Allochtone zorgconsulent, financiering & organisatie

Verslag invitational conference

Allochtone zorgconsulent, financiering & organisatie Utrecht, 20 februari 2004

Inhoud

1. De praktijk in de vier grote en enkele kleinere steden

3

2. Discussie naar aanleiding van de praktijkschetsen

9

3. Financieringsscenarios

11

4. Knopen in de zakdoek

14

5. Plenaire discussie

14

6. Tips ter afsluiting

18

Bijlagen: Bijlage 1: Literatuurlijst Bijlage 2: Deelnemerslijst Bijlage 3: Powerpointpresentaties

19 23 24

Verslag invitational conference Allochtone zorgconsulent: financiering & organisatie

2

Allochtone zorgconsulent, financiering & organisatie Invitational conference, Utrecht, 20 februari 2004

Iedereen het wel eens is over het nut van allochtone zorgconsulent, stelt voorzitter Gee de Wilde tijdens zijn openingswoord. Zoals recent verwoord in een artikel over de inzet van allochtone zorgconsulenten in de ggz: Ze vormen een stootkussen tussen botsende culturen. Maar de cruciale vraag is: Hoe zorgen we dat er meer zorgconsulenten ingezet kunnen worden? De behoefte aan hun diensten is immers groot. Het is nodig om in te zoomen op de financiering en (afgeleid daarvan) de organisatie van allochtone zorgconsulenten. Het is ook onvoldoende duidelijk van de overheid met de zorgconsulent wil. In de eerste helft van de bijeenkomst staat de praktijk centraal: hoe werkt het op dit moment? Vertegenwoordigers van Zorgverzekeraars Nederland en Agis geven vanuit verzekeraarsperspectief een visie op de financiering van de functie. In de tweede helft van de bijeenkomst wordt verder ingegaan op aandachtspunten om de inzet van de allochtone zorg in organisatorisch en financieel opzicht te verbeteren.

1. De praktijk in de vier grote en enkele kleinere steden ► Den Haag: Tripartiete financiering na een lange (s)t(r)ijd... Vertegenwoordigers Den Haag: Mirjam Rentema, Ilene Michelle Maria (St. Haagse Gezondheidscentra), mevr Joossen (gemeente Den Haag). Gee bevraagt de vertegenwoordigers hoe het hun gelukt is om allochtone zorgconsulenten in te zetten. Allereerst: hoe staat het met de financiering? Den Haag is tien jaar geleden begonnen, kleinschalig, met subsidie van de gemeente. In de loop der tijd is het werk en de capaciteit wat gegroeid. In 2004 is er sprake van een sprong in de groei: de komende drie jaar hebben ze 4 fte. Zes allochtone zorgconsulenten komen in parttime dienst bij de gezondheidscentra. Ze worden ook vaak ingezet bij vragen over opvoedingsondersteuning. Het is een stap vooruit, maar nog niet genoeg. In Den Haag is de coördinator van de allochtone zorgconsulenten in dienst bij de Stichting Haagse Gezondheidscentra. Er is sprake van tripartiete financiering: 1/3 e gemeente, 1/3e OhraDelta-Lloyd, 1/3e Achterstands Ondersteunings Fonds voor huisartsen. De toekomst is nog onduidelijk. Ze zullen nog moeten zien hoe de functie uiteindelijk structureel gefinancierd kan worden. De financiering van de zorgverzekeraar komt vermoedelijk uit de 5% flexizorg regeling. Mevrouw Joossen licht toe wat de rol van de gemeente Den Haag is. Deze neemt 1/3 e van de financiering op zich. Den Haag vindt het passen binnen het nieuwe beleid gemeentelijk beleid dat wordt ingezet op SEGV en achterstandswijken. Daarbinnen ligt de visie besloten dat een andere benadering van zorg nodig is bij allochtonen. De gemeente heeft niet de initiatiefrol genomen als het gaat om allochtone zorgconsulenten. De kracht en het initiatief komen vanuit de organisaties zelf, de gemeente ondersteunt. Kracht vanuit de stad, dat vindt de gemeente ook belangrijk. De financiering van de gemeente kan wel structureel gezien worden voor de komende drie jaar, daarna is het afwachten wat het nieuwe collegebesluit. Hoe is het werk georganiseerd? Er is sprake van losse stukjes. Bij de GGD werken Vetc -ers (die met name de groepsvoorlichting voor hun rekening nemen), bij Parnassia is er inzet van IMT-ers


3

(IMT=Intercultureel Mobiel Team) en allochtone zorgconsulenten werken bij de Gezondheidscentra. Deze laatste groep is vaak weer afkomstig uit de pool van voorlichters van de GGD. Er is wel overleg tussen GGD en de gezondheidscentra. Mirjam Rentema geeft aan dat het soms onduidelijk is waar grenzen van het vakgebied liggen. Soms is er een overlap tussen de drie functies, er is bijvoorbeeld één persoon die zowel als Vetc-er, zorgconsulent als IMT-er functioneert. Zij geeft aan dat het nodig is om een aantal keer per jaar samen te komen. Wie heeft er zorg voor gedragen dat de tripartiete financiering er kwam? Er is lang gediscussieerd waarbij de drie partijen naar elkaar bleven wijzen. Alle drie de partijen hebben en zagen (uiteindelijk) ook in dat ze een verantwoordelijkheid hierin hebben. Er volgde een conferentie, discussie en een beslissing. Een belangrijke vraag was wie overtuigt de zorgverzekeraar? Het STIOM (facilitair bedrijf gezondheid in achterstandswijken) heeft hier een belangrijke rol bij gespeeld. Overigens wordt benadrukt dat alle drie de partijen hier ook een gemeenschappelijk belang hebben: de verbetering van de kwaliteit van de hulpverlening staat centraal. Er zijn veel knelpunten in de praktijken waar de zorgconsulenten een belangrijke bijdrage aan leveren. De ervaring heeft geleerd dat de inzet van allochtone zorgconsulenten nodig is. ► Utrecht: De slag om de AIV middelen in de nabije toekomst Vertegenwoordiger Utrecht: Elly Huisman (Thuiszorg Stad Utrecht) Elly Huisman van de Thuiszorg Stad Utrecht (TSU) licht toe hoe het gelukt is om zorgconsulenten aan de slag te krijgen en hoe groot hun inzet is. TSU heeft momenteel acht allochtone consulenten in dienst, in totaal gaat het om 4,3 fte. Twee zorgconsulenten worden ingezet bij de jeugdgezondheidszorg en zes zorgconsulenten in de reguliere zorg. Zeven jaar geleden was er één zorgconsulent, maar de behoefte aan ondersteuning van de zorg aan allochtonen groeide. Thuiszorg is AWBZ-instelling, daardoor kan het een beroep doen op AIV-middelen (AIV=Advies, Instructie en Voorlichting). Dit is een product binnen de AWBZ en wordt ingezet voor onder andere de inzet van allochtone zorgconsulenten. Dit is overigens niet enige manier waarop zorgconsulenten ingezet worden. De GG&GD heeft ook zorgconsulenten in dienst. Maar de GG&GD kan niet terugvallen op de AWBZ en heeft het dus lastiger met de financiering gehad. De GG&GD krijgt financiering via de gemeente. Dit loopt wel, maar er is geen uitbreiding mogelijk, terwijl dat nu juist zeer gewenst is. De inzet via de reguliere huisartsenzorg neemt de Thuiszorg dus voor hun rekening. De Thuiszorg werkt in de praktijk heel nauw samen met de huisartsen en diëtetiek, vandaar dat die verbinding goed mogelijk is. De GG&GD houdt zich vooral bezig met (primaire) preventie: via jeugdgezondheidszorg en scholen. De Thuiszorg richt zich vooral op secundaire preventie. Dit jaar wordt de registratie bekeken. De inzetmogelijkheden van de AIV-middelen zullen wijzigen. Nu worden de AIV-middelen op collectieve grondslag ingezet. De wijziging betreft de toerekening op individuele grondslag. Elly Huisman geeft aan dat gezoc ht wordt naar mogelijkheden om er toch een functiegerichte indicatiestelling van te maken. Activerende en ondersteunende begeleiding moet een productcode krijgen, liever niet per patiënt, maar collectief gebundeld. Met de wijziging bestaat het risico dat er een hoop bureaucratische rompslomp bij komt. Yasar Vural, zorgconsulent in Rotterdam Zuid suggereert dat zorgverzekeraars veel meer naar de behoefte van patiënten moeten kijken. Zij zouden gerichte pakketten moeten samenstellen, ook een pakket dat aansluit bij patiënten die behoefte hebben aan ondersteuning door


4

zorgconsulenten. Elly Huisman is niet overtuigd dat dit de oplossing is, want dan moet je per patiënt/cliënt gaan kijken of je hem wel mag helpen. ► Amsterdam: Houtje-touwtje financiering, met stevige plek voor de gemeente Vertegenwoordigers Amsterdam: Arnoud Verhoeff (GG&GD), Jeroen Crasborn (Agis verzekeringen)

