantrekkelijke onderscheidende woonomgeving te creëren: hoge kwaliteit van wooncomfort, aantrekkelijke woningen, innovatief, in het centrum, aan het Weerwater, goed bereikbaar met OV; kortom: alle gemakken van stedelijk wonen in een sfeer van ‘ontspannen stedelijkheid’. Een dergelijk woonconcept is voor Almeerse begrippen relatief nieuw. Ervaring leert dat er al een situatie van ‘overaanbod’ kan ontstaan. Dit vraagt om het bewaken van een hoge kwaliteit van woningen bij de planontwikkeling en een strakke dosering van het op de markt brengen van nieuwe woningen. Tot slot ligt hier ook een noodzaak tot stedelijke regie en afstemming op gebied van programmering, thematisering en fasering (Waar, wat op welk moment?) Als we erin slagen deze hoge woonkwaliteit te realiseren en hiervoor de juiste doelgroepen weten te interesseren, dit een positief effect zal hebben op het functioneren en de uitstraling van het centrum en de stad
6. Vergroten van bereikbaarheid: van Almere Centrum => naar Almere Centraal In paragraaf 4.1. benoemden we de bereikbaarheid van het Stadscentrum als één van de uitgangspunten bij de schaalsprong van Almere. Dit uitgangspunt behoort daarmee direct tot een van de kritische opgaven. Bij de verschillende fases waarin het Stadscentrum door de tijd is ontwikkeld is nadrukkelijk gekozen om het stadscentrum met alle vervoersmiddelen goed te kunnen bereiken. In hoeverre bij de uitwerking van deze opgave onverkort vastgehouden moet worden aan het ‘Almeers uitgangspunt’ van gescheiden verkeersfuncties in het centrum van de stad, of dat wellicht toch op bepaalde tracés juist bewust gekozen zou moeten worden voor gemengde gebruikers, vormt een punt van nadere studie. 7. Gerichte marketingcommunicatie op verbetering van imago Stadscentrum Het stadscentrum van Almere heeft een kwetsbaar imago. Ondanks de grote mate van tevredenheid van bewoners en de bezoekers, bestaan er ook beelden als: sfeerloos, saai, uitgestrekt en kil. De opgave is om niet louter winkels en programma toe te voegen, maar om het stadscentrum goed in de markt te zetten en gericht te investeren in beeldvorming en imago. 8.
Ontwikkeling Weerwaterzone
Het Weerwater ligt in het hart van Almere als een nog onontgonnen diamant. Zoals in paragraaf 4.1. al beschreven, behoort de ontwikkeling van de Weerwaterzone tot één van de strategische opgaven van de Schaalsprong. Voor het verbeteren van de gebruikswaarde en leefomgeving wordt gestreefd naar het vergroten van de ontwikkelingspotentie van het gebied en het realiseren van de verbinding van het noordelijke en zuidelijke deel van de stad. Voorgesteld is om naast het verlagen van de A6 een overkluizing over de A6 te realiseren. Het nieuwe gebied biedt ruimte voor een programma en profiel op nationaal, minimaal bovenregionaal niveau. Hiermee ontstaat de tweede knooppunt aan het Weerwater, waarin de programmering een aanvulling is op en versterking van het bestaande centrum.
9. Water, Architectuur, Duurzaamheid, New Town Institute en Innovatieve Stedenbouw Stuk voor stuk terreinen waarin Almere zich in de afgelopen 30 jaar meer dan bewezen heeft en waarmee het zich internationaal heeft onderscheiden. Toch worden deze verworvenheden onvoldoende benut. In de zoektocht naar identiteit worden voor de hand liggende kwaliteiten over het hoofd gezien of onvoldoende opwaarde geschat. In de doorontwikkeling van het Stadscentrum en de schaalsprong ligt een uitgelezen kans, maar tevens kritische opgaven om deze verworvenheden optimaal te benutten als sellingpoints van de stad en het stadscentrum (zie ook marketing en positionering).
16
V ISIE EN M ISSIE : “A LMERE C ENTRUM : STADSCENTRUM VAN NU , MORGEN EN DE TOEKOMST ”
5.
In de voorbije hoofdstukken werd een beeld geschetst van de relevante bewegingen welke van invloed zijn bij het bepalen van de toekomstige visie, missie en doelstellingen voor het Stadcentrum: -
Analyse van het gebied o staat van het centrum 2008 Het collegeprogramma De schaalsprong: o Doelstelling: het centrum centraal o Doelen voor de bestaande stad o Uitgangspunten bij een verdere doorontwikkeling van de stad en het centrumgebied o 7 kritische opgaven
Deze ontwikkelingen vormen de onderleggers voor de in de navolgende hoofdstukken beschreven en verder uitgewerkte visie, missie en programmalijnen. In hoofdstuk 5 geven we een sfeerbeeld van het toekomst Stadscentrum, gevolgd door het beschrijven van een korte en bondige missie en visie én we staan stil bij de betekenis van het stadscentrum als identiteitsdrager van de stad.
