agrarisch nieuws
Nieuwsbrief voor de agrarische sector
krachtvoer voor ondernemers in de sector
juni 2013
‘Agrarisch ondernemen door de nieuwe generatie’
Visie op Agrarisch
Drie korte interviews met drie jonge agrarisch ondernemers; de
agrarisch. De sectoren akkerbouw, glasgroenteteelt, legpluimvee,
generatie die in de toekomst onder meer voor onze voedselzekerheid
melkveehouderij, mengvoer, sierteelt, varkenshouderij en
gaat zorgen. Hans van Holstein trad toe tot de directie van het
vleespluimvee komen aan bod. Zo kunt u een kijkje nemen achter de
familiebedrijf. Djûke van der Maat levert met haar handelsbedrijf direct
veelomvattende en daardoor soms verhullende macro-economische
aan consumenten en leveranciers in de keten. Eric Pelleboer, bestuurder bij het NAJK, ziet leeftijdsgenoten uit grote liefde kiezen voor het bestaan als boer. Lees verder >>
>>
Drie interviews met de nieuwe generatie
>>
Column Hein Schotsman
cijfers. Lees verder >>
>>
Visie op Agrarisch
Renteontwikkeling
>>
Rente-ontwikkeling
>>
Nieuws van uw bank
>>
Colofon
Begin mei heeft de Europese Centrale Bank haar belangrijkste
Column Hein Schotsman: ‘Koe en kudde‘
beleidsrente, de herfinancieringsrente (of refi-rente), verlaagd van
Een van de leuke dingen op het Economisch Bureau waar ik werk, is
0,75% naar 0,5%. De vorige renteverlaging dateerde al weer van
dat er niet alleen macro- maar ook sectoreconomen rondlopen. Macro-
juli vorig jaar. De depositorente, dat is het tarief waartegen banken
economen, de categorie waar ik toe behoor, zijn hoogvliegers. Onlangs
overtollig geld bij de ECB kunnen wegzetten, is niet verlaagd maar op
kwam de publicatie ‘Visie op agrarisch 2013’ uit. Voor een ‘hoogvlieger’
nul procent blijven staan. Lees verder >>
valt er veel te leren van zo’n publicatie. Lees verder >>
inhoud
In deze editie plaatsen we een korte samenvatting van de Visie op
>>
Aanmelden
Wilt u Agrarisch Nieuws voortaan gratis ontvangen via uw e-mailadres? Meld u dan nu aan. Agrarisch Nieuws
>
1
<< terug naar begin
agrarisch ondernemen door de nieuwe generatie
Drie korte interviews. Over agrarisch ondernemen door de nieuwe generatie. Die gaat in de toekomst onder meer voor onze voedselzekerheid zorgen.
Eric Pelleboer, dagelijks bestuurder bij het NAJK, ziet leeftijdsgenoten uit grote liefde kiezen voor het bestaan als boer.
Djûke van der Maat, boerderij Nieuw Slagmaat, levert met haar handelsbedrijf, een eenmanszaak, direct aan consumenten en leveranciers in de keten.
Hans van Holstein trad dik twee jaar geleden toe tot de directie van Holstein Flowers, en dat was geen vanzelfsprekendheid, ook al is dat een familiebedrijf.
Pierre Berntsen, directeur Agrarische Bedrijven ABN AMRO, ziet een gezonde toekomst voor de sector:
‘De nieuwe generatie onderneemt in een dynamische wereld en is daar prima tegen opgewassen. Jonge agrarische ondernemers zijn vaak uitstekend opgeleid, communicatief vaardig en hebben een sterke focus op de maatschappij. De keuze voor bedrijfsovername is heel bewust en met passie genomen.’
Agrarisch Nieuws
>2
>>
<< terug naar begin
“Begin 2010 ben ik toegetreden tot de directie, als eerste van de nieuwe generatie. Het is geen vanzelfsprekendheid geweest. Was het vroeger misschien voldoende als je heel hard werkte, voor ondernemers anno 2013 geldt dat ze ook goed strategisch moeten kunnen denken. Want de ontwikkelingen in de glastuinbouw zijn turbulent en veelomvattend. Denk aan schaalvergroting, de veranderingen in de handelsketen en de technische ontwikkelingen die teelt en energieverbruik steeds opnieuw optimaliseren. “Ik ben actief in Tuinbouw Jongeren Westland. Daar houden we bijvoorbeeld avonden over de invloed van de wereldpolitiek op de energieprijs, of het Nieuwe Samenwerken 4.0. In het hart van Greenport Westland hebben we twaalf hectare kassen. Dat we in 2012, in moeilijke economische tijden, hebben kunnen investeren, heeft te maken met onze focus op continuïteit. We zijn er trots op. De oude kas van Futura, een van onze
‘Nieuwe generatie moet strategisch sterk zijn’
drie productielocaties, is gesloopt. Er staat nu op dezelfde plek een gloednieuwe, state-of-the-art-kas, geïnspireerd op Het Nieuwe Telen. Voor de klimaatbeheersing blazen we droge buitenlucht de kas in, waardoor we vijfentwintig tot dertig procent energie besparen en kans maken op een hogere productie van gerbera’s van betere kwaliteit. Dit soort innovaties bedenk je uitsluitend in een samenwerking. Daarom vind ik het enorm zonde, voor de hele tuinbouwsector, dat het Productschap Tuinbouw is opgeheven.
