AGENDA NATUURBELEVING Samen werken aan natuurbeleving
Samen werken aan natuurbeleving Varen, fietsen, wandelen, vogels kijken, wild spotten, boompje klimmen of heerlijk nietsdoen en tot rust komen in een duinpan of aan het water. Iedereen geeft zo zijn eigen favoriete invulling aan natuurbeleving. Feit is dat we met z’n allen niet zonder kunnen in een altijd drukke, gedigitaliseerde samenleving. Ontspannende buitenactiviteiten in de natuur zorgen voor rust en balans in ons leven.
Dit najaar vroeg Natuurmonumenten haar achterban om mee te denken over natuurbeleving. Liefst 43.000 mensen vulden de Grote Natuur Enquête in, waarin die beleving centraal staat. Over dilemma’s rond dit thema zijn dertien regionale debatten gevoerd. In twintig gebieden zijn we met mensen in gesprek gegaan over de manier waarop zij natuur beleven. Ook de kinderen van OERRR konden hun zegje doen, en er was volop discussie op onze Facebookpagina. Uitkomsten Onze achterban geeft een aantal heldere signalen af. De geënquêteerden zijn graag in de natuur, maar vinden dat de manier waarop ze ‘groen’ beleven de natuur geen schade mag toebrengen. Er is veel steun voor rustgebieden en (tijdelijke) afsluitingen, als dat nodig is. Als een gebied niet toegankelijk is, willen mensen wel weten waarom dat zo is. Recreanten en natuurliefhebbers worden graag serieus genomen.
Waardering voor boswachters De boswachter krijgt een hoge waardering. Bezoekers komen graag in contact met boswachters. Ook vinden ze dat hij of zij het beste kan beoordelen wat in bos-, heide- en weidevogelgebieden wel of niet door de beugel kan. Als iemand regels overtreedt, vinden bezoekers de boswachter de aangewezen persoon om iemand aan te spreken en uitleg te geven. Meebetalen geen probleem Goede condities voor natuurbeleving kosten geld. Denk aan het onderhoud van paden, het maaien van bermen en graslanden, het snoeien van bomen en het verzorgen van route-informatie. De achterban begrijpt dat voor niets alleen de zon op gaat en is bereid mee te werken en mee te betalen aan natuurbeleving.
Beweging van natuurliefhebbers Natuurmonumenten is al 110 jaar een vereniging van natuurliefhebbers en natuurbeschermers. Onze corebusiness is natuur voor de toekomst veiligstellen, door gebieden aan te kopen en duurzaam te beheren. Natuurgebieden openstellen, zodat mensen de natuur kunnen beleven, is vanaf het prille begin een belangrijk uitgangspunt geweest. Natuurmonumenten wil immers een beweging zijn van natuurliefhebbers en beschermers. Onze leden zijn van oudsher mede- eigenaar van natuurgebieden. De medeverantwoordelijkheid die hieruit voort vloeit, blazen we nieuw leven in, geheel passend bij deze tijd.
Samen werken aan natuurbeleving In de natuurbelevingsagenda die hieronder is opgesteld, komen de woorden ‘samen’ en ‘samenwerken’ veelvuldig voor. We gaan graag met onze achterban in gesprek en geven samen vorm aan natuurbeleving. Die beleving moet inspelen op de behoeften van recreanten en natuurliefhebbers, moet bij de natuur passen, en moet financieel solide zijn. Bij het regelmatig terugkerende ‘we’ in de onderstaande tekst, gaat het om natuurliefhebbers, bezoekers, omwonenden en boswachters. Zij vormen samen de beweging van natuurliefhebbers en -beschermers die Natuurmonumenten wil zijn.
