Algemene Ledenvergadering op zaterdag 4 april 1998

jaargang 6

nummer 13

ISSN: 1382-9351

Algemene Ledenvergadering op zaterdag 4 april 1998 Het bestuur van het Historisch Genootschap Midden-Kennemerland te Beverwijk nodigt de leden uit om op zaterdag 4 april 1998 de algemene ledenvergadering bij te wonen. De vergadering zal gehouden worden in het buiten "Westerhout" (Muziekschool) aan het Westerhoutplein, t.o. Museum Kennemerland, te Beverwijk. De vergadering begint om 14.00 uur.

Agenda: I. Opening door de voorzitter.

2. 3. 4. 5. 6.

Notulen vorige algemene vergadering. Verslag van de secretaris. Verslag van de penningmeester. Benoeming kascommissie. Bestuursverkiezing. Periodiek aftredend en herkiesbaar: mevrouw E. ToepoeI. De secretaris, de heer 1. v.d. Linden, heeft te kennen gegeven zijn functie ter beschikking te stellen. Het bestuur heeft de heer J.J.M. Brakenhoff bereid gevonden deze functie over te nemen. Tegenkandidaten kunnen onder schriftelijke overlegging van de steun van 10% van de stemgerechtigde leden, tot de aanvang van de vergadering, bij het bestuur worden opgegeven. 7. Begroting voor de jaren 1998 en 1999. 8. Bespreking van de activiteiten.

9. Rondvraag. 10. Sluiting en pauze waarbij koffie wordt geschonken. Na de pauze zal de heer J. Camfferman ons het e.e.a. vertellen over de geschiedenis van "Westerhout'' en zijn bewoners. Daarna zal o.l.v. een gids van "Westerhout Blijft" een wandeling door het park Westerhout worden gemaakt, waarbij gewezen wordt op de bijzonderheden in het park. Na de wandeling is er nog gelegenheid om in het Museum Kennemerland onze tentoonstelling "Beverwijks verleden op de schop" te bezoeken en eventueel nog wat na te praten.

Bezorging Voor Beverwijk, vooral omgeving Groenelaan etc., vragen we nog een aantal bezorgers. S.v.p. melden bij IJs Luttik, telefoon 0251 227123

maart 1998

Van de redactie In deze Nieuwsbrief van het Museum en het Genootschap vragen wij uwaandacht voor de algemene ledenvergadering op 4 april a.s. in Westerhout. Een mooie gelegenheid om ook dit buiten eens van binnen te zien.

Tentoonstelling De tentoonstelling "Beverwijks verleden op de schop" loopt nog t/m zondag 19 april 1998. Hierna zal er een tentoonstelling worden gehouden met als thema: Beverwijk 700 jaar stadsrechten. De opening zal omstreeks eind mei plaatsvinden.

Nieuwe leden Nieuwe leden zijn altijd welkom en kunnen het contributiebedrag van minimaal f 15,00 overschrijven op postrekening nr. 224943 t.n.v. Historisch Genootschap MiddenKennemerland te Beverwijk onder vermelding: Nieuw lid. We zullen U dan z.s.m. de nieuwsbrieven en/of ledenbulletin van dit jaar doen toekomen.

Bijeenkomsten werkgroepen van het Historisch Genootschap Midden-Kennemerland maandag maandag maandag maandag

Data: 6 april 11 mei 8 juni* 7 sept.

1998 1998 1998 1998

* speciale genealogie avond De avonden zijn voor iedereen (dus ook belangstellenden) vrij toegankelijk, en vinden plaats in het Museum aan het Westerhoutplein 1 te Beverwijk. De bijeenkomsten beginnen om 19.30 uur. Graag tot ziens.

Notulen van de algemene ledenvergadering op 15 april 1997 De algemene ledenvergadering van het Historisch Genootschap MiddenKennemerland werd gehouden in de Doopsgezinde kerk te Beverwijk. I. De voorzitter opent om 20.00 uur de vergadering en heet allen hartelijk welkom. De voorzitter verontschuldigt de heer 1. Camfferman, die wegens verplichtingen elders, verstek moet laten gaan. Tevens vraagt hij de aandacht van de aanwezigen voor de ons in dit jaar ontvallen leden. In zijn openingswoord schetst de voorzitter in het kort de geschiedenis van de kerk, waarin de vergadering gehouden wordt. 2. Het verslag van de secretaris wordt ongewijzigd door de leden goedgekeurd en hij wordt bedankt voor zijn werk. 3. De penningmeester licht zijn jaarverslag toe. De kascommissie keurt de financiële stukken goed, waarna de voorzitter de kascommissie bedankt voor hun werk. De leden keuren in ongewijzigde vorm het financiële jaarverslag goed en bedanken de penningmeester voor zijn werk. 4. Volgens de reglementen treedt de heer W. Dekker af als lid van de kascommissie. Als nieuw lid wordt mevrouw E. Sluis benoemd. Als reserve lid voor de kascommissie stelt de heer P.H. Visser zich beschikbaar. De kascommissie zal bestaan uit mevrouw E. Sluis en de heer H. van Willigen.

5. De heren A. Post en I. V.d. Linden worden door de aanwezigen herkozen als bestuurslid. 6 De begroting 1998 wordt met algemene stemmen goedgekeurd. 7. Bestuurslid mevrouw E. Toepoei licht de lopende onderzoeken en activiteiten toe, 8. De heer H. Rengers vraagt het bestuur of het niet mogelijk is een genealogische avond te houden. De heer Magdelijns ondersteunt dit voorstel en het bestuur zegt toe zo'n avond te organiseren. Daar er verder geen vragen meer zijn sluit de voorzitter de vergadering en bedankt de aanwezigen voor hun belangstelling. 9. Na de pauze houdt de heer B. Wietsma een boeiende lezing over de gebruiken rond en de symbolen van grafzerken.