Hans van Holstein (28), Holstein Flowers: Hans van Holstein: “Opa Van Holstein teelde groente. Mijn vader Leo is met drie broers
Want gezamenlijk onderzoek krijgen we nu als kwekers lastiger, of zelfs helemaal niet meer, gefinancierd.”<<
in 1974 begonnen met sierbloemen. Gerbera’s telen we, tientallen soorten. Ieder jaar
‘Belangenbehartiging blijft cruciaal voor de tuinbouw;
komen er nieuwe, unieke variëteiten bij. Alle vier de broers zijn directeur van Holstein
we moeten als belangrijke pijler van de economie een vuist
Flowers. In ons familiebedrijf zijn zakelijk en privé compleet verweven. Ook staat bij ons continuïteit hoger op de agenda dan winstmaximalisatie. Dat is onze kracht.
kunnen maken richting politiek en andere organisaties’
Agrarisch Nieuws
>3
<< terug naar begin
Eric Pelleboer (28), dagelijks bestuurder NAJK: Eric Pelleboer: “Van alle agrarische bedrijfshoofden in Nederland is vier procent jonger dan vijfenderig jaar, en achtentwintig procent boven de vijfenzestig. Wie een onderneming wil overnemen, kan dat alleen gefinancierd krijgen als de ouders bereid zijn een bedrijfswaarde te rekenen die fors onder de marktprijs ligt. En dan zijn de schulden nog torenhoog. Agrarische jongeren zijn steeds hoger opgeleid. Ze kijken goed om zich heen en kiezen niet zelden voor een goede baan in het bedrijfsleven, waar ze gemakkelijker en beter kunnen verdienen dan op de boerderij. Dat er evengoed jongeren bereid zijn om de sprong in het diepe te wagen, kan maar op één manier verklaard worden: een enorme liefde die ze aan de dag leggen voor een leven als boer. “Buiten werken is mooi, het is gevarieerd. Geen jaar, geen dag is hetzelfde, omdat je met de natuur samenwerkt. Het weer laat zich geen protocol opleggen. Ik run samen met mijn ouders een akkerbouwbedrijf in de Noordoostpolder. Het is fijn
‘Jonge boeren hebben grote liefde voor het werk’
om dat te combineren met het werk voor het dagelijks bestuur van het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt. Het NAJK, een belangenorganisatie voor jonge boeren en tuinders, heeft achtduizend leden tussen de zestien en de vijfenderig jaar. Ik
operate. Het NAJK doet actief mee aan maatschappelijke debatten over
ben portefeuillehouder akkerbouw en kom door mijn bestuurswerk met veel
dierenwelzijn, biodiversiteit en het nieuwe Europese Gemeenschappelijk
mensen in aanraking: leerzaam en uitdagend.
Landbouwbeleid.
“Ik teel frietaardappelen, vermeerderingsuien, wintertarwe, winterpeen, witlof
“Boer en burger zijn in de loop der jaren van elkaar verwijderd geraakt.
en suikerbieten. De markten zijn volatiel, dus helpt het om verschillende
Terwijl: we hebben elkaar allemaal nodig. Het zijn de jonge boeren die in
afzetstrategieën te kiezen. Voor het boerenbedrijf moet je vól gaan, anno 2013,
de toekomst voor voedselzekerheid zullen moeten gaan zorgen. Dus een
met handen én hersens. Hard werken alleen is niet genoeg. Jonge boeren
goede en gestructureerde belangenbehartiging, richting Den Haag en
opereren slim, staan met het gezicht naar de markt, pakken vernieuwingen
maatschappelijke organisaties, is onontbeerlijk. Wij zijn blij dat dit kabinet
gemakkelijker op. Ik zie dat de meeste jonge agrariërs nadenken over invloedrijke
heeft besloten het budget voor de Jonge Landbouwersregeling te verhogen.
trends: duurzaamheid, technologische innovatie, schaalvergroting en license to
Er staan in het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid van de EU goede voorstellen voor jonge boeren. Een stap in de juiste richting. Ik zou zeggen: doorzetten deze voorstellen.” <<
Agrarisch Nieuws
>4
<< terug naar begin
“In 2011 won ik de Nuffield Farming Scholarship. Een prestigieuze internationale prijs voor (jonge) boeren die ketenverkorting, ondernemerschap en duurzame teelt knap combineren. Bij de prijs hoort een soort studie, die ik net heb afgerond. Tien weken lang bezocht ik in het buitenland conferenties, en boerenbedrijven, om te zien hoe zij daar het werk aanpakken. Onwaarschijnlijk interessant. Sta je met een
‘Ik geloof in gezonde toekomst van sector’
Australiër te praten die zijn vee met een helikopter bij elkaar moet drijven – zijn farm is zo groot als Friesland en Groningen bij elkaar – en die vraagt: ‘Hoe groot is jouw bedrijf? Wat, vijfentwintig hectare?’ Daar hebben we eerst vijf minuten smakelijk om gelachen. Dan zie je hem denken: oké, je kunt dus ook met zo’n kleine oppervlakte een inkomen verdienen, wat kan ik daarvan leren? “We doen van alles: fruit telen volgens Milieukeur, blaarkopkoeien fokken, een paardenpension en onze landwinkel runnen, schapen houden, wat wintertarwe en maïs telen. En we geven educatie aan basisschoolleerlingen. We verkochten vroeger slechts ongeveer vijftien procent van de oogst in de eigen winkel. De rest ging als bulk naar de veiling. Zonde, vond ik. Met mijn handelsonderneming, een eenmanszaak, is het me gelukt om direct te leveren aan leveranciers hogerop in de handelsketen. Zij willen graag duurzaam geteeld fruit rechtstreeks van mijn groep telers afnemen. Daardoor is onze marge interessanter. Zoals wij werken, dat is een kleine niche. Dat kan en moet ook niet heel
Djûke van der Maat (30), Boerderij Nieuw Slagmaat: Djûke van der Maat: “Met echt alle respect voor de oudere generatie, vind ik dat jonge agrariërs wat meer een langetermijnblik hebben. Dat moet ook. Voor boeren anno 2013 spelen nu, veel meer dan vroeger, globale vraagstukken die de wijze van ondernemen beïnvloeden. Bepaal je in dat krachtenveld geen goede strategie, dan
Nederland gaan doen.” <<
‘Als je goed bent in schaalvergroting, doe het. We moeten in 2050 ook negen miljard mensen voeden op deze wereld. Ik geloof heilig in een gezonde toekomst voor de Nederlandse agrarische sector’
red je het niet. Vandaar dat een langetermijnblik nodig is.