Kijk voor de volledige uitslag van De Grote Natuur Enquête op: www.natuurmonumenten.nl/praatmee
NATUURBELEVING IN 7 THEMA’S In deze natuurbelevingsagenda zetten we in zeven thema’s onze plannen uiteen. De inhoud is voor een belangrijk deel gebaseerd op de uitkomsten van onze achterbanraadpleging. Ook is gekeken naar trends in de samenleving en ontwikkelingen in en rondom onze eigen natuurgebieden. Natuurbescherming komt daar bijvoorbeeld steeds vaker tot stand door samenwerkingsverbanden tussen Natuurmonumenten, bezoekers en omwonenden.
1 SAMEN AAN DE SLAG Natuurmonumenten wil een beweging zijn van natuurliefhebbers en natuur beschermers. Daarom vragen we mensen mee te werken aan natuurbescherming en mee te doen met het ontwikkelen van nieuwe vormen van natuurbeleving. De afgelopen jaren is hiermee op bescheiden schaal geëxperimenteerd. Die positieve ervaringen gaan we de komende jaren verder uitbouwen.
Onze achterban geeft immers aan zich graag te willen inzetten voor de natuur. Dit blijkt al in de praktijk, nu steeds meer mensen als vrijwilliger de handen uit de mouwen steken. Natuurmonumenten juicht deze trend toe. Daarom nodigen wij de achterban uit ook mede verantwoordelijk te worden voor ons ‘belevingsaanbod’. Samen met omwonenden, bezoekers en natuurliefhebbers willen we aan de slag. Wie bijdraagt, kan ook de richting mede bepalen, want Natuurmonumenten is een open en actieve vereniging. Natuurbeleving is tegenwoordig steeds meer een individuele aangelegenheid. Natuurmonumenten wil beter aansluiten op die persoonlijke behoefte. Zo koesteren we de waardering voor natuur. De invulling moet wel op duurzame wijze. Natuurbeleving zoals wij die samen met onze achterban voor ogen hebben, is inclusief behoud van natuur- en cultuurhistorische waarden, met zo min mogelijk onderlinge overlast en gebaseerd op solide financiën. Niet alles hoeft en kan overal.
We kiezen voor een logische ordening tussen natuurgebieden en tussen verschillende belevingsvormen. We gaan: • Mensen vragen ons te helpen bij de ontwikkeling van natuurbeleving en het ontplooien van initia tieven die passen binnen onze gebieden. In het Flevolandse Kraggenburg zijn bijvoorbeeld al bewoners opgestaan die vlak bij het dorp, in het Voorsterbos, een natuurlijke kinderspeelplek realiseren. Een bijzonder initiatief, dat navolging verdient! • In drie natuurgebieden experimenteren met natuurbeleving die geheel door omwonenden, liefhebbers en bezoekers wordt vorm gegeven, uitgevoerd en aangescherpt. In deze gebieden worden geen kaders gegeven. Zo doet Natuurmonumenten waardevolle ervaring op met deze nieuwe werkwijze.
2 BOSWACHTERS SPELEN EEN CENTRALE ROL Uit de achterbanraadpleging blijkt dat boswachters hoog gewaardeerd worden. Ze zijn betrouwbaar en benaderbaar en enthousiasmeren bezoekers over wat er in de natuur zoal is te beleven. Daarom krijgen boswachters een centrale rol bij alles wat met natuurbeleving te maken heeft.
Boswachters gaan samen met onze achterban aan de slag om natuurbeleving handen en voeten te geven. Ook zijn ze vaker in de natuur om bezoekers te wijzen op mooie plekken, bijzondere dieren en planten en leuke activiteiten. Gastvrijheid staat daarbij voorop. Als de natuurkwaliteit in het geding is, is de boswachter de aangewezen persoon om bezoekers aan te spreken en uitleg te geven.
We gaan: • Boswachters inzetten om samen met leden en andere betrokkenen vorm te geven aan natuurbeleving. • Meer (vrijwillige) boswachters opleiden en inzetten. • Uitleg geven in het veld, en boswachters vaker aan het woord laten in kranten en in online media.