Museum Kennemerland

Tot en met 5 april a.s. is het museum geopend op zondag van 14.00 tot 16.30 uur. Op zaterdag en zondag 18 en 19 april is het Museum weekend. Het Museum is dan geopend van 10.00 tot 17.00 uur. Daarna gaan we over op de zomerdienst n.l. op zaterdag-, zondag- en woensdagmiddag van 14.00 tot 17.00 uur. Na open monumentendag, zaterdag 12 september, wordt het weer de winterdienst t.w. zondagmiddag van 14.00 tot 16.30 uur. Op feestdagen is het museum gesloten.

Genealogie-avond op 8 juni a.s. Op 8 juni as. hebben we weer een avond die speciaal voor genealogie is gereserveerd. We hebben de heer Prins bereid gevonden om zijn speciale computerprogramma "Haza-data" te demonstreren, waarin alle gegevens betreffende de genealogie kunnen worden opgeslagen en weer worden opgeroepen. Tevens heeft de heer Prins aangeboden nog niet-ingewijden

Jaarverslag over 1997 van het Historisch Genootschap Midden-Kennemerland Het afgelopen jaar is het bestuur zes maal bij elkaar geweest. In het voorjaar is de gecombineerde cursus genealogie/ paleografie door twaalf mensen gevolgd. Een aantal deelnemers van deze cursus en van de vorige heeft zich aangesloten bij de werkgroep, die zich bezig houdt met het transcriberen van de oude stukken, welke zich in het museum bevinden. Veel stukken welke zich in het museum bevinden, zijn nu getranscribeerd en zo beter toegankelijk gemaakt. De twee leden, welke bezig waren in de provinciale werkgroep 1799, hebben hun onderzoek afgerond en ingeleverd. De werkgroep van de historische databank is nog druk in de weer en de eerste resultaten worden eind 1998 verwacht. De werkavonden, (elke Ie maandag van de maand), zijn kennelijk niet bij iedereen bekend, daar zij matig worden bezocht. Op verzoek, gedaan tijdens de jaarvergadering, is er op 6 oktober een genealogische avond gehouden. De Nieuwsbrief verscheen het afgelopen jaar drie maal ( 2 x 600 ex, I x 650 ex).

Openingstijden Museum Kennemerland

Het ledenbulletin verscheen dit jaar in een oplage van 700 stuks. Het ledenbulletin was gevuld met onderzoeksresultaten van verschillende leden. Uit de ontvangen reacties zijn de uitgaven door de meeste leden positief ervaren. Diverse leden van het bestuur werden door de lokale pers benaderd voor het geven van een interview aan de hand van de verschillende activiteiten van het Historisch Genootschap. Twee bestuursleden zijn namens het Genootschap naar de regiobijeenkomsten geweest; hier werden de contacten met de zusterverenigingen versterkt. Het Genootschap heeft deelgenomen aan de historische markt in Alkmaar. Ook heeft het zich gepresenteerd tijdens de manifestatie "Westerhout Blijft" in september en tijdens de ouderendag in dezelfde maand. Het resultaat was een stijging van het aantal leden naar 512. Hoewel er een opgaande lijn is in het aantal leden (62), zag het bestuur graag nog meer leden. Het 500e lid, de heer I.A. Smit, mocht een cadeau van onze voorzitter in ontvangst nemen op 25 oktober. NIEUWSBRIEF 13

2

wegwijs te maken in het Rijksarchief te Haarlem, waar hij regelmatig vertoeft. Een afspraakje kan met hem gemaakt worden door te bellen 023-5327361.

Contributie 1998 (herhaling) Als u de acceptgirokaart nog niet heeft verzonden, verzoeken wij u dit nu te doen omdat na I april f 2,50 administratiekosten zal worden doorberekend. Bij voorbaat dank voor de medewerking.

Museum vraagt vrij willigers Het museum vraagt weer een aantal dames of heren om te assisteren bij de ontvangst en het toezicht tijdens de openings-uren. In de zomerperiode is dat op zaterdag-, zondag- en woensdagmiddag van 14.00 tot 17.00 uur. Er wordt altijd met 2 personen gelijktijdig gelopen. Vóóraf wordt u verteld wat er van u verlangd wordt en wat u in bepaalde situaties het beste kunt doen. Om u wat wegwijs te maken in de geschiedenis van Beverwijk en omgeving zijn er een tweetal boeken beschikbaar t.w. "Uit het verleden van Midden-Kennemerland" van oud-burgemeester Scholtens en "Hart van Kennemerland", jubileumboek van Hoogovens 1968, door ons lid I. van Venetien. Uitgangspunt is dat u vrijwillig dit werk doet, d.w.z. u bepaalt of u kunt of niet kunt, hoe vaak u wilt en of u speciaal met iemand samen wilt etc. Als u interesse heeft, nodigen wij u uit contact op te nemen met: IJs Luttik, telefoon 0251 227123.