17
Sfeerbeeld: het stadscentrum in 2030 Het Weerwater heeft zich ontwikkeld tot hét kloppend hart van Almere. Een indrukwekkend, modern en bruisend gebied, waarin verschillende functies en thema’s als een kralenketting om het Weerwater gesitueerd zijn: een internationaal georiënteerd zakencentrum pal achter het geheel vernieuwde Station Almere Centraal, een gezellige binnenstad met gevarieerde pleinen en een bruisend micro milieu; het commercieel en cultureel hart aan het Weerwater, tal van vormen van recreatie en vrije tijd in en op het water, het Lumierepark als heerlijk strand en verblijfspark in het hart van Almere, een groot themapark en aantrekkelijke woonprogramma op de Zuidoever van het Weerwater. Lopend langs het Weerwater zie je aan de overkant een karakteristieke skyline. De mooie en hoge gebouwen geven een bijzondere uitstraling. Op tal van plaatsen zijn innovatieve, architectonische parels ontwikkeld. Zij geven het Stadscentrum het imago van architectonische R&D plaats. Het stadscentrum is een aantrekkelijke en veelzijdige verblijfsplaats voor bewoners, studenten, bezoekers uit andere steden en zelfs bezoekers uit het buitenland. De terrassen bieden een smeltkroes van allerlei culturen. Op het Weerwater is het een gezellige drukte: kinderen in bootjes, zeilers die vanaf het Gooimeer naar het Weerwater kunnen en kunnen aanmeren in het Stadscentrum, kanovaarders, waterskiërs, taxibootjes die bezoekers naar de verschillende bestemmingen brengen en natuurlijk de sloepen en rondvaartboten. Lekker flaneren langs de Weerwaterboulevard. Ook in de winkelstraten is aan alles te merken dat je hier in het hartje van Almere bent. Door de grote oppervlakte van de winkels, straten en pleinen heb je geen last van de drukte en kun je heerlijk op je gemak shoppen. Voor ieder wat wils in het stadscentrum: in de hoofdstraat zie je vooral de landelijke ketens terug komen. Rond de hoofdstraat, in de aanliggende straten, vind je de bijzondere, kleinere winkeltjes en ook een paar exclusieve, specialistische winkels, galeries en atelierruimtes. Aan de rand van het stadscentrum vind je de bekende mega overdekte markthal; een plaats waar zowel vers food als non food van allerlei culturen worden aangeboden. Voor deze markthal komen wekelijks duizenden bezoekers uit alle hoeken van Nederland. Op verschillende plaatsen in het centrum kun je goed terecht om een hapje te eten. Er zelfs een bijzonder sterren-restaurant aan de Pier in het Weerwater, waar je genietend aan het water een bijzondere avond kunt doorbrengen. Het is een gezellige drukte ’s avonds in de stad. Tot de late uurtjes is er activiteit en gezelligheid te vinden. Bezoekers vanuit de hele wereld komen naar Almere om deze bijzondere nieuwe stad te bewonderen. Vanuit Amsterdam en Schiphol staan ze door de snelle railverbinding in 20 minuten in Almere Centrum. Ze doen een rondleiding door de stad, langs al haar karakteristieke plekken. Vanaf een verdubbelde A6 stap je ter plaatse van het Weerwater op een hoogwaardige OV lijn die je in een tijdsbestek van 3 minuten in het Stadscentrum brengt. Bezoekers aan het stadscentrum voelen zich welkom. Aan alles merk je dat hier door alle partijen veel aandacht wordt besteed. In het weekend en in de zomer zie je in het centrum veel mensen van buiten naar Almere komen. Gewoon, een dagje uit en vanwege de spraakmakende evenementen. Door de week wordt de toon gezet door de Almeerders zelf, studenten en zakenlui. Studenten die de stad in trekken om op de Grote Markt gezellig een biertje te drinken. Zakenlui die in de pauzes of met hun zakenpartners even de stad in gaan om een hapje te eten op het Stationsplein, Belfort of aan het Weerwater. De bewoners van het stadscentrum waarderen hun woonomgeving. Vanuit hun mooie appartement maken ze deel uit van de stadse gezelligheid. Het maakt het wonen in het Stadscentrum tot iets exclusiefs en zeer gewild.
18
5.1
V ISIE EN M ISSIE
Het stadscentrum heeft de uitdaging om op twee fronten een slag te slaan. Met de ambitie om de vijfde stad van Nederland te worden, moet het stadscentrum zich kunnen meten met andere stadscentra in Nederland. Om dit te bereiken zal een forse slag gemaakt moeten worden op het vergroten van diversiteit van voorzieningen waardoor nieuwe doelgroepen zich aan het stadscentrum gaan binden, vergroten werkgelegenheid, versterken van sfeer, gezelligheid, en levendigdheid
Tegelijkertijd moet het stadscentrum van Almere werken aan haar onderscheidendheid. 80% van het stadscentrum kan vergelijkbaar zijn met andere steden, maar die laatste 20% maakt het stadscentrum bijzonder en aantrekkelijk. Wat is er zo bijzonder aan het stadscentrum van van deze New Town dat je nergens anders kunt vinden? Naast haar basiskwaliteiten en de aantrekkelijke ruimte, biedt het centrumgebied kansen voor vestiging van onderscheidende voorzieningen, architectuur, het Weerwater. Het zijn karakteristieken die het stadscentrum sterk kan aanzetten om zich als in de regio en (inter)nationaal op de kaart te zetten. Stadscentrum: identiteitsdrager van de stad Het Stadscentrum is een icoon voor Almere. In het Stadscentrum ervaar en beleef je de identiteit van Almere. Het ademt een sfeer van ondernemersgeest, modern, fris, eigenwijs; een smeltkroes van culturen. Een plaats die zich kenmerkt door kwaliteit, innovatie en diversiteit. Almere is trots op haar korte historie, maar vooral ook op haar toekomst en de mogelijkheden. Zij wil niet lijken op haar omringende historische steden. Een icoon met bijzondere architectuur en creatieve stedenbouw, dat zich onderscheid door innovatie, duurzaamheid, groen en water. Een echte New Town die zich ook als zodanig profileert. Vanuit deze gedachtegang formuleren we als missie:
19
Almere Centrum: Stadscentrum van nu, morgen en de toekomst.
20
6. 3 AMBITIES = 3 P ROGRAMMALIJNEN In hoofdstuk 5 werd een sfeerbeeld geschetst van het stadscentrum in 2030, gevolgd door de missie en visie. In dit hoofdstuk wordt deze visie uitgewerkt in een meerjarengebiedsprogramma. Dit wordt gedaan in 4 stappen: 1.
Allereerst worden de 3 ambities (=3 programmalijnen) beschreven. (paragraaf 6.1)
2.
Elke ambitie wordt uitgewerkt in een aantal richtinggevende lange termijn doelen (paragraaf 6.2, 6.3 en 6.4)
3.
Elke doelstelling kent weer een aantal concrete ‘focuspunten’. (paragraaf 6.2, 6.3 en 6.4)
4.