In Amsterdam worden de zorgconsulenten op verschillende plaatsen ingezet: § De GG&GD heeft 2 fte structureel primaire preventie (uit GG&GD begroting), § Er is 3 fte zorgconsulent in de eerstelijn (gefinancierd door achterstandondersteuningsfonds), § 7 fte wordt ingezet in ouder-kindcentra (gefinancierd door de gemeente), § 3 fte is ingezet in informatiecentra zorg en welzijn (gefinancierd voor 2 jaar door gemeente Amsterdam). De zorgconsulenten zijn allemaal in dienst bij de GG&GD, en worden van daaruit gedetacheerd naar de verschillende instellingen. De gedachte daarbij is dat de inhoudelijke kwaliteit in één hand blijft. Of deze formule hanteerbaar en wenselijk blijft, met de uitbreiding en toegenomen ervaring, is de vraag. Locaties waar de mensen gedetacheerd worden nemen echter niet altijd de eindverantwoordelijkheid in de begeleiding over. De vraag is wat een slimme oplossing is. Huisartsen werken met allochtone zorgconsulenten sinds 1998, er moet een tijd komen dat de werkbegeleiding van de zorgconsulenten overgedragen wordt vanuit de GG&GD. Arnoud Verhoeff vindt dat de GG&GD de verantwoordelijkheid heeft om te initiëren en in te bedden in relevante organisaties, om op een gegeven moment over te dragen. De verantwoordelijkheden en taken van de zorgconsulent zijn inmiddels ook duidelijk geworden, de functie heeft zich ontwikkeld. Als de allochtone zorgconsulent te werk gesteld wordt bij de diverse locaties, raakt hij/zij een hoop collegas kwijt. Maar door bijvoorbeeld gezamenlijke scholingsbijeenkomsten organiseren is dat te ondervangen. Dit zou weer een rol van de GG&GD kunnen zijn. Jeroen Crasborn van Agis is van mening dat het in de toekomst kan gebeuren dat mensen een onderneming beginnen met zorgconsulenten, en dit op de markt aanbieden. Bij 160 nationaliteiten is aanhaken bij specifieke gezondheidscentra niet altijd een logische stap. Een bundeling van capaciteit en een plek waar zorgconsulenten ingehuurd kunnen worden zou voor de hand liggen, waarbij bij voorkeur onderhandelen over het tarief mogelijk is. Het is belangrijk om open te staan voor creatieve nieuwe ontwikkelingen. Jeroen Crasborn kenmerkt de huidige financieringssituatie als een houtje-touwtje-constructie, nu is het het achterstandsfonds, straks weer iets anders, er is geen heldere financiële structuur. Het is steeds een gevecht om het bestaan. ► Rotterdam: Sterke steun door zorgverzekeraar, maar jaloers op tripartiete constructie Vertegenwoordigers Rotterdam: Toon Voorham (GGD), Yasar Vural (allochtoon zorgconsulent), Anne de Putter (Zilveren Kruis Achmea) In Rotterdam wordt alleen gesproken van allochtone zorgconsulenten als men in de eerste lijn wordt ingezet. De voorlichters die worden ingezet via de GGD voor groepsvoorlichting of een spreekuur in de wijk worden migrantenvoorlichters genoemd. Dit in tegenstelling tot Amsterdam, die over de Discussie hele linie spreekt van allochtone zorgconsulenten. Er zit Vetc-er, migrantenvoorlichter, zorgconsulent, IMT-er... Moet er tenslotte veel gemeenschappelijke kennis en vaardigheden geen eenduidigheid komen qua bij de functies. Jeroen Crasborn benoemt het terminologie? De verschillende termen geven verwarring. Verslag invitational conference Allochtone zorgconsulent: financiering & organisatie

5

gemeenschappelijke element dat zij allemaal beslisondersteuning aan de patiënt bieden. Het is interessant hoe dit in alle culturen zit. Als je dat als één verhaal neer kan zetten, dan heb je meer kans bij financiers. Gee de Wilde bevraagt Maria Drewes (NIGZ), hoe komt het dat er meer namen zijn. Zij reageert dat dit een resultaat is van een ontwikkeling, de functie heeft zich vanuit de praktijk ontwikkeld, de terminologie wordt vaak gevoegd naar wat lokaal of landelijk bekend en politiek haalbaar wordt gevonden. Er wordt wel gestreefd naar eenduidigheid. Het NIGZ komt wel met voorstellen op dit punt, maar kan niets opleggen. Toon Voorham vraagt zich af wat het probleem is. Het financieringsprobleem zit bij de allochtone zorgconsulent in de eerste lijn. Er is überhaupt geen discussie over wie de inzet van de zorgconsulent/migrantenvoorlichter in het buurthuis moet betalen, dat is de gemeente. De discussie gaat over eerste lijn, omdat daar meestal drie partijen bij betrokken zijn: de zorgverzekeraar(s), de gemeente en het Achterstands Ondersteuningsfonds voor huisartsen. Jeroen Crasborn: Je krijgt alleen financiers om de tafel die zich maatschappelijk verantwoordelijk voelen. In markt is het maar de vraag hoe de partijen positie zullen nemen. Het hangt af van de lokale situatie, dat is op zich het goede aan de markt. Nu is er een grote diversiteit in het gebruik van zorgconsulenten, niet alle huisartsen met een grote populatie allochtone patiënten maken van hen gebruik. De resultaattermen zullen belangrijker worden. Agis zal bijvoorbeeld de resultaten van dergelijke praktijken veel meer gaan volgen. Een huisarts die geen zorgconsulent inzet en beduidend slechter scoort in zijn communicatie zal hiermee geconfronteerd worden. Toon Voorham brengt naar voren dat inmiddels al drie onderzoeken uitwijzen dat de inzet van de allochtone zorgconsulent tot sterke verbetering heeft geleid, in termen van kwaliteit van zorg en therapietrouw. Jeroen Crasborn: beslisondersteuning op maat zal ook bij autochtonen leiden tot een betere relatie met arts en betere therapietrouw en dergelijke. Het blijft interessant om naar die brede noemer te zoeken, dat is ook goed voor de allochtone zorgconsulent. Rotterdam heeft een lange traditie in migrantenvoorlichting, al zon 13 jaar. Het ging in de eerste jaren vooral om voorlichting in de wijken en in het sociaal cultureel werk. Ongeveer 6 jaar geleden startte een klein experiment met een aantal zorgconsulenten in gezondheidscentra, financieel ondersteund door de zorgverzekeraar. Nu is er 7 fte inzet in gezondheidscentra. Er is sprake van een gemengd model, een deel van de zorgconsulenten is in dienst bij de GGD (pool van zorgconsulenten die incidenteel kan worden ingezet), een deel bij gezondheidscentra. Yasar Vural is als zorgconsulent in dienst bij Gezondheidscentrum Zorg op Zuid. Hoe werkt dat? Voelt dat niet eenzaam, vraagt Gee de Wilde. De zorgconsulent geeft aan dat hij kon kiezen, de GGD of het gezondheidscentrum als werkgever. Hij koos voor het laatste en heeft een fulltime baan. Zijn tijd verdeelt hij over twee Rotterdam jaloers op Den Haag gezondheidscentra. Hij heeft stemrecht in het GGD afdelingshoofd Toon Voorham gezondheidscentrum en vindt dit een voordeel. Als geeft aan dat hij jaloers is op de voorbeeld noemt hij dat bij de verhuizing naar een tripartiete financiering van Den nieuwe locatie zijn huisvestingswensen ook zijn Haag, in Rotterdam is dit nog niet gelukt. Er is een kleine toezegging meegenomen. Hij heeft nu een eigen kamer gekregen, verkregen vanuit het de voorlichtingskamer, een vaste plek. Verder pleit achterstandsfonds. Yasar Vural voor het niet te kleinschalig starten met de functie. Als je de ruimte krijgt kun je de functie veel beter neerzetten: iedereen kent je meteen: de huisartsen, de patiënten, en ze voelen dat het iets oplevert. De allochtone zorgconsulenten zijn momenteel gefinancierd door de GGD en de zorgverzekeraar (Zilveren Kruis Achmea). Huidige subsidieregeling loopt t/m dit jaar. Je wilt zekerheid hebben en


6

de mensen die nu in dienst zijn veilig stellen. GGD en Zilveren Kruis Achmea hebben nu een overeenkomst. De zorgverzekeraar staat voor 2/3e van de kosten garant. Anne de Putter geeft aan dat de discussie nog moet plaatsvinden uit welk potje het precies moet komen. Toon Voorham geeft aan dat hij jaloers is op de tripartiete financiering van Den Haag, in Rotterdam is dit nog niet gelukt. Er is een kleine toezegging voor 1 fte zorgconsulent, te betalen uit het achterstandsfonds in Rotterdam, dit loopt via de zorgverzekering.