Historisch Genootschap Midden-Kennemerland

Historisch Genootschap Midden-Kennemerland Financieel overzicht 1997 Baten en lasten over 1997 Contributies Rente Donaties Verkoop boeken etc. Cursusgelden

f f f f f

7.515,00 2.640,18 602,50 1.282,50 176,00

f

12.216,18

Nieuwsbrieven Ledenbulletins Boeken etc. Bijdrage aan het Museum Jaarvergadering Historische Werkgroepen Bijdrage Historisch boekwerk Overige activiteiten Lidmaatschappen BestuurskostenlOnvoorzien Saldo portilbezorging Aanvulling Blomfonds Voordelig saldo

f f f f f f f f f f f f f

1.415,56 4.604,42 1.470,50 751,50 115,00 760,20 1.000,00 263,70 276,00 378,68 268,30 345,78 566,54

f

12.216,18

f f f f f f

6.455,98 2.760,00 2.402,71 36.000,00 2.000,00 6.995,88

f

56.614,57

Balans per 31 december 1997 kas Postbank Postbank - Plusrekening Postbank - Leeuwrekening Postbank - termijndeposito Nog te ontvangen rente

f f f f f f

124,10 3.673,64 4.166,83 15.000,00 32.000,00 1.650,00

f

56.614,57

Nog te betalen Vooruit ontvangen contributie Ondersteuningsfonds Blomfonds Boekenfonds Kapitaal

Toelichting: Ondanks dat de losse verkoop van het ledenbulletin tegenvalt, is het financieel resultaat over 1997 positief. Volgens afspraak kan het Museum Kennemerland, voor de eerste keer, 10% van de contributie over 1997, zijnde f 751 ,50 tegemoet zien. In het kader van 700 jaar stadsrechten, is door een studiegroep "Het ontstaan van Beverwijk als stedelijke nederzetting" afgerond. Om de uitgave in boekvorm, gepland in 1998, mogelijk te maken, hebben wij f 1000,00 bijgedragen.Door onze kwaliteitseisen aan de uitvoering van de nieuwsbrief, zullen de kosten hiervan in de toekomst hoger uitvallen. Bij de eindafrekening van de nalatenschap van Mej. Blom mochten wij nog een bedrag van f 654,00 ontvangen. Het totale bedrag is nu f 36.123,00. Het Blomfonds hebben we daarom verhoogd tot f 36.000,00. Van een trouw lid mochten we dit jaar een donatie ontvangen van f 600,00. Ook anderen maakten bij hun contributie weer een extraatje over: dit jaar in totaal f 2052,00 (vorig jaar f 1295,00). Dit geeft ons vertrouwen voor de toekomst en daarvoor zeggen we u weer hartelijk dank. Het ondersteuningsfonds, waarin vorig jaar een flinke bres was geslagen, kon daardoor weer groeien tot f 2402,00. Dit fonds zou o.a. kunnen worden aangewend om de foto's en prentbriefkaarten, die zich in het museum bevinden, in te scannen in de computer.

Lasten

Begroting 1998 (voorlopig 1999 hetzelfde)

Baten

Contributies(530 leden) Rente Verkoop boeken etc. Cursusgelden

Museum Kennemerland

f f f f

7.950,00 2.500,00 1.000,00 400,00

f

11.850,00 NIEUWSBRIEF 13

Nieuwsbrieven(3) Ledenbulletins Boeken etc. Cursussen Excursies/lezingen Bijdrage aan het Museum= I 0% v. contrib. Historische Werkgroepen Overige activiteiten Jaarvergadering Lidmaatschappen Saldo portilbezorging Bestuurskosten/Onvoorzien

3Historisch Genootschap Midden-Kennemerland

f f f f f f f f f f f f

2.550,00 5.000,00 900,00 250,00 150,00 795,00 500,00 405,00 250,00 350,00 300,00 400,00