Deze focuspunten zijn vervolgens uitgewerkt in concrete projecten/activiteiten en initiatieven. (bijlage: strategisch uitvoeringsprogramma)
In dit hoofdstuk zijn de programmalijnen, de doelen en de focuspunten beschreven. In de bijlage bij dit programmaplan is een strategisch uitvoeringsprogramma opgenomen waarin een overzicht wordt gegeven van de concrete projecten, activiteiten en initiatieven. Dit hoofdstuk wordt afgesloten met een overzichtskaart van ruimtelijke initiatieven.
6.1
D E KERN VAN HET PROGRAMMA
Missie en Visie stadscentrum Almere La ng – Mi dd el – Ko rt
Centrum van de toekomst: Waterhart & New Town Instituut
Sterke eigenzinnige speler n in regionaal netwerk
Comfortabel, compleet en sfeervol voor haar inwoners Economische vitaliteit
21
Ma rk eti ng & Co mm un ica tie
Bij het opstellen van dit gebiedsprogramma is gekozen voor een benadering uit verschillende invalshoeken: de economische vitaliteit, de sociaal-culturele vitaliteit en de ruimtelijke vitaliteit. De economische vitaliteit is daarbij tevens de ‘onderlegger’, drager van het programma. Deze drie invalshoeken worden gezien als de randvoorwaarden voor een goed functionerend stadscentrum. Vanuit deze invalshoeken worden drie ambities en ambitieniveaus onderscheiden welke tezamen de kern van het programma bevatten. De onderste laag, de basis en tegelijkertijd het fundament, richt zich volledig op het versterken van de betekenis en het functioneren van het stadscentrum voor Almere en haar bewoners. Het gaat hier om de kwaliteit van uit te voeren basistaken, activiteiten, voorzieningen en de beleving van Almeerders bij hun eigen stadscentrum. Zij laat zich het best vertalen in:
I.
Comfortabel , compleet en sfeervol voor haar inwoners.
De tweede ambitie richt zich juist op het verwerven van een stevige positie in de regio. De aandacht is hier vooral gericht op een pakket aan voorzieningen en maatregelen die erop gericht is de aantrekkingskracht en concurrentiepositie van Almere in de regio te versterken:
II.
Een sterke, eigenzinnige speler in regionaal netwerk
De top van de driehoek verwoordt de derde en tevens hoogste ambitie: het verbeeldt het onderscheidende karakter en tevens de visie voor het stadscentrum.
III. Almere Centrum: Stadscentrum van nu, morgen en de toekomst Toelichting De lagen in de piramide kunnen niet los van elkaar worden gezien. Ze hebben een belangrijke wisselwerking met en op elkaar. De basislaag vormt het fundament waarop de verdere piramide wordt gebouwd. Een goed fundament werkt, door naar de lagen erboven. Een stevige positie in de regio straalt zowel af naar de basis als ook naar boven. En de hoogste ambitie werkt door naar de twee onderste lagen, maar is niet geloofwaardig als deze ambitie in de basis niet te herkennen is. De drie lagen geven tevens een fasering in de tijd aan. Voor de korte termijn zal het accent vooral op ambitie 1 liggen. Voor de middellange termijn zal ambitie 2 steeds sterker worden. De derde ambitie zal vooral op de middellange en lange termijn worden gerealiseerd, afhankelijk van het succes van de schaalsprong van ALmere. De drie ambities vormen, tezamen met de geschetste randvoorwaarden: sociaal culturele vitaliteit, ruimtelijke vitaliteit en economische vitaliteit het speelveld waarbinnen dit programma zich afspeelt. Per paragraaf lichten we de programmalijnen toe, en vertalen we deze in concrete doelen.
22
6.2
E EN COMFORTABEL , COMPLEET EN SFEERVOL STADSCENTRUM VOOR HAAR
INWONERS
Ambitie:
Comfortabel, compleet en sfeervol voor haar inwoners
Doelen:
Basis op orde
Meer vermaak en levendigheid
Meer voorzieningen in het stadshart
Meer en gevarieerdere woningen
Focus: Ruimte voor ondernemerschap Schoon, heel en veilig Goed bereikbaarheid met auto, fiets, OV en via het water; goed verbonden met overige stadsdelen
Aantrekkelijk en gevarieerd programma op gebied van cultuur , evenementen, shopping en uitgaan
Voldoende en gevarieerd aanbod van horecavoorzieningen Variatie in winkelaanbod
“16-uurs economie” Aantrekkelijke ontmoetings- en verblijfsplaats
Woningen voor stedelijke doelgroepen Ontspannen stedelijkheid in hoogstedelijke omgeving
Eigen karakter en charme van verschillende locaties versterkt de aantrekkingskracht
Oriëntatie op het Weerwater
De eerste ambitie richt zich op het functioneren van het stadscentrum en de betekenis ervan voor de bewoners van de stad. Het centrum is van grote betekenis, juist in de ontwikkeling van sociale samenhang in de Almeerse samenleving. Het verbindt de verschillende, autonome stadsdelen en geeft Almere als totale stad ‘een geheel eigen hart’. Voor de bewoners van Almere stellen we dan ook als doel dat zij in het stadscentrum alle voorzieningen voor handen hebben die je van een stad van deze omvang en ambities mag verwachten. Daarbij gaat het om een gevarieerd aanbod van voorzieningen, bedrijvigheid, levendigheid en woningen. Het stadscentrum moet compleet zijn. Maar dat is niet genoeg. Naast compleet zijn ook comfort en sfeer van groot belang. Bewoners zullen in het stadscentrum het gevoel hebben dat ze van alle gemakken voorzien zijn, in een prettige, aangename sfeer. Het stadscentrum is het visitekaartje van de stad en dat is aan alles te merken. Om een compleet, comfortabel en sfeervol stadscentrum voor bewoners te realiseren, richten we ons op een viertal doelen, welke weer uitgewerkt zijn in een aantal focuspunten. Doel 1: Basis beter op orde: focuspunten: 1. Ruimte voor ondernemerschap is de basis voor een goed functionerend economisch klimaat.