Agrarisch Nieuws
>5
<< terug naar begin
>> Column
koe en
kudde Een van de leuke dingen op het Economisch Bureau waar ik werk, is dat er niet alleen macro- maar ook sectoreconomen rondlopen. Macro-economen, de categorie waar
Hein Schotsman Senior Econoom ABN AMRO
ik toe behoor, zijn hoogvliegers. Wij kijken naar economieën van landen vanuit een op grote hoogte rondcirkelende helikopter. Wij proberen hele landen in één blik te vangen. We kijken graag naar totaalplaatjes, naar economische groei, inflatie, betalingsbalansen en werkloosheidspercentages. Onze sectoreconomen vliegen een stuk lager. Zij zien minder maar ook meer. Zij kijken naar bedrijfstakken, ze onderscheiden
maar uiteindelijk gaat het dan over de rimpelingen van de golven en niet over de zee
bloembollentelers van sportscholen en avondwinkels. Het leuke van deze mix van
zelf. Heel boeiend vind ik de interviews met enkele jonge agrarische ondernemers.
macro- en sectoranalyse is dat je veel van elkaar kunt leren. Grote lijnen en details
Die doen je even alle gesomber over vergrijzing en ondeugdelijke opleidingsniveaus en
kunnen niet zonder elkaar, evenmin als je de koe en de kudde los van elkaar kunt zien.
gebrek aan vernieuwingsdrift vergeten. Ik lees interviews met goed opgeleide jonge agrariërs met heldere, uitgesproken ideeën over de vooruitzichten voor hun sector
Een van de bedrijfstakken waar onze sectoranalisten regelmatig over schrijven, is de
en hun bedrijf op de lange termijn. Met zulke mensen kun je de vergrijzing en de
agrarische sector. Onlangs kwam de publicatie ‘Visie op agrarisch 2013’ uit. Voor een
buitenlandse concurrentie verslaan, denk ik dan.
‘hoogvlieger’ valt er veel te leren van zo’n publicatie. Een andere les die ik trek, is dat ‘agrarisch’ ook maar een label is. Voor wie zijn Wat me meteen al vrolijk maakt, is dat het rapport niet alleen over conjuncturele ups en
kennis over de sector baseert op ‘Boer zoekt vrouw’ is het misschien allemaal één
downs gaat, maar ook over de vooruitzichten van de agrarische sector op lange termijn.
pot nat, maar een bedrijf dat in de fruitteelt zit heeft evenveel te maken met een
Macro-economen zijn dol op het analyseren van schommelingen van de conjunctuur,
melkveehouderij als een fietsenwinkel met een autosloperij. Toch zie je wel een
>>
AgrarischNieuws Nieuws Agrarisch
>>136
<< terug naar begin
‘Voor wie zijn kennis over de sector baseert op ‘Boer zoekt vrouw’ is het misschien allemaal één pot nat, maar een bedrijf dat in de fruitteelt zit heeft evenveel te maken met een melkveehouderij als een fietsenwinkel met een autosloperij’
van de opkomende economieën, als je leest dat de uitvoer van peren naar Rusland sterk in de lift zit. Een aantal agrarische branches trekt zich weinig aan van de conjuncturele terugval waarmee ons land op dit moment te maken heeft. Het economisch herstel in Nederland wordt vooral gehinderd door de sombere Nederlandse consument. De agrarische wereld, die het vooral van de uitvoer moet hebben, wordt daar nauwelijks door geraakt. Ik
aantal rode draden door de agrarische subsectoren heen lopen. De
begrijp zelfs dat in verschillende agrarische subsectoren de inkomens
afhankelijkheid van weersomstandigheden is natuurlijk sterker dan in
zijn gestegen. Hopelijk zorgen de betrokkenen voor een stevige
de gemiddelde bedrijfstak. Daarnaast is de gerichtheid op vernieuwing
bestedingsimpuls.
een factor die steeds terugkeert. Het is indrukwekkend om te zien
Binnen ABN AMRO denken we vaak in termen van risicospreiding. Vanuit
hoe deze sector, waar in de ogen van stedelingen nog altijd de
die optiek gedacht, is het bestaan van een sector die niet meewaait met
romantiek van Dik Trom aan kleeft, bezig is met productvernieuwing,
de grillen van de Nederlandse consument een kostbaar ‘bezit’. De sector
met nieuwe marketingmethoden en met duurzaamheid. Op de
zorgt voor vermindering van de conjuncturele kwetsbaarheid. Koeien die
laatste concurrentieranglijst van het befaamde World Economic
niet met de kudde meelopen, ze komen niet zoveel voor. Laten we hen
Forum staan acht van de tien meest concurrerende landen ook in de
koesteren. <<
mondiale toptien als het om vernieuwingskracht gaat. Zo belangrijk zijn innovatieve sectoren, waar de agrarische sector zonder twijfel bij hoort. Kenmerkend voor de sector is ook de gerichtheid op de uitvoer. Aan de ene kant zie je dat de sector te lijden heeft onder macroeconomische ontwikkelingen. De uitvoer van bijvoorbeeld bloemen en boomkwekerijproducten naar Zuid-Europese bestemmingen staat onder druk. Anderzijds zie je soms bijna letterlijk de vruchten van de opkomst
‘Het economisch herstel in Nederland wordt vooral gehinderd door de sombere Nederlandse consument. De agrarische wereld, die het vooral van de uitvoer moet hebben, wordt daar nauwelijks door geraakt’
AgrarischNieuws Nieuws Agrarisch
>>137
<< terug naar begin
>> Renteontwikkeling Begin mei heeft de Europese Centrale Bank haar belangrijkste beleidsrente, de herfinancieringsrente (of refi-rente), verlaagd van 0,75% naar 0,5%. De vorige renteverlaging dateerde al weer van juli vorig jaar. De depositorente, dat is het tarief waartegen banken overtollig geld bij de ECB kunnen wegzetten, is niet verlaagd maar op nul procent blijven staan.