► Twente: Al lang in het zadel met een lappendeken van subsidies Vertegenwoordigers Twente: Wien Gerards (Stichting Gezondheidscentra Enschede), Nuran Çetinkaya ((GGD Regio Twente, allochtoon zorgconsulent) In Twente werken ze al 12,5 jaar met zorgconsulenten/groepsvoorlichters. Wien Gerards geeft aan in de loop der tijd van een lappendeken van subsidies gebruik te hebben gemaakt. Het gaat zeker om tien verschillende financieringsbronnen: verschillende soorten gemeentelijke subsidies, kleine projectfinancieringen, provinciale middelen, een stukje reguliere financiering uit het gezondheidscentrum. Bij de GGD zijn de zorgconsulenten wel in vaste dienst. In totaal zijn er vijf mensen (3,5 fte) werkzaam in gezondheidscentra, daarnaast twee mensen bij de GGD en twee mensen bij de Thuiszorg. In totaal zijn er negen zorgconsulenten. De zorgconsulenten werken op veel verschillende plekken, vanuit de gezondheidscentra waar ze gestationeerd zijn, worden ze ook uitgezonden naar andere kleinere plaatsen. Voor kleine plaatsen is dit een goede constructie. ► Gouda: Herstart met nieuwe spelers en nieuwe financieringsconstructie Vertegenwoordigers Gouda: Marja Dijkstra (Gezondheidscentrum Goverwelle), Shirley Dewkinandan (Meander), Marion van Leeuwen (RPCP Midden-Holland) In Gouda zijn sinds kort 2 zorgconsulenten aan het werk, elk voor 18 uur. Ze werken voor het Gezondheidscentrum Goverwelle maar worden ook binnen een HOED-constructie ingezet. Zorgverzekeraar Trias heeft structurele financiering toegezegd waarmee de salariskosten van de zorgconsulenten kunnen worden gedekt. Verder komt 25% van de benodigde financiering van de gemeente (flankerende middelen). Daarmee zijn niet alle kosten gedekt. De rest betaalt het gezondheidscentrum zelf, uit de praktijkpot. In feite gaat het in Gouda om een herstart. Tot 2000 waren tijdelijk gefinancierde zorgconsulenten in dienst bij de Thuiszorg en werkzaam in twee gezondheidscentra. Het is de thuiszorg niet gelukt een doorstart vlot te trekken. In Gouda heeft vervolgens het regionaal patiënten- en consumentenplatform een belangrijke rol gespeeld. Marion van Leeuwen geeft aan dat de RPCP de meerwaarde inzag en van de provincie Zuid-Holland een kleine subsidie heeft weten te verwerven. Hiervan konden zij het NIGZ (Patricia Nieuwenhuizen) een opdracht geven om een actieplan te ontwikkelen en daarmee zijn de partijen wakker te schudden. Hiermee lukte het om Trias mee te krijgen, hoewel die de coördinatie-uren niet wilde bekostigen. Uiteindelijk is de gemeente Gouda overstag gegaan voor 25%, omdat er een politieke link gelegd kon worden met wonen en zorg voor ouderen. Door de koppeling aan een ander probleem, kon het politiek verkocht worden. De RPCP Midden-Holland heeft dus tijdelijk een spin in het web functie vervuld. Deze functie is inmiddels overgenomen door een stuurgroep die door Meander, een migranten steunfunctie instelling, is georganiseerd. Shirley Dewkinandan licht toe dat zij met provinciale middelen een


7

driejarig project trekken om de interculturalisatie in de zorg te stimuleren. Hiervoor is een stuurgroep in het leven geroepen bestaande uit de wethouder, zorgaanbieder en de directeuren van zorginstellingen. ► Delft: Nog in oriëntatiefase Vertegenwoordiger Delft: dhr. Otaredian (RPCP Delft Oostland Westland) Ook in Delft is men bezig om allochtone zorgconsulenten aan het werk te krijgen. De heer Otaredian geeft aan ook een allochtoon patiëntenplatform te hebben. De Regionale Commissie Gezondheidszorg heeft tegelijkertijd ook een werkgroep allochtonen in de zorg. Dit levert contacten met allochtone zelforganisaties, waardoor in ieder geval de vraagkant zichtbaar wordt. Zijn bezig met een netwerk. De gemeente is momenteel de trekker om zorgconsulenten in te schakelen in Delft.


8

2. Discussie naar aanleiding van de praktijkschetsen ► Belang van verbreding In de discussie is een paar keer gevallen dat de zorgconsulentfunctie verbreed zou moeten worden b.v. ook naar autochtone patiënten Als het niet voor iedereen geregeld is, kunnen we het ook niet voor een beperkte groep regelen, wordt vaak gezegd. Er wordt tegengeworpen dat dit argument het uitstellen van beslissingen in stand houdt . Zo creëer je een situatie waarin niemand verantwoordelijkheid wil nemen voor financiering. Allochtonen zijn een te onderscheiden doelgroep, met een duidelijk eigen hulpvraag, het is dus reëel om daar te beginnen. ► Belang van de patiënt Paul Uitewaal, Instituut voor Beleid en Management van de Erasmus Universiteit en huisarts, stelt zich op het punt dat de functie van zorgconsulent nog relatief kort bestaat en er nog niet voldoende onderzoek is gedaan. Het probleem van de allochtone patiënt die onvoldoende geïnformeerd en bereikt is, is vele malen groter dan onderkend wordt en wordt in de toekomst nog vele malen groter. We weten niet welke zorg allochtone ouderen straks nodig hebben. We weten alleen dat ze minder gebruik maken van de gezondheidszorg. Ze gaan wel meer naar de huisarts. Veel huisartsen zien het probleem niet. Zij denken bovendien dat het inzetten van zorgconsulenten alleen maar tijd en geld kost. De behoefte kun je momenteel alleen afleiden van cijfers: allochtonen hebben veel vaker diabetes dan autochtonen. De huisarts heeft daar geen antwoord op. Autochtonen geven we voorlichting, allochtonen daar hebben we niks voor als er geen speciale interventies worden gebruikt. Allochtone zorgconsulenten zijn niet de enige oplossing voor het probleem dat er aan zit te komen in de nabije toekomst, dat is namelijk meer chronisch zieken, meer zorg nodig, grote groepen worden verpleegbehoeftig. Allochtone zorgconsulenten kunnen dat niet oplossen, maar kunnen wel als mediator optreden als je er iets aan wil doen. De kwaliteitswinst door de inzet van allochtone zorgconsulenten is vooral een winstpunt voor de patiënt. Misschien leidt het op termijn ook tot minder vaak komen op het spreekuur van de huisarts. Uiteindelijk heeft de patiënt het nodig, maar hoe kunnen zij een stem maken? ► Belang van de huisarts Praktijkmensen uit Gouda en Den Haag brengen in dat ook de huisarts zorgconsulenten nodig heeft. Voor hen De huisarts heeft zorgconsulent is het belangrijk om efficiënt met tijd om te gaan, om te nodig. Voor hen is het belangrijk om voorkomen dat ze steeds hetzelfde moeten uitleggen. efficiënt met tijd om te gaan, om te Zorgconsulenten zorgen ervoor dat het kwartje valt, voorkomen dat ze steeds hetzelfde dat een patiënt eindelijk begrijpt wat die huisarts wilde moeten uitleggen. overbrengen. In Den Haag hebben huisartsen in Zorgconsulenten zorgen ervoor achterstandswijken al gezegd dat ze stoppen met het dat het kwartje valt. werk in die wijken als ze niet kunnen samenwerken met een allochtone zorgconsulent, omdat het anders niet meer te doen is. Huisartsen hebben dus ook een belang.


9

► Belang van de markt Jeroen Crasborn verwacht dat het bundeling van groepen patiënten en klanten telkens belangrijker wordt. Verzekeraars gaan groepen paaien. Bijvoorbeeld chronisch zieken. Ze willen collectieve arrangementen afsluiten met zorgverzekeraar, dan kan het interessant worden voor de markt. Dit vraagt om voorwaardelijke ruimte die nodig is bij de zorgverzekeraars. ► Belang van de onafhankelijke intermediair Een reactie op de discussie die de belangen van de patiënt Onafhankelijk en huisarts ontrafelt, wordt ingebracht door Tine de Hoop De zorgconsulent is een (GGD Rotterdam). Er ontstaat onterecht een beeld van de onafhankelijke intermediair functie van zorgconsulent als belangenbehartiger van de die de belangen van beide ene of andere groep. Dat is de allochtone zorgconsulent partijen zo goed mogelijk juist niet. De zorgconsulent is een onafhankelijke dient. intermediair die de belangen van beide partijen zo goed mogelijk dient. Yasar Vural beaamt het belang van die onafhankelijke insteek. Hoewel hij zelf in dienst is van het gezondheidscentrum, staat hij bij de patiënt bekend als brug, niet als verlengstuk van het belang van de huisarts.


10

3. Financieringsscenarios Presentatie van Jeroen Crasborn (Agis) en Judith van Duren (Zorgverzekeraars Nederland) Judith van Duren presenteert vanuit het perspectief van landelijk beleid, Jeroen Crasborn presenteert vanuit praktijkperspectief.