23
2. Een schoon, heel en veilig stadscentrum. 3. Goed bereikbaarheid met auto, fiets, te voet, met openbaar vervoer en via het water; goed verbonden met de overige stadsdelen.
Doel 2: Meer levendigheid en gevarieerder vermaak om de verblijfsduur van bezoekers te verlengen. focuspunten: 4. Het stadscentrum biedt een aantrekkelijk en gevarieerd programma op het gebied van cultuur, evenementen, shopping en uitgaan. 5. Het stadscentrum beschikt over aantrekkelijke pleinen, gezellige ontmoetingsruimten en een mooie openbare ruimte. Het is een aantrekkelijke ontmoetings- en verblijfsplaats 6. Het stadscentrum is ook ’s avonds een levendig centrum: ( metafoor: “16 uurs economie”) 7. Het Weerwater wordt betrokken bij het stadscentrum Doel 3: Meer diversiteit in bedrijvigheid en voorzieningen in het stadscentrum focuspunten: 8. Voldoende en gevarieerd aanbod van horecavoorzieningen 9. Groot aanbod van verschillende branches in zowel het exclusieve als het goedkopere segment 10. het eigen karakter en charme van verschillende locaties in het stadscentrum versterkt de aantrekkelijkheid van het centrum en trekt nieuwe doelgroepen aan. Doel 4: Een aantrekkelijker stadscentrum als woon- en leefomgeving voor stedelijke doelgroepen focuspunten: 11. Aantrekkelijke woningen van een hoge kwaliteit in de sfeer van ontspannen stedelijkheid voor stedelijke doelgroepen 12. Aantrekkelijke huisvesting voor studenten
24
6.3
S TADSCENTRUM : STERKE , EIGENZINNIGE SPELER IN REGIONAAL NETWERK
Ambitie: Doelen:
Sterke, eigenzinnige speler in regionaal netwerk
Beter en gevarieerder aanbod van grootstedelijke voorzieningen met regionale uitstraling Focus:
Meer bezoekers uit de regio en het land
Betere aansluiting op landelijk en regionaal netwerk
Hoger Onderwijs aansluitend op Almeerse doelgroep
Stadscentrum als betekenisvol zakencentrum in de regio
Branding & profilering: “Stadscentrum is een merk “
Transformatie van Almere centrum naar Almere Centraal
Ziekenhuis als vliegwiel voor zorg gerelateerde bedrijven
Verbindingen tussen zorg, onderwijs, cultuur en markt
Stadscentrum = dagje uit!
Alzijdige ontsluiting: nieuwe OV verbinding/ verdubbeling A6/ Havendreef
Vestiging musea Vestiging grootstedelijke publieke functies Innovatie retailconcepten
In paragraaf 4.2. werd als opgave genoemd: het aantrekken van voorzieningen die een stuwend en trekkend effect op regionaal niveau genereren. Deze tweede ambitie is een uitwerking van de genoemde opgave. Om een sterke regionale speler te zijn, is het nodig om een grootstedelijk voorzieningen aanbod te creëren. Daarbij doelen we op voorzieningen als: het ziekenhuis, theaters, musea, een Hoge School of Universiteit, een rechtbank. Maar ook onderscheidende retailconcepten en evenementen kunnen een trekkend effect teweegbrengen. Een aantal van deze voorzieningen horen ook bij de eerste ambitie: de complete stad. Deze voorzieningen zijn er immers primair voor de inwoners van Almere. Maar tegelijkertijd kunnen juist deze voorzieningen ook op regionaal niveau effect sorteren. Voor de doelgroep uit de regio biedt het stadscentrum een aanbod van voorzieningen dat in de regio niet voorhanden is. Dat is de reden dat deze voorzieningen in de regionale ambitie zijn opgenomen. Centraal bij deze ambitie staat het belang van een sterke positionering in de regio. Het realiseren van deze ambitie wordt alom gezien als de kritische hefboom voor een succesvolle doorontwikkeling en positionering van het Stadscentrum. We richten ons op de volgende doelen: Doel 1: Een beter en gevarieerder aanbod van grootstedelijke voorzieningen met een regionale uitstraling Focuspunten:
25
1.
Ontwikkeling van breed aanbod van Hoger Onderwijs
2.
Ontwikkeling van breed aanbod van Cultuur en – Culturele Voorzieningen
3.
Het Stadscentrum ontwikkelt zich tot betekenisvol Zakencentrum in de regio
4.
Vestiging van grootstedelijke publieke functies
5.
De gemeente biedt ruimte en kansen voor de ontwikkeling van innovatieve en/of onderscheidende retailconcepten
6.
Een sterke synergie tussen voorzieningen wat betreft hoger onderwijs, zorg, cultuur en commercieel en publieke functies
Doel 2: Meer bezoekers uit het land en de regio komen naar het stadscentrum Focuspunt: 7.
Het stadscentrum is een merk en heeft een duidelijk profiel: aantrekkelijk kloppend hart in de regio.
8.
Het stadscentrum is een dagje uit.
Doel 3: Betere infrastructurele aansluiting op landelijk en regionaal netwerk Focuspunt: 9.