ECB heeft rente
na tien maanden weer verlaagd Zoals verwacht heeft de verlaging van de refi-rente nauwelijks effect gehad op de één- en driemaands interbancaire rentes. De refi-rente is het tarief
De ECB heeft de deur open laten staan voor verdere monetaire
waartegen banken (de laatste jaren onbeperkt) geld kunnen lenen bij de ECB.
verruiming. ECB-president Draghi heeft gezegd dat de bank klaarstaat om
Maar doordat de ECB begin vorig jaar zoveel liquiditeit in het systeem heeft
‘indien nodig in actie te komen’. Hij hintte daarmee op de mogelijkheid
gepompt, zijn de interbancaire rentes ruim onder de refi-rente komen te
van nóg een verlaging van de herfinancieringsrente. Ook leek hij wat
liggen. Gevolg is dat momenteel die interbancaire rentes gekoppeld zijn aan
meer open te staan voor een verlaging van de depositorente tot onder
de depositorente. Die is begin mei echter niet gewijzigd. Voorlopig zullen de
nul. Eerder wees hij dat nog af, maar nu zei hij dat de ECB er ‘technisch’
interbancaire rentes laag blijven. Dankzij de lagere refi-rente kunnen banken
klaar voor is, onbedoelde gevolgen van een negatieve rente kan opvangen
wel goedkoper geld lenen bij de ECB.
en er ‘onbevooroordeeld’ tegenover staat. Draghi herhaalde deze >>
Agrarisch Nieuws
>
8
<< terug naar begin
‘De ECB gaat er nog steeds van uit dat de
woorden na de ECB-vergadering van begin juni. Hij zei evenwel ook dat de
economie in de loop van dit jaar eerst zal
ECB er nog steeds van uitgaat dat de economie in de loop van dit jaar eerst
stabiliseren en daarna langzaam zal herstellen’
eigen hoofdscenario voor de economie. Wij gaan er dan ook van uit dat de
zal stabiliseren en daarna langzaam zal herstellen. Dit is in lijn met ons ECB de rente niet verder zal verlagen. Een dergelijk risicoscenario komt pas in beeld als de economische situatie de komende maanden niet zou verbeteren. In dat geval zou de centrale bank kunnen besluiten de refi-rente nogmaals te verlagen. Een verlaging van de depositorente tot onder nul lijkt ons echter, zelfs in dat geval, zeer onwaarschijnlijk. De Nederlandse kapitaalmarktrente (tienjaars staatslening) is in de voorbije drie maanden – al fluctuerend – per saldo heel licht opgelopen. Wisselende economische cijfers en verwachtingen zijn hiervoor de oorzaak. Doordat in de tweede helft van mei het economisch sentiment iets verbeterde, is de lange rente in Duitsland en Nederland wat gestegen. Vanwege het ruime monetaire beleid van de ECB zien wij op korte termijn echter weinig ruimte voor een verdere stijging van deze lange rentes. Later dit jaar zal de rente naar verwachting geleidelijk oplopen wanneer de tekenen van herstel in de eurozone duidelijker worden. << Nico Klene, Economisch Bureau ABN AMRO
Agrarisch Nieuws
>
9
<< terug naar begin
visie op
agrarisch >> Akkerbouw
in opslagcapaciteit is ook een strategie om te anticipe-
Fors herstel van inkomen uit bedrijf
ren op toenemende prijsrisico’s. Op de langere termijn
Trends
zijn de vooruitzichten voor de akkerbouw gunstig door
>> Kwaliteit grond steeds belangrijker
een grotere mondiale vraag. Wereldvoorraden blijven
>> Goede resultaten in 2012
relatief laag waardoor prijspieken blijven optreden. De
>> Gunstige vooruitzichten voor
bedrijven kunnen de producten meerwaarde geven door
Nederlandse kwaliteitsproducten
120.000
112%
100.000
105.000 98%
80.000
91%
91%
110%
100.200 89%
90%
91%
73.500
te telen voor bepaalde marktsegmenten, te investeren
112%
60.000 57.400
in kwaliteit, samen te werken met de verwerkende
40.000
50.500
70%
Visie
industrie of door het bewerken, verwerken of verpak-
Nederland heeft zeer vruchtbare landbouwgronden, een
ken van producten. De kwaliteit van het product en
gunstig klimaat en we zitten vlakbij grote afzetmarkten
grond worden steeds belangrijker voor het inkomen
in Noordwest-Europa. Het ondernemerschap en de
van akkerbouwers. Spreiding van rassen, rotatie in het
hoog ontwikkelde plantenkennis en landbouwtechniek
bouwplan, drainage en een goede organisatie van het
zorgen voor een hoogproductieve en efficiënte akker-
bedrijf verhogen de product- en bodemkwaliteit. Door te
bouw. In het lopende seizoen kan de akkerbouwproduc-
snelle schaalvergroting kan de productkwaliteit vermin-
tie bij gunstige weersomstandigheden verder toene-
deren. Nicheproducten bieden mogelijkheden voor een
men. De grotere productie kan bij enkele producten tot
beperkte groep akkerbouwers, terwijl productinnovaties
een druk op de prijzen leiden. Contractprijzen liggen op
voor de consumentenmarkt veel groeipotentie bieden.
