Afrika. Van wie is Mandela? De woestijn als energiebron Zuid-Afrika, een land in gebrokenheid

Jaargang 24 | Nummer 5 | September 2013

Afrika Van wie is Mandela? De woestijn als energiebron Zuid-Afrika, een land in gebrokenheid Orgaan van de Studentenvereniging voor Internationale Betrekkingen

Inhoudsopgave INGEZONDEN

OPINIE

Zuid-Afrika, een land in gebroken- 18 heid

De zin en onzin van ontwikkelings- 6 hulp

Zuzanne du Preez

Charlotte de Jong

Van wie is Mandela?

28

Midas van Dijk

Does the African state disappear?

Beach Boys: Op zoek naar liefde, 33 vertrouwen en overspel in interculturele relaties in Zanzibar Henrike Hoogenraad

RECENSIE Invictus’ spel is goed, jammer dat 31 de wedstrijd nooit spannend wordt

REISVERSLAG

Maarten Rood

Grote Reis 2013: Van Hindoetempel 24 tot Rwanda-tribunaal Coen van der Wolf en Larissa Schulte Nordholt

COLUMN Els van Oosten

13

Jason Kiem

17

Sub-Saharan Africa: An economic 4 outlook on Africa’s richest countries

Chris Wensink

27

Edwin van der Velden

Jurgen Rinkel

39

BESCHOUWING

De strijd van Boko Haram tegen de 10 Nigeriaanse overheid Kavish Sewnandan

Moedig dorpje Ethiopië

14

De woestijn als energiebron

20

Een bloeiende handel

22

Linguistic imperialism

36

Thijs Voets

Dominic Frauenfelder Lieke Feenstra

Floortje van Gameren

2

8

Thijs van Rijn

Atlas - September 2013

Redactioneel

Colofon Atlas is het onafhankelijke orgaan van de Leidse Studentenvereniging voor Internationale Betrekkingen. Hoofdredactie Floortje van Gameren Thijs Voets Eindredactie Floortje van Gameren Maarten Rood Thijs van Rijn Thijs Voets Lay-out Dominic Frauenfelder Redactie Lieke Feenstra, Dominic Frauenfelder, Floortje van Gameren, Charlotte de Jong, Oskar ter Mors, Thijs van Rijn, Jurgen Rinkel, Maarten Rood, Kavish Sewnandan, Edwin van der Velden, Thijs Voets, Chris Wensink Gastschrijvers Coen van der Wolf, Larissa Schulte Nordholt, Midas van Dijk, Henrike Hoogenraad, Jason Kiem, Zuzanne du Preez Redactieadres SIB t.n.v. redactie Atlas Kaiserstraat 25 Postbus 439 2300 AK Leiden Tel.: 071-5277559 Fax: 071-5277985 E-mail: [email protected]

Geachte lezer,

D

eze Atlas die u zojuist hebt opengeslagen is geheel gewijd aan het continent der uitersten. De natuur is er meedogenloos; maanden van droogte worden onderbroken door enorme moessons in het regenseizoen, kilometers tropisch regenwoud wisselen af met enorme woestijnen, het continent kent zelfs één van de grootste woestijnen ter wereld. Niet alleen qua variatie in natuur is dit werelddeel extreem, ook in het herbergen van het aantal verschillende soorten bevolkingsgroepen is het werelddeel koploper. Dit continent kent honderden verschillende stammen die nog elke dag eeuwenoude tradities naleven, wat in schril contrast staat met de hypermoderne steden die soms maar enkele tientallen kilometers verderop liggen. Het continent waar ik het over heb is uiteraard Afrika. De veelzijdigheid van Afrika wordt in deze Atlas weerspiegelt door de grote verschillen tussen de onderwerpen over het continent (met een enkele uitschieter naar Duitsland). Zo kunt u lezen over de mondiale invloed van de Afrikaanse bloemenindustrie die zich voornamelijk heeft gevestigd in Kenia, maar ook kunt u lezen over de extreme Nigiriaanse moslimbeweging ‘Boko Haram’, die het West-Afrikaanse land steeds verder verdeelt en chaos dreigt. Ook kunt u lezen over de verleidingstechnieken van jonge mannen op Zanzibar, ook wel‘Beach boys’ genoemd, geschreven door gastredacteur Henrike Hoogenraad. Kortom, een Atlas vol interessante, uiteenlopende verhalen. Namens de gehele redactie wensen wij u veel leesplezier, Floortje van Gameren Thijs Voets Hoofdredactie

De redactie heeft het recht ingezonden artikelen te weigeren, dan wel in te korten. De redactie stelt zich niet aansprakelijk voor de inhoud van het geschrevene. Bron foto voorblad: www.flickr.com Afbeeldingen waarbij geen bron vermeld staat, zijn afkomstig van Wikipedia of van Flickr.


3

Beschouwing

Sub-Saharan Africa: An economic outlook on Africa’s richest countries By Edwin van der Velden Time can bring misery, but time can also bring progress and prosperity. On the African continent, the continent well known for needing large amounts of aid, a few countries have managed to escape endemic poverty.

T

he Sub-Saharan region is well known to many as a place where people struggle everyday to gather enough food for survival. The reality however is slightly different, as there are parts of SubSaharan Africa where the necessities of life are of no major issue. Places where the average citizen, if Gross Domestic Product (GDP) is put into the equation, earns more than six hundred euro’s a month. That is quite a sum for people in that region. Three of these countries are Botswana, Namibia and South Africa. Interestingly, all of these are located very near each other, on the south of the continent. Some have had strong governments, others the necessary stability, and even at times history can be beneficial. However, the question remains on how they became so rich, and how they have done so well in comparison to many of their neighbors. Growing up economically as a nation does have its costs in terms of a rise in inequality, and inequality usually leads to human right violations to keep the status quo intact. South Africa Firstly, let’s have a look at South Africa. It’s a country that has gone through many upheavals such as the apartheid in its early years. Yet today, it is the wealthiest country in Sub-Saharan Africa. It’s a country where you can freely visit McDonalds. Access to McDonalds shows that there is a certain degree of wealth available as an American company trusts their business to thrive there. South Africa borders many countries and it is the unique one amongst all of them. What counts for the most part of South Africa’s current economic status is its history and natural resources. History refers to the country not only having been a colony, but being one of the few colonies where mass migration from Europe took place. Something similar along the lines of what happened in Canada and the United States, albeit different in terms of volume. They

4


also never fully displaced the native population as a result of that, leading to a South Africa of today filled with myriad of tribes.

What counts for the most part of South Africa’s current economic status is its history and natural resources Since these colonists were in South Africa to stay, the first thing they did was using their knowledge to better the situation at their new home. So all in all there was a greater incentive by the colonials to develop the country, with the end result of an independent South Africa with the largest GDP in Sub-Saharan Africa. Back in the colonial era, South Africa was one of the few independent colonies. This meant that it could direct its development to a great degree compared to other countries in Africa. Furthermore its government seems to be one of the most developed ones in the region, with the capability to ensure basic infrastructure.

Capitalism at work in a South Africa supermarket

Beschouwing Namibia Namibia is another nation to take a closer look at. The country, nearby the west coast of Africa, shares a southern border with South Africa and its success seems to be largely a mixture of natural resources availability and access to a wealthy neighboring market. At the moment Namibia is listed as having a medium on the Human Development Index (HDI) according to the Human Development Report 2013 by the United Nations Development Programme. So, from an economic standpoint, they are doing well.

What however will become of more importance as the countries gain wealth, is how the wealth is divided within the society In comparison to many other Sub-Saharan African states, the country is doing excellent. However, great wealth does not mean that all of it is shared equally within the country. The GINI-coefficient (a measurement tool where higher numbers correlate to greater inequality) numbers 0.59. To put this in comparison, the United States of America will be used as a counter-example because it has one of the most extreme divisions between the poor and the rich in the developed world. Its GINI coefficient is 0.45 as of 2007, and this has probably risen as a result of the financial crisis. Botswana Last but not least there is Botswana, an African country that is not commonly heard of, and borders South Africa in the north. Without the ample news to report, such as civil wars, tribal wars, or some other form of chaos it isn’t surprising that many people have not heard of the wealth of this country yet. Its HDI status according to the UNDP numbers 119 which is higher than even South Africa, and shows that this country is on the right track to prosperity. Moreover, on the Botswana introduction page of the CIA’s World Factbook it is stated that: “More than four decades of uninterrupted civilian leadership, progressive social policies, and significant capital investment have created one of the most stable economies in Africa”. If GDP per capita is a significant factor, this state has an average of twelve thousand euro’s according to the CIA World Factbook 2012. Even the CIA’s estimations show that there has been at least an increase of around four hundred euro’s per year in the last few years.

Headquarters of Debswana Diamond Company Ltd in Gaborone Botswana But again, where the money flows to is one of the biggest issues also in this country. Botswana is listed as the third most unequal country, and to worsen the situation, there is a big struggle with access to healthcare. This is a huge problem, because 25 percent of its adults is having HIV/AIDS. So unless the government works on improving access to healthcare and clean drinking water for all the citizens, it will be hard to imagine this level of growth will continue on the long term. For the most part the regions of Africa that either border the sea, or border wealthier neighbors tend to be the ones that prosper. South Africa, Namibia and Botswana are states that have things in common. First of all, each of these countries share to a certain degree similar high value of resources such as gold, uranium, and other precious metals. With a stable neighbor, the primary one being South Africa, there is a stable economic situation in the whole region. With global demand for natural resources from states such as China, soaring beyond unprecedented levels, it is hard to imagine the growth of these states decreasing in the next few decades. What however will become of more importance as these countries gain wealth is how the wealth is divided within the society. Sources

- The World Factbook. 2013. ‘‘The World Factbook.’’ www.cia.gov. com(3 August 2013).

- Human Development Report UNDP. 2013. ‘‘Human Development Report 2013’’ www.undp.org (10 August 2013).


5

Opinie

De zin en onzin van ontwikkelingshulp Door Charlotte de Jong Een groot deel van de ontwikkelingslanden bevindt zich in Afrika. Het verschil in welvaart tussen westerse landen en een aantal Afrikaanse landen blijft groeien. Inmiddels zijn er al miljarden dollars ontwikkelingshulp naar Afrika gestuurd, maar het gat wordt maar niet kleiner.