f

11.850,00

Nederlands Centrum voor Volkscultuur Aan alle historische verenigingen en heemskundekringen in Nederland. Onderwerp: verzoek om medewerking aan het project Brieven aan de Toekomst Utrecht, 12 november 1997 Geacht bestuur, Heeft u ook zoveel vragen over het dagelijks leven van uw voorouders? Wat voor kleding droegen zij? Hoe hadden zij hun huis ingericht? Wat aten zij? Met wie hadden zij allemaal contact? Hoe stonden zij in het leven? Geloofden zij in God? Wat voor werk deden zij eigenlijk? Het antwoord op deze vragen is vaak maar heel lastig te vinden. Juist over die gewone en vanzelfsprekende zaken is vaak maar heel weinig bronnenmateriaal overgeleverd. En we weten al helemaal weinig over hoe gewone mensen destijds hun dagelijkse ervaringen beleefd hebben. Waneer toekomstige onderzoekers het dagelijkse leven anno 1998 willen beschrijven, dan zullen zij met vergelijkbare problemen te stellen krijgen. Behalve als wij daar nu iets aan doen. Daarom zal op vrijdag 15 mei 1998 aan alle Nederlanders gevraagd worden een brief te schrijven aan de toekomst. Brieven aan de Toekomst is een project zoals dat in Nederland nog nooit vertoond is. Vergelijkbare projecten in Zweden en Denemarken leverden vele duizenden brieven op. In hun brief aan de toekomst zullen zoveel mogelijk Nederlanders hun dagelijkse bezigheden beschrijven, al hun belevenissen die zij hebben meegemaakt op vrijdag 15 mei 1998. Hoe hebben zij deze gewone maar voor de toekomst zo bijzondere dag beleefd en doorgebracht. Om deze dag tot een succes te maken vragen wij ook om uw medewerking. Het is namelijk heel belangrijk dat zoveel mogelijk mensen reageren. Mensen uit alle hoeken van de samenleving, van alle gezindte, geloofsrichting en huidskleur. De drie organiserende instellingen, het Nederlandse Centrum voor Volkscultuur, het Nederlandse Openluchtmuseum en het P.J. Meertens-instituut, willen namelijk dat (toekomstige) onderzoekers een betrouwbaar beeld krijgen van het dagelijks leven anno 1998, op een alledaagse dag in de week. Met uw hulp willen wij vrijdag 15 mei 1998 tot de best gedocumenteerde dag uit de Nederlandse geschiedenis maken! Wij vragen van u om zoveel mogelijk mensen in uw gemeente warm te maken voor het project. Jong en oud, vrouwen en mannen, allochtonen en autochtonen, werkenden en niet werkenden, kortom iedereen die in uw gemeente woont. Wij doen een beroep op uw creativiteit. Uiteraard neemt u een berichtje op in uw verenigingsorgaan. Er zijn echter nog legio andere mogelijkheden. Bijvoorbeeld affiches ophangen, contacten leggen met scholen, verpleeg- en seniorenhuizen en andere organisaties en verenigingen in uw gemeente. In elke gemeente van Nederland zullen wij werkgroepjes formeren die het project Brieven aan de Toekomst op plaatselijk niveau gaan trekken. Deze plaatselijke werkgroepen functioneren als lokale ambassadeurs voor het project. Ze zijn het aanspreekpunt voor de lokale pers en kunnen alle voorkomende vragen beantwoorden. Pas op deze manier kan het project werkelijk een succes worden. Uw bijdrage is daarom onmisbaar. De drie organiserende instellingen, de belangrijkste volkscultuurinstellingen in Nederland, staan er garant voor dat de ingezonden brieven zorgvuldig behandeld worden. Het materiaal wordt niet alleen verzameld met het oog op de toekomst. Als eerste resultaat van het project zal een boek verschijnen met een selectie uit de ingezonden brieven en ook zal (in het Nederlands Openluchtmuseum) een tentoonstelling worden ingericht. De brieven én de tentoonstelling zullen ons een spiegel voorhouden van wie we zijn, wat we doen en hoe we leven. Wij rekenen op uw medewerking en creativiteit. Ook het dagelijks leven in uw gemeente verdient het om vastgelegd te worden voor de toekomst! Wilt u ook meedoen aan het project En ..... U schrijft toch ook een brief? "Brieven aan de Toekomst" neemt u dan contact op met: J.J .M. Brakenhoff, Met vriendelijke groet, Anemonenlaan 11, 1943 BC Beverwijk. drs. Ineke Strouken telefoon: 0251 226291 directeur Nederlands Centrum voor Volkscultuur Museum Kennemerland

NIEUWSBRIEF 13

Historisch Genootschap Midden-Kennemerland

4

In de vorige hoofdstukken schreven wij over de eindeloze reeks inkwartieringen, die Beverwijk en Wijk aan Zee al gedurende vele jaren te verduren kregen. In het begin van het jaar 1799 was hierdoor de druk op de stedelijke kas zö groot, dat de municipaliteit op 24 juni zelfs moest be-

provincie verbindt, begint bij deze stad. Van dààr naar Wijk aan Zee aan de Noordzee is het 3 mijl. Het is echter een afstand van 7 mijl van Beverwijk naar de stad Haarlem. De doorgang aan de Oostzijde is versterkt door een rij dorpen, die langs de Haarlemmermeer ligt en aan de Westzijde door

~~-4'~w

-L 4'~

d:-.Ji!4= ~'~~/'

~h--/~---9'L_V/_'..-,

~~,Q~-o/~h~~ ~1I7-v./

delpunt in Beverwijk heeft, ontvingen de vijandelijke troepen vanuit Haarlem en de hoofdstad vlot en heel gemakkelijk voorraden en versterkingen' ......(blz. 68 uit het boek: Russen en Engelsen in Noord-Holland. Dit is een vertaling van het boek: "A narrative of the expedition to Holland in the autumn of the year 1799" . Het verscheen in 1800 te Londen. Hierin wordt de veldslag uitvoerig beschreven.) Ook luitenant kolonel Krayenhoff schrijft in zijn boek: "Beschouwing van den oorlog in 1799"......Hier (in Beverwijk) kon zich de gehele kracht der Gallo-Bataafse Armee verenigen, welke dagelijks in zeer groot getal aangroeide, door nieuwe toezendingen uit Frankrijk, van de beste stempel. Men kon alzo in deze stelling op goede gronden verzekerd zijn, dat alle pogingen, door de vijand aan te wenden niet alleen vruchteloos blijven zouden, maar dat zelfs hoogstwaarschijnlijk hier ter plaatse de geheele Veldtogt zijn einde bereiken zou".

afbeelding 1 sluiten, dat er dat jaar geen kermis in Beverwijk gehouden kon worden, dit in navolging van veel andere plaatsen. De oorlogsdreiging kwam echter dichterbij en het Frans-Bataafse leger diende dus op volle sterkte te zijn. Op 13 juli werd bekend gemaakt dat" .....een ieder, die een deserteur ontdekt met gevolg dat hij in handen van Justitie zou geraken, eene som van Een en Twintig gulden zal bekomen."

de duinen en de zee. De trechtervormige riviermond van het IJ staat in verbinding met de Haarlemmermeer door waterwerken van een verbazingwekkende constructie ten Westen van Amsterdam. Daarmee kan al het water van de Zuiderzee over de zuidelijke provincies worden uitgestort. (zie afbeelding 2). Door meester te zijn van zo'n uitgebreid binnenvaarwater, dat zijn mid-