► Perspectief Zorgverzekeraars Nederland Judith van Duren neemt het woord over de allochtone zorgconsulenten. Deze zijn een belangrijke partij in de gezondheidszorg. Zij kunnen bijdragen aan de ontlasting van beroepsbeoefenaar en dat is zeker van belang in het geval van de huisarts. Communicatie schiet op dit moment ook in de artsenopleiding tekort, daar moet in de opleidingen iets aan gedaan worden. De allochtone zorgconsulent is in opmars in de grote steden, in de andere plaatsen zijn huisartsen minder goed geïnformeerd over de functie. Er is dus ook maar een beperkt aantal verzekeraars (die van de grote steden) geïnformeerd over de mogelijkheden van de allochtone zorgconsulent. In zijn algemeenheid is er sprake van een positieve attitude, maar er is behoefte aan betere informatie en meer effectonderzoek. Uiteindelijk gaat het toch om geld, en dat is er te weinig, dus er wordt scherp gekozen. Het effect moet gekwantificeerd worden. De prestaties van de zorgconsulent zijn dus belangrijk. Door zorgverzekeraars wordt veel op individuele basis bepaald, aangeven wat ervoor gebeurt en dit afwegen tegen zaken die ook voor dat geld kunnen gebeuren. De allochtone zorgconsulent heeft zeker te maken met zorg, dat wat wordt gefinancierd door de zorgverzekeraar, maar ook te maken met gemeentebeleid en dergelijke. Cofinanciering met gemeente is erg belangrijk. Als je kijkt naar de huidige financiering is er altijd sprake van cofinanciering. Tot nu toe is het achterstandsfonds huisartsen (overeenstemming verzekeraar en huisartsen Zorgverzekeraars Nederland voor achterstandswijken) vaak aangesproken beschouwt allochtone zorgconsulenten voor de bekostiging van zorgconsulenten. Dit is als een belangrijke partij in de een geschikte geldbron, de toekomst van het gezondheidszorg. Zij kunnen bijdragen aan fonds is echter onzeker. de ontlasting van de beroepsbeoefenaar. De flexizorg-regeling is ook een goede De allochtone zorgconsulent is in opmars in financieringsbron: verzekeraars hebben de de grote steden, in andere plaatsen zijn mogelijkheid 5% van hun budget in te zetten huisartsen en hun zorgverzekeraars minder zorgvernieuwing of continuïteit. In deze regeling goed geïnformeerd. is er geen sprake van extra middelen, maar meer ruimte voor flexibiliteit om middelen in te zetten. De ruimte ontstaat door verzekeringsmiddelen goed te besteden en goedkoop zorg in te kunnen kopen. Verzekeraars kunnen hierop worden aangesproken, maar het is een eigen keuze van de verzekeraar of hij het inzet en zo ja waarvoor. Kijkend naar de toekomst gaat Judith van Duren er vanuit dat er altijd sprake zal zijn van cofinancieringen (altijd een én-én verhaal), structurele financiering via een CTG traject ligt niet voor de hand. Het achterstandsfonds voor huisartsen verdwijnt vermoedelijk in 2004. Als achterstandsfond huisartsen verdwijnt, verdwijnt niet het geld maar de manier waarop het wordt ingezet. Er staat een wijziging van financiering van huisartsen op stapel, via praktijkplannen. Regionaal wordt bekeken waar eventueel extra middelen in moeten worden geïnvesteerd.


11

Het regelen van centrale financiering is niet meer van deze tijd. Middelen worden meer decentraal ingezet, met meer ruimte om aan te sluiten op lokale behoeften.

► Perspectief van een verzekeraar Jeroen Crasborn geeft een toelichting vanuit de positie van Agis, als verzekeraar. Een verzekeraar werkt met een polis, waarin staat omschreven welke zorg door de verzekeraar bekostigd wordt, dit bepaalt de premie. Van belang is dus wat er meegenomen is in het berekenen van de polis. Allochtone zorgconsulenten zitten niet in de polis. Er komt bovendien een basispolis aan waarin alleen fundamentele zaken opgenomen zullen zijn, als de huisarts etc. Elke verzekeraar moet zo doelmatig en doeltreffend mogelijk de zorg inrichten. Op dit moment is Agis aan het nadenken hoe ze resultaten van gerichte investeringen kunnen zien. Er komt steeds meer behoefte aan dat mensen de juiste keuzes kunnen maken op essentiële momenten in een zorgtraject. Dit is ook van belang bij autochtonen. Therapietrouw is over de hele linie erg laag, daar zit een groot belang van de zorgverzekeraar. Als dat hoger zou worden is de behandeling effectiever en kan veel geld worden bespaard. Het is nodig om patiënten op maat te ondersteunen. Het is bekend dat er specifieke vragen zitten bij allochtone groepen. Amsterdam heeft een populatie met meer dan 160 talen, inclusief een aantal grote groepen. Zij hebben eigen vragen, dat zie je ook heel duidelijk bij de GGZ. Er bestaat dus niet één allochtone zorgconsulent. Er moet een list worden verzonnen voor vragen op maat. Als er in een praktijk een sterke oververtegenwoordiging is van bijvoorbeeld Marokkanen, dan is duidelijk dat je een Marokkaanse zorgconsulent kunt inzetten. Kleinere praktijken of die met kleinere groepen niet zo makkelijk. Je hebt een oplossing nodig om aan de diversiteit onder de patië nten tegemoet te komen. Beslisondersteuning Beslisondersteuning is op alle fronten heel belangrijk: ziekenhuizen, huisartsen, patiëntenverenigingen spelen daar een rol bij. In die context moet je allochtone zorgconsulenten zien.

Veel huisartsen zijn niet in staat goede zorg te bieden zonder ondersteuning. Ze moeten leren van allochtone zorgconsulenten en uiteindelijk zal de huisarts de zorgconsulent ook steeds minder nodig hebben omdat ze meer leren over cultuur. Jeroen Crasborn ziet het voor zich dat als een huisarts geen gebruik maakt van allochtone zorgconsulenten, hij aan moet kunnen tonen dat hij haar diensten niet nodig heeft. De helft van de huisartsen gebruikt het niet. Het monitoren en registreren van huisartspraktijken is belangrijk: wat leidt tot goede of slechte zorg? Wat kun je bijvoorbeeld zeggen over farmaciegebruik? Hoe kom je tot een goed programma van eisen voor praktijkplannen? Dit moet gerelateerd zijn aan de patiëntenpopulatie van een praktijk. De afwegingen zijn vaak lastig. Je kunt een bepaalde groep geen andere (duurdere) polis geven omdat zij vaker zorgconsulenten nodig hebben, uit oogpunt van solidariteit. Maar toch kun je zulke discussies krijgen in de toekomst. Cofinanciering geeft het risico: als u niet betaalt, betaal ik ook niet. Verzekering nemen hun verantwoordelijkheid, maar gemeenten moeten dat ook. Verzekeraars moeten los van gemeenten


12

bepalen wat mogelijk en nodig is. Zorgverzekeraars hebben een concreet belang, bijvoorbeeld het verminderen van burnout van huisartsen. Jeroen Crasborn besluit met de stelling dat er uiteindelijk een best practice moet worden vastgesteld per praktijk. Gemeente en overheid zouden op dezelfde manier moeten opereren en zich zakelijk opstellen. Het moet afgelopen zijn met de situatie dat er een constant gevecht geleverd moet worden voor geld om allochtone zorgconsulenten in te zetten. Maar de consequentie zit er ook aan vast, dat als de zorgconsulent niet meer nodig is (bijvoorbeeld omdat allochtone doktersassistenten of praktijkondersteuners deze rol overnemen) ze zullen worden weggesaneerd.


13

4. Knopen in de zakdoek In een intermezzo biedt Gee de Wilde de aanwezigen allemaal een zakdoek met knoop aan met daaraan gekoppeld een boodschap. De boodschappen zijn door de deelnemers zelf meegegeven, door de volgende zin af te maken: Voor een succesvolle inzet van allochtone zorgconsulenten moet u vooral niet vergeten om. Er was een grote variëteit aan manieren waarop deze zin was aangevuld, maar duidelijk is dat in veel gevallen gevraagd werd om meer inzicht in effecten, helderheid wat zorgconsulenten wel en niet kunnen, meer financieringsmogelijkheden, ondersteuning door de overheid, structurele financiering. En een goede tip: ook de uitvoerders en de beleidsmakers (b.v zorgverzekeraars) moeten elkaars eigen taal leren begrijpen. De knoop in de zakdoek had natuurlijk ook een symbolische waarde. Voor de allochtone zorgconsulent geldt dat inzet alleen mogelijk is bij een gezamenlijke inspanning. Alle deelnemers gaan in die zin met huiswerk naar huis, een bijdrage leveren aan betere inzetmogelijkheden van allochtone zorgconsulenten.

