SiDi 3 Protocol voor signalering en diagnosticering van intelligente en (hoog)begaafde kinderen in het primair onderwijs Alja de Bruin – de Boer Jan Kuipers
Instrument voor Toelating Plusklas Wolderwijs, 2012
Over de auteurs Alja de Bruin - de Boer Alja de Bruin - de Boer is werkzaam als orthopedagoog/GZ-psycholoog in haar particuliere praktijk ‘Advies Diagnostiek en Begeleiding begaafde kinderen’ te Leiderdorp. Vanuit haar eigen praktijk verzorgt ze cursussen, workshops en lezingen voor schoolteams, intern begeleiders en leerkrachten van het basisonderwijs. Tevens adviseert zij ouders en leerkrachten. Alja is medeauteur van: •
'Hoogintelligente kinderen in het basisonderwijs',
•
‘Het testen van begaafde kinderen - Suggesties voor diagnostiek en begeleiding’
•
‘Attent op Talent’
•
‘Handboek hoogbegaafdheid’
Jan Kuipers Jan Kuipers is als gespecialiseerd senior onderwijsadviseur in dienst van Cedin educatieve dienstverlening. In zijn dagelijkse praktijk begeleidt hij leerkrachten bij het werken met (hoog)begaafde leerlingen en traint hij schoolteams op het gebied van (hoog)begaafdheid. Tevens verzorgt hij lezingen en workshops op studiedagen. Jan is medeauteur van: •
‘Attent op Talent’
•
‘Ideeënmap hoogbegaafde leerlingen in het voortgezet onderwijs’
•
‘Handboek hoogbegaafdheid’
Tevens is hij auteur van: •
‘(Hoog)begaafdheid, Kwaliteit in beleid’, een programma voor beleidsontwikkeling voor (hoog)begaafde leerlingen in het primair onderwijs;
•
‘Levelwerk’, een leerlijn voor intelligente en (hoog)begaafde leerlingen in het primair onderwijs;
•
‘De Kracht in Jezelf’, een hulpprogramma voor leren leren en onderpresteren.
Met dank aan Harrie Meinen voor het ontwikkelen van het digitale deel van SiDi 3. Vormgeving: Eduforce Druk: Hanzedruk, november 2010
Uitgeverij Eduforce Lavendelheide 21 9202 PD Drachten Tel.: 088 – 0200 300 E-mail:
[email protected] www.eduforce.nl © 2010 Eduforce. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, computersoftware, of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Besturen/bovenschoolse directies die een pakket 'verenigingsbreed' willen aanschaffen kunnen contact opnemen met de uitgever. We bieden u in dit geval graag een aanbod op maat.
2 © Eduforce
Instrument voor Toelating Plusklas Wolderwijs, 2012
De leerkrachtdiagnose Actie: groepsleerkracht en eventueel de ib’er De procedure is als volgt: •
Observatielijst invullen
•
Observatielijst met overige gegevens opsturen naar Wolderwijs
leerkracht
Procedure van verwerken De observatielijst invullen In deze vragenlijst wordt uw oordeel als leerkracht gevraagd. Uit twee tegengestelde uitspraken kiest u die uitspraak die het meest van toepassing is. Wat u niet direct kunt invullen laat u open. U kunt het formulier eerst met een potlood invullen en na een extra observatie kiest u definitief. Verwerken in een grafiek Na het invullen van de observatielijst wordt de grafiek ingevuld. Dit wordt uitgevoerd door de toelatingscommissie. Het identificatieverslag Aan de hand van het profiel in de grafiek wordt vervolgens een kort identificatieverslag geschreven. Het identificatieverslag bestaat uit twee delen: •
In het eerste deel wordt per onderdeel een toelichting gegeven op het profiel uit de grafiek.
•
In het tweede deel worden op grond van deze toelichting conclusies getrokken. Deze conclusies zijn aangrijpingspunten voor interventies in het plan van aanpak.
•
Dit plan wordt met u besproken.
3 © Eduforce
Instrument voor Toelating Plusklas Wolderwijs, 2012
Informatie over de diagnoselijst 3-8 De inhoud van de observatielijst voor het identificeren van (hoog)begaafdheid groep 3–8 is opgebouwd uit 60 items. De items geven een beeld over: •
Leervermogen, waaronder: -
probleemoplossend vermogen;
-
creatief denken;
-
overige denkvaardigheden;
•
Motivatie/taakgerichtheid;
•
Zelfstandigheid/zelfregulering;
•
Sociaal-emotionele competentie;
•
Houding tegenover school;
•
Zelfbeeld;
•
Leerprestaties.
Een enkele tip •
De observatie heeft betrekking op een leerling die al een tijd op school zit. Wanneer u deze observatie uitvoert, moet u er rekening mee houden dat er sprake kan zijn van aanpassingsgedrag.