Transformatie van station Almere Centrum => Almere Centraal
10. Alzijdige ontsluiting van het Centrum; realisatie SAAL, nieuwe OV lijnen, verdubbeling van de A6, Ontsluiting via Havendreef
26
6.4
A LMERE C ENTRUM : S TADSCENTRUM VAN NU , MORGEN EN DE TOEKOMST
Ambitie:
Almere Centrum: Stadscentrum van nu, morgen én de toekomst
Doelen:
Het Het Weerwater Weerwater centraal centraal
Stadscentrum Stadscentrumisisvestigingsplaats vestigingsplaats van vaninternationaal internationaalR&D R&Dkenniscentrum kenniscentrum voor voorNew NewTown TownOntwikkeling Ontwikkeling &&Duurzaamheid Duurzaamheid
Focus: Weerwater Weerwaterisisomringd omringddoor door een eenkralenketting kralenkettingvan van functies; functies;stedelijk; stedelijk;regionaal; regionaal; nationaal nationaal
Stadscentrum Stadscentrum== Kenniscentrum Kenniscentrumvoor voorNewNewTown Townontwikkelingen ontwikkelingenen en duurzaamheid duurzaamheid
Weerwater Weerwaterisisknooppunt knooppuntvan van stelsel stelselvan vanbinnenstedelijke binnenstedelijke vaarroute vaarroute
Innovatieve Innovatievearchitectuur architectuurisis het hetvisitekaartje visitekaartjevan vanhet het stadscentrum stadscentrum Duurzaamheid Duurzaamheidkomt komtop op verschillende verschillendemanieren manierentot tot uiting uiting
De derde ambitie is AlmereCentrum: stadscentrum van nu, morgen en de toekomst. Het Weerwater wordt hét toekomstig stedelijk waterhart van Almere; de plaats waar alle kwaliteiten van Almere samenkomen: het hart van de stad met alle functies en voorzieningen die je daarbij mag verwachten. Dit vraagt om een slimme en creatieve ruimtelijke en programmatische invulling om het Weerwater. In de structuurvisie Almere 2030 worden voorstellen voor deze invulling nader uitgewerkt. Het Weerwater zal een toeristische trekpleister worden met een mix van functies: grootschalige leisure-functies op de Zuidoever, het Lumierepark als stadspark, een boulevard langs Stedenwijk naar het hart van het Stadscentrum, aantrekkelijke binnenstedelijke vaarroutes, hotels, en een aanzienlijk woonprogramma in/aan het water. Met het Centrum van de toekomst onderscheidt het stadscentrum zich van andere steden. Almere en specifiek het stadscentrum kent een aantal bijzondere karakteristieken. Almere is een bijzondere New Town welke nu al internationaal veel aanzien en waardering geniet. Dit bijzondere kenmerk van Almere zal in de toekomst verder worden uitgebouwd. In het stadscentrum wordt alle kennis rondom New Town ontwikkeling en duurzaamheid samengebracht. Bezoekers vanuit de hele wereld komen naar Almere om de stad te bekijken en te leren van de ontwikkeling. Bijzondere architectuur, creatieve stedenbouw en duurzaamheid zijn termen die bij dit New Town kennisinstituut horen.
27
De volgende ER-doelen staan centraal om het stadscentrum onderscheidend te maken: Doel 1: Het Weerwater centraal Focuspunten: -
Het Weerwater is omringd door een kralenketting van verschillende aantrekkelijke functies en voorzieningen (Zuidoever, Stedenwijk, Stadscentrum, Oostkavels, Lumierepark, Filmwijk) en vormt daarmee het overkoepelend Centrum van Almere.
-
Het Weerwater is door middel van goede binnenstedelijke vaarroutes prima verbonden met het met het Gooimeer en het Markermeer.
Doel 2: Beter benutten van Stadscentrum als internationaal R&D centrum voor thema’s als New Towns en duurzaamheid Focuspunten:
28
-
Het stadscentrum is vestigingsplaats voor kennisinstituten op gebied van New Townontwikeling en duurzaamheid
-
Duurzaamheid komt op verschillende manieren in het stadscentrum tot uiting
-
Innovatieve architectuur is het visitekaartje voor het stadscentrum.
Overzicht van ruimtelijke opgaven, bezien vanuit huidige stadscentrum
29
7.
S TRATEGIE EN U ITVOERING
In dit hoofdstuk wordt in gegaan op de uitvoeringsstrategie en -organisatie van het gebiedsprogramma. Om de doelen die in het voorgaande hoofdstuk genoemd zijn te halen, is een goede organisatie onontbeerlijk. Bij een goede organisatie hoort een duidelijke financiering. Ook interne en externe communicatie en marketing zijn randvoorwaarden voor dit programma. In dit hoofdstuk gaan we verder op deze onderwerpen in.
7.1
S TRATEGIE
Schakelen tussen verschillende schaalniveaus, kritische tijdspaden en overlegtafels Binnen de sociaal maatschappelijke en (macro) economische afhankelijkheden vormen respectievelijk de autonome ontwikkeling van Almere en de schaalsprong van Almere de twee stuwende bewegingen onder dit programmaplan. Drijveren met elk een eigen schaalniveau, fasering, dynamiek en eigen beslissers en stakeholders. Dit bepaalt in hoge mate de complexiteit van aansturing en uitvoering van dit programmaplan. Leidend en kritisch tijdpad vormt de besluitvorming over de structuurvisie en de onderhandelingen met het Rijk. De verdere invulling en uitvoering van het strategisch uitvoeringsprogramma, behorend bij dit programmaplan zal nauw worden afgestemd en uitgelijnd met de structuurvisie, schaalsprong en het traject SAAL. Hiertoe zal een regulier overleg tussen zowel de ambtelijk verantwoordelijken en de bestuurlijk portefeuillehouders worden gearrangeerd. Tevens zal voor specifieke projecten, zoals de Visie Transformatie Stationsomgeving (Van Almere Centrum => Almere Centraal) gekozen worden voor een co-opdrachtgeverschap. Prioritering In het strategisch uitvoeringsprogramma staan per ambitie (=programmalijn) een aantal doelen en concrete focuspunten aangegeven. Vervolgens zijn bij elk focuspunt weer projecten benoemd Refererend aan de in hoofdstuk vier genoemde uitgangspunten en kritische opgaven ligt de prioriteit bij de volgende thema’s: 1. Optimaliseren Economisch klimaat: versterking vestigingsklimaat en bedrijvigheid in het stadscentrum 2. Cultuur: Opstellen en uitvoeren van meerjaren culturele agenda en evenementenkalender 3. Diversiteit: Faciliteren ontwikkeling van het zwerfmilieu en vergroting diversiteit aanbod in het stadscentrum 4. Sfeer en uitstraling: Opwaardering inrichting openbare Ruimte 5. Ontwikkeling Weerwater: uitbreiding van het huidige Stadscentrum langs het Weerwater en op termijn naar de Zuidoever.