5. Plenaire discussie Gee de Wilde vraagt eerst nog een aantal mensen om commentaar Maria Drewes (NIGZ): We moeten kritisch blijven kijken naar de functie die zeker nog in ontwikkeling is. Daarbij moet verbreding naar andere groepen niet uitgesloten worden, maar dan zijn er nog veel stappen te zetten. Nu vooral ook gaan werken aan versterking van de kwaliteit van de allochtone zorgconsulent. Doordat de projecten steeds wisselen door financiële mogelijkheden is het moeilijk vraag en aanbod naar zorgconsulenten goed op elkaar af te stemmen. Opleiding en ervaring verbeteren de kwaliteit, maar dit vraagt ook een langdurige inzet. Structurele inzet We moeten structurele inzet van allochtone Paul Uitewaal (onderzoeker): Allochtone zorgconsulenten realiseren, niet patiënten zijn in zijn algemeenheid slechter af aanmodderen. En geen gezeur dat het en allochtone zorgconsulenten bieden algemeen (voor allochtonen én autochtonen) resultaat. De zorgconsulenten zijn geen moet worden. We moeten ervan uitgaan dat wondermiddel maar verdienen zeker een kans. de diensten van de zorgconsulent zeker nog Niet meteen stoppen na een project waar de tien jaar nodig zijn en daarnaar handelen. resultaten niet helemaal eenduidig zijn. Wil Voogt (Inspectie van de Gezondheidszorg): We moeten met allochtone zorgconsulenten niet de fout maken die ook bijvoorbeeld met taallessen gemaakt is. We moeten structurele inzet van allochtone zorgconsulenten realiseren, niet aanmodderen. En geen gezeur dat het algemeen (voor allochtonen én autochtonen) moet worden. We moeten ervan uitgaan dat de diensten van de zorgconsulent zeker nog tien jaar nodig zijn en daarnaar handelen. Alle partijen moeten dit willen inclusief VWS en de inspectie. Als iedereen wil, kan dit geen probleem zijn. Als je het probleem overlaat aan de markt dan kunnen we Duitse toestanden verwachten: Turkse dokters voor Turkse patiënten etcetera. Dit leidt niet tot interculturalisatie van de zorg.


14

Jeroen Crasborn: De markt dwingt zichzelf af. Als de klant hierom vraagt kan dit gebeuren. Hij noemt als voorbeeld diabetes zorg. Zorgverzekeraar ZAO liet voor 8 verschillende groepen videobanden maken over het cliëntenperspectief. Er zijn op allerlei manieren publieks- en patiëntenbijeenkomsten gehouden. Inhoudelijk zitten er grote verschillen tussen. Dit ondersteunt de noodzaak van op maat werken, de allochtone zorgconsulent bestaat niet. Jeroen Crasborn denkt dat centrale pools misschien een oplossing zijn. [stuk is mij niet duidelijk] Een aantal mensen wordt uitgenodigd om mee te doen aan een centrale discussie. Aan de ene kant worden de verzekeraars uitgenodigd (Anne de Putter, Jeroen Crasborn, Judith van Duren), aan de andere kant praktijkvertegenwoordigers van de drie grote steden: Toon Voorham, Arnoud Verhoeff, mw Joossen. Toon Voorham: De toon wordt nu heel erg gezet dat producten in een bepaald systeem moeten passen. Maar waardoor wordt het systeem geleid? Tijdens colleges geef ik wel het voorbeeld dat een oud vrouwtje niets van de huisarts Verantwoordelijk voor goede communicatie begrepen heeft, dan vinden studenten dat Tijdens colleges geef ik wel het voorbeeld niet kunnen. Maar bij een allochtone patiënt dat een oud vrouwtje niets van de huisarts wordt er anders geoordeeld. Dan wordt de begrepen heeft, dan vinden studenten dat verantwoordelijkheid voor een goede niet kunnen. Maar bij een allochtone patiënt communicatie minder gevoeld door de wordt er anders geoordeeld. Dan wordt de huisarts. Hoe reageren zorgverzekeraars verantwoordelijkheid voor een goede hierop? communicatie minder gevoeld door de Jeroen Crasborn: wij rekenen uiteindelijk af huisarts. op resultaten, en zoeken naar een manier om geobjectiveerde vragenlijsten uit te zetten om de kwaliteit van de huisartsenzorg in de toekomst te gaan meten. Als blijkt dat heel veel patiënten hun ei niet kwijt kunnen bij een huisarts dan wordt hij hiermee door ons geconfronteerd en onder druk gezet om passende maatregelen te nemen. Doet hij het goed dan is het OK. Onderzoekster Liselotte Vossen van IBMG stelt dat sociale wenselijkheid een probleem zal zijn juist bij het afnemen van vragenlijsten bij allochtone patiënten. Zij zullen hun huisarts sparen door te vriendelijk te zijn. Jeroen Crasborn gaat ervan uit dat er een betrouwbare methode wordt gevonden om mee te werken. En dat dit een grote doktersvariëteit zal laten zien. Als huisartsen met allochtone zorgconsulent het goed doen, dat legt de zorgverzekeraar dit neer bij collegas die in prestaties achter blijven. Judith van Duren geeft aan dat ZN wel invloed kan uitoefenen, maar dat in de praktijk niet zal doen, omdat het om lokale onderhandelingsprocessen gaat, de praktijkplannen die moet men lokaal vaststellen. Wel wil ze als doorgeefluik van informatie dienen. Jeroen Crasborn stelt dat er een nieuw tijdperk met een nieuwe orde aankomt. Er moet goed worden ingekocht. Op het platteland zal er anders ingekocht worden dan in de grote stad. Judith van Duren legt uit hoe ZN informatie kan overbrengen. ZN kan aangeven dat allochtone zorgconsulenten of praktijkondersteuners van de huisarts elementen zijn in het globale praktijkplan en iets zeggen over mogelijkheden van financiering in het algemeen.


15

Arnoud Verhoeff komt bij ZN terug op de uitspraak van de cofinanciering. Hij vraagt zich af waarom ZN dit zo belangrijk vindt. De gemeente moet de collectieve preventie regelen. Maar allochtone zorgconsulenten zijn toch zorg? Judith van Duren reageert dat meningen hierover verschillen. Kun je het gegeven dat de patiënt je niet begrijpt door taalproblemen helemaal bij de zorg neerleggen? Lang niet elke zorgverzekeraar wil daaraan. De zorgverzekeraar is niet verantwoordelijk voor een gebrek aan integratie. Vanuit Agis reageert Jeroen Crasborn hierop. Hij stelt dat hij als zorgverzekeraar goede huisartszorg inkoopt. Je hebt de verzekerden immers goede zorg beloofd. Het maakt dus niet uit wat de taalbeheersing van de patiënt is. Je zou hier eventueel een gedifferentieerd premie verhaal aan op kunnen hangen. Maar dat willen we niet, omdat dit een breuk met het solidariteitsprincipe is Jeroen Crasborn voegt er verder aan toe dat hij inmiddels niets meer van VWS verwacht, de markt moet zijn werk dus doen. De GGD Helmond brengt in dat zij in onderhandeling zijn met een ziekenhuis. Dat men graag wil, en het werk van de zorgconsulenten belangrijk vindt maar er geen potje voor kan vinden. Judith van Duren reageert hier kritisch op. Het kan niet altijd zijn dat overal geld bovenop moet. Het zal bij de ziekenhuizen moeten komen uit besparing van andere zaken. Uiteindelijk zal de inzet van allochtone zorgconsulenten ook besparingen kunnen opleveren. Gee de Wilde brengt de vraag in of zorgverzekeraars ook een regietaak hebben ten aanzien van de inzet van allochtone zorgconsulenten. Jeroen Crasborn vindt van niet. Hij geeft wel aan dat een zorgverzekeraar een contractverantwoordelijkheid heeft naar zijn verzekerden toe. De zorgverzekeraar kan verder een programma van eisen voor praktijken opstellen. Anne de Putter geeft aan dat een lokale contactpersoon altijd naar een verzekeraar kan stappen en aan de bel trekken. Een zorgverzekeraar zal overigens wel altijd zijn eigen accenten leggen. Achmea heeft als accent dat er voldoende zorg moet zijn in de eerste lijn, de kwaliteit van die zorg is de tweede stap. Allochtone zorgconsulenten zijn Tweedelijns zorg interessant omdat ze ervoor zorgen dat Ziekenhuizen hebben forse begrotingen, het huisartsen in achterstandswijken blijven. is onzin dat er geen middelen vrij kunnen Anne de Putter reageert ook op de situatie worden gemaakt voor zorgconsulenten. in de tweede lijn. Ziekenhuizen hebben forse begrotingen, het is onzin dat er geen middelen vrij kunnen worden gemaakt voor zorgconsulenten. Dit is onvergelijkbaar met de begroting van een huisartspraktijk. Daar zitten geen marges in. In de eerste lijn dus wel meer bemoeienis. Maar een allochtone zorgconsulent zal nooit worden opgedrongen. Jos Schoenmakers van de LHV spreekt ZN aan dat ze best meer druk op huisartsen in achterstandswijken mag zetten en mag wijzen in de richting van inzet van allochtone zorgconsulenten. En als de huisartsen dat vervolgens zelf moeten bekostigen is het einde verhaal. Dan zit binnenkort elke huisarts uit achterstandswijken in Sneek. Judith van Duren wijst nogmaals op de achterstandsmiddelen die juist hiervoor zijn bedoeld. Huisartsen met bepaalde postcodes krijgen extra middelen, bijvoorbeeld voor extra personeel. Maar een beroepsbeoefenaar moet het wel willen. Marja Dijkstra geeft aan dat Gouda die middelen die eerst wel toegezegd waren niet heeft gekregen. Judith geeft aan dat door wijziging van postcodegebieden het voor sommige regios er