een hoger niveau door de positieve ontwikkelingen in
De kracht van de Nederlandse akkerbouw ligt niet in
Lees het volledige rapport uit de Visie op Agrarisch
2012. Het afdekken van prijsrisico’s in pools of op ter-
bulkproductie, maar in een flexibele en betrouwbare
voor uw sector op abnamro.nl
mijnmarkten is een goede strategie voor bedrijven die
productie en aflevering van de verschillende kwaliteiten
behoefte hebben aan voorspelbare prijzen. Investeren
waar de markt om vraagt. >>
43.200
32.100
EUR
20.000 0
50% 2006
2007
2008
Inkomen uit bedrijf (l.as)
2009
2010
2011
2012r
Opbrengsten kostenverhouding (r.as)
Bron LEI
Agrarisch Nieuws
> 10
<< terug naar begin
visie op
agrarisch >> Glasgroenteteelt
en samenwerking. De markt vraagt om flexibele
Inkomensherstel in 2012
levering van grote volumes, nieuwe producten, smaak, 250.000
Trends
concepten en digitalisering. Er zijn voldoende
200.000
>> Prijsherstel voor de meeste groenten
aanknopingspunten om te profiteren van de sterke
150.000
>> Stijgende vraag naar duurzame groenten
punten van het Nederlandse product, zoals de goede en
door parttimers >> Verlenging houdbaarheid door verticale ketens
uniforme kwaliteit, het brede assortiment, de aandacht voor voedselveiligheid, het gebrek aan residuen van gewasbeschermingsmiddelen en een efficiënte logistiek. Door samenwerking in gesloten verticale
EUR
duurzaamheid, verpakkingen, service, logistieke
107%
110% 99%
199.900 95%
100.000
97%
50.000
77.800
89% 47.400
0
93%
90% 25.300
81% -47.000
-50.000
100%
80%
-65.400
-100.000
70% -169.500
-150.000
Visie
ketens met een gedeelde database krijgen alle schakels
Nederland kan de groenteboer van Europa blijven
inzicht in productinformatie, verkoopcijfers en derving.
door de afzet marktgerichter te organiseren.
De database kan ook worden gebruikt voor bestel- of
Kostprijsbeheersing door technische innovaties en
schapadvies. Dit leidt tot hogere marges, verlenging
energiebesparing blijven voor telers een belangrijke
van de houdbaarheid en lagere kosten. Er heerst
hygiënefactor. De West-Europese groentemarkt
onzekerheid over de toekomst van GMO-subsidies
groeit nauwelijks meer. Maar er vindt wel groei plaats
doordat GMO-erkenningen onder druk staan en het type
naar niet-eurolanden en Oost-Europa. Ook stijgt de
investeringen is ingeperkt. Volgens ABN AMRO hebben
vraag naar duurzame groenten door een toename
GMO-subsidies voor telers alleen nut als ze uitsluitend
Lees het volledige rapport uit de Visie op Agrarisch
van consumenten die parttime duurzame groenten
worden gebruikt voor investeringen in vraaggestuurde
voor uw sector op abnamro.nl
kopen. De afzetpositie van telers is zeer matig door het
productie. Zonder GMO-subsidies zijn telers flexibeler
versnipperde aanbod en een gebrek aan ketenregie
en minder afhankelijk. >>
-200.000
60% 2006
2007
2008
Inkomen uit bedrijf (l.as)
2009
2010
2011
2012r
Opbrengsten-kostenverhouding % (r.as)
Agrarisch Nieuws
> 11
<< terug naar begin
visie op
agrarisch >> Legpluimveehouderij
De voerkosten bepalen circa tweederde van de kostprijs van eieren. ABN AMRO verwacht dat de voerprijzen,
Trends
behoudens extreme weersomstandigheden, in de tweede
>> Eiermarkt zoekt nog steeds naar nieuw evenwicht
helft van 2013 gaan dalen. Op de langere termijn moet
na verbod kooihuisvesting >> Stijgende vraag naar duurzame groenten door
parttimers >> Verlenging houdbaarheid door verticale ketens
Ontwikkeling van de eierproductie in de verschillende segmenten
worden uitgegaan van voerprijzen die boven het langjarig gemiddelde liggen. De volatiliteit van de voerprijzen neemt toe door de grotere vraag naar agrarische grondstoffen op de wereldmarkt in combinatie met de lage voorraden in vergelijking met de consumptie. De internationale
Visie
concurrentiepositie van de legpluimveehouderij wordt
De Europese markt voor eieren is de afgelopen jaren sterk
negatief beïnvloed door regelgeving op het gebied
verstoord door het verbod op kooihuisvesting. Er wordt nog
van mest en milieu. Die werkt kostprijsverhogend. De
steeds naar een nieuw marktevenwicht gezocht. Er heeft
afzetpositie van de Nederlandse legpluimveehouderij kan
een forse opschaling bij de productie van scharreleieren
worden versterkt door meer aandacht te besteden aan
plaatsgevonden, in zowel Nederland maar ook Duitsland,
diergezondheid, dierenwelzijn, milieu-impact, eikwaliteit
onze grootste afzetmarkt. De zelfvoorzieningsgraad in
en een grote logistieke efficiency, waarbij beheersing van
Duitsland is gestegen, waardoor er prijsdruk optreedt. Dit
de kostprijs centraal staat.
biedt kansen voor het zoeken van nieuwe exportmarkten,
Voor de legpluimveehouders zorgt deze tijd van hoge
waar op dit moment ook grote behoefte aan is. Voor het
volatiliteit ervoor dat duidelijker keuzes gemaakt moeten
scharreleierensegment zijn er wel grotere afzetmogelijk-
worden tussen productie op contract of voor de vrije markt
Lees het volledige rapport uit de Visie op Agrarisch
heden naar de eiverwerkende industrie ontstaan. De vraag
voor bepaalde periodes. Tevens zal er meer gekeken
voor uw sector op abnamro.nl
naar vrije-uitloop- en biologische eieren ontwikkelt zich
worden naar verlengde legperiodes of mogelijke leegstand
gunstig.