De
leerling
kan
zijn
talenten
verbergen
en
niet
tonen
in
onderwijssituaties. In dat geval kunt u vooral kijken naar de vrije situaties in de klas en op het plein. Indien dit geen zichtbare signalen oplevert, is het wellicht verstandig hulp te vragen aan de ib’er of een extern deskundige. Bij het aanbieden van moeilijke werkjes, puzzels, schrijf- en rekenopdrachten bent u de begeleider en stimulator. Wees niet te gauw tevreden wanneer de leerling zelf de werkjes niet pakt of aangeeft er geen zin in te hebben. Bij het aanbieden van deze opdrachten horen een veilige leeromgeving, uitdagende werkhoeken en een goede stimulans. Voorwaarde is verder dat u zo onbevooroordeeld mogelijk tracht de lijst in te vullen. Kijk puur en objectief naar de leerling. Grijp bijvoorbeeld ‘lastig gedrag’ niet meteen aan als een negatief signaal, maar beschouw het als een verborgen boodschap.
4 © Eduforce
Instrument voor Toelating Plusklas Wolderwijs, 2012
Diagnoselijst 3-8
Formulier 3.B.(3-8)
In deze vragenlijst wordt uw oordeel gevraagd. Uit twee tegengestelde uitspraken kiest u die uitspraak die het meest van toepassing is. Wat u niet direct kunt invullen laat u open. U kunt het formulier eerst met een potlood invullen en na een extra observatie kiest u definitief.
Naam leerling: Geboortedatum: Groep: Invuldatum: Naam leerkracht: 1.
Toont interesse voor de
abcd
behandelde onderwerpen
Toont weinig interesse voor de behandelde onderwerpen in de klas
in de klas 2.
Kan lang en geconcentreerd aan een
abcd
zelfgekozen taak blijven werken 3.
Pakt in zijn/haar eentje moeilijke
gekozen taak houden en is snel afgeleid abcd
problemen aan 4.
Zet zich in om het schoolwerk goed te doen
Kan niet lang de aandacht bij een zelf-
Doet bij een kleine moeilijkheid al een beroep op anderen
abcd
Zet zich minder in om het schoolwerk goed te doen
5.
Is leergierig, wat blijkt uit brede gewone
abcd
en/of diepgaande interesses; is geboeid door
Toont geen interesse buiten de lesstof om
moeilijke en /of ongewone onderwerpen; stelt vragen die dieper of verder ingaan dan de gewone lesstof, zoekt zelf informatie op 6.
Kan volgens een planning zelfstandig aan
abcd
een opdracht werken 7. 8.
Is opgenomen in de groep Luistert aandachtig als de leerkracht
Heeft veel begeleiding nodig bij het werken
abcd
Staat buiten de groep
abcd
Wendt zich snel tot iets anders
abcd
Heeft gemiddelde tijd en uitleg nodig
iets uitlegt of voordoet 9.
Begrijpt veel dingen snel (met weinig uitleg) en goed; ziet bijvoorbeeld goed
om iets te begrijpen of ergens uit te
ongewone en oorzaak-gevolg verbanden;
halen
heeft snel regels en principes, overeenkomsten en verschillen door, heeft scherpzinnig oordeelsvermogen en weet veel uit boeken en films te halen 10. Vraagt niet onnodig aandacht tijdens
abcd
5 © Eduforce
Vraagt onnodig aandacht tijdens het het
Instrument voor Toelating Plusklas Wolderwijs, 2012
het werken
werken
11. Maakt een taak volgens planning af
abcd
Werkt ‘hap-snap’, impulsief aan een taak
12. Leert gemakkelijk, kan soms leerstappen
abcd
Kan geen oefenstof overslaan,
overslaan, heeft weinig herhaling nodig
heeft herhaling nodig
en leert van eigen fouten 13. Werkt geconcentreerd aan een opdracht
abcd
Houdt de aandacht onvoldoende vast bij een opdracht
14. Past kennis in nieuwe situaties toe
abcd
Kennis blijft beperkt tot reproduceren
15. Komt met initiatieven
abcd
Is teruggetrokken
16. Gaat goed/leuk met andere kinderen om
abcd
Gaat niet goed/leuk met andere kinderen om
17. Kan omgaan met kritiek en tegenslagen
abcd
Kan slecht tegen kritiek en tegenslagen
18. Zet zich in om een bepaald ideaal
abcd
Heeft gemiddelde ambities
abcd
Heeft geen hekel aan deze opdrachten
20. Toont zelfvertrouwen
abcd
Is onzeker
21. Uit zich over wat in hem/haar omgaat
abcd
Uit zich niet over wat in hem/haar
na te streven 19. Heeft een hekel aan routinematig werk en herhalingsopdrachten
omgaat 22. Levert verzorgd werk af
abcd
Levert slordig werk af
23. Heeft interesse voor de uitleg en de
abcd
Is alleen in de uitkomst geïnteresseerd
24. Neemt op een scherpzinnige manier waar
abcd
Neemt op een ‘normale’ manier waar
25. Heeft een leidersrol in de groep
abcd
Heeft geen leidersrol in de groep
26. Gaat graag naar school
abcd
Gaat niet graag naar school
27. Stelt reële eisen aan zichzelf