16

anders uit is komen te zien, maar dat dit verder niets afdoet aan het verhaal van postcodegebonden extra middelen. Het zijn achterstandsmiddelen. Toon Voorham geeft aan dat de discussie wat hem betreft in een bepaalde richting wijst. Namelijk dat huisartsen, die in de praktijk geen goede plannenmakers zijn, te ondersteunen bij het maken van hun praktijkplannen. Jeroen Crasborn geeft aan dat dit in voldoende mate gefaciliteerd zal worden. Jeroen Crasborn stelt voor aan Toon Voorham om de kwaliteiten van de zorgconsulenten meer uit te nutten, en er meer ondernemerschap op te zetten. Bijvoorbeeld in de vorm van een eigen organisatie, los van de ambtelijke orde van de GGD. Dat maakt ook tariefonderhandelingen mogelijk. Vertegenwoordigers van Helmond reageren hierop. Zij hebben nu juist een stichting opgezet om de allochtone zorgconsulenten in te kunnen zetten. Maar de markt heeft geen rode cent. Jeroen Crasborn spreekt in dit verband van de wet van de remmende voorsprong, hij schat in dat dit over twee jaar anders ligt. Tine de Hoop (Rotterdam) benadrukt het belang van het voortraject. Hoe komen de zorgconsulenten er. Wie verzorgt dat stuk? Dat stimuleringswerk komt bijna altijd van de GGD en moet worden ingecalculeerd. Arnoud Belang van het voortraject. Verhoeff geeft aan dat de GGD dat Hoe komen de zorgconsulenten er. Wie verdisconteerd heeft in de uurprijs, maar dat verzorgt dat stuk? Dat stimuleringswerk komt dat nu juist is waar de zorgverzekeraar tegen bijna altijd van de GGD en moet worden aan hikt. Maar met een toenemend aantal ingecalculeerd. zorgconsulenten in Amsterdam zal de overhead naar beneden gaan. Yasar Vural voegt nog in dat er toch nog veel te weinig kennis is wat de zorgconsulenten doen. De suggestie om met een pool te werken is ondoordacht. De allochtone zorgconsulent werkt als een ondersteuner van de huisarts, niet als iemand die komt en gaat. Hij (zij) is aanwezig, is beeldbepalend voor de praktijk en vangt patiënten op. Jeroen Crasborn reageert hierop door te stellen dat Yasar een beeld schetst van een klantvriendelijke omgeving. Dat werkt natuurlijk altijd, maar zegt niet perse iets over de communicatie van de allochtone patiënt en de huisarts. Hij geeft nog mee dat er sprake is van een verzakelijking. Niet elke verzekeraar zal zich maatschappelijk opstellen. Gee concludeert dat veel verwezen is naar de financiering via praktijkplannen. Maar het duurt nog even voordat dat rond is. Hoe gaat het tot die tijd? Jos Schoenmakers (LHV) reageert hierop door te zeggen dat er vooral creatief gedacht moet worden. Er zal scherper gelet gaan worden op prijs-kwaliteit verhoudingen. De allochtone zorgconsulent komt in een concurrentieverhouding met de praktijkondersteuner of doktersassistenten. Hij suggereert om pilots te starten in grote steden om de ideale praktijk te beschrijven.


17

6. Tips ter afsluiting Gee de Wilde leidt het einde van de bijeenkomst in door een aantal aanwezigen nog te vragen naar tips om de inzet van allochtone zorgconsulenten te bevorderen. Tip van Mirjam Rentema: NIGZ en FORUM hebben in Den Haag een belangrijke ondersteunende rol gehad in de totstandkoming van de financiering. Zorg dat ze dit kunnen blijven doen. Gee vraagt het NIGZ (Maria Drewes) of hier ruimte voor is. Aangegeven wordt dat ZonMw voor de komende periode (22 maanden) wat extra middelen heeft vrijgemaakt voor beperkte extra ondersteuning van de regio. FORUM is hier ook bij betrokken. Hier kan zeker een beroep op worden gedaan. Maar de ondersteuning is beperkt. Maarten Slijper van ZonMw geeft aan dat ZonMw een groot hart heeft voor diversiteit, maar dat dit geen soelaas biedt voor de regios. Financiële vertaalslag Het is belangrijk om de communicatieproblemen in de zorg financieel te vertalen. We moeten aantonen dat we miljarden uitgeven aan onnodige medische handelingen. De rampen moeten zichtbaar worden gemaakt.

Judith van Duren bevestigt de situatie dat met name de zorgverzekeraars uit de grote steden op de hoogte zijn, veel zorgverzekeraars zijn niet of onvoldoende op de hoogte. Haar tip is hieraan te werken (ook zelf). De tip van Toon Voorham is gericht op financieel vertalen van de communicatieproblemen in de zorg. We moeten aantonen dat we miljarden uitgeven aan onnodige medische handelingen. De rampen moeten zichtbaar worden gemaakt. Verder vindt hij het een leerpunt dat het perspectief van de zorgverzekeraar veel nadrukkelijker betrokken moet worden in onze inspanningen om de functie van zorgconsulenten beter in te bedden. Lidwien Smit van FORUM geeft als tip mee dat binnenkort een boek uitkomt over diverse intermediaire functies1. Ook de allochtone zorgconsulent komt uitgebreid aan de orde. Dit boek kan als PR instrument worden gebruikt. Wil Voogt (IGZ) geeft als laatste tip mee het belang van een eenduidige terminologie en definiëring van het werk. Ze vindt het een taak van het NIGZ om hiervoor te zorgen. Tot slot werd bij een snelle peiling van de voorzitter aangegeven dat de middag zinvol was geweest, met nieuwe belangrijke informatie, waarmee zeker verder gewerkt moet worden, zowel landelijk als op lokaal/ regionaal niveau. De gezamenlijke uitwisseling heeft ook energie gegeven. Daarbij werd de aanpak van de voorzitter als prettig en stimulerend ervaren.

Perspectief zorgverzekeraar betrekken Verder is het een leerpunt dat het perspectief van de zorgverzekeraar veel nadrukkelijker betrokken moet worden in onze inspanningen om de functie van zorgconsulenten beter in te bedden.

1

Thiel, Els van: Pendelaars tussen vraag en aanbod – focus op de functie intermediair. FORUM, verschijnt mei 2004.


18

Bijlage 1: Literatuurlijst Onderzoeksverslagen Bruijnzeels, M., T. de Hoop en T. Voorham (1998). Migrantenvoorlichting in de huisartspraktijk in Rotterdam-Zuid: een evaluatieverslag van de pilotfase. GGD Rotterdam e.o. Bruijnzeels, M. en T. Voorham: Verslag project effecten van inzet allochtone zorgconsulenten bij Turkse diabetes-patiënten Publicatie in voorbereiding. Fidancan, G. en P. van Mechelen (2000) De allochtone zorgconsulent. Eindrapportage van de eerste fase van het gelijknamige project, Forum, Utrecht. Gerits, Y. en H. Dijkshoorn (1999). Effectevaluatie project VETC in de huisartsenpraktijk, een voormeting, GG&GD Amsterdam, afdeling EDG Koopmans, M. en D. Uitenbroek (2001), Effectevaluatie Vetc in de huisartsenpraktijk. De eerste nameting. GG&GD Amsterdam, afdeling EDG Kroesen, M. Allochtone zorgconsulent (1998): Een brug tussen hulpverlener en cliënt. Eindrapportage van het project Allochtone Zorgconsulenten, Provinciaal Patiënten/Consumenten Platform, Utrecht Meyers, T.A. (1998) Kwalitatieve eind-evaluatie project allochtone zorgconsulenten in Utrecht, Stafbureau dienst Welzijn, Economie en Bestuur, sectie Informatie en Onderzoek, Gemeente Utrecht Rambaran, M. (2001) Evaluatie diabetesproject Hindostanen. GG&GD Amsterdam, afdeling EDG Seeleman,C en T de Hoop ( 2004) Zorgconsulenten in de Transmurale Diabeteszorg: kans van slagen? Sector gezondheidsbevordering afdeling Ontwikkeling en Implementatie. GGD Rotterdam en omstreken. Rapport over een implementatieproject over de inzet van allochtone zorgconsulenten in de transmurale diabeteszorg. Welke plaats kunnen zij innemen in de zorgketen en met wie kunnen zij samenwerken om ook bij allochtone patiënten een beter resultaat te bereiken in het educatie traject tijdens de behandeling. Wetenschappelijke artikelen Dr. M.A. Bruijnzeels (2001) De multiculturele huisartsenpraktijk. In: Migrantenstudies, 17; 2; 7283. In dit artikel wordt weergegeven wat de belangrijkste onderzoeksbevindingen zijn van de afgelopen 5 jaar over de situatie van allochtonen in de huisartsenpraktijk en worden verklaringen en consequenties van de gevonden resultaten besproken. De belangrijkste bevindingen zijn dat etnische minderheden de huisarts vaker bezoeken dan autochtonen en dat de kwaliteit van de zorg minder lijkt te zijn voor etnische minderheden dan voor autochtonen. Communicatie tussen patiënt en arts is een belangrijk knelpunt. Toevoeging van extra personeel vanuit eigen taal en cultuur wordt positief beoordeeld. Gerits, Y.C., Uitenbroek, D.G., Dijkshoorn, H., Verhoeff, A.P (2001). De communicatie tussen huisarts en Turkse en Marokkaanse patiënten nader bekeken. In: TSG 79 (16-20). In dit artikel wordt beschreven in welke mate huisartsen uit achterstandswijken in Amsterdam communicatieproblemen ervaren tijdens patiëntencontacten met Turkse en Marokkaanse patiënten. Uit de resultaten blijkt dat de huisartsen frequent communicatieproblemen ervaren, vooral bij patiënten van 35 jaar en ouder. De huisartsen beleven de hulpvraag dan vaker als oneigenlijk en onduidelijk. Niet duidelijk is of de problemen voortvloeien uit een taalbarrière dan wel uit cultuur- en belevingsverschillen. De inzet van vetc-ers kan belangrijk bijdragen aan een oplossing.