in ongunstige periodes, naast de continue productie.>>
Bron PVE
Agrarisch Nieuws
> 12
<< terug naar begin
visie op
agrarisch >> Melkveehouderij naar hogere opbrengsten en kosten
grondstofprijzen of lege schappen voor babymelkpoeder.
grotendeels teniet gedaan door de gestegen
Zuivelproductie blijft echter, net als productie van
voerkosten. Alleen efficiënte bedrijven profiteren van
voergrondstoffen, ook afhankelijk van
deze situatie. Omdat we ook in de toekomst hogere
weersomstandigheden. De eerste maanden van dit jaar
kosten en opbrengstenniveaus verwachten wordt
ligt de zuivelproductie in Europa hierdoor lager dan in
efficiency steeds belangrijker. Door eigen ruwvoerteelt
2013. De zuivelmarkt is mede hierdoor krap en de
is de melkveehouderij in beperkte mate afhankelijk van
zuivelprijzen blijven dit jaar naar verwachting hoog.
dure grondstoffen. Het zijn vooral intensieve bedrijven
In onderstaande grafiek zijn toegenomen
die kwetsbaarder worden. Ruwvoeraankoop en
prijsschommelingen en prijsniveaus duidelijk te zien.
mestafzet maakt immers dat marges op intensieve liters
De invloed van de sterk gedaalde interventieprijs was
(denk aan liters boven 20.000 kg per ha) kwetsbaar zijn.
alleen nog in 2009 aanwezig toen deze voorkwam dat
De wereld zuivelmarkt groeit naar verwachting met
de Europese melkprijs nog verder daalde. De mondiale
twee á drie procent per jaar. De groei vindt vooral plaats
zuiveldynamiek heeft de Europese prijsniveaus
in Azië als gevolg van de groeiende bevolking én een
grotendeels overgenomen. >>
Inkomensherstel in 2012 EU-15
EU-25
EU-25
450
EU-27
425 400
369
NL Milk price
340
375 350
(EU - Nov 2012)
325
303
(World Jan 2013)
300
282
275
263 244
EU milk equiv. support price
EU Milk price 225
(based on SMP and Butter Intervention prices)
220
250 225
215
EUR/tonne
In 2012 werden de bovengemiddelde opbrengsten
200 175 150
World Milk Equivalent Price
125
(based on average quotations of Butter and SMP)
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
100
2013
middenklasse die toeneemt van vijfhonderd miljoen op dit moment tot 1,7 miljard in 2020. De mondiale productie moet alle zeilen bij zetten om in deze behoefte
Lees het volledige rapport uit de Visie op Agrarisch voor uw sector op abnamro.nl
te voorzien. De urgentie van voeding wordt soms pijnlijk duidelijk als voorpagina’s verhalen over hoge
Agrarisch Nieuws
> 13
<< terug naar begin
visie op
agrarisch >> Mengvoerindustrie nog niet klaar met opschaling
ondernemers doen steeds meer zelf. Zij vragen om
De Nederlandse mengvoerindustrie opereert onder
aankoop van enkelvoudige grondstoffen,
uitdagende omstandigheden; de markt groeit niet,
voedingsadvies etc. En dat met de beperking dat de
het aantal veehouderijbedrijven neemt af en de
fosfaat- en stikstofuitstoot moet verminderen. Deze
concurrentie is stevig. Daarbij is het belang van
kennisintensieve bedrijfstak vraagt om voldoende
kwaliteit en kennis groot, zonder dat de kosten
kritische massa (lees omzet) om te kunnen blijven
hiervan echt kunnen worden doorbelast. Sterker, het
investeren in kennis en advies.
gebruik van natte en enkelvoudige grondstoffen
ABN AMRO verwacht dan ook dat de opschaling van
creëert margedruk. De mengvoerindustrie heeft
de Nederlandse mengvoerindustrie nog niet is
daarnaast een sterke adviesrol richting veehouders.
afgerond. We ontwaren daarbij de volgende trends:
De voeradviseur heeft samen met de dierenarts een
enerzijds grote (inter)nationale spelers met een
unieke rol en vaak is sprake van een
breed pakket aan producten en diensten en
vertrouwensrelatie met de veehouder.
anderzijds kleinere spelers met een sterke regionale
Een lastig fenomeen zijn de hoge en volatiele
positie. En tot slot middelgrote bedrijven die zich
grondstofprijzen. De mengvoerindustrie is, net als de
vaak specialiseren in enkele diersoorten.
veehouderij, prijsnemer. De gewijzigde
Tot in mei 2012 lag een prijsdaling in de lijn der
grondstofmarkt vraagt om gedegen marktkennis en
verwachtingen. De realiteit was anders. Uiteindelijk
instrumenten om markten beter te overzien en
nam de gemiddelde prijs van sojaschroot met bijna
risico’s te beperken. Ook vragen steeds meer
37 procent toe en de tarweprijs met
veehouders om instrumenten om de nadelen van
7,5 procent. >>
Sojaprijs enorm gestegen
marktinformatie, kennis van grondstoffen, directe
Bron LEI
Lees het volledige rapport uit de Visie op Agrarisch voor uw sector op abnamro.nl
hoge en volatiele prijzen te beperken. Veel grote
Agrarisch Nieuws
> 14
<< terug naar begin
visie op
agrarisch >> Sierteelt in de export naar niet-eurolanden en Oost-Europa. De 3.000
bedrijfsstructuur wordt versterkt door schaalvergroting,
3.314
4.000
tomvang toe. De grootste groeimogelijkheden liggen
3.204
>> Marktgerichte teelt met scherpe kostprijs
standigheden. Op de langere termijn neemt de mark-
3.151
>> Exportgroei ondanks economische tegenspoed
Export sierteelt verder toegenomen
2.991
>> Afzetpositie versterkt door telersverenigingen
de afzetlanden, de euro- en dollarkoers en de weersom-
3.243
Trends
kwekers zich meer op de afzet richten. In steeds grote-
ten en noviteiten zijn van belang in de assortiments-
re mate werken kwekers samen in telersverenigingen.