I

edereen kent de beelden van dorre Afrikaanse landschappen waar geen gewas schijnt te groeien en kleine Afrikaanse kinderen met opgezwollen hongerbuikjes. Al sinds het begin van het kolonialisme begon er een soort van ontwikkelingshulp. Ruim een eeuw later lijkt het alsof er bijna niks is veranderd en wordt er nog steeds veel hulp naar Afrika gestuurd. Een schatting is dat het westen inmiddels ruim 600 miljard dollar heeft gedoneerd (Economist 2012). En nog steeds worden de meeste Afrikaanse landen als ontwikkelingsland bestempeld. Maar is het geven van ontwikkelingshulp eigenlijk niet onzin? Als eerste zal een korte geschiedenis worden gegeven van ontwikkelingshulp in Afrika. Daarna worden er enkele problemen van ontwikkelingshulp genoemd. Ten slotte zal er een voorbeeld van ontwikkelingshulp in Kenia worden gegeven.

Een Afrikaanse boerin aan het werk 6


Kolonialisme en ontwikkelingshulp Ontwikkelingshulp begon al ten tijde van het kolonialisme (Aidwatch 2012). Westerse grootmachten ruilden industriële eindproducten voor grondstoffen (Aidwatch 2012). Ook werd er subsidie gegeven aan de regeringen van de gekolonialiseerde landen zodat er weer geïnvesteerd kon worden en de westerse landen weer van de winst konden profiteren. Het geld kwam in de meeste gevallen in de handen van de stedelijke elites terecht, en niet bij de mensen die het echt nodig hadden. Na de Tweede Wereldoorlog werden er verschillende instituten opgericht die zich bezig hielden met ontwikkeling, zoals de Wereldbank. In die tijd werd gedacht dat ontwikkelingslanden zich konden ontwikkelen als ze hetzelfde pad zouden volgen als westerse landen hadden gedaan. Dit betekende dat de hulp zich voornamelijk richtte op het opbouwen van industrieën.

Het geld kwam in de meeste gevallen in de handen van de stedelijke elites terecht, en niet bij de mensen die het echt nodig hadden Industrialisatie bleef in de jaren die volgde het belangrijkste agendapunt. Zo stelde de toenmalige president van Amerika Harry Truman dat onderontwikkelde landen moesten gaan moderniseren en industrialiseren als zij hun armoede en economie wilden verbeteren (Aidwatch 2012). Pas in de jaren zeventig kwam er een meer menselijke benadering. Hulporganisaties waren het met elkaar eens dat de aanpak van de afgelopen jaren niet had bijgedragen tot het verminderen van armoede. Daarom ging hulp zich meer richten op gezondheidszorg, onderwijs, inkomensverdeling en geslachtsgelijkheid. Het decennium daarop wordt beschouwd als een verloren decennium vanwege een recessie in het westen en een schuldencrises in een groot aantal ontwikkelingslanden (Aidwatch 2012). In 2000 kwamen er de millenniumdoelstellingen. Het doel van dit initiatief was de aanzienlijke vermindering van wereldwijde armoede als het 2015 is.

Opinie Radi-Aid Ontwikkelingshulp is dus niet altijd goed geweest. Het probleem kan liggen bij de landen die de hulp ontvangen of bij het soort hulp dat wordt geboden. De gedachte achter het bieden van hulp is natuurlijk erg nobel en op zichzelf niks op aan te merken. Maar, zodra landen gaan denken dat zij het beter weten hoe armoede moet worden aangepakt omdat zij het beter hebben dan bepaalde Afrikaanse landen, is de kans op mislukking van initiatieven groot (De Morgen 2012).

Hoewel bijna alle hulpacties goedbedoeld zijn, raken veel acties niet de essentie van het probleem Een ludieke actie van Noorse studenten en academici met Afrikaanse achtergronden liet zien hoe verkeerd het westen bezig was. De bedenkers van “Radi-Aid”, zoals zij zichzelf noemden, startten een campagne om Afrikanen aan te sporen hun kachels op te sturen naar Noorwegen, waar men zou omkomen van de kou (De Morgen 2012). Dit deden ze aan de hand van een filmpje waarin beelden te zien waren van een in sneeuw bedekt Noorwegen. Als dat de enige beelden waren van Noorwegen, hoe zou men dan over dat land denken? Natuurlijk heeft de actie niet het gevolg gehad dat er kachels vanuit Afrika naar Noorwegen werden opgestuurd, maar er werd wel een belangrijk punt mee duidelijk gemaakt. Alle bekende beelden van armoede, honger en Aids in Afrika zijn niet de enige kant van Afrika. De boodschap van de actie was duidelijk: het beeld dat het westen gemaakt had klopte niet. Daarbij zag het westen de ontwikkelingslanden niet als haar gelijke. Geld in verkeerde handen Hoewel bijna alle hulpacties goed bedoeld zijn, raken veel acties niet de essentie van het probleem. Het sturen van muskietennetten, kleding en tonnen voedsel helpen de armoede niet op te lossen. Het sturen van voedsel zorgt er juist vaak voor dat de lokale markt kapot gaat door concurrentie (De Morgen 2012). In Afrikaanse landen komt geld van ontwikkelingslanden en westerse overheden ook vaak bij Afrikaanse overheden terecht. Deze organen functioneren vaak slecht door interne conflicten en corruptie. Het adagium bij deze instanties is dan ook: Waarom de situatie veranderen als er toch geld gestort blijft worden?

Wanneer is ontwikkelingshulp wel goed? Tot nu toe heeft dit artikel zich voornamelijk gericht op die ontwikkelingshulp waar een kanttekening bij geplaatst kan worden, omdat het in die gevallen niet effectief is en niet bij de mensen komt die het daadwerkelijk nodig hebben. Maar wanneer is hulp dan wel goed? Een voorbeeld hiervan is een project in het oosten van Kenia (Open over OS 2012). Hoewel de bodem er vruchtbaar is, is de toegang tot de lokale markt een groot probleem voor boeren. Kleine boeren worden vaak uitgebuit door tussenhandelaren. Hulporganisatie ICCO en de lokale partnerorganisatie Help Self Help Center (HSHC) helpen de boeren om toegang tot de lokale markt te krijgen, waardoor zij minder afhankelijk worden van tussenhandelaren en hun eigen positie op de markt weten te versterken (Open over OS 2012). Hierdoor kunnen de kleinere boeren winst maken en dat geld gebruiken voor bijvoorbeeld onderwijs voor hun kinderen. Ontwikkelingshulp is een onderwerp waar veel over is gediscussieerd en waar ook nog veel over gediscussieerd zal blijven. Natuurlijk is het idee achter het geven van hulp nobel. Het sturen van voedsel is echter niet de hulp die Afrika nodig heeft. Afrika bestaat uit veel verschillende staten, verschillende gebieden en heel erg veel verschillende culturen. Een bepaalde methode bedacht in het westen helpt niet met het verminderen van armoede. Het geven van geld is ook geen oplossing, omdat geld alleen op de korte termijn een oplossing voor armoede is, maar niet om armoede substantieel tegen te gaan. Ontwikkelingshulp blijft nodig, maar dan wel op een andere manier. Gelukkig zijn daar ook steeds meer voorbeelden van te vinden, zoals het project in Kenia. Bronnen

- Aid watch. 2012. ‘‘Where is your aid money going?’’ www.aidwatch.org (11 augustus 2013).

- De morgen. 2012. ‘‘Ludieke campagne hekelt foute ontwikkelingshulp.’’ www.demorgen.be (12 augustus 2013).

- Open over OS. 2012. ‘‘Lokale marktontwikkeling aan de voet van Mount Kenya.’’ www.openoveros.nl (10 augustus 2013).

- The Economist. 2013. ‘‘Justice or Democracy?’’ www.economist.com (23 augustus 2013).

- The Economist. 2012. ‘‘Development aid: it doesn’t take a village.’’ www.economist.com (17 november 2012).


7

Opinie

Does the African state disappear? By Thijs van Rijn According to many scholars, the African state is doomed to be sandwiched between stronger regional organisations on the one hand, and more influential local governments on the other. However, while formal rules may change, the state still holds an informal power base. Eventually, it is up to the Africans to really improve the functioning of their state.

N

ever trust someone who says he tells you the truth about Africa, the continent is too diverse to be captured by a few trends. However, elections for local government have been held from Senegal to South Africa, and almost all African states are member of the African Union. Will the number of democratic countries (white in the map) will rise at the cost of the authoritative countries (black), or will they all end up as partly democratic (grey)? The dismiss of state sovereignty From the 1960s onwards, the main focus of the leaders of the African states was sovereignty, i.e. the legitimate power to decide and to act. This was mainly important in areas such as taxation, security and the economy. The leaders did not want to share sovereignty with anyone, even with the state’s own provinces. They had good reasons for this: almost all Africa was colonised for at least eighty years and European powers at its best neglected the Africans that happened to live within their spheres of influence. As a result, the new, independent states had to make sure that no one could meddle with their affairs. The new leaders also did not want their country to become the battle ground for World War III by becoming a satellite state of the US or the SU. Whatever you can say about the African leaders (and you can say a lot of bad things about them so the following is not meant to belittle their atrocities), they achieved two goals. First of all, there have not been many international wars or border disputes among African states. Although the borders with their straight lines are still rather absurd, nobody questions them. Secondly, and more important, apart from Eritrea, South Sudan and the heavily disputed Western Saha-

8


ra, no new states have been created or recognised after decolonisation. If every ethnicity was given its own state, the number of states could have been approximately one thousand, most of them unviable. But at what costs? The attempt of Cabinda (part of Angola), Katanga (part of the Democratic Republic of Congo) and Azawad (part of Mali) to secede were followed by civil wars in which the population seemed to be the main target. In the late 1960s, Biafra, the south-eastern part of Nigeria, struggled for independence. The goal was not achieved, but approximately a million Biafrans were directly or indirectly killed. The idea that the state could also be too strong, led to speculations on how to diminish the state’s power. Two solutions, supported by articles from two new branches of political science, both began to emerge in the 1990s.