19

Opschoor, A. en M.J. Danz (1997). Een migrantenvoorlichtster in een gezondheidscentrum. In: Epidemiologisch Bulletin, 1997, jrg. 32, nr.1, 14-17 Publicaties Mechelen, Petra van &Patricia Nieuwenhuizen. De Allochtone Zorgconsulent, Handboek voor invoering en professionalisering van de functie. FORUM, 2003. Omdat op lokaal niveau tijd en middelen ont braken voor verdere professionalisering van de zorgconsulent en omdat de voorwaarden voor een effectieve inzet nergens helder omschreven waren, is dit handboek ontwikkeld vanuit een samenwerkingproject tussen FORUM, het NIGZ en Schakels. Het boek beschrijft beproefde en succesvolle werkwijzen en geeft tips om valkuilen te vermijden. De auteurs gaan onder meer in op de vormgeving van de functie, organisatorische aspecten, draagvlakontwikkeling, werving, selectie en ondersteuning. Ervaring die op verschillende plaatsen in de praktijk is opgedaan is in dit handboek gebundeld en toegankelijk gemaakt. Het boek is bestemd voor staffunctionarissen, coördinatoren of managers die zorgconsulenten aangesteld hebben en de functie (mede) gestalte geven en voor hen die dat in de toekomst wellicht willen gaan doen. De publicatie is te bestellen via de website van FORUM www.forum.nl of bij Boom Distributiecentrum, Postbus 400, 7940 AK, MEPPEL, tel: 0522-237 555, fax: 0522-253 864, e-mail: [email protected]. onder vermelding van de titel en ISBN 90-5714-125-6. De Allochtone Zorgconsulent, Ondersteuner van de huisarts. Informatiefolder. Deze informatiefolder voor huisartsen beschrijft de inhoud van de functie, het takenpakket en de meerwaarde van de zorgconsulent voor huisartsen. Deze informatiefolder is te downloaden via www.forum.nl/allochtonezorgconsulent , of gratis te bestellen via Patricia Nieuwenhuizen, FORUM, tel: 030 29 74 360 of [email protected] Mechelen, P. van (2000). Allochtone zorgconsulenten in de eerstelijnsgezondheidszorg. In: De intermediair als bruggenbouwer. Uitgave: Utrecht/Forum (bestelnummer 961.0676). Thiel, E. van (1999). De multiculturele huisartsenpraktijk. Uitgave: Utrecht/Forum (bestelnummer 997.3170). Hoofdstuk 4: De allochtone zorgconsulent: een intermediair tussen huisarts en patiënt. Thiel, E van (2004): Pendelaars tussen vraag en aanbod focus op de functie intermediair. Uitgave Forum, verschijnt mei 2004. Interviews met intermediairs, de mensen die ze bereiken en de mensen die hen inzetten. Naast intermediairs in het onderwijs of welzijn aandacht voor de allochtone zorgconsulenten. De publicatie is te bestellen via de website van FORUM www.forum.nl of bij Boom Distributiecentrum, Postbus 400, 7940 AK, MEPPEL, tel: 0522-237 555, fax: 0522-253 864, e-mail: [email protected] De allochtone zorgconsulent. Implementatie van een nieuwe functie. Den Haag: ZonMw, oktober 2003 Deze factsheet Uitkomst van ZonMw beschrijft de meerwaarde van de functie en bericht over het verschijnen van handboek over de functie. Tevens gaat het in op de opleiding en het takenpakket van de zorgconsulent, en op de rol van het Landelijk Steunpunt Vetc en ZonMw bij het ondersteunen van de functie. De factsheet is op te vragen zij Patricia Nieuwenhuizen, FORUM, tel: 030 29 74 360 of [email protected]. Overige artikelen Allochtone zorgconsulenten voorzien in behoefte. In: Kiosk (uitgave van Osmose), nr. 40, juni 2003 Kort artikel over de inzet van allochtone zorgconsulenten in Nijmegen. Beek, G. van (2002). Allochtone gezondheidsvoorlichter en zorgconsulenten: voor een beter begrip. In: LVG-nieuws 02/01 (Landelijke Vereniging Gezondheidscentra), februari 2002.


20

Dit artikel in het blad van de Landelijke Vereniging van Gezondheidscentra geeft een beschrijving van het takenpakket van zorgconsulenten, hun organisatorische inbedding en financiering van de functie. Tevens bevat het artikel een kort verslag van de bijeenkomst, georganiseerd door de LVG en het NIGZ begin 2002 organiseerde voor vertegenwoordigers van gezondheidscentra. Buikema.M (2002) Ik sla een brug tussen arts en allochtone patiënten. In: Achmea Health. Nr 1 2003 blz 66-70. Ervaringen van een Marokkaanse allochtone zorgconsulente in een gezondheidscentrum in de Schilderswijk in Den Haag. Dogan-Sevincer, G. (2000) In hun eigen taal spreken patiënten vrijer. In: Chronisch ziek, 2000. Een Vetc-er in een Amsterdamse huisartsenpraktijk helpt Turkse patiënten die de Nederlandse taal niet voldoende beheersen, door hen uitleg te geven over hun ziekte, vragen te beantwoorden en door ze de weg te wijzen in de Nederlandse gezondheidszorg. Drewes, M., Haastrecht, P. van, Vervoordeldonk, J. (2001) De allochtone zorgconsulent verdient iets anders dan hoon, in: Trouw 12 maart 2001 / Allochtone zorgconsulenten vervullen onmisbare brugfunctie. In: TGV 3, april 2001 12-13 Naar aanleiding van een column in Trouw reageren de auteurs door het belang van allochtone zorgconsulenten te onderstrepen. Allochtone zorgconsulenten proberen bij huisartsen de communicatie tussen allochtone patiënten en de zorgverlener te verbeteren. Er moet niet worden onderschat hoeveel taalvaardigheid er nodig is, om klachten te kunnen bespreken of te praten over de achterliggende problemen. De inzet van de allochtone zorgconsulent betekent niet dat allochtonen geen Nederlands hoeven te leren. Het heeft geen zin om lange termijn-doelen gericht op integratie, te vergelijken met korte termijn-doelen om ernstige problemen in de gezondheidszorg op te lossen. Ho Suie Sang, M. (1999). De vinger op de zere plek. In: Contrast 18, juni, 1999 p. 5. In Enschede probeert men door middel van het inzetten van allochtone zorgconsulenten de kloof tussen huisarts en patiënt te overbruggen. De ervaringen zijn positief. De zorgconsulenten kunnen veel communicatieproblemen oplossen. Volgens de huisartsen zijn de voorlichtsters onmisbaar geworden in de praktijk en zij raden andere huisartsen aan om met de consulenten te gaan werken. Kerkhof, M.P.N. (2000). RVZ adviseert over interculturalisatie. Meer kleur in de zorg. In: TGV 7, sept. 10-11. De RVZ constateert dat het interculturalisatieproces in de gezondheidszorg onvoldoende vooruitgang heeft geboekt. De conclusie luidt dat het zorgaanbod tekortschiet in kwaliteit, toegankelijkheid en effectiviteit als gevolg van een slechte aansluiting van het zorgaanbod aan de toenemende diversiteit van zorgvragen. Een van de grote knelpunten is de communicatie tussen de allochtone patiënt en de hulpverlener. De allochtone zorgconsulent krijgt een prominente plaats toebedeeld in de aanbevelingen van de RVZ. De RVZ onderschrijft het belang van vetc en vindt dat het landelijke project in elk geval voorlopig gecontinueerd moet worden. Een goede communicatie en goede voorlichting alleen zijn niet genoeg. De hele structuur van de gezondheidszorg moet worden bijgesteld. Opleidingen moeten het vak interculturele zorgverlening inpassen, er zal werk gemaakt moeten worden van intercultureel management en er moet het een en ander veranderen in het personeelsbeleid van de instellingen. Kuijer, R. de (2001). Zorgconsulent slaat brug tussen arts en allochtone patiënt. In: Bijeen, november 2001, p 44-47. Nieuwenhuizen, Patricia. De allochtone zorgconsulent: ondersteuner van de hulpverlener. In: LVG-Nieuws, 03/02, maart 2003. Dit artikel geeft een beschrijving van de taken, werkvormen en meerwaarde van de functie voor hulpverleners werkzaam in gezondheidscentra. Tevens komt het handboek De allochtone zorgconsulent aan de orde. Nieuwenhuizen, Patricia. De allochtone zorgconsulent: bruggenbouwer tussen professional en allochtone cliënt. In: Praktijkboek casemanagement. Den Haag: Reed Business Information bv, augustus 2003. (24 paginas) Dit artikel is bedoeld om casemanagers in Nederland te informeren over de functie van allochtone zorgconsulent. Aan de hand van casuïstiek wordt besproken welke verschillende