30
6. Regionale positionering: aantrekken van regionaal stuwende voorzieningen, te beginnen in het huidige stadscentrum. 7. Bereikbaarheid: Almere Centrum => Almere Centraal 8. Identiteit: uitwerken thema’s Water, Architectuur, Duurzaamheid, New Town Institute en Innovatieve Stedenbouw
Hefboom en sleutelrol Voor de korte termijn ligt het accent op het versterken van de kwaliteit en het functioneren van het huidige stadscentrum. De kunst zal zijn om met de stuwing van de schaalsprong de autonome ontwikkeling te versterken en positief te beïnvloeden. In de kern zullen deze bewegingen samenkomen in de regionale positionering van het Stadscentrum. De achilleshiel van het succes van het stadscentrum zal uiteindelijk bepaald worden door de mate waarin het stadscentrum zich een stevige positie in de regio kan verwerven. Niet louter als aantrekkelijk shoppingcentre, maar ook als cultureel hart, aantrekkelijk uitgaanscentrum, grootstedelijke publieke functies, als ook een markant en aantrekkelijk cluster van onderwijs- en zorgvoorzieningen en een tot de verbeelding sprekend zakencentrum (hoofdstuk 4). Almeerse paradox: creëren van schaarste en geduld in de schaalsprong; Regie op programmering en fasering Uitgangspunt bij de schaalsprong is dat Almere zich ook in de toekomst als meerkernige stad zal blijven ontwikkelen. Nieuwe stadsdelen met ieder een eigen karakter en identiteit zullen het palet van Almere kleurrijker en aantrekkelijker maken. Deze ambitie stelt hoge eisen aan een stedelijke regie op het gebied van programmering en fasering. In hoofdstuk 4 werd de noodzaak van het gedoseerd en gefaseerd programmeren van onder meer nieuwe woonconcepten, retailen kantoorprogramma’s al beschreven. Zie hier de paradox van een stad met een ambitieuze groei-opgave en tegelijkertijd de noodzaak tot geduld en schaarste. Geduld om organische ontwikkeling in de stad de ruimte en de kans te geven tot wasdom te komen. Schaarste om kwaliteit te kunnen realiseren, de markt niet te overvoeren en lange termijn ontwikkelingen een kans te geven. De kunst zal zijn om juist de synergie tussen verschillende ontwikkelingen en gebieden aan te wakkeren; zowel in thematisering, programmering,fasering als profilering.
7.2
O RGANISATIE
Binnen het plangebied (zie hoofdstuk 1.1) wordt onder verantwoordelijkheid van verschillende diensten en organisaties gelijktijdig gewerkt aan een groot scala opgaven: van natuurlijke doorontwikkeling, tot majeure verkenningen en ontwikkelopgaven in relatie tot de schaalsprong. Dit vereist een zorgvuldige coördinatie en afstemming. Dit gebiedsprogramma vormt het integratiepunt van de verschillende ontwikkelingen binnen het stadscentrum. Daarbij gaat het om gemeentelijke activiteiten en inspanningen, maar ook die van externe partners. Kern van deze coördinatie richt zich op: organiseren van afstemming, samenhang en fasering en prioritering van de verschillende plannen, activiteiten en inspanningen. De verantwoordelijkheid voor deze coördinatie, alsmede de verantwoordelijkheid voor de uitvoering van het gebiedsprogrammaplan Stadscentrum ligt bij PBS; de programmamanager Stad & Stadscentrum. Na besluitvorming over de schaalsprong en de uitkomsten van het IAK, ontstaat een nieuwe 31
situatie welke mogelijk consequenties heeft voor de aansturing, inrichting van de organisatie en gebiedsafbakening. Het gebiedsprogramma Stadscentrum is onder verantwoordelijkheid van het Programma Bureau Stad (PBS) tot stand gekomen. De kerntaak van PBS is: Verbinden van in samenhang ontwikkelde inspanningen.
Matrix Gebiedsgericht werken: Verbinden van in samenhang ontwikkelde inspanningen
Inspanningen van Organisaties en belangengroepen
Inspanningen van Marktpartijen
Gebiedsprogramma Stadscentrum:
Gemeentelijke inspanningen
Inspanningen Maatschappelijke Partners
Sturing en Proces: Het gebiedsprogramma kent een lange termijnhorizon. Vanuit een helder en gedegen analyse van de staat van het gebied anno 2008, zijn de doelen geformuleerd en gelijk geschakeld met de horizon en de opgaven van de structuurvisie. Vanuit deze lange termijnvisie is een uitvoeringsagenda opgesteld, met activiteiten en inspanningen. Deze uitvoeringsagenda wordt weer uitgewerkt in een concreet uitvoeringsprogramma afgestemd op de collegeperiode. Jaarlijks worden resultaten in beeld gebracht en gerapporteerd aan college en raad. De P&Ccyclus is hierbij het instrument waarlangs wordt gerapporteerd. Halverwege de collegeperiode (mid-term-review) wordt een tussenstand van de voortgang van het programma opgemaakt en kunnen doelen waar nodig tussentijds worden bijgesteld. Bijstelling vindt plaats in programmabegroting.