From the 1960s onwards, the main focus of the leaders of the African states was sovereignty The subgroup of scholars who focused on subnational entities argued that power should be spread across multiple levels, namely the central one, the regional and the local. Decentralisation, which means that subnational units can install policy or levy taxes in name of the central state, was the keyword. The basic argument of scholars is the following: if the cleavage between the people and the state diminishes, the population is more willing to participate in politics. This leads to a better adapted policy to the people’s needs and more accountability of politicians. It would serve as a panacea, solving the problems of democratic deficits, underdevelopment and ethnic diversity all in one (Fessha and Kirkby 2008, 248). Another way of thinking is focused on the international level. The New Regionalism Approach (NRA) dismisses realist and liberal thoughts on ‘power’ and ‘interests’, though it is unclear what NRA promotes since

Opinie

Unfortunately, a cartoon from 2008 can also be used for the 2013 Zimbabwean elections (www.mark.bailen.net) the ‘approach’ is broad at best. Most scholars agree on the importance of non-state actors, i.e. viable (sub)regional organisations such as the African Union (AU) or the Economic Community of West African States, but also civil society and interest groups, and on the possibility to shape the ideas of actors by changing the political context (Grant and Tieku 2011, 264). Also in this respect things have changed. The AU, launched in 2002, is stronger than its predecessor, the Organisation of African Unity, due to its improved implementation capacities. Furthermore, there are many regional organisations, not per se on development aid, but on economic and military affairs. The principle of non-interference is weakened due to the need to protect human rights. For example, ECOWAS, originally focusing on economic issues, has become involved in peacekeeping missions in Liberia, Guinea-Bissau and currently Mali.

The so-called Africrats (analogous to Eurocrats) are able to introduce ideas on ‘low politics’ issues, such as environment, but they are also the ones who indirectly implement them. The states’ representatives in the legislative bodies cannot (and do not want to) spend too much time on these issues, and simply vote in favour. So in theory, international organisations, just as decentralisation, should reduce the power of the state and should increase the ‘power of the people’, by focusing on issues that really matter for the population. Problem is, they do not. Judicial reality does not function The reason for this is rather simple. Changing constitutions, laws, regulations or charters will not change the mindset of the political leaders. They will just go on with what they are doing, albeit under a different name. Since power relations had not really been regulated by the rule of law in the first place, differences in the latter will not affect the former. So why did the Atlas - September 2013

9

Opinie politicians go through a lot of trouble? This was mostly due to external pressures. When the Cold War ended in the early 1990s, the International Monetary Fund, the World Bank and other Western actors honestly thought that more international cooperation and decentralisation would benefit the economies of the African states. Quite the opposite happened: the political elites where more aware of the subnational units and constituted new mini power bases. If a state wants to become smaller, it has to be strong, because changes require an effective and efficient state that is able to control all aspects of budget cuts. Many African countries lacked any knowledge on how to implement policies, and while giving away the little power they had was easy, politicians did not control who got it. In many subnational units, this resulted in a ‘Wild west’, with rebels as substitute for the Daltons and without any Lucky Luke. The Democratic Republic of Congo is the best example of a state which leader simply did not want to rule. President Mobuto wanted prosperity, but only for himself, owning billions of dollars (Meredith 2010, 299). Besides, most states tried to recentralise, by introducing informal linkages between the new regional leaders and the centre. These cannot be detected by the people and are therefore paradoxically strengthening the state. Moreover, the subnational units do not have much power on taxation and spending, while even in a rather developed country as South Africa, the units have an insecure juridical authority (Dickovick 2005, 207). On the international level, the organisations have worked rather well considering the goals they set themselves twenty years ago. But the African Union cannot really improve human rights, the African economies or the rule of law in any of the countries. The functioning of the African Court on Human and Peoples’ Rights is a case in point. It has a very nice website, but less than half of the AU members ratified the protocol, and only ten cases have been finalised since 2006 (African Court 2013). The African way If the Africans want to find out which type of government they prefer, they will have to discover this by trial and error. The role of tribe relationships should not be overestimated, but it did influence the mindset of Africa after the decolonisation. Peculiar types of democracy had been present in pre-colonial times, based on the possibility of debates and consensus seeking. The

10


Congo exists only in name (www.ft.com) leader decided what to do, after taking everybody’s concerns into consideration. The colonial powers often altered traditional systems, turning society upside down. When they left, they gave elections as a farewell gift. Those who won, inherited a system in which the power was reserved for the leaders, while the responsibilities were given to the civilians. Just as the initial outline of the new African states, based on Western states, did not work, the trends of decentralisation and regionalisation are not as promising as believed by many scholars. Cynics would say that the situation in many states will not improve anyway, so the Africans should leave it as it is. This is not true. Aside from a few countries, Africa has a lot of potential: resources, a middle class that is increasing, and not least a good social network. Whether a state can help the people to get a better life, or that it is just a hindrance that should be removed, is totally up to the Africans. Literature

- African Court on Human and Peoples’ Rights. 2013. www.african-court.org (5 August 2013).

- Dickovick, J.T. 2005. “The measure and mismeasure of decen-

tralisation: subnational autonomy in Senegal and South Africa.” The Journal of Modern African Studies 43

(2): 183-210.

- Fessha, Y. and C. Kirkby. 2008. “A Critical Survey of Subnational

Autonomy in African States.” Publius: The Journal of Federalism 38 (2): 248-271.

- Grant, J.A. and T.K. Tieku. 2011. “New regionalisms and the African Union: Reflections on the rise of Africats, regional econo-

mic integration, and inter-regional relations.” In Routledge Hand-

book of Diplomacy and Statecraft, ed. B.J.C. McKercher. London: Routledge: 264-273.

- Meredith, M. 2011. “The Great Plunderer.” In The State of Africa. London: Simon & Schuster: 293-308.

Beschouwing

De strijd van Boko Haram tegen de Nigeriaanse overheid Door Kavish Sewnandan De extremistische organisatie ‘Boko Haram’ pleegt de laatste jaren steeds meer aanslagen in het noorden van Nigeria. De strijd van deze organisatie lijkt het land steeds scherper te verdelen en vormt een steeds grotere uitdaging voor de Nigeriaanse overheid om de stabiliteit te handhaven.

O

p 19 juni 2013 drongen gewapende strijders een school binnen in het noordoosten van Nigeria en schoten vervolgens negen leerlingen van de school dood. Volgens diverse ooggetuigen werd de aanval uitgevoerd door leden van de islamitische terreurbeweging Boko Haram, die de laatste jaren steeds vaker aanslagen pleegt in het noordoosten van het land (NOS Journaal 2013). In dit artikel zal kort worden ingegaan op de geschiedenis van het land, waarna de extremistische organisatie en bijbehorende idealen aan bod zullen komen. Vervolgens wordt de aanpak van de Nigeriaanse overheid beschreven, evenals de toekomstige uitdagingen. Een verdeeld land Al voor de middeleeuwen bestond Nigeria uit vele koninkrijken die elkaar bevochten en beconcurreerden, waardoor een centraal gezag ontbrak. Vanaf de elfde eeuw deed de islam zijn intrede in het noorden van het land, gestimuleerd door handelsroutes die vanuit de Arabische wereld door de Sahara naar het zuiden van Afrika liepen. In de negentiende eeuw werd in het noorden van het land een kalifaat opgericht en werd daar de islam de dominante religie (Falola 1999, 10). In het zuiden was echter een andere ontwikkeling gaande. Hier waren missionarissen vanaf het midden van de negentiende eeuw bezig geweest met de verspreiding van het christendom. Bovendien vertrokken met de afschaffing van de slavenhandel vele ex-slaven naar hun thuisland Nigeria en brachten zo het christendom mee. Deze factoren zorgden ervoor dat het christendom in het zuiden geleidelijk aan nadrukkelijker aanwezig begon te worden. Het importeren van de twee religies leidde tot een scherpe, culturele verdeling tussen noord en zuid. Naast deze twee religies bleven natuurgodsdiensten bestaan binnen de Nigeriaanse maatschappij (Falola 1999; 10, 40-41).

Oprichting Boko Haram Deze scherpe tweedeling en het koloniale verleden zouden vele malen voor interne problemen zorgen, zoals religieuze botsingen en aanslagen. In 2002 werd door de islamitische geestelijke Mohammed Yusuf de organisatie Boko Haram opgericht. Deze organisatie streeft naar het omverwerpen van de Nigeriaanse overheid en het stichten van een islamitische staat, waarbij de islamitische wetgeving streng dient te worden nageleefd (Chothia 2012). Volgens Boko Haram is het voor moslims verboden om deel te nemen aan politieke en maatschappelijke activiteiten die te maken hebben met de ‘westerse maatschappij’. Dit houdt bijvoorbeeld in dat men niet mag stemmen bij verkiezingen en zich niet westers mag kleden. De organisatie beschouwt de Nigeriaanse overheid als ongelovig en dus niet als de legitieme vertegenwoordiging van het land. Dit was zelfs het geval toen er een islamitische president aan de macht was (Chothia 2012).

Het importeren van de twee religies leidde tot een scherpe culturele verdeling tussen noord en zuid

Deze weerstand tegen de westerse maatschappij bestaat in Nigeria al langer. Sinds het noorden van Nigeria in 1903 in handen van de Britten viel, ontstond er groot verzet tegen deze overheersing. Deze weerstand uitte zich onder andere in het boycotten van westers onderwijs. Veel families weigerden om deze reden dan ook om hun kinderen naar school te sturen, wat tot op de dag van vandaag voor de overheid een groot probleem vormt. Educatie werd door veel families simpelweg niet gezien als een prioriteit (Chothia 2012). Uit deze problematiek kan ook de naam ‘Boko Haram’ worden verklaard. De officiële naam van organisatie luidt: ‘People Committed to the Propagation of the Prophet’s Teachings and Jihad’. Inwoners van de stad Maiduguri in het uiterste noordoosten van het land, waar


11

Beschouwing de organisatie aanvankelijk was gevestigd, noemden de organisatie al gauw ‘Boko Haram’, wat in het lokale dialect kan worden vertaald als ‘westers onderwijs is verboden’ (Chothia 2012). Averechts effect Op 15 mei 2013 begon het Nigeriaanse leger een groot offensief in de deelstaat Borno, in het noordoosten van het land. De actie volgde op het besluit van president Goodluck Jonathan om in een aantal deelstaten de noodtoestand uit te roepen. Enkele maanden voor dit besluit had Boko Haram in dit deel van het land de vrije hand gekregen en dreigde de organisatie de verkregen invloed uit te breiden naar het zuiden. Volgens het Nigeriaanse leger was het van groot belang om de strijders van de beweging uit hun basis te verdrijven om de territoriale integriteit van het land veilig te stellen (Van den Dool 2013). Analisten van de strijd van het leger tegen Boko Haram betwijfelen deze harde aanpak van de Nigeriaanse regering. Volgens diverse mensenrechtenorganisaties maakt het leger zich schuldig aan willekeurige arrestaties, martelingen en buitenrechtelijke executies. Het leger heeft in veel gevallen de burgerbevolking vervreemd en juist velen in de armen van de extremisten gedreven (Van den Dool 2013).