Volgens de archieven werd Beverwijk in dat jaar 1799 vele malen aangeschreven en verplicht tot het leveren van boerenwagens en paarden, hooi en stro, voedsel en brandstof ten behoeve van het leger. Zo ontvangt de municipaliteit een opdracht van majoor van Zuylen van Nyevelt om maar liefst 120 wagens te vorderen voor het vervoer van het derde BataiIIon van de Eerste Halve Brigade (afbeelding I). Ook voor vervoer van het Eerste en Tweede BataiIIon van Haarlem naar Alkmaar dient gelegenheid te zijn. Hieruit blijkt, hoe de Stad Beverwijk gebruikt werd als "doorvoerplaats" van alle oorlogshandelingen. Dat vooral de ligging van Beverwijk, en met name Holland op zijn Smalst, van cruciaal belang was voor de oorlogvoerenden uit die tijd, blijkt ook uit een citaat uit het ooggetuigeverslag van Dr. E Walsh, een Engels legerarts. Hij schrijft o.a.: "Beverwijk is gelegen aan het uiteinde van een inham van de Zuiderzee (ofhet IJ), die Noord- van Zuid Holland afscheidt. De landengte, die deze twee delen van de Museum Kennemerland

Oorlog! Dat alle voorbereidingen, inkwartieringen en vorderingen niet zonder reden waren, werd al spoedig duidelijk: Op 27 augustus 1799 landden de Britten bij den Helder, waarbij begin september de Russen zich aansloten. Aanvankelijk boekten zij succes, maar op den duur konden zij de opmars niet doorzetten. De Engelsen moesten te lang op versterkingen en

afbeelding 2 NIEUWSBRIEF 13

Historisch Genootschap Midden-Kennemerland 5

voorraden wachten, terwijl zij bovendien uitgeput waren en ziek werden door het slechte weer. Ook gaf de bevolking geen gehoor aan de oproep van de erfprins ( de latere koning Willem I), die zich vanuit Engeland bij het leger had aangesloten. Deze WiIIem Frederik, zoon van de gevluchte Willem V, probeerde het volk tot een Orangistische opstand te bewegen. Tevergeefs: de gehele Noord-Hollandse bevolking had al zoveel te lijden gehad door inkwartieringen en plunderingen van diverse troepen, dat men zich liever afzijdig hield. Ook bestond er geen animo de nieuwe democratische verworvenheden op te geven. Na de Engels-Russische landingen moesten dorpen soms op stel en sprong duizenden soldaten onderbrengen en voeden. Naarmate het oorlogsgeweld dichterbij ons kwam, werd de toestand steeds chaotischer. Zowel Frans-Bataafse als Engels-Russische troepen maakten zich aan plunderingen schuldig. Zo hebben b.v. Franse troepen in Wijk aan Zee de kas van de diaconie leeggehaald! Toen bleek, dat het Engelse invasie-leger niet verder trok, zette het Frans-Bataafse leger een tegen-offensief in, waarbij in de veldslagen bij Bergen en Castricum (6 okt.) vele slachtoffers vielen. In deze hele periode sneuvelden 20.000 militairen, waaronder 5.000 Nederlanders. Aldus in het nauw gebracht besloot het invasie-leger tot de terugtocht, waarna op 18 oktober de capitulatie te Alkmaar van kracht werd.

P'RYHEID, VJVRE&. s

J", ~

11

FOURAGES.

:K~ ~n. 29'

4U1Û1#

J

199.

Hel S~ ju, tie, BlIt4l1fscnc Y':illeU.

CIR,"ULAIRZ.

fijt.

~~

8ertee C0.mi4jarü

'POti'r

~e

!Jr,.árucJe fTroupu ,n. ~t'7 ~er :2~cJe 9tepJ!iJ

:2'V~F'a~1

fl) e 9"rou!," .1Co!kn~ i -

{)o~ü-e :JJ(ü/Mk"

M'J.'Ot.ux2k i tet jd,l, f1UZ1e,.,

er""" tzM eFn i,~ Ü "(){)of"

r-

ti''YU'a! ~ü W)(}N"aaGJ. te en.

/e'Weert i "ede

'~n. dd,

om ~d..e te ~n. en.

c/ÛmirUferatie, -.-t min. -

Ut-,

~e 9",.oal'" UJcl moetm

te

fUUI,.

.eo,u,.cn,

F

~nltd rl,.d

.5VtIO~

er Je,.

een 8ne,.el"'druur, mo-

~ie ti""'lXJf"#iene I-crnjen knnen

=$)='dr'

tetJe,..