32
7.3
A FSTEMMING MET SECTORAAL BELEID
De economische, ruimtelijke en sociaal-culturele vitaliteit vormen zoals gezegd, de drager van het gebiedsprogramma Stadscentrum. Economie vormt daarbij wel de onderlegger. Vanuit de gemeente werkt de afdeling economie aan de economische ontwikkeling van de stad. Het huidige beleid met betrekking tot ruimte voor werken en ondernemen is verspreid over verschillende nota’s en visies, zoals een bedrijventerreinenstrategie, kantorenstrategie, notities werken in de wijk, detailhandelsnota, horecanota en economisch actieplan. Bovendien is het ingebed in landelijke, regionale en provinciale kaders, waaronder de Noordvleugelbrief en het UPR-contract Schaalsprong Almere, het Plabeka uitvoeringsprogramma en het provinciale Omgevingsplan en Locatiebeleid. Maar evenzeer geldt dit voor de andere beleidsvelden: cultuur, zorg, onderwijs, beheer, mobiliteit, ruimtelijk beleid & milieu, wonen, etc . Voor de uitvoering van het programmaplan is zodoende van groot belang dat er voortdurend afstemming plaatsvindt tussen het (sectoraal) verwoordde beleid en de integrale programmadoelstellingen voor het stadscentrum. Er is niet alleen een groot aantal visies en nota’s waar rekening mee gehouden moet worden, maar het belang van afstemming wint nog verder aan belang, omdat verschillende onderdelen van het beleid sterk in beweging zijn. Zo is nog niet geheel duidelijk hoe het economisch actieplan eruit komt te zien en waar en hoe dit haar beslag krijgt. Ook de relaties tussen economische ontwikkeling en stedelijke programmering en actualisering van bestemmingsplannen, bijvoorbeeld i.r.t. vestigingsmogelijkheden van bedrijven, zijn van belang. Streven is om, samen met de verschillende afdelingen, op basis van dit programmaplan, te komen tot verschillende ‘werkagenda’s welke vervolgens samen met de afdelingen opgepakt kunnen worden. Rond elke werkagenda kunnen weer verschillende allianties met marktpartijen en partners in het gebied gesloten worden.
33
7.4
A LLIANTIES MET P ARTNERS IN HET GEBIED
De uitvoering van het gebiedsprogramma is afhankelijk van de samenwerking tussen een flink aantal partijen. Te noemen zijn: landelijk opererende vastgoedeigenaren, lokale partners zoals de corporaties, busmaatschappijen, NS, winkeliers, horecaondernemers, evenementenorganisatoren, NS Vastgoed, (eigenaar-)bewoners, et cetera. Het van de grond krijgen van ontwikkelingen is voor een flink deel afhankelijk van de investeringsbereidheid en inzet van andere (markt)partijen. Natuurlijk is de gemeente zelf ook een belangrijke partij, omdat het beleid maakt, bestemmingsplannen vaststelt, vergunningen uitgeeft, vastgoed bezit en eigenaar is van rondom het centrum gelegen stukken grond. Maar de gemeente verkeert uiteindelijk in een zekere afhankelijkheid van bouwende en ontwikkelende partijen, omdat de overheid zelf immers niet bouwt en ontwikkelt. De gemeente kan zelf wel weer als opdrachtgever optreden en/of de eigenaar van vastgoed worden. Verder is het beheer van de openbare ruimte een belangrijke taak die bij de gemeente ligt. De situatie met partijen rondom station Almere Centrum vraagt daarbij om extra aandacht. Het stationsgebied is een van de strategische opgaven. Wanneer de stad gaat groeien zullen station en stationsomgeving aangepakt moeten worden. Hierbij zijn naast de NS en aan de NS gelieerde partijen ook vastgoedeigenaren en andere overheden zoals Rijk een partij.
7.5
I NSTRUMENTARIUM
Naast afstemming met de verschillende beleidssectoren en samenwerking met externe partijen, is een goede sturing geven aan c.q. regie voeren op het ontwikkelingsproces noodzaak. Zowel het publiekrecht als het privaatrecht bieden de gemeente instrumenten om invulling te geven aan de regierol. In willekeurige volgorde gaat het om: -
7.6
prestatie-afpsraken met zowel commerciële partijen als maatschappelijke partners gebiedsbeheerplannen dagelijks onderhoud beleidsgestuurde contractfinanciering grondbeleid en -uitgifte bestemmingsplannen instellen quality-team beeldkwaliteitsplannen
( MARKETING )C OMMUNICATIE
Dit programmaplan gaat over het hart van Almere, waar dagelijks tienduizenden mensen verblijven. Wonen, werken, uitgaan, shoppen, communicatie en marketingcommunicatie zijn als één van de kritische randvoorwaarden voor het behalen van de resultaten van het programmaplan. Met de uitvoering van de voorgestelde plannen en activiteiten in het programmaplan wordt een belangrijke bijdrage geleverd aan de verbetering van 'het product' stadscentrum. Daardoor zijn we beter in staat om het gebied of onderdelen in het gebied te profileren. De twee begrippen communicatie en marketing worden hier in één zin genoemd, maar beiden hebben hun eigen functie en benadering. 34
Communicatie Communicatie is heel kort gezegd uitwisseling van informatie. Een groot deel van de gemeentelijke communicatie bestaat uit het verstrekken van informatie waar de ontvanger al dan niet op kan reageren. Het programma stadscentrum informeert en betrekt de bewoners en ondernemers van het centrum bij de ontwikkelingen in het gebied. Daarbij gaat het vaak om informatie van praktische of procedurele aard. Bijvoorbeeld over onderhoud in de straat of het verlenen van een vergunning. Bewoners en ander doelgroepen in het stadscentrum worden vaak in duidelijke brieven geïnformeerd over deze zaken. Vanuit alle samenwerkende partners in het gebied wordt een maandelijkse nieuwsbrief naar de bewoners en ondernemers verstuurd. Ook met de partners van het Programma Stadscentrum vindt communicatie plaats. Vaak in de vorm van bestaand overleg of in gesprekken. Marketingcommunicatie Marketingcommunicatie gaat een stap verder dan communicatie. Er zijn vele doelgroepen die intensief gebruik maken van het Stadscentrum, die we willen behouden, versterken, dan wel nieuwe groepen die we aan het Stadscentrum willen binden. Voorbeelden van nieuwe doelgroepen zijn een variatie aan nieuwe bewoners, studenten, meer winkelpubliek, evenementbezoekers, de zakelijke markt, investeerders en cultuurminnaars. Voor het aantrekken van deze doelgroepen is gerichte inspanning nodig. Het product stadscentrum moet voor hen interessant genoeg zijn of worden om te komen wonen, investeren, werken of winkelen. Daar is het programmaplan aan zet. Marketingcommunicatie zorgt ervoor dat de zaken die maken dat doelgroepen het stadscentrum interessant vinden, bij deze groepen systematisch en aansprekend onder de aandacht komt. Dit vraagt om een goede samenwerking met alle betrokken partijen in het Stadscentrum, inclusief Almere City Marketing.