werd in de plaats Baga, nadat een soldaat daar de dood had gevonden, door het leger een bloedbad aangericht. Soldaten trokken uit wraak door diverse dorpen en schoten daarbij in het rond naar iedereen die zich buiten vertoonde (Posthumus 2013). De mensenrechtencommissie merkt in haar rapport ook op dat Boko Haram steeds beter georganiseerd raakt en bovendien beschikking heeft over meer en beter wapentuig. Deze constatering staat in schril contrast met eerdere beweringen van de legerleiding dat het noorden van het land onder controle is gebracht en dat Boko Haram vrijwel is verslagen (Posthumus 2013). Toekomstige uitdagingen De overheid van Nigeria wacht dus een belangrijke taak om het steeds meer verdeelde land tot een eenheid te smeden en te voorkomen dat het noorden en zuiden steeds meer van elkaar vervreemden. Het land kent echter meerdere problemen die tot op de dag van vandaag aanhouden, zoals een grote afhankelijkheid van olie, grootschalige corruptie binnen de overheid en het gebruik van etnische verdeeldheid voor politieke doeleinden (Falola, 1999: 224). Het is om deze reden wellicht niet vreemd dat vele burgers om deze redenen zich tegen de overheid keren en zich uit wanhoop aansluiten bij een extremistische organisatie als Boko Haram. Volgens Falola (1999, 229-230) zal, zolang de politieke normen niet veranderen, corruptie een grote rol blijven spelen in het land. Om ervoor te zorgen dat de populariteit van dergelijke organisaties wordt verkleind, is het dus zaak dat de overheid transparanter en democratischer te werk gaat. Alleen dan is een splitsing, zoals in het geval van Soedan in 2011, wellicht nog te vermijden. Bronnen

- Chothia, F. 2012. “Who are Nigeria’s Boko Haram activists?” www.bbc.co.uk (20 juni 2013).

- Falola, T. 1999. The History of Nigeria. Westport: Greenwood Press.

- NOS Journaal. 2013. “Aanval school Nigeria: negen doden.” www.nos.nl (20 juni 2013).

- Posthumus, N. 2013. “ ‘Leger Nigeria moord en verkracht in

Christelijke instellingen zijn regelmatig het doelwit van Boko Haram, zoals hier in Suleja (www.nrc.nl) Volgens de Nigeriaanse commissie voor mensenrechten, een overheidsorgaan, maakt het leger zich inderdaad schuldig aan moord, marteling en illegale opsluiting van burgers in de strijd tegen Boko Haram. Zo

12


strijd tegen Boko Haram’.” www.nrc.nl (10 juli 2013).

- Van den Dool, P. 2013. “Nigeria begint groot offensief tegen islamitische militanten in grensregio.” www.nrc.nl (05 juli 2013).

Afzien

Column

Els van Oosten

M

isschien heeft u afgelopen zomer gehoopt op mooi weer, op een fijne reis of op een ingeving voor uw scriptie. Mijn hoop was afgelopen zomer gevestigd op een gebeurtenis waarbij ik eens goed zou afzien. Dat bleek nog niet zo eenvoudig. Ik moest het doen met reisjes binnen de Unie. Het verblijf was beperkt tot staten uit de voormalige EGKS. Dat sluit afzien, in de vorm van een langdurige visumaanvraag, spannende grenscontroles of het beleven van een cultuurshock al uit. Ik geef het toe: ik heb het niet zwaar gehad deze zomer. Ik hoop dat het u evenzo is vergaan. Toch dacht ik dat het anders zou lopen toen ik van de gemeente Leiden een schrijven ontving waarin stond dat mijn paspoort spoedig zou verlopen. Het werd dus tijd de aanvraagprocedure te starten. Niets aan de hand, zou je misschien zeggen. Maar niets is minder waar: vanaf het moment dat ik me realiseerde dat ik weer iets met mijn paspoort moest doen, werd ik gehinderd door herinneringen aan nieuwsberichten. Onwillekeurig moest ik denken aan het leed dat leven zonder gewenst paspoort heet. De vanzelfsprekendheid waarmee ik me, nota bene na een attente invitatie op een zomerse zaterdagochtend naar het stadhuis kon begeven, gaf daardoor een ongemakkelijk gevoel. Toch ging alles niet zo gemakkelijk als bij aanvang leek en de loketmevrouw vervulde haar rol met glans. Zij sprak de woorden: ‘‘U lacht op deze foto, mevrouw. Dit kan niet.’’ Vanuit het diepste van mijn tenen heb ik dit moment aangegrepen me voor te stellen hoe iemand zich moet voelen die niet een vriendelijk schrijven van de gemeente heeft ontvangen. Iemand wiens leven stilstaat bij gebrek aan een zeker identiteitsbewijs. Het inbeeldde lukt me niet, misschien wel omdat de loketmevrouw me meewarig aankeek toen ik vertelde dat er ‘‘toch redenen te over zijn om wel te lachen op een paspoortfoto’’. Ze pakte enkele voorbeeldfoto´s: boos kijkende mannen, vrouwen en kinderen, dat waren de voorbeelden van geslaagde paspoortfoto’s. Ik moest maar een andere keer terug komen en dan zonder glimlach op een foto. Gelukkig heeft het tweede bezoek aan de loketmevrouw mijn voornemen tot afzien enigszins gerealiseerd. Met de nadruk op enigszins, want het is voor de mensen die ook wel ‘vreemdeling’ worden genoemd niet voor te stellen: ik had ook nog een identiteitskaart en het bestaan daarvan was ik totaal vergeten. Een derde gang naar het stadhuis was dus noodzakelijk. Deze keer was een goede gelegenheid om af te zien door de nodige angst in te beeldden. Angst, had ik bedacht, dat hebben de stateloze mensen of zogenaamde vreemdelingen ook. Bij een loketmevrouw die zo van de Libelle-zomerweek kwam waaien, werd dat iets moeilijker. Mijn vingertoppen bleken te droog om het apparaatje zijn werk te laten doen. Voordat ik ook maar iets kon zeggen, zwaaide de loketmevrouw met twee tubes handcrème:‘‘Wil je lavendel of bloesem?’’ Al smerende concludeerde ik dat mijn poging tot afzien definitief in duigen was gevallen.

Onwillekeurig moest ik denken aan het leed dat leven zonder gewenst paspoort heet

Een week later mocht ik mijn nieuwe paspoort ophalen. Toen ik binnenkwam riep een loketmevrouw: ‘‘Meneer, u moet aan dié tafel gaan bellen anders laat ik u buiten zetten.’’ De meneer was, net als ik afgelopen tijd, verwikkeld in een paspoortprocedure. Die procedure was hem, zo concludeerde ik al wachtende op de afgifte van mijn paspoort, niet in de koude kleren gaan zitten. Hij was de wanhoop nabij, zoveel was duidelijk. Hij bleef roerloos staan ondanks het geroep. Ik hoopte dat een andere loketmevrouw het zou zien en ook aan hem handcrème zou aanbieden, omdat alleen al het aanzien ervan afzien was.

Atlas -September 2013

13

Beschouwing

Moedig dorpje Ethiopië Door Thijs Voets Zo’n honderd jaar geleden was heel Afrika bezet door Europese mogendheden, de toen economisch en militair leidende naties. Héél Afrika? Neen, een klein landje bleef moedig weerstand bieden aan de overweldigers en maakte het leven van de Europese kolonisatoren bepaald niet gemakkelijk…

H

oewel de vergelijking met het moedige dorpje van Asterix & Obelix ietwat overdreven is, heeft Ethiopië als enig Afrikaans land nooit een tijd van kolonisatie gekend. Wat was de toverdrank van het land? Aksum De eerste verwijzingen over Ethiopië komen van Egyptische handelaren tussen de 30e en 25e eeuw voor Christus, die via de Nijl naar het zuiden voerden. Deze handelaren kwamen meestal terug met ivoor en huiden. Het vroegere Ethiopië bestond uit veel verschillende koninkrijken, die vaak geen lang leven beschoren waren, en waar nu nog maar weinig van is terug te vinden. Het eerste belangrijke koninkrijk was Aksum, dat zich in het huidige Eritrea en het noorden van Ethiopië bevond. Zoals in veel naburige landen werd hier een polytheïstische godsdienst beoefend. Dit veranderde nadat de twee Romeins-Syrische geleerden Frumentius en Edesius in het jaar 313 uit het hedendaagse Turkije vluchtten voor keizer Constantijn de Grote. Door een schipbreuk werden ze door troepen van het Afrikaanse koninkrijk gevangen genomen. De twee geleerden werden voor de koning van Aksum geleid. Hij raakte zo onder de indruk van de kennis van de geleerden, dat de twee Romeinen zijn zoon Ezana moesten opleiden. Toen Ezana eenmaal koning was geworden, bekeerde hij ook gelijk tot het christendom. Vanuit het koninklijk hof werd het christendom langzaamaan verspreid onder de rest van de bevolking. Huis Solomon Na de dood van koning Ezana trok het koninkrijk in zichzelf en was er weinig contact tussen Aksum en de buitenwereld, totdat in 1270 de zogenaamde Zagwedynastie werd omvergeworpen door een rivaliserende familie, de ‘Solomon-familie’. Deze familie claimde af-

14


stammelingen te zijn van het Huis van David en zou tot het jaar 1975 regeren. Na de machtsinname van het Huis Solomon werd Ethiopië een keizerrijk. Het spreidde zijn invloed uit over de hoorn van Afrika en investeerde in de modernisering van het leger alsmede literaire en artistieke ontwikkeling. Ook kwam het in contact met Portugal, dat al langer opzoek was naar het ‘christelijke koninkrijk in het verre oosten’ waar slechts kennis over was door geruchten. Het toverdrankje werkt De eerste serieuze dreigingen voor het keizerrijk begonnen in het begin van de zestiende eeuw, toen het noordelijke Adal sultanaat het keizerrijk binnenviel. Hier kwamen de contacten met de Portugezen van pas. De Portugese missionaris João Bermudes werd door keizer Dawit II, die zich in de bergen had teruggetrokken, naar Lissabon gestuurd om hulp te vragen. De Portugezen stuurden een troepenmacht en verdreven het sultanaat uit het land. Echter, deze hulp was niet gratis, de Portugese keizer gebood namelijk Dawit II het kerkelijk gezag van het Vaticaan te erkennen. Dit werd door de Ethiopische keizer geweigerd (Encyclopædia Britannica Online).