afbeelding 3

moet geschieden ...."(lees:plunderen!) zie afbeelding 3. Begin september gaat het volgende bericht Rampspoed in Beverwijk Juist door haar strategische ligging onder- aan de inwoners van Beverwijk uit: "Mevond deze stad veel last van de oorlog. Op deburgers! De stede Beverwijk is door haar 29 aug. ontvangt de municipaliteit een brief ligging, benaming van Stede en het aanvan de Bataafse Republiek te den Haag, zien van de Breestraat over het algemeen met het verzoek ..." om vrijwillig alles wat zeer geschikt geacht tot inkwartiering, dienstig is aan het leger te verstrekken. Dit enz......maar de stedekas is nu leeg, veris beter dan dat dit door de militairen zelve zoeke om begrip en medewerking....." Op r------------------------, de tiende worden echCELYKHEID. VRYHEID. BROEDERSCIL\P. ter alle Gemeentebesturen aangeschreven en gelast: "...in deze tijdsExrrnct uit bet Register der Rcfotutlen van omstandigheden alles Let Dcpartcmenraaî l~ciluur \':'10 Texel bijeen te brengen wat in hun vermogen is .....en Haarlem den 10 September I 799· van de inwoonderen te Het Yyfde Jo.r der Ëntanrrche Vryheid. vorderen zoo veel YIIl de lawoondatD blaaca dme~...er pluksel en scheurlinnen als zij kunnen bijbrenC.:mecDteo tCl vorderen, dit 111 Il!odellj1c ee oDverwljld &:ID bUil pluûenjt gen. (pluksel heeft een DeRuur doell &cworc!ca 1.00 veel plukrd ca (chcurUII"Ot'D. .1. ziJ zullea bnstructuur, die lijkt op bijl'lrcn&ea: moeceade bet aidul Ingezameld plu}fcJ ca (ChcurUIlDeD door die van poetskatoen en de rcCpcedv. GemeeDte.BeRooren alet den mttst'tD rpoed wordra oplelO1\werd gebruikt in hospidm bet Gmlcence· BctmDr .'11 Alkmaar. tea clAJc d,:m over te bercbit.talen in combinatie met stroken linnen). zie afbeelding 4. Eo za! E.xl;lct dUn worden cczolldtQ "11 de rcrpecElye CelDftft(r. BcRuuree AI veel eerder was door blaften dir DqancIDCt. om ee firckkea COt ëG'Zcl..cr 11:Ir~.t1e en IWlc!r.c het Departementaal Bestuur van Texel aan alle plaatsen verzocht om ...... "zonder tijds,- ...... verzuim naar Alkmaar te zenden één of meerdere chirurgijns om bij afbeelding 4 lieD

UD

Museum Kennemerland

GELYKHEID

NIEUWSBRIEF 13

noodzakelijkheid in de Militaire Hospitalen te worden geëmployeerd". Ook het recruteren van burgers voor de vrijwillige wapendienst was al begin september bevolen. Deze manschappen werden in Haarlem tot Compagnieën geformeerd. Kennelijk liep het niet zó storm, want in oktober werd al de loting ingevoerd voor het "Bataafse Mobiele Burgerkorps" voor ongehuwden van 18-35 jaar. Lange tijd probeerde men hieronder uit te komen door betaalde "remplaçanten" te zoeken of door desertie. Zelfs latere machthebbers als Schimmelpenninck en Lodewijk Napoleon weigerden de gehate conscriptie of verplichte loting in te voeren, totdat Napoleon dit zelf deed bij de Inlijving (18 10). Reeds spoedig stijgt de financiële nood te Beverwijk tot een hoogtepunt: Op 17 september 1799 wordt in den Haag de nood geklaagd over de stedekas, die al lang uitgeput was. Men schrijft: "De thans hoogstlijdende omstandigheden van ons gefolterd Vaderland dwingen ons, meer dan gewoon, een ondersteuning te vragen in de Stedekas van 2000 guldens. De dringende nood is dààr; de zoo gevaarlijke als hatelijke vijand vertoont zich reeds op den Bataafsen grond ......" Ook de buren hebben last van het leger. Op 20 september verzoekt het Gemeentebestuur van Heemskerk aan dat van Beverwijk geen troepen meer door te zenden. In een eerdere brief (van augustus) had waarnemend secretaris Jan Karshoff al aan Colonel Chassé, commanderende het korps

Historisch Genootschap Midden-Kennemerland

6

afbeelding 5.

De kerk te Wijk aan Zee ± 1730.

onder Wijk aan Zee en Duin, een antwoordbrief geschreven, dat hij zich niet verplicht voelde wagens te leveren aan het leger en acht paarden te moeten stallen. Jan Karshoff wist, dat de Stede Berverwijk als garnizoensplaats was aangewezen en meende daarom, dar er geen inkwartiering van troepen en vordering van paarden en wagens in Heemskerk mocht plaatsvinden. (archief gem. Heemskerk). In zijn wederwoord vond kolonel Chassé echter dat alle dorpen in de kuststrook daar wel degelijk toe verplicht waren en twijfelde niet.." of de klijne zaak zal ras geschikt worden" In de archieven staat helaas niet, hoe deze onenigheid is opgelost! Dat de strijd in Noord-Holland voor de gewone bevolking allesomvattend is, blijkt uit een brief aan alle Gemeentebesturen. Op 2 okt 1799 schrijft de Commissaris van Oorlog der Bataafse Armee een verzoek......." om de vele dode paarden en gebroken wagens, welke de wegen verstoppen en de lucht infecteren, te zuiveren en de dieren te begraven. Dit alles op Poene (straffe) van militaire executie van nalatigheid in deze......" (Executie betekent hier niet, dat mensen gefusilleerd werden, het is meer de onmiddellijke uitvoering van een vonnis, zonder rechtsspraak.)