7.7
F INANCIERING
De financiering van de uitvoeringsagenda van dit gebiedsprogramma zal nog uitgewerkt moeten worden. Eerst zullen echter op stedelijk niveau ruimtelijke en programmatische keuzes gemaakt moeten worden. Zoals in de inleiding al aangegeven: het stadscentrum beschikt op zich over voldoende ruimte om de noodzakelijke uitbreiding van centrumfuncties en voorzieningen behorend bij een stad van 350.000 inwoners. Omvang zal afhangen van de keuzes voor de ontwikkeling van ondermeer de Zuidoever en het knooppunt A6-A27. Zodra de uitkomsten van de structuurvisie bekend zijn en dit programma is vastgesteld, zal in 2009 met betrokken partijen een separate financieringsparagraaf worden uitgewerkt. Daarbij zal dekking gezocht worden bij verschillende financieringsbronnen. We noemen
1.
IAK
2.
SAAL
35
(co) financiering van opgaven en initiatieven welke een duidelijke relatie hebben met/voortkomen uit de schaalsprong (co) financiering van opgaven en initiatieven welke
3.
IFA gelden (provincie)
4.
EFRO subsidie
5.
Investeringen derden
6.
Gemeentelijke begroting a. MIPA b. Grondexploitaties c. Fonds Bestaande Stad d. Inzet middelen van vakdiensten
e.
)
Weerstandsvermogen
een duidelijke relatie hebben met/voortkomen uit de spoorverdubbeling cofinanciering van opgaven welke passen binnen de door de provincie gestelde criteria met name op het onderdeel versterking vestigingsklimaat en bedrijvigheid liggen mogelijkheden die kans van slagen maken bij een eventueel aanvraag (co)financiering van bijzondere opgaven en initiatieven door marktpartijen, maatschappelijke partners en (belangen)organisaties financiering van infrastructurele ingrepen gebiedsontwikkeling bijzondere initiatieven financiering van opgaven en initiatieven welke onder de directe verantwoordelijkheid vallen van de vakdiensten financiering van opgaven en initiatieven waarvoor geen andere dekkingsbron beschikbaar is
Drie tijdlijnen zijn hierbij in 2009 van belang: 1.
Mei
2. 3.
Juni November
Ontwerp Tracé Besluit SAAL Gemeentelijke besluitvorming Structuurvisie Gemeentelijke besluitvorming verdubbeling A6 Programmabegroting 2010 Besluitvorming IAK met het RIJK
Parallel aan deze mijlpalen zal de financieringsparagraaf bij dit programmaplan verder worden uitgewerkt.
36
8. B RONNEN
1.
Analyse document Stadscentrum 2008, gemeente Almere, PBS 2008
2.
Almere Stad, de architectencie, gemeente Almere, Dienst Stadscentrum 2000
3.
Bouwstenen structuurvisie Almere 2030, gemeente Almere, DSO 2008
4.
Cultuurnota, gemeente Almere, DMO 2008
5.
De staat van de Stad, sociaal economische agenda, gemeente Almere, DMO 2008
6.
Koopstromen- en Passantenonderzoeken Stadscentrum,
7.
Programmaplan Almere Stad, gemeente Almere, PBS 2006
8.
Ruimtelijke visie Stedenwijk, gemeente Almere, PBS 2008
9.
Sociale Atlas gemeente Almere 2008, gemeente Almere, O&S 2008
10. Structuurvisie concept voorkeursalternatief, gemeente Almere, DSO 2009 11. Q-team Almere; het geweten van het Stadshart, 2008 12. Visie doorontwikkeling Stadscentrum het verhaal gaat verder, bureau de Nijl, gemeente Almere, PBS 2008 13. Weerwaterzone, concept verkenning programmatische profilering, gemeente Almere & MVRDV 2009
37
Colofon: In opdracht van:
gemeente Almere, Programmabureau Stad
Met medewerking van en dank aan: Externe partners: Alliantie Flevoland Almeerse Theaters Almere City Marketing Bewoners Platform Almere Stadscentrum Bouwfonds MAB Bouwfonds MAB/Rabo Vastgoed Corio BVE Casla De Schoor Draoidh BV Flevoziekenhuis Instituut voor Information and Engineering Kamer van Koophandel Almere Museum de Paviljoens Openbare Bibliotheek Ondenemersvereniging OVSA Unibail Rodamco Vereniging Bedrijfskring Almere Windesheim Ymere Wonen Almere Deelname op persoonlijke titel: Arnold Reijndorp, Jan de Vletter, Bert Gijsberts Medewerkers gemeentelijke diensten: Linda Bartman Communicatie adviseurStadscentrum Anton Bokkers Beleidsadviseur Economische Zaken, DSO Geert van der Bruggen Beleidsadviseur Wonen, DSO Wilfred Lieste Directeur SB Jaap Lisser Stedenbouwkundige, DSO Erik van de Kooij projectmanager A6/Zuidoever Weerwater Henk Meijer Projectdirecteur Structuurvisie DSO Hendriekje van der Meer adviseur PBS Wiebe Oosterhof adviseur Stedelijke Strategie, DSO Joke Sondern planoloog DSO Martijn Rengelink programmamanager DSO Heleen Sauer Beleidsadviseur Economische Zaken, DSO Thijs van der Steeg strategisch beleidsadviseur PBS Paul Smolders adviseur DSO/EZ/PBS Anouk Veluwenkamp Beleidsadviseur Economische Zaken, DSO Hans Vermeulen Gebiedsmanager Stadscentrum Rogier van der Wal Beleidsadviseur Hoger Onderwijs, DMO Hein Waterlander Beleidsadviseur Verkeer en Vervoer, DSO John Wieland Beleidsadviseur staf DMO
Eindverantwoording: 38
PBS/Frans Meijer, programmamanager Stad & Stadscentrum