Binnen negentig minuten wisten drieduizend Britse en Indische soldaten het gehele Ethiopische leger te verslaan Na dit conflict belandde het keizerrijk opnieuw in isolatie en ervoer het binnenlandse conflicten tussen verschillende lokale heersers en de centrale regering, en in breder perspectief tussen moslims en christenen. Deze reeks van burgeroorlogen eindigde pas nadat de lokale heer Kassa Haile Giorgis Ethiopië wist te herenigen en gekroond werd tot keizer Tewodros II. Deze wist op een zowel positieve als negatieve manier zijn land uit de isolatie te helpen. De keizer vroeg namelijk aan de Britten hulp om het leger te moderniseren. Nadat het duidelijk was geworden dat de Britten hem moedwillig negeerden, besloot hij de Britse consul en enkele

Beschouwing merkten de Britten dat ze niet bepaald als bevrijders werden onthaald. Ze waren eerder een van de vele oorlogszuchtige stammen ‘op doortocht’. De Britse soldaten namen een grote hoeveelheid aan religieuze en keizerlijke trofeeën mee, waardoor er in het westen een grote interesse ontstond voor het voorheen zo geïsoleerde en christelijke Ethiopië (Adejumobi 2007).

Keizer Towodros II (1818-1868) Europeanen wonende in het land op te sluiten. Hiermee hoopte hij de aandacht te trekken van de Britse koning, wat zeker lukte (Encyclopædia Britannica Online). Britse interventie en ‘The Scramble for Africa’ Om Tewodros te overtuigen om de Europese gevangenen vrij te laten, stuurden de Britten een diplomaat naar de Ethiopische keizer met een brief van de koningin. Omdat Londen niet gelijk de militaire experts had meegestuurd, liet Tewodros de diplomaat bij de rest van de Europese gevangenen opsluiten. Deze inbreuk van diplomatieke immuniteit was de druppel voor koningin Victoria. In plaats van militaire experts stuurde ze in 1868 een troepenmacht van drieduizend Britse en Indische soldaten. Toen deze troepenmacht de hoofdstad Magdala bereikte, wist deze binnen negentig minuten het Ethiopische leger (dat grotendeels met speren was bewapend) te verslaan. Tewodros liet de Europese gevangen gaan, maar weigerde zichzelf over te geven. In plaats daarvan beroofde hij zichzelf van het leven. Hoewel Tewodros zich voor de Britse interventie in veel gebieden in zijn rijk onpopulair had gemaakt door hard op te treden tegen iedere vorm van verzet,

Niet veel later begon de ‘wedloop om Afrika’. De Koloniale Conferentie van Berlijn tussen vijftien Europese landen en de Verenigde Staten in 1884 en 1885 verdeelde het Afrikaanse continent om nieuwe Europese kolonies te stichten. Na deze conferentie bleven alleen Liberia, de Oranje Vrijstaat, Transvaal en ook Ethiopië onafhankelijk van Europese machten. Italië kwam in het bezit van Eritrea, dat voorheen in de Ethiopische invloedsfeer lag. In ruil voor Eritrea moest de Italiaanse koning de legitimiteit van de nieuwe keizer Menelik II erkennen. In het verdrag van Wuchale stond in het Amhaars (de officiële taal van Ethiopië) dat Ethiopië buitenlandse relaties zonder problemen via Italië kon onderhouden. In de Italiaanse versie stond echter dat Ethiopië een Italiaans protectoraat zou worden. Om deze reden verscheurde Menelik het verdrag en leverde een casus belli aan de Italianen. Verzet tegen Italiaanse kolonisatie In december 1894 begonnen de Italianen met hun militaire campagne tegen één van de laatste ‘vrije’ Afrikaanse gebieden. Menelik had echter niet stilgezeten en gelijk vanaf het begin van zijn troonbestijging geïnvesteerd in het Ethiopische leger. De Fransen en Britten hadden de Ethiopiërs voorzien van moderne wapens en ammunitie, om zo de Italianen in toom te houden (Encyclopædia Britannica Online). Ook stuurde de Russische tsaar enkele officieren om het Ethiopische leger bij te staan. In de gegoede kringen in Sint-Petersburg was er een fascinatie ontstaan voor het christelijke Afrikaanse land, omdat de Ethiopische kerk net als de Russische van orthodoxe leer was. Het Italiaanse leger kwam er dan ook snel achter dat de vijand niet zomaar een verzameling ‘wilden met speren’ was. Menelik’s leger bestond uit honderdtwintigduizend man, waarvan honderdduizend een vuurwapen droegen. Daar tegenover had het Italiaanse leger slechts ongeveer zeventienduizend man paraat (Adejumobi 2007). De Italianen werden al snel terug naar Eritrea gedreven, wat de Italiaanse premier Francesco Crispi niet waardeerde. Om gezichtsverlies in Europa te voorkomen beval hij de Italiaanse generaal Oreste Baratieri om opnieuw aan te vallen.


15

Beschouwing Op 1 maart 1896 ontmoetten de twee legers elkaar in Adwa, vlakbij de grens met Eritrea. Baratieri’s leger viel vroeg in de ochtend aan om zo de vijand te verrassen. Hier kwam het christelijke geloof opnieuw de Ethiopiërs van pas. Immers viel 1 maart dat jaar op een zondag; de Ethiopische soldaten waren al opgestaan om naar de kerk te gaan. De grote overmacht in aantal vernietigde het Italiaanse leger compleet, waardoor het Ethiopische keizerrijk nieuwe internationale prestige vergaarde (Adejumobi 2007). Italiaanse bezetting Nadat de Afrikaner republieken in Zuid-Afrika door de Britten veroverd waren, was bijna heel Afrika bezet door een Europese mogendheid. Alleen Liberia – een Amerikaanse vazalstaat bestuurd door vrijgelaten Afro-Amerikaanse slaven – en Ethiopië waren onafhankelijk. Dit zou zo blijven tot aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog, wanneer Benito Mussolini’s fascistische regime in Italië zijn oog laat vallen op de onafhankelijke Afrikaanse staat. Voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog speelde Mussolini een zeer diplomatieke rol, waarin hij Duitsland enerzijds en Frankrijk en Groot-Brittannië anderzijds tegen elkaar uitspeelde. De dictator wist Frankrijk en Groot-Brittannië afzijdig te houden in de komende oorlog met Ethiopië met de belofte om Oostenrijkse onafhankelijkheid te steunen (Crozier 1997). De twee landen hadden Italië hard nodig om de ambities van Adolf Hitler in toom te houden.

De Fransen en Britten hadden de Ethiopiërs voorzien van moderne wapens om zo de Italianen in toom te houden Op 3 oktober 1935 passeerden de troepen van de Italiaanse generaal Emilio de Bono de grens tussen Eritrea en Ethiopië. Na een bloedige strijd van zeven maanden en het Italiaanse gebruik van gifgasaanvallen was voor het eerst in haar geschiedenis heel Ethiopië bezet. Keizer Haile Selassie vluchtte naar Djibouti een Britse kolonie - en leefde tussen 1936 en 1941 in Bath, Groot-Brittannië. Hoewel veel Ethiopische leden van de adel protesteerden tegen het vluchten van de keizer, wilde Haile Selassie Ethiopië blijven vertegenwoordigen in de Volkenbond in Genève. Tot de aansluiting van Italië bij Nazi-Duitsland kon deze vertegenwoordig niets uithalen.

Strijd om Adwa Echter, toen de Tweede Wereldoorlog begonnen was, kon Italië haar nieuwe kolonie nauwelijks verdedigen. Immers was de directe verbinding met de kolonie afgesloten; Groot-Brittannië controleerde het Suezkanaal in Egypte. In 1941 werd Ethiopië door geallieerde troepen bevrijd, waarbij Haile Selassie opnieuw over zijn keizerrijk regeerde. Conclusie Het toverdrankje dat ervoor zorgde dat het Ethiopische ‘dorpje’ onafhankelijk bleef bestond uit verschillende ingrediënten. Men neme ten eerste het christelijke geloof. Toen Afrika langzaam ontdekt werd door Europese ontdekkingsreizigers gaf dit geloof het land een extra exotisch tintje. De vrome Europese koningen konden de verleiding niet weerstaan om Ethiopië te helpen in de strijd met haar moslimburen. Het tweede ingrediënt was diplomatie. Dankzij het christelijke geloof en de diplomatische talenten van enkele keizers kon het land goede relaties onderhouden met Europese mogendheden. Het derde ingrediënt was een snufje puur geluk; had Mussolini niet de kant van Nazi-Duitsland gekozen, dan had het Ethiopische volk nog twintig jaar extra onder Italiaans juk geleefd. Bronnen:

- Adejumobj, S. 2007. History of Ethiopia. Westport, CT: Greenwood Press.

- Bradshaw Foundation.com. “Discovery of Earliest Homo Sapien

Skulls backs ‘Out of Africa’ Theory.” www.bradshawfoundation. com (11 augustus 2013).

- Crozier, A. 1997. The Causes of the Second World War. Oxford: Blackwell Publishers.

- Encyclopædia Britannica Online. “Ethiopia.” www.britannica. com (9 augustus 2013).

16


Column

Voluntoerisme in Afrika Jason Kiem

E

en toenemende trend op het gebied van vrijwilligers werk is het zogenaamde ‘voluntoerisme’. Vooral jonge mensen die een tussenjaar nemen gaan naar een exotisch land om tegen een aanzienlijk bedrag (rond de €1.500 per maand) via een organisatie vrijwilligerswerk te doen in een weeshuis, ziekenhuis of school Tussen het werken door probeert deze groep veel te reizen in het land om zoveel mogelijk ervan te zien. Ik ben zelf ook zo`n voluntoerist geweest. Via ‘Projects Abroad’ heb ik drie maanden in een ziekenhuis in Tanzania als vrijwilliger gewerkt. Hoewel ik een fantastische tijd heb gehad en ervaringen heb opgedaan die me mijn hele leven nog bij zullen blijven, ben ik zeer sceptisch geworden over deze vorm van vrijwilligerswerk. Ik woonde bij een gastgezin, een rijke dokter, die $10,- per dag ontving van de organisatie om mij in huis te nemen. Mijn huisgenoot, toevallig ook een Nederlander, werkte op een school als leraar. De helft van de keren had hij geen zin om te gaan. Vreemd genoeg belde niemand hem om te vragen waar hij bleef. Het bleek dat de leraren op die school meer in de personeelskamer waren om met elkaar koffie drinken dan dat ze voor de klas stonden. Toen ik een keer met mijn huisgenoot meeging zag ik het met mijn eigen ogen aan. De klassen waren overvol, maar er waren geen leraren te bekennen. Er wordt gezegd dat onderwijs het belangrijkste is voor de toekomst van een land. Dit dringt echter niet door bij de meeste leraren daar.