3 KNELPUNTEN PAKKEN WE SAMEN AAN Iedere recreant en natuurliefhebber wil een prettige tijd doorbrengen in de n atuur. Dat doet iedereen op zijn eigen wijze. Soms kunnen mensen elkaar hierbij in de weg zitten. Uit de achterbanraadpleging blijkt dat knelpunten vooral ontstaan bij de interactie met loslopende honden, met mountainbikers en met ruiters. We willen deze knelpunten gezamenlijk oplossen. We willen op een slimme manier meer ruimte bieden aan mensen om van de natuur te genieten.
We gaan: • Inventariseren wat de grootste knelpunten zijn m.b.t. loslopende honden, mountainbikers en ruiters. • Beter communiceren en aangeven wat waar wel of niet mag: zowel in het veld als op de website. • Afspraken maken met gebruikersgroepen over naleving van bijvoorbeeld de MTB-code of de ‘ruitercode’). • In tien gebieden met de meeste klachten over loslopende honden, samen met gemeenten en andere betrokkenen de overlast verminderen. • In vijf gebieden met veel overlast van mountainbikers met betrokkenen zoeken naar oplossingen. • In twee gebieden waar ruiters een knelpunt veroorzaken, gaan we deze samen met betrokkenen oplossen.
4 BIJDRAGEN AAN NATUURBELEVING Goede condities voor natuurbeleving kosten geld. Denk aan het onderhoud van paden, het maaien van bermen en graslanden, het snoeien van bomen, aanleggen van uitkijkpunten en het verzorgen van route-informatie. Naast overheidssubsidies, bedoeld voor de kwaliteit van natuur, is er ook geld nodig voor natuurbeleving. De kosten voor natuurbeleving worden grotendeels betaald met lidmaatschapsbijdragen. Door de stijgende kosten zoeken we naar meer (financiele) middelen om natuurbeleving te kunnen blijven betalen.
Uit de achterbanraadpleging blijkt dat mensen veel belang hechten aan de vrije toegang tot natuur. Ze begrijpen dat voor kostbare en bijzondere voorzieningen een bijdrage gevraagd wordt. Basisvoorzieningen zoals wandel- en fietspaden blijven we gratis aanbieden. Voor bijzondere voorzieningen, en -routes en evenementen gaan we op zoek naar aanvullende financiering. En daarbij denken we aan voordeel voor leden. We gaan: • Natuurliefhebbers uitnodigen mee te helpen in onderhoudswerk om zo de kosten van voorzieningen en routes te beperken. We denken aan de uitbreiding van meewerkdagen, afvalprikacties etc. • Bij grootschalige evenementen betaald parkeren invoeren en entree heffen. Ook gaan we in drie gebieden met een hoge parkeerdruk proefdraaien met betaald parkeren.
• Samenwerking zoeken met sportbonden en sportclubs om ruiter- en MTB-routes te onderhouden. Gedacht wordt aan het adopteren van routes (waarbij clubleden voor onderhoud z orgen), en/of ons huidige systeem van betaalde vergunningen uitbreiden en/of sponsors zoeken. • Een bijdrage vragen van commerciële partijen die activiteiten in onze gebieden organiseren. De inkomsten komen ten goede aan de natuurgebieden. • Op zoek naar (lokale) sponsors die een voorziening of route in een gebied willen adopteren. • Eigentijdse passende belevingsmogelijkheden ontwikkelen en in de markt zetten.
5 BELEVEN OM TE BESCHERMEN Natuurbescherming begint met natuurbeleving. Natuurmonumenten nodigt iedereen dan ook van harte uit van de natuur te genieten. Want een omgeving waarmee je je verbonden voelt en waar je plezier aan beleeft, wil je koesteren. Voor veel mensen is dit de basis voor een levenslange verbondenheid met de natuur en betrokkenheid bij natuurbescherming.