ging het Hervormde monopolie verloren en moesten de kerkelijke gebouwen herverdeeld worden. Daar in Wijk aan Zee de katholieken de grootste groepering vormden, zouden zij eigenlijk het bezit van de oude kerk weer terug moeten krijgen. Zij waren echter niet in staat om aan de Hervormden een schadeloosstelling voor de overname te betalen en zo bleef alles bij het oude. Toen ook nog de Franse troepen weer werden vervangen door Hollandse ging alles weer zijn gewone gang. Ook bestuurlijk veranderde er weinig, tot in maart 1798 de "agenten tot reorganisatie" een nieuwe municipaliteit instelden, met als "President" Klaas Koper, een katholieke visverkoper. Naast hem stonden twee leden: Jan Barend Guiking (hervormd) en Jacob van Aardt (katholiek). Schout en secretaris bleef ene Cornelis Coster.Hij had het handig aangepakt: nadat hij in 1795was gecensureerd door de Kerkeraad wegens overmatig drankgebruik bekeerde hij zich in 1797 tot de katholieke kerk. Zijn vroegere kerkeraad haastte zich het tafelgoed van het H. Avondmaal in veiligheid te brengen, dat nog bij zijn moeder lag! Zijn vader was schoolmeester van het dorp geweest en hijzelf was enige tijd diaken. Vanaf die tijd trok Coster langzamerhand het dorpsbestuur naar zich toe: Als secretaris benoemde hij zichzelf ook tot Schout Wijk aan Zee In mei I795 waren de eerste haveloze en enige tijd later tot schoolmeester van het Franse troepen al in dit arme, behoeftige dorp! Door zijn overgang naar de kathodorp gearriveerd voor inkwartiering. Er lieke kerk redde hij zijn positie vlak voor ontstond al gauw een wat gespannen sfeer de reorganisatie van het bestuur. Coster tussen deze troepen en het dorpsbestuur: wist nog lange tijd zijn positie als Schout de dominee weigerde b.v. huisbezoeken te te behouden, maar na klachten over zijn doen vanwege "onaangenaamheid of be- opportunistisch optreden, raakte hij in onspotting" door de Fransen. Waarschijnlijk genade bij het Provinciaal Bestuur en verstamt de naam: het Franse Pad ook uit deze dween hij in 1804 van het toneel. In 1829 stierf hij, 69 jaar oud, als tapper in Wijk tijd. Door de nieuwe staatsregeling van 1798 aan Zee. Museum Kennemerland

NIEUWSBRIEF 13

De langzame achteruitgang, die het dorp gekend had sinds 1750, vond zijn dieptepunt in 1799. Op 10 september mislukte de eerste FransBataafse aanval onder leiding van de Franse generaal Brune in de duinen bij Petten. De Bataafse colonnes trokken in verwarring en volslagen wanorde langs het strand naar Wijk aan Zee en vandaar naar Beverwijk Zij gingen zich in het kustplaatsje enkele dagen lang te buiten aan plunderingen en beroofden de inwoners van hun schamele bezittingen. Op zoek naar geld en kostbaarheden hadden de soldaten zelfs de bedden stukgesneden en het meubilair vernield. Men had de zilveren sloten van de kerkboeken gestolen, schapen en koeien geslacht en tenslotte paarden en wagens meegenomen om de gestolen waar te vervoeren. Het was een geluk, dat de ouderling Jan Barend Guiking erin slaagde om de zilveren Avondmaalsbeker van 1684 tijdig te verbergen en voor de kerk te behouden. (afbeelding 5) Op 2 oktober had generaal Brune zich, na de slag bij Alkmaar (Bergen) .teruggetrokken achter de reeds door Krayenhoff uitstekend voorbereide linie tussen Wijk aan Zee en Monnikendam en vestigde zijn hoofdkwartier in Beverwijk op de buitenplaats de Schans of Oud-Meerestein. Bij de bevolking was reeds de Tweede Bataafse divisie van de commandant Dumonceau, bestaande uit 6000 man infanterie, artillerie en ruiters ingekwartierd. In de duinvlakten waren de Britten en Russen gelegerd, die door en door verkleumd waren door het slechte weer, terwijl zij hun natgeregende kruit niet konden gebruiken. Zij probeerden op 6 oktober een nieuwe aanval, geconcentreerd op Castricum en stootten door tot Wijk aan Zee. Zij liepen zich echter vast en moesten zich terugtrekken tot in de Zijpe. Men kan hier spreken van een keerpunt in de strijd: een poging om de Bataafse Republiek van de Fransen te zuiveren, was mislukt. Maar weer was de bevolking de dupe: ingekwartierde en passerende troepen van Frans- Bataafse origine hadden de laatste bezittingen en levensmiddelen van de arme kustbewoners gevorderd. Zelfs het beddegoed was meegenomen, zodat de inwoners op los stro moesten slapen! De kerken waren beroofd en tal van huizen beschadigd. Aan het eind van dat jaar waren de dorpelingen dan ook geheel uitgeput. Een naamlijst van schadegevallen" bij de Rampe des Oorlogs geleden op de 3e en volgende dagen van oktober 1799" wordt vanuit Wijk aan Zee naar het Departement van Texel gestuurd, samen met een verzoekschrift om de bevolking brood en vlees te verstrekken ....." daar de Oorlog hen buiten staat heeft gesteld het nodige voedsel te verkrijgen." Op een deel van deze "vertaalde" lijst ziet men b.v. weer de naam van Jan Barend Guyking, die een somma van 622 guldens, 3 stuivers en 0 centen claimt.