Ik kon alles doen en laten, want via mijn organisatie kreeg het ziekenhuis dik betaald om onervaren ‘wereldverbeteraars’ een kans te geven om het echte Afrika te laten zien

Zelf werkte ik in een klein ziekenhuis midden in de stad. Met mijn medische kennis opgedaan bij biologie en een wekelijkse EHBO-cursus van twee maanden kon in aan de slag. Kennis is geen vereiste. Ik kon vanaf het begin af aan alle behandeling uitvoeren die ik maar wilde: tanden en kiezen trekken, wonden hechten, bloedtesten afnemen, gips aanleggen en zelfs assisteren bij verschillende operaties. In principe kon ik alles doen en laten daar, want via mijn organisatie kreeg het ziekenhuis dik betaald om onervaren ‘wereldverbeteraars’ een kans te geven om het echte Afrika te laten zien. Dit geeft wat mij betreft scheve verhoudingen in het ziekenhuis. Niet de gezondheid van de patiënt komt hiermee voorop te staan, maar de ervaringen die de vrijwilliger wil opdoen. Veel vrijwilligers van mijn organisatie werkten in weeshuizen en kregen te maken met zieke kinderen, verkrachtingen tussen weeskinderen en zelf het overlijden van kinderen. Je zou zelf kunnen bedenken dat dit alles gebeurd. Toch zijn de meeste van de vrijwilligers naïef en onvoldoende voorbereid op dit soort aangrijpende gebeurtenissen. Velen die ik heb gesproken vragen zich af wat hun werkelijke bijdrage is aan het welzijn van de kinderen. Enige ondersteuning voor de vrijwilligers vanuit de organisatie was er nauwelijks. Dat is zeer kwalijk te noemen. De voorbeelden die ik heb gegeven zijn nog maar een klein deel van de negatieve gevolgen van voluntoerisme. Als men van plan is om het toch een keer te doen, bedenk dan goed voor wie je het doet en welk doel je voor ogen hebt. Dat zal veel teleurstellingen voorkomen als je daar eenmaal bent.


17

Ingezonden

Zuid-Afrika, een land in gebrokenheid Door Zuzanne du Preez Zuid-Afrika is het land waar ik vandaan kom, mijn thuis. Het land schittert van diversiteit, maar kent daardoor geen eenheid: het is een land in gebrokenheid.

I

n het meest zuidelijke deel van Afrika ligt een magisch land, een gebroken land, een land dat ik mijn vaderland mag noemen, een regenboog natie: Zuid-Afrika. Zuid-Afrika is geen land dat je in een artikel van duizend woorden kan uitleggen of samenvatten. Nee, dit artikel zet de deur naar Zuid-Afrika op een kier open en laat het ontdekken van het land aan de lezer zelf over. Dit artikel is een poging om het tipje van de sluier op te lichten over de diversiteit van het land met de samengaande onderlinge haat en racisme tussen de verschillende bevolkingsgroepen die allen Zuid-Afrika hun thuis noemen. Als we het hebben over een regenboognatie dan is dat geen overdrijving. Zuid-Afrika bestaat uit vele verschillende culturen, afkomsten en gebruiken. Door de geschiedenis heen heeft de regenboognatie zijn bestaansrecht gekregen niet alleen door de tientallen inheemse stammen die van oudsher het land bewonen, maar ook de erfenis van de Europese koloniale plundertochten zorgden voor meer diversiteit in het land. Niet alleen de Europeanen vestigden zich in het land, maar ook de slaven die de westerlingen meebrachten uit andere delen van Afrika vonden er hun thuis. Daarnaast heeft een stroom aan arbeidsmigranten uit India en Azië gezorgd voor een nog multiculturele karakter van het land en last but not least, het steeds groter wordende aantal vluchtelingen uit onder andere Zimbabwe en Nigeria van de laatste jaren werkt het diverse karakter van het land nog meer in de hand. De grote verscheidenheid aan verschillende bevolkingsgroepen met elk hun eigen afkomst heeft ervoor gezorgd dat Zuid-Afrika twaalf officiële landstalen kent en nog veel meer onofficiële pidgintalen. Zoals al eerder aangekaart, is het onmogelijk om over zo’n divers land een artikel te schrijven, dat alle facetten van de samenleving benoemd. Daarom zal dit artikel zich vooral richten op één bevolkingsgroep: de blanke Afrikaan. Waar komen zij vandaan en hoe be

18


wegen zij zich te midden van alle andere volken waar tussen zoveel verschil en onenigheid heerst, maar desondanks allen hetzelfde land ‘thuis’ noemen? ‘De’ blanke Afrikaan Zo’n negen procent van de Zuid-Afrikaanse bevolking is blank, dat is iets meer dan vier miljoen mensen in totaal. De huidige blanke Afrikaan stamt af van de stroom Europeanen die tijdens het VOC-tijdperk op Kaap de Goede Hoop aankwamen. In het begin trokken vooral Nederlandse kolonisten naar Zuid-Afrika en later de Britten. Sommige van deze Europeanen waren handelaren die zich al snel vestigden en een handeltje begonnen in goud, slaven of diamanten. Ook veel Franse hugenoten en joden trokken naar ZuidAfrika omdat zij in hun eigen land vervolgd werden. Vanuit deze generaties Europeanen, die zich vestigden in het koloniale tijdperk, is de huidige blanke Afrikaner voortgekomen.

Zo dicht bij de natuur en in afhankelijkheid van de seizoenen en getijdenwisselingen, vallen de verschillen tussen mensen onderling weg Binnen deze bevolkingsgroep, waarbij het lijkt alsof er eenheid heerst gezien de aanduiding ‘de blanke Afrikaan’, heerst onenigheid en erger: er zijn scheuren in solidariteit te bekennen. Grofweg wordt er in Zuid-Afrika onderscheid gemaakt tussen de Engels- en Afrikaanssprekende blanken. De boeren die zich tijdens de handelsperioden hebben gevestigd, de Afrikaanssprekende Nederlandse kolonisten, werden tijdens de kolonisatie van de Engelsen onderdrukt en gedwongen door afpersing land af te staan. Uit deze wrijving tussen overheerser en onderdrukten waren de eerste en de tweede Boerenoorlog voortgekomen begin vorige eeuw.

Ingezonden

De boerenoorlog (1899-1902) die in Zuid Afrika werd uitgevochten tussen de Boeren en de Britten Door deze oorlogen en onderlinge haat is generaties lang verachting voor de ene groep doorgegeven en andersom aan de nakomelingen. Deze onenigheid en scheiding is nog steeds te merken in het huidige ZuidAfrika. Onderling wordt er nog steeds veel gemoord. Uit angst zijn al veel blanke Zuid-Afrikanen gemigreerd naar onder andere Engeland, Canada, Australië en Argentinië. Tot op heden is er nog geen einde van deze ontwikkelingen inzicht. Weg van de verscheuring Voor een groot deel leven de Afrikaners in een westerse cultuur, met popmuziek, bioscopen, cafeetjes, alle nieuwste series, spijkerbroeken en designertassen van grote westerse merken. Dit hedendaagse leven met veel westerse invloeden markeert nogmaals de na sidderingen van het koloniale tijdperk. Voornamelijk in de grote steden is het Westen prominent zichtbaar en zijn de verschillen tussen de bevolkingsgroepen onderling groot. Naast dat alles bestaat er ook een deel in Zuid-Afrika dat de verschillen onderling weglaat; een bestaan dat veel verder en dieper gaat dan de oppervlakkige materiële dingen van het stadse leven. Tijdens mijn laatste bezoek aan het verre zuiden ben ik meegevraagd naar een game farm, een commerciële wildboerderij waar jagers jaarlijks bij elkaar komen om op wilde dieren te jagen. Nu laat ik het aan ieder voor zich over wat

hij of zij van jagen vindt, maar een ding staat vast bij zo’n ervaring. Zo dicht bij de natuur en in afhankelijkheid van de seizoenen en getij wisseling, vallen de verschillen tussen mensen onderling weg. Het brengt de mensheid terug naar zijn zijn zonder te moeten presteren, of een masker voor te hoeven houden. Daar weg van alle invloeden, sociale druk, racisme, genocide, zelfmoord en alle andere ellende veroorzaakt door de grote diversiteit, wordt de mogelijkheid gecreëerd om weg te zijn en terug te trekken. Een hoofd vol zorgen kan worden weggelegd door jezelf over te geven aan de grille van de prachtige natuur die het land rijk is. Dit is de omschrijving van een klein deel van mijn Zuid-Afrika, maar ik geloof dat als het aan de volgende persoon gevraagd zou worden, hij of zij andere dingen zou vertellen. Een land vol culturen, volkeren, natuur en bovenal een heftige traumatische geschiedenis en daarbij de onzekere toekomst dragen hieraan bij. Een verhaal dat duizenden keren hierdoor weer anders geschreven kan worden. Land vol turbulentie, land vol mysterie, een land één in gebrokenheid, het land dat ik thuis mag noemen: Zuid- Afrika. Zuzanne du Preez is studente aan de Universiteit Leiden en is geboren in Zuid-Afrika. Sinds haar zevende leeft ze verdeelt in land en taal; met een thuis in Nederland én Zuid-Afrika.