abcd
Stelt mauwelijk/geen eisen aan zichzelf
28. Heeft het gestelde werk royaal
abcd
Krijgt het werk met moeite of niet
oplossingswijze van een probleem
binnen de tijd klaar 29. Is uit zichzelf door het werk op
binnen de gestelde tijd af abcd
school geboeid 30. Toont over een brede belangstelling te
of om beloond te worden abcd
beschikken, kan over veel dingen meepraten
Toont een beperkte belangstelling en is niet breed geïnteresseerd
6 © Eduforce
Doet het werk omdat het moet
Instrument voor Toelating Plusklas Wolderwijs, 2012
31. Zoekt contact met oudere kinderen
abcd
Zoekt contact met jongere kinderen
32. Zoekt naar informatie in bibliotheek
abcd
Is niet vanuit zichzelf geïnteresseerd in
en/of internet om meer te weten te
het opzoeken naar aanvullende
komen over een bepaald onderwerp
informatie
33. Staat kritisch tegenover beweringen
abcd
Neemt beweringen van anderen gemakkelijk aan
34. Heeft een positief beeld van
abcd
eigen mogelijkheden
Heeft een negatief beeld van de eigen mogelijkheden
35. Heeft een uitgesproken mening
abcd
Heeft geen eigen mening
36. Vindt het leuk op school
abcd
Heeft een hekel aan school en voelt zich
en voelt zich er thuis 37. Is blij met goede resultaten
er niet thuis abcd
Staat onverschillig tegenover goede resultaten
38. Is niet afgunstig op andere kinderen
abcd
Is snel jaloers op andere kinderen
39. Heeft goed geheugen
abcd
Heeft moeite met onthouden
40. Wil alles weten en is volhardend in het
abcd
Is geen doorvrager
abcd
Kan niet zo goed met de leerkracht
doorvragen, stelt ‘waarom’-vragen 41. Kan goed met de leerkracht opschieten
opschieten 42. Begint regelmatig uit eigen interesse
abcd
Begint niet gauw uit eigen interesse
aan een taak of probleem en werkt dan
aan een taak of probleem en werkt
intensief en met een goed resultaat
niet intensief voor een goed resultaat
43. Let op als de leerkracht iets
abcd
uitlegt of voordoet 44. Doet wat de leerkracht vraagt
Let niet op of is afgeleid als er opgelet moet worden
abcd
Doet niet of onder protest wat de leerkracht vraagt
45. Begint uit zichzelf aan een taak
abcd
Heeft aansporing nodig
46. Past zich soepel aan in nieuwe situaties
abcd
Past zich in nieuwe situaties moeizaam aan
47. Kan hoofd- en bijzaken onderscheiden
abcd
Heeft moeite met hoofd- en bijzaken
48. Heeft geen gedragsproblemen in de groep
abcd
Heeft voortdurend gedragsproblemen in de groep
7 © Eduforce
Instrument voor Toelating Plusklas Wolderwijs, 2012
49. Spreekt in goed opgebouwde zinnen
abcd
Heeft een beperkte woordenschat
abcd
Het zien van verbanden is gemiddeld
51. Wordt geboeid door complexe opgaven
abcd
Heeft een hekel aan complexe opgaven
52. Heeft realistisch beeld van eigen
abcd
Heeft een te negatief of te positief beeld
en toont daarbij een ruime woordenschat 50. Ziet verbanden die de meeste kinderen niet zien
mogelijkheden (weet wat het aan kan)
van eigen mogelijkheden
53. Wil graag leren (kennis verwerven)
abcd
Vindt leren niet leuk
54. Staat open voor ideeën van anderen
abcd
Toont geen belangstelling voor ideeën van anderen
55. Geeft opbouwende kritiek naar anderen
abcd
Geeft afbrekende kritiek naar anderen
56. Kan omgaan met het maken van fouten
abcd
Heeft moeite met het maken van fouten
57. Presteert op maximaal niveau
abcd
Presteert onder maximaal niveau (er zit meer in)
58. Kan nadenken en reflecteren op eigen
abcd
handelen
Denkt en reflecteert op eigen handelen op gemiddeld niveau
59. Is gelijkmatig geïnteresseerd in (bijna)
abcd
al het schoolwerk
Heeft eenzijdige belangstelling voor één onderwerp (wisselend), of heeft andere interesses buiten school
60. Voelt zich gemakkelijk en prettig in
abcd
de omgang met groepsgenoten Leerprestaties
in de omgang met groepsgenoten
a: ruim boven gemiddeld niveau (10 %) b: boven gemiddeld niveau (20 %) c: gemiddeld niveau (50 %) d: onder gemiddeld niveau (20 %)
N.B. Deze scores corresponderen niet met de CITO normen: •
Technisch lezen
•
Begrijpend lezen
abcd
•
Mondeling taalgebruik
abcd
•
Spelling
abcd
•
Inzicht taalstructuur
abcd
•
Stellen
abcd
•
Schrijven
abcd
•
Rekeninzicht
abcd
•
Rekenvaardigheid
abcd
•
Zaakvakken/wereldoriëntatie
abcd
•
Expressie
abcd
abcd
8 © Eduforce
Voelt zich ongemakkelijk en onprettig
Instrument voor Toelating Plusklas Wolderwijs, 2012 •
Gymnastiek
abcd
9 © Eduforce