Historisch Genootschap Midden-Kennemerland

7

Cors Corswage Coster Dekens Dirksz Dorrege Duijn Duijn Duijn Eke van Engels Engelsz Frayman Guyking Hartog Hartog Hogeduijn Hogeduijn Jong de Jong de Jonge de

Jan Krijne Jan Cornsz Corn. Wesselius de Wed. Job Christiaan Wilm. Jansz. Engel Marijtje Jans Jacob & Gerrit Pietertje Klaas Armaatje Jan Barend de wed. Pieter Dirk Pietersz Jan Pietersz Jan Cornsz Pieter Engel Jacob

39.8.0 34.14.0 900.0.0 120.0.0 14.2.0 13.2.0 35.10.0 92.8.0 43.10.0 43.0.0 28.19.0 30.0.0 41.14.0 622.3.0 29.4.0 23.0.0 33.18.0 14.0.0 72.0.0 30.0.0 45.0.0

afbeelding 6 Ook voornoemde Corn. Coster laat zich niet onbetuigd! Het totale schadebedrag van de inwoners van Wijk aan Zee, mede veroorzaakt door de "eigen" Bataafse soldaten bedroeg niet minder dan f25.060,30, een enorme som voor die tijd! Waarschijnlijk is dit nooit uitgekeerd, want er viel nergens geld meer te halen. De belastingen moesten daarentegen tóch betaald worden, zodat men daarover" in goederen" werd aangesproken (als men die tenminste nog bezat!) Ondanks de zeer lang bestaande armoede kreeg het Gemeentebestuur van Beverwijk nog het verzoek om op 9 december een collecte te houden ten behoeve van de " door den jongsten rampen des Oorlogs ongelukkig geworden ingezetenen". Deze inzameling bracht toch nog: Dertig Gulden,

Ontvangen by my Ondergeteekenden Mr. L J. 'f ABER

VAN RIEM~DYK,

Ontvanger van des Gemeene Landsr Middelen over de Stad en Quartier

van Haarlem, ingevolgen Extnd: Refolutie van ~~~

Finantien der Bataaffche Republiek, van de~'~ II 1799, van de door de Municipaliteit van ~~ gequalificeerde Perfoonen, ter inzameling.der Penningen,~

behoeven van de door den JONGST<X;~~""'~ / onge1t.Ikkig geworden. Ingezeetenen dezer Republiek, eene

-:§~~J ~~ ~~~ ~F J8~_I~ <» fomma van

En fuekkende deeze tot Quitantie om te dienen naar behooren. .Aé1um Haarlem den lUt

~fde

..1/1~~vk

Jaar iJer Bataaffthe YrJlzeid.

afbeelding 7 Elf Stuivers en Agt Penningen op ! (zie afbeelding 7) Hoewel de verovering van de Bataafse Republiek door de Engels-Russische troepen was mislukt en de capitulatie te Alkmaar was gesloten, braken er toch nog geen rustige tijden aan voor de Noord-Hol-

Museum Kennemerland

* *

* * * *

*

lies: Beverwijk en omstreken: Magdalijns, Adrichem, Allewelt, van Zutphen, Assema, Dijkman Dulkes, Smit (Leiden), Koopman (Alkmaar), en Wiersma (Friesland). KJ. Appel, zoekt de volgende families: Appel en Commandeur (geheel NoordHolland), Smeman en Bloeming (Drente). A. Böhm, zoekt de volgende families: Böhm, Dekker, Schoorl, Kortekaas, Raaphorst, alle uit Beverwijk en omstreken. 1. van Giersbergen, zoekt de volgende families: van Giersbergen en Brandt. C. Stavenuiter, zoekt de volgende families: Stavenuiter en Beerepoot. C. Baltes, zoekt de volgende families: Baltes, v.d. Heijden en Slakhorst. 1. v.d. Meij, zoekt de volgende familie: V.d. Meij uit Beverwijk en omgeving. F. v.d. Wel, zoekt de volgende familie: v.d. Wel uit Beverwijk en omgeving. NIEUWSBRIEF 13

landse bevolking. We zouden nog veel meer merken van de Franse overheersing ... W. Meijer A.Bart-de Jong. Slot volgt in september.

*

Voorouders gezocht Wetende dat vele leden zich met genealogie bezig houden worden er in het museum regelmatig avonden gehouden over dit thema. Hiervoor doen wij een oproep aan onze lezers of zij onderstaande personen misschien kunnen helpen. Mocht u iets weten over onderstaande geslachten dan kunt u kontakt opnemen met mevrouw E. ToepoeI (telefoon: 0251 228497), die dan de verbinding kan maken tussen u en de onderzoeker. * H. van Harmelen, zoekt gegevens (doop) van de periode voor 1650 van Jan Allertsz, huwde in 1619 in Overschie. Bij zijn huwelijk wordt vermeId "afkomstig van Beverwijck". Jan was molenaar, die het vak waarschijnlijk van zijn vader (Allert Janszoon?) heeft geleerd. Tussen 1608 en 1612 wordt in de archieven van Beverwijk wel een weesmeester Allert Janszoon vermeld. * F. Magdelijns,zoekt de volgende fami-

Ó//f.

J.M. Melchior, zoekt de volgende familie: A. Demmers. * B. Prins, zoekt de volgende families: v. Eerden/v. Eerde. * M. Kuijpers, zoekt de volgende families: Sonnevelt, KuijperslMüller, Klaver en Dupont. * B. Wietsma, zoekt de volgende families: v. Tunen en Fatels. * Th. Boeckling-Vaars, zoekt de families: Vaars, Pijnacker. * IJ. Luttik, zoekt de volgende families: Luttik, Boorsma, Sint, Bleeker en Rozemaal. Bovenstaande onderzoekers zullen u zeer erkentelijk zijn, indien u enige informatie voor hen heeft.

Secretariaatsadres Historisch Genootschap Midden-Kennemerland J.J.M. Brakenhoff, Anemonenlaan 11, 1943 Be Beverwijk. telefoon: 0251 226291

8 Historisch Genootschap Midden-Kennemerland