19

Beschouwing

De woestijn als energiebron Door Dominic Frauenfelder Buitenlandse energiesector grondstoffen, wind en zon geldschieters.

investeringen in de Afrikaanse nemen gestaag toe. Niet alleen maar ook de overvloed aan grond, zijn aantrekkelijk voor buitenlandse

V

ier jaar terug werden de ambitieuze plannen voor het zonne-energieproject Desertec gepresenteerd. Het project zou Europa in vijftien procent van zijn elektriciteitsbehoeftes moeten voorzien door in Noord-Afrika en het Midden-Oosten via thermische zonne-energieparken ononderbroken stroom te produceren. Deze stroom zou vervolgens via een groot elektriciteitsnetwerk deels naar Europa worden getransporteerd. Het project kreeg echter te maken met achtereenvolgens de Europese staatsschuldencrisis, de Arabische Lente en de effecten van zwaar gesubsidieerde zonnepanelen uit China. Het waren tegenslagen die in augustus 2013 het einde van het project inluidden. Had het idee enige levensvatbaarheid, of was het project met een kostenplaatje van 400 miljard euro van begin af aan gedoemd te falen? Desertec: het begin Het idee om op grote schaal de zonne- en windenergie uit de Sahara om te zetten in stroom is een initiatief van de Club van Rome, een internationale denktank die in de jaren zeventig bekend werd met het rapport De grenzen aan de groei. In samenwerking met onderzoekers en experts uit Europa, Noord-Afrika en het Midden-Oosten werd vastgesteld dat het met bestaande technologie mogelijk was om met 130 vierkante kilometer aan de energievraag in het Middellandse Zeegebied te voldoen en ook voor Europa relatief goedkope en groene stroom te creëren. Al snel werd de “Desertec Foundation” als non-profitorganisatie opgericht, met een consortium van voornamelijk Duitse banken en bedrijven als aandeelhouders. Het kreeg publiekelijk steun van Duitse hoogwaardigheidsbekleders zoals Angela Merkel. Het door critici geopperde gebrek aan democratie en stabiliteit in Noord-Afrika en het Midden-Oosten leek zich medio 2011 op te lossen toen eind 2010 in Tunesië, en vervolgens door de gehele Arabische wereld, massale revoluties naar meer vrijheden en rech

20


Het concept van een thermisch zonneenergiepark in de woestijn ten begonnen. Hoofddirecteur van het project Paul van Son gaf aan dat de versterking van democratische structuren die deze revoluties tot gevolg zouden hebben de landen dichter naar elkaar en naar Europa zou bewegen (Kirschbaum 2011). Zo tekende na de revolutie in Tunesië de nieuwe regering in april een overeenkomst om een haalbaarheidsonderzoek te starten naar grote projecten op het gebied van wind- en zonne-energie (Lemaître 2011). Ook was de toezegging van de G8 om landen waar op dat moment een proces van democratisering gaande was financieel te steunen goed nieuws voor Desertec. Hetzelfde gold voor het Duitse besluit van 29 mei 2011 om, na de nucleaire ramp in Fukushima, acht kerncentrales direct en negen andere voor 2022 te sluiten (Breidthardt 2011). En het einde Vervolgens ging het echter bergafwaarts met het idee van ‘de woestijnstroom voor Europa’. Terwijl Desertec hielp bij het bouwen van de het grootste zonnepark ter wereld in Ouarzazate, Marokko, slaagde Europa er niet in om een contract te ondertekenen dat het exporteren van elektriciteit mogelijk zou maken. In plaats daarvan besloot de Marokkaanse koning Mohammed VI, tot grote teleurstelling van Duitse investeerders, dat de gewonnen energie uitsluitend voor de Marokkaanse markt bedoeld was (Wasserrab 2013). Ook in andere Noord-Afrikaanse landen groeide de

Beschouwing kritiek dat het exporteren van stroom naar Europa weinig zin had wanneer ze het zelf hard nodig hadden. Om export mogelijk te maken zou tevens aanzienlijk in het elektriciteitsnetwerk geïnvesteerd moeten worden, zowel in Europa en de Maghreb alsook een koppelende verbinding tussen die gebieden. De prijs op de Europese energiemarkt was daarnaast weinig aantrekkelijk of winstgevend (Calderbank 2013). Tegelijkertijd bleef de opkomst van democratie en politieke stabiliteit in de Arabische wereld, ondanks de massale protesten, tot een minimum beperkt. In Algerije werd in januari 2013 een oliecomplex van BP aangevallen door Al-Qaida-militanten, die daarbij in totaal 39 personen gegijzelden en een beveiliger doodden. Het langdurige en gewelddadige karakter dat de Arabische Lente aannam was daarbij eerder een nadeel dan een voordeel. Ook andere randconflicten zoals de burgeroorlog in Mali droegen bij aan verdere twijfels over de stabiliteit van de regio en de veiligheid van een langetermijninvestering. De risico’s en kosten van het project waren afhankelijk van de Noord-Afrikaanse infrastructurele voorzieningen die zich gedurende de Arabische Lente niet doorontwikkelden. De doelstelling om in 2050 vijftien procent van de Europese elektriciteitsbehoefte te voorzien werd dan ook noodgedwongen naar beneden aangepast.

Een verbinding tussen de Maghreb en Europa zou een dure en ingewikkelde onderneming worden Nog pijnlijker was het vertrek van Siemens in oktober 2012, toen het bedrijf besloot zijn activiteiten in de zonne-energiesector af te stoten (Weiss 2012). Door de tegenvallende resultaten leed de zonne-energietak een verlies dat groter was dan de omzet, grotendeels veroorzaakt door de sterke concurrentie vanuit China. Intussen speelden ook vernieuwingen in de zonneenergiewinning mee. De door Desertec geopperde thermische zonne-energie (waarbij zonne-energie in warmte wordt omgezet) raakte verouderd ten opzichte van het innovatieve fotovoltaïsche (PV) zonnepaneel, die zonne-energie direct omzet in elektriciteit. Doordat de PV-zonnepanelen met Chinese subsidies goedkoop op de markt werden gebracht nam het marktaandeel voor thermische zonnepanelen sterker en sneller dan verwacht af (Choudhury 2013).

Utopisch en verouderd Het is het Desertec-project door zijn hoge kosten en vele risico’s nooit gelukt om van de grond te komen. Achter de schermen bleek dat vooral de politieke, maatschappelijke en economische instabiliteit in Noord-Afrika en het Midden-Oosten voor velen vanuit een strategisch oogpunt niet te combineren was met een toekomstige energieleverancier. Daarbij spelen staatsgrenzen nog altijd een grote rol, aangezien het huidige stroomnet van Europese landen het transport van overtollige energie niet altijd even efficiënt en stabiel vervoeren kan. Een verbinding tussen de Maghreb en Europa zou dat probleem niet alleen vergroten maar tevens een dure investering worden, waarvan de technische haalbaarheid wordt betwijfeld. Achter de schermen werd het gehele plan dan ook niet altijd serieus genomen en vaak als een utopie afgeschilderd. Technologisch gezien is het Desertec-idee van grote thermische zonne-energieparken in zonrijke gebieden na een periode van vier jaar alweer verouderd. Daar waar thermische energiewinning een groot aantal zonnepanelen behoeft om één centraal punt te verwarmen, kunnen de modernere PV zonnepanelen gewoonweg op het dak van een woning, lantaarnpaal of auto geplaatst worden. Dergelijke decentrale energieopwekking is niet alleen aantrekkelijk vanuit een ruimtebesparend oogpunt, maar neemt ook de noodzaak weg van transport over grote afstanden, dat logischerwijs altijd energieverlies met zich meebrengt. Anderszins blijft Saoedi-Arabië geïnteresseerd in het idee van grote centrale zonne-energieparken, die het land in 2032 in een derde van zijn energiebehoefte moet voorzien. Ook in de Verenigde Staten werkt men aan de bouw van dergelijke thermische zonneenergieparken. Bronnen

- Breidthardt, A. 2011. “German government wants nuclear exit by 2022 at latest.” Reuters, 30 mei 2011. uk.reuters.com.

- Calderbank, S. 2013. “Desertec abandons Sahara solar power export drea.” EurActiv, 31 mei 2013.

- Choudhury, N. 2013. “Desertec’s collapse unlikely to affect EU energy plans.” Responding to Climate Change, 5 juli 2013.

- Kirschbaum, E. 2013. “Arab Spring Helps Desertec’s Solar Energy Plan: CEO.” Reuters, 3 november 2011. www.reuters.com.

- Lemaître, F. 2011. “Desertec profite du recul du nucléaire.” Le Monde, 8 juni, 2011. www.presseurop.eu.

- Wasserrab, J. 2013. “Europe not likely to get North African electricity.” Deutsche Welle, 11 mei 2013. www.dw.de.

- Weiss, R. 2012. “Siemens Exits Solar, Desertec in Green Portfolio Setback.” Bloomberg, 22 oktober 2012. www.bloomberg.com.


21

Beschouwing

Een bloeiende handel Door Lieke Feenstra ‘‘Zeg het met bloemen.’’ Een veel gebruikte zin die goed de populariteit van bloemen weergeeft. Rozen, zonnebloemen, gerbera’s en lelies: in Nederland kunnen we ons geen voorstelling maken van een huis zonder bloemen of een stad zonder bloemenwinkels.

T

rouwerijen, verjaardagen, Valentijnsdag, maar ook zomaar spontane gelegenheden waarbij mensen elkaar bloemen geven. Bloemen zijn tijdloos en vrijwel altijd een succes. Bovendien heeft elke bloemsoort wel een eigen betekenis. Overal ter wereld zijn er gebeurtenissen waarbij het gebruikelijk is om bloemen te geven en zijn mensen blij als ze bloemen krijgen, daarom zal de vraag naar bloemen blijven bestaan. De handel in bloemen is dan ook van grote omvang. Zonder al te veel stil te staan bij de herkomst van het product zou het heel goed kunnen dat het prachtige boeket dat we onlangs lieten samenstellen bij de bloemist uit rozen bestond die uit Kenia kwamen. Een belangrijk deel van de bloemenindustrie vindt plaats in Afrika. Nederlandse ondernemers in Afrikaanse bloemen Afrika speelt een prominente rol op het mondiale bloementoneel. Hoewel landen als Uganda, Tanzania, Ethiopië en Zuid-Afrika ook zeker een bijdrage leveren aan de mondiale bloemenhandel is Kenia de grootste teler en exporteur van bloemen op het continent. De export van bloemen zorgt voor 1,6 procent van het Bruto Binnenlands Product. Bedroeg de omvang van Keniaanse bloemenindustrie in 1988 nog 10,946 ton, in 2011 was deze omvang al toegenomen tot 121,891 ton bloemen (Kenya Flower Council 2012). Dat betekent dat in 23 jaar tijd de bloemensector in Kenia tien keer zo groot is geworden. In Kenia zijn ongeveer 500,000 mensen financieel afhankelijk van de bloemenindustrie, waaronder 90, 000 mensen die op bloemkwekerijen werkzaam zijn (KFC 2012). De voordelen van het in Afrika telen van bloemen is ook Nederlandse bedrijven niet ontgaan. Eén van Nederlands grootste handelsbedrijven in bloemen, de Dutch Flower Group, zag kansen op deze markt. Het bedrijf heeft in verschillende delen van Afrika vertegenwoordigers die zich bezighouden met de export

22


van Afrikaanse bloemen naar de Europese markt. Zo houdt bijvoorbeeld Flower Sourcing Africa zich bezig met het contact met lokale bloemenkwekers (African business magazine 2012).