keuze. De markt blijft grillig voor wat betreft volumes,
Dit biedt voordelen op het gebied van inkoop, terwijl de
variëteiten en inwisselbaarheid van producten. Er
afzetpositie wordt versterkt door het delen van markt-
ontstaan in de sierteelt gesloten verticale ketens tussen
informatie, gezamenlijke marktbewerking, maatwerk
kwekers, serviceproviders en eindklanten. Hierbij krijgen
verpakkingen en jaarrond de beschikbaarheid over een
alle schakels in de keten inzicht in productinformatie,
breed assortiment. De export vertoont met uitzonde-
verkoopcijfers, marges en derving. De potentie van
ring van 2008 en 2009 al jaren een stijgende trend. Het
deze ontwikkeling is erg groot: meer omzet, hogere
brede en diepe assortiment, de goede kwaliteit van
marges en lagere kosten. De kracht van de Nederlandse
het product, het grote aantal noviteiten, de ontwikke-
sierteelt ligt voor een belangrijk deel in het assortiment,
ling van nieuwe markten, nieuwe distributiekanalen op
kwaliteit, service, innovatiekracht en samenwerking.
Lees het volledige rapport uit de Visie op Agrarisch
bestaande markten en de efficiënte logistiek dragen bij
Daarbij blijft kostprijsbeheersing door automatisering en
voor uw sector op abnamro.nl
aan de exportstijging. De marktontwikkelingen worden
schaalvergroting een belangrijke voorwaarde voor een
in 2013 bepaald door de economische ontwikkelingen in
goed rendement. >>
x 1 mln EUR
1.888
1.854
2.000
2.076
gebied van productie, logistiek en verkoop. Specialitei-
2.039
specialisatie en een intensievere samenwerking op het
In de sierteelt groeit het ondernemerschap, doordat
1.993
Visie
1.000
0 2008 Snijbloemen
2009
2010
2011
2012
Pot- en tuinplanten
Bron LEI
Agrarisch Nieuws
> 15
<< terug naar begin
visie op
agrarisch >> Varkenshouderij >> Resultaten varkenshouderij verbeterden in 2012,
druk hierop eerste helft 2013
Volgens ABN AMRO staat de varkenshouder voor de uitdaging om de kostprijs en de gevoeligheid
>> Management van prijsrisico’s steeds belangrijker
voor prijsschommelingen van varkens en veevoer
>> Verplichting tot mestverwerking in 2015 verhoogt
te drukken. Hierbij is een belangrijke rol weggelegd
druk op sector
Ontwikkeling inkomens en opbrengsten/ kosten verhouding varkenshouderij
voor vleesverwerkers die aan de afzetkant van varkenshouders deze mogelijkheden zouden moeten
Visie
faciliteren.
Op de korte termijn verwacht ABN AMRO een krimp
Verder moet vooral de varkenshouderij voldoende
van de vraag naar vlees vanwege de druk op de
mestverwerkingscapaciteit ontwikkelen, wat de
koopkracht in Europa. Ook varkensvlees heeft er last
kans vergroot dat de dierrechten komen te vervallen
van. Hier staat echter een aanboddaling tegenover.
in 2015. Uiteindelijk daalt het aantal bedrijven,
Diverse varkensbedrijven in Europa kunnen namelijk
neemt de gemiddelde grootte toe en daalt de totale
niet voldoen aan de eisen van groepshuisvesting en
varkensproductie.
moeten stoppen. ABN AMRO verwacht daarom een
Tot slot is het creëren van toegevoegde waarde
stijging van de varkensprijs op de korte termijn.
voor de positie van de Nederlandse varkenshouder
Tevens gaan de voerprijzen, behoudens extreme
cruciaal. Bij de verwaarding van varkensvlees spelen
weersomstandigheden, in de tweede helft van 2013
maatschappelijke wensen betreffende dierenwelzijn,
dalen. Op de lange termijn voorzien wij een historisch
milieu-impact en de gezondheid van mens en dier
Lees het volledige rapport uit de Visie op Agrarisch
gezien hoger prijsniveau van veevoer als gevolg van
een belangrijke rol. Daarnaast blijven logistieke
voor uw sector op abnamro.nl
een toename van de mondiale vraag naar agrarische
efficiency en de kostprijs aandacht vragen. >>
Bron LEI
grondstoffen. De voergrondstofprijzen blijven volatiel.
Agrarisch Nieuws
> 16
<< terug naar begin
visie op
agrarisch >> Vleeskuikenhouderij Ontwikkeling inkomens en opbrengsten/ kosten verhouding vleeskuikenhouderij
>> Voerkosten zetten druk op inkomen in 2012 en
eerste helft 2013 >> Hogere voerprijzen en grotere prijsvolatiliteit stellen
hoge eisen aan ondernemerschap >> Verdere verduurzaming van kippenvlees
branche de tijd te geven zich aan te passen aan het
Visie
nieuwe concept, kan een rendabele productiewijze
De druk op de koopkracht in Europa oefent op de korte
gewaarborgd worden.
termijn een gunstig effect uit op de consumptie van
ABN AMRO verwacht dat de voerprijzen, behoudens
het goedkope kippenvlees. Ook op de langere termijn
extreme weersomstandigheden, in de tweede helft
zijn de vraagvooruitzichten voor kippenvlees positief,
van 2013 verder gaan dalen. Desondanks zal de
vanwege de lage prijs, de lage milieu-impact en de
voerwinst voor geheel 2013 lager zijn dan in 2012.