De natuur is bij onze achterban in goede handen. Uit de resultaten van de De Grote Natuur Enquête blijkt dat mensen van Natuurmonumenten verwachten dat gebieden toegankelijk en beleefbaar zijn. Tegelijkertijd is er volop begrip als extra beschermingsmaatregelen nodig zijn. Bijvoorbeeld door (tijdelijke) gebiedsafsluitingen. Dat moet dan wel goed worden uitgelegd. Op dit moment is 92% van onze gebieden opengesteld en slechts 8% afgesloten. We gaan: • Uitzoeken of er in onze gebieden een goede afweging is gemaakt tussen toegankelijkheid en bescherming. Zo kunnen we beter uitleg geven over de toegankelijkheid, en die waar nodig, eventueel aanpassen. • Bij (tijdelijk) afgesloten gebiedsdelen op borden aangeven wat hiervan de reden is. • Extra informatie aanbieden over dieren en planten in (tijdelijk) afgesloten gebiedsdelen, bijvoorbeeld via webcams, filmpjes en verhalen.
Uit de enquête blijkt dat onze achterban grote waardering heeft voor rust, natuurlijkheid, schoonheid en de aanwezigheid van bijzondere dieren en planten. We zien dat rust en stilte als tegenhanger van het drukke, jachtige leven, steeds belangrijker worden. We gaan in onze gebieden daarom meer werk maken van het behoud van rust en stilte. We gaan: • Ons met beleidsbeïnvloeding meer inzetten voor rust en stilte, door zelf minder lawaai te maken (met bijvoorbeeld machines en voertuigen). En door het treffen van geluidswerende maatregelen. • De beleving van rust, natuurlijkheid, en het zicht op bijzondere dieren en planten prominenter opnemen in natuurinrichtingsprojecten.
6 BOUWEN AAN ROUTENETWERKEN Natuurbeleving begint bij de voordeur. We kijken verder dan onze eigen natuurgebieden. We willen opereren in de keten van huis tot natuurgebied. Daarbij gaan we samenwerken met andere partijen die ook in die keten actief zijn.
Een belangrijk aandachtspunt voor Natuurmonumenten is de toegankelijkheid van het landelijk gebied rondom natuurgebieden. Mensen wandelen, fietsen en mountainbiken graag van huis, richting groen en weer terug. Helaas ondervinden ze nogal eens barrières, blijkt uit de enquête. Samen met sportbonden, wandel- en fietsorganisaties, Staatsbosbeheer, ANWB en landschaps-organisaties willen we ons inzetten voor doorgaande routenetwerken. Daarmee worden barrières opgeheven. Ook wordt de recreatiedruk verdeeld over een groter gebied. We sluiten zoveel mogelijk aan op bestaande routenetwerken en kiezen voor eenduidige b ebording.
We gaan: • Samen met andere betrokkenen doorgaande netwerken bewerkstelligen voor MTB-, ruiter-, fiets- en wandelroutes.
7 NATUURBELEVING VERSTERKEN Mogelijkheden om de natuur te beleven willen we vergroten. Speciale aandacht komt er voor kinderen (OERRR), onderwaternatuur en senioren.
Uit de OERRR-enquête blijkt dat kinderen graag in de natuur spelen. Ze willen hutten bouwen, boompje klimmen en ravotten. Dit willen we meer mogelijk maken. Ook willen kinderen graag vissen. Het overgrote deel van onze volwassen achterban vindt tegelijkertijd dat er niet meer ruimte moet worden gegeven aan het sportvissen in natuurgebieden. Daarom gaan we op zoek naar alternatieven voor beleving van de onderwaterwereld. Veel van onze leden zijn senior. Voor hen gaan we aandacht vestigen op een betere bereikbaarheid en een betere toegankelijkheid in natuurgebieden.
We gaan: • In aansluiting op OERRR in vijftien gebieden waar veel kinderen komen speelnatuur creëren. De nadruk ligt op gebieden rond grote steden. • Op zoek naar innovatieve ideeën om vissen en onderwaternatuur te beleven. • De bereikbaarheid en begaanbaarheid van gebieden vergroten op locaties waar veel senioren komen.