21

taken de zorgconsulent heeft en waarom instellingen kiezen om de functie in te zetten. Ook komt aan de orde hoe de functie zich door de tijd ontwikkeld heeft. Het artikel bevat een uitgebreide lijst van adressen en website op het gebied van allochtonen en gezondheid. Nieuwenhuizen, Patricia. Twee plus één = veel meer. Zorgconsulent laat allochtone patiënt spreken. In: G, Vakblad over gezondheid en maatschappij. 4/03, augustus/september 2003. Aan de hand van een casus over een Turkse vrouw met psychosociale klachten wordt de functie van de zorgconsulent bespreken: haar taken, werkwijze en de meerwaarde die de functie in praktijk bewezen heeft. Rhee, Liesbeth van der & Metthew Commers. De islamitische visie op gezondheid en ziekte. Interculturele communicatie in de huisartsenpraktijk. In: De Huisarts, nr. 1, januari 2003. Dit artikel gaat in op de kloof tussen huisartsen en allochtone (islamitische) patiënten. Het gaat in op een aantal aspecten van de visie van moslims op gezondheid en ziekte. In een kader wordt ook informatie gegeven over de functie van allochtone zorgconsulent in het verbeteren van de kwaliteit van zorg aan allochtone patiënten. Schoemaker, B ( 2004) Hulpverlener in eigen taal In: Tijdschrift voor psychiatrie ; nr 2 (februari) 2004, p. 26-32 Het Haagse intercultureel mobiel team is een onmisbare schakel tussen allochtone cliënten en hulpverlening geworden. Streek, J. van der (2001). Allochtone voorlichter in huisartsenpraktijk herstelt moeizame migrantenzorg. In: Medisch Vandaag, 24 oktober 2001, p 24-25. De communicatie tussen huisartsen en allochtone patiënten verloopt moeizaam. Onbegrip staat een goede behandeling in de weg en patiënten blijven met hun klacht terugkomen. Allochtone voorlichters kunnen deze vicieuze cirkel doorbreken. Inmiddels ondersteunen op 13 plaatsen in Nederland migrantenvoorlichters de huisartsenzorg. In Amsterdam is deze nieuwe intermediair recent geëvalueerd. Medisch Vandaag portretteert de Amsterdamse Voorlichting Eigen Taal en Cultuur. Ven, J. van der (2000). Gezondheidszorg allochtonen vergt betere communicatie. In: VNG Magazine 18 augustus 2000. Volgens de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ) moet de gezondheidszorg in Nederland beter afgestemd worden op de toenemende aanwezigheid van allochtonen. Volgens een Rotterdamse huisarts zou het goed zijn als er meer migrantenvoorlichtsters zouden komen. Zij heeft zeer positieve ervaringen met het werken met allochtone zorgconsulenten. Vervoordeldonk, J. en L. Singels (2001) Communicatie tussen (huis)arts en allochtone patiënt; knelpunt in de zorg. Structurele problemen vragen om structurele oplossing. In: Adeque, Gezondheidszorg Infospecial, voorjaar 2001. Vervoordeldonk, J. en L. Singels (2001) De allochtone zorgconsulent in de praktijk. Intermediair tussen (huis)arts en patiënt. In: Adeque, Gezondheidszorg Infospecial, zomer 2001. Vries, E. de (2000) Hoe bedoelt u? Intermediairs in de gezondheidszorg. In: Zebra Magazine, november 2000, p 11-13. Een Vetc-er in een Amsterdamse huisartsenpraktijk helpt de communicatie tussen Marokkaanse patiënten die de Nederlandse taal niet voldoende beheersen en hun huisarts te verbeteren. Dit doet ze door hen uitleg te geven over hun ziekte, vragen te beantwoorden en door ze de weg te wijzen in de Nederlandse gezondheidszorg. Ook fungeert ze als vertrouwensfiguur. Het werken met zorgconsulenten kost wel meer tijd, maar de zorg aan migranten verbetert. De RVZ vindt dat de zorg aan migranten te vrijblijvend is en dat de overheid structurele voorzieningen moet creëren. Het OGM is het daarmee eens, maar zegt dat het voorkomen moet worden dat intermediairs taken overnemen van professionele hulpverleners. Het OGM vindt dat er een goede functieomschrijving moet komen voor zorgconsulenten die correspondeert met functie, opleiding en type deskundigheid. Verder dient er bij continuering van de inzet van zorgconsulenten op de betaling gelet te worden.


22

Bijlage 2: Deelnemerslijst Contactpersoon Dhr. J. Crasborn Mw. H. Bloemen Mw. M. Vermarken Mw. B. Schmeits Dhr. A. Geluk Mw. L. Visser Dhr. P. Uitewaal Mw. L. Smit Mw. P.Nieuwenhuizen Mw. M. Dijkstra Dhr. A. Verhoef Mw. Joosen Mw. N. Çetinkaya Mw. M. Jonkhorst Dhr.dr. A.J. Voorham Mw. T. de Hoop J.M. van Rossum Mw. E. v.d. Dobbelsteen Mw. A. Nusselder Dhr. J. Schoenmakers Mw. J. de Vries Mw. S. Dewkinandan Mw. P. van Mechelen Mw. A. Tiems Mw. L. Singels Mw. Drs. W.C. Voogt Mw. L. Bosker Mw. M. Drewes Mw. P.M. van Haastrecht Mw. N. Suerink Mw. V. Michaud Mw. L. van der Hoek Mw. M. Dijk Dhr. I. Otaredian Dhr. Taebi Mw. M. van Leeuwen Mw. W. Gerards Mw. I. Maria-Michel Mw. M. Rentema Dhr. Y. Vural Mw. T. van der Maat Mw. I. Verhagen Mw. E. Huisman Mw. H. van Diest Dhr. G. de Wilde Mw. A. de Putter Dhr. J. Roos Mw. I. Terhaag W. van Soest Mw. J.M.C.E. van Duren Dhr. N. Vlaar

Organisatie Agis Zorgverzekeringen Coördinator Allochtone Zorgconsulenten, GGD Rotterdam e.o. Afdeling O&I CvZ DMO, afd. Maatschappelijke en Gezondheidszorg Elkerliek ziekenhuis Erasmusuniversiteit, Inst. Voor Beleid & Management Erasmusuniversiteit, Inst. Voor Beleid & Management Forum Forum Gezondheidscentrum Goverwelle GG&GD Amsterdam GGD Den Haag GGD Regio Twente GGD Regio Twente GGD Rotterdam GGD Rotterdam GGD Zuid-Holland West GGZ Zuidoost-Brabant Icare Voorlichting en Preventie, regio Zwolle/Kampen LHV LVT-Landelijk Centrum OKZ Meander Mikado, kenniscentrum interculturele GGZ Ministerie van VWS Ministerie van VWS Ministerie van VWS, Inspectie Volksgezondheid NIGZ NIGZ NIGZ Osmose Pharos, kenniscentrum vluchtelingen en gezondheid RCG DWO Regionale cie Gezondheidszorg RPCP Delft Westland Oostland RPCP Delft Westland Oostland RPCP Midden-Holland St. Gezondheidscentra Enschede St. Haagse Gezondheidscentra St. Haagse Gezondheidscentra Stichting Gezondheidscentrum Zorg op Zuid STIOM Thebe, Afd. JGZ Thuiszorg Stad Utrecht Trimbos-instituut Dagvoorzitter, Trimbos-instituut Zilveren Kruis Achmea Zorggroep Almere Zorggroep Almere Zorgverzekeraar VGZ Zorgverzekeraars Nederland Huisarts Nijmegen


23

Bijlage 3: Powerpointpresentaties -

Presentatie 1: De allochtone zorgconsulent visie zorgverzekeraars Drs. Judith van Duren, Zorgverzekeraars Nederland Drs. Jeroen Crasborn, AGIS Zorgverzekeringen Presentatie 2: De allochtone zorgconsulent NIGZ


24

Allochtone zorgconsulent, financiering & organisatie

Recommend Documents