gezonde uitstraling. Het welzijn van de vleeskuikens
Op de langere termijn moet worden uitgegaan van
blijft een aandachtspunt. Positief is dat supermarkten,
hogere en volatielere prijzen van veevoer. ABN AMRO
slachterijen en vleeskuikenhouders een akkoord hebben
voorziet dat vleeskuikenhouders strategieën gaan
gesloten over de verhoging van het dierenwelzijn.
ontwikkelen om de kostprijs en de gevoeligheid
Doelen zijn een nieuw, trager groeiend kippenras en
voor prijsschommelingen van veevoer te drukken,
Lees het volledige rapport uit de Visie op Agrarisch
een lagere stalbezetting per m2. In 2020 moet al het
bijvoorbeeld door voer- (grondstoffen)inkoop op termijn
voor uw sector op abnamro.nl
kippenvlees in de Nederlandse supermarkten afkomstig
verder te verkennen, naast de op dit moment gebruikte
zijn van vleeskuikens uit dit nieuwe concept. Door de
methoden. >>
Bron LEI
Agrarisch Nieuws
> 17
<< terug naar begin
>> Nieuws van uw bank
John en Marian Claessens
Claessens-Jenniskens Pluimveebedrijven BV is in korte tijd sterk gegroeid en telt inmiddels vijf locaties. De Limburgers hebben hun onderneming volledig onder
John en Marian ClaessensJenniskens, pluimveehouders in het Limburgse Ysselsteyn, zijn donderdag 30 mei uitgeroepen
controle. Financieel gezond, al zit de lage eierprijs nu even niet mee. Het hoort bij de risico’s van het ondernemerschap. De ondernemers laten zich niet uit het veld slaan door tegenslagen. Ze zoeken direct naar oplossingen en zijn in hun bedrijfsvoering niet gebonden aan voer- of afzetcontracten.
tot Agrarisch Ondernemer van
John en Marian Claessens beheersen het productieproces van a tot z. De
het Jaar 2013. Uit handen van
ondernemers onderscheiden zich in de bedrijfstak door hun gesloten
Sharon Dijksma, staatssecretaris van Economische Zaken, ontvingen zij een cheque ter waarde van 12.500 euro.
bedrijfsvoering. Eendagskuikens worden op het eigen bedrijf opgefokt en klaargemaakt voor de legperiode. Hygiëne speelt een belangrijk rol in de bedrijfsvoering en de hele productie is antibioticumvrij. Een prestatie van formaat. John en Marian Claessens-Jenniskens, pluimveehouders in Ysselsteyn, zijn tevens de winnaars van de Publieksprijs. Jos Looije, honingtomatenteler en winnaar van de Publieksprijs in 2012, overhandigde een cheque van 2.500 euro aan de winnaars.
“We hebben een pittige discussie gevoerd tijdens het juryberaad. De verschillen
De winnaars van de Publieksprijs zijn met een meerderheid van 34% gekozen.
tussen de genomineerden waren miniem. Het zijn allemaal topondernemers”, zegt Universiteit en Researchcentrum. “Toch is het ons gelukt om unaniem een winnaar
Djûke van der Maat, Fruitteelt en handelsbedrijf
ambassadeurs van de pluimveehouderij.”
Nieuw Slagmaat VOF / Slagmaat, in Bunnik
Tiny Schepers, varkenshouder Van de Heyde Hoeve, in Nuenen
Will Teeuwen, aspergeteler Teboza, in Helden
Juryrapport
▲
Hay Soberjé en Joke Verheijen, Het Aardbeienland, in Horst
uit te roepen. Agrarisch Ondernemer 2013 John en Marian Claessens zijn ware
▲
De andere genomineerden voor de prijzen waren: ▲ ▲
juryvoorzitter Aalt Dijkhuizen, voorzitter van de Raad van Bestuur Wageningen
Ze zijn echte topondernemers; enorm gedreven. “Ongewoon gewoon”, zoals ze zelf zeggen. Ze staan middenin de samenleving, promoten hun product en dragen bij aan
Kijk voor meer informatie over de prijs, genomineerden en winnaars op
maatschappelijk projecten.
www.agrarischondernemer.nl
Agrarisch Nieuws
> 18
<< terug naar begin
>> Colofon
Agrarisch Nieuws
Aan dit nummer werkten mee:
Distributie:
Disclaimer
is een publicatie van ABN AMRO
Nico Klene
E-mail:
[email protected]
De in deze publicatie neergelegde opvat-
Agrarische Bedrijven.
Economisch Bureau ABN AMRO
U kunt het Agrarisch Nieuws vinden op
tingen zijn gebaseerd op door ABN AMRO
Hein Schotsman
www.abnamro.nl/agrarisch
vergaarde informatie, die op zorgvuldige
De nieuwsbrief
Economisch Bureau ABN AMRO
in de rubriek ‘Agrarisch Nieuws’.
wijze is verwerkt. Noch ABN AMRO, noch
wordt elektronisch verspreid.
Pierre Berntsen
functionarissen van de bank kunnen aanspra-
Sector Advisory Agrarisch ABN AMRO
Afmelden
kelijk worden gesteld voor in deze publicatie
Redactie:
Bernd Feenstra
Klik hier om u af te melden voor de
eventueel aanwezige onjuistheden.
Wendy Klein
Sector Advisory Agrarisch ABN AMRO
verzendlijst van Agrarisch Nieuws.
Martijn Leguijt
Wilbert Hilkens
[email protected]
Sector Advisory Agrarisch ABN AMRO
Copyright ABN AMRO Bank N.V., 2013. Wilt u meer weten over de nieuwsbrieven en publicaties van ABN AMRO? Klik hier
Als u suggesties heeft voor het Agrarisch
Vormgeving en fotografie:
Nieuws of bepaalde onderwerpen mist, laat
Sandra Broersen
het ons dan weten. Uw input helpt ons u
www.gerryhurkmans.nl
beter van dienst te zijn.
AgrarischNieuws Nieuws Agrarisch
>> 19