In 23 jaar tijd is de bloemensector in Kenia tien keer zo groot is geworden De Dutch Flower Group is in meer geïnteresseerd dan alleen maar bloemen verhandelen. Door het bestaan van de Dutch Flower Foundation wil het bedrijf in gebieden waar het actief is goede doelen steunen om zodoende het leefklimaat en welzijn van de hulpbehoevende medemens te verbeteren. Een voorbeeld hiervan is ondersteuning geven aan het onderwijsprogramma Edukans in Oeganda (Dutch Flower Group 2012). Succesfactoren Waarom is nu toch de bloemenbranche in Kenia zo succesvol? Een belangrijke factor vormt uiteraard het klimaat. Waar in Nederland niet elk deel van het jaar geschikt is om bloemen natuurlijk te kweken (vanwege te veel kou en te weinig zonuren voor de bloemetjes) is dat in Kenia natuurlijk heel anders. Heel het jaar door is er sprake van gunstige weersomstandigheden voor de bloementeelt. Als gevolg hiervan zijn de producenten, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Nederlandse kwekers, geen kosten kwijt aan het bouwen van kassen en het kunstmatig verwarmen hiervan. Dit zorgt ervoor dat de productieprijs van de bloemen een stuk lager is. Een andere verklaring is de goed ontwikkelde luchtvaart in Kenia. Vanaf het vliegveld van Nairobi wordt naar vele bestemmingen in de wereld gevlogen. Bovendien worden er met grote vrachtvliegtuigen cargovluchten uitgevoerd door KLM en Kenya Airways omtrent het vervoer van goederen tussen Amsterdam en Nairobi. Hier vallen dus ook de bloemen onder (Kenya Airways 2012).

Beschouwing

Kenya Flower Council De Kenya Flower Council (KFC) is een associatie waarbij zelfstandige telers en bloemenexporteurs zich kunnen aansluiten. Zoals veel Afrikaanse landen loopt Kenia nog ver achter op het gebied van arbeidsrechten. De KFC probeert een bijdrage te leveren aan de verbetering van deze rechten in de bloemensector. Bedrijven die bij de Council zijn aangesloten worden voorzien van certificaten waarbij bij de verlening daarvan wordt gelet op duurzaamheid, veiligheid, gezondheid en hygiëne.

De Kenya Flower Council zet zich in voor een bloeiende en veilige bloemenindustrie. (www.news.bcc.co.uk) Handel Maar waar gaan al die geteelde bloemen nu precies naartoe? De Europese Unie is de grootste afnemer van Keniaanse bloemen (Kenya Flower Council). De bloemen gaan vervolgens vooral naar Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Nederland. Voor een deel is dit voor de binnenlandse markt bestemd, maar een groter deel wordt verder verhandeld. Dit vindt bijvoorbeeld plaats op de grootste bloemenveiling van de wereld, gevestigd in Aalsmeer.

Concurrentie houdt een sector scherp en zorgt voor nieuwe en efficiëntere manieren van bloementeelt De EU, als grootste afnemer van de bloemen, heeft ervoor gezorgd dat de vraag naar bloemen door de Eurocrisis behoorlijk onder druk is komen te staan. Bloemen zijn voor veel mensen een luxeproduct en in tijden van mindere bestedingen een post om op te bezuinigen. Ook de stijgende olieprijzen en als gevolg daarvan het duurder wordende vrachttransport per vliegtuig hebben gezorgd voor minder vraag naar Keniaanse bloemen. Bloemen zijn nu eenmaal niet geschikt om per goedkoper, maar langzamer zeetransport te worden vervoerd.

De verwachtingen zijn dat de Keniaanse bloemenexport nog verder zal toenemen. Hoewel momenteel in Europa de vraag naar bloemen enigszins daalt, is in landen met (toenemende) economische groei als China en India de vraag naar Afrikaanse bloemen juist toegenomen. Toekomst Hoewel Kenia op dit moment nog marktleider is op het continent volgen veel Afrikaanse landen Kenia op weg naar economisch succes in de mondiale bloemenindustrie. Concurrentie houdt een sector scherp en zorgt voor nieuwe en efficiëntere manieren van bloementeelt. Kortom, de invloed van de Afrikaanse landen in de bloemenindustrie zal in de toekomst alleen nog maar toenemen. Dus wie volgende week bij de bloemist om de hoek een bos mooie bloemen koopt, loopt grote kans dat daar ten minste één bloem bij zit die uit Afrika afkomstig is. Bronnen

- African Business Magazine. 2012. ‘‘Is Africa’s flower industry losing its bloom?’’ www.africanbusinessmagazine.com (25 augustus 2013).

- African Business Magazine. 2012. ‘‘The global flower trade.’’ www.africanbusinessmagazine.com (25 augustus 2013).

- Dutch Flower Group. 2012. ‘‘Sourcing.’’ www.dflg.nl (25 augustus 2013).

- Dutch Flower Group. 2012. ‘‘Dutch Flower Foundation.’’ www. dflg.nl (25 augustus 2013).

- Kenya Airways. 2012. ‘‘Kenya Airways launch freighter service.’’ www.kenya-airways.com (25 augustus 2013).

- Kenya Flower Council. 2012. “Industry.” www.kenyaflowercouncil.com (25 augustus 2013).


23

Reisverslag

Grote Reis 2013: van Hindoetempel tot Rwanda-tribunaal

Door Coen van der Wolf en Larissa Schulte Nordholt Foto’s Arend van Vuren Deze zomer ging de Grote Reis van SIB-Leiden naar het Afrikaanse land Tanzania. Twee deelnemers van de reis vertellen over hun ervaringen van deze achttien dagen durende reis.

V

roeg in het afgelopen SIB-jaar maakte de Grote Reiscommissie van 2013 bekend dat de reis van SIB deze zomer naar het mooie Tanzania zou gaan. Op 25 juni was het dan eindelijk zover, de commissie vertrok samen met een groep SIB-leden ,die zich hadden ingeschreven voor de reis, naar het verre Tanzania. In de daaropvolgende zeventien dagen zouden de deelnemers alle facetten van dit uitgestrekte, tropische land gaan ontdekken. Op 12 juli vertrok de groep weer huiswaarts. In totaal zijn negentien leden mee op reis geweest en daardoor zijn er dus negentien verschillende perspectieven te benoemen. Er is daarom ervoor gekozen twee deelnemers over de reis te laten schrijven: één deelnemer (Coen van der Wolf ) en één commissielid (Larissa Schulte Nordholt). Op die manier wordt de ervaring van de reis van meerdere kanten belicht.

Deelnemer Coen: ‘Een voorwaartse weg’ Uiteraard waren wij van tevoren voorgelicht over de cultuur en de geschiedenis van Tanzania, maar de diversiteit van het land en de gastvrijheid van de Tanzanianen heeft ons allen verbaasd en zelfs overrompeld (net als de vasthoudendheid van de straatverkopers overigens). De officiële taal van Tanzania is het Swahili. Het wordt gesproken en onderwezen in het lager onderwijs. Hoewel het Swahili de officiële taal is, is het Engels ook wijdverbreid en daar hebben wij dan ook tijdens onze reis gretig gebruik van gemaakt. Tanzania kent een klimaat van droogte dat eens per jaar wordt onderbroken door moessons. Toen wij arriveerden was het regenseizoen net voorbij, waardoor het net wat koeler was dan normaal. Het land maakt aanspraak op belangrijke taken binnen de Oost-Afrikaanse gemeenschap; een samenwerkingsverband tussen Burundi, Kenia, Oeganda, Rwanda en Tanzania. Ook huisvest Tanzania het African Court on Human and Peoples’ Rights (onze

Reisverslag Groepsfoto in Arusha National Park 24


Reisverslag gids had nog college gehad van professor Schermers en trok zich diens overlijden erg aan), dat, hoewel het een belangrijk instituut is, de naleving van zijn uitspraken niet kan afdwingen. Een ander belangrijk instituut dat is gevestigd in Tanzania is het Rwanda-tribunaal. Hoewel het land een belangrijke positie inneemt door deel te nemen in het samenwerkingsverband en een belangrijk instituut onderdak biedt, is het tijdens onze reis sterk duidelijk geworden dat er in Tanzania geringe persvrijheid heerst. Zo weet de overheid gewoonlijk publicatie van kritische artikelen te voorkomen door te dreigen met een proces wegens smaad. Het programma ter plekke stond borg voor diversiteit. Wij vlogen op Dar es Salaam, de belangrijkste havenstad in het oosten, waar wij de eerste week hebben doorgebracht. Dar es Salaam is de grootste stad van het land, met circa 4,3 miljoen inwoners. In deze stad, het vroegere Mzizima, hebben wij onder andere een hindoetempel bezocht. De eigenaren omschreven zichzelf als een sekte; een ongewone aanduiding die nog eens goed de verscheidenheid van het hindoeïsme doet uitkomen. Een ander hoogtepunt in deze week was het bezoek aan de universiteit van Dar es Salaam. Daar hebben wij mee mogen maken hoe het studentenleven er in Tanzania uitziet, hetgeen geheel verschilt van dat in Leiden. Het zwembad is bijvoorbeeld een openluchtbad en de studenten wonen op een met prikkeldraad omheinde campus.

Studenten wonen op een met prikkeldraad omheinde campus In de tweede week vertrokken we verder naar Arusha, waar we via een vermoeiende busrit van tien uur aankwamen. Arusha ligt in Noord-Tanzania en ligt zeventig kilometer ten westen van de berg Kilimanjaro. Deze stad ligt aan de voet van de Meruberg, een actieve stratovulkaan. In Arusha hebben wij het begin van de ramadan beleefd, de periode van vasten voor de moslims. Ons hostel maakte deel uit van een omheind gebied met bewakers, maar van wrijving tussen de verschillende bevolkingsgroepen hebben wij niets gemerkt, evenmin als van ‘gewone’ criminaliteit. Het christendom was goed vertegenwoordigd, onder andere door de vele stadsbusjes wier opschriften Jezus bejubelden. Met eenzelfde busrit keerden we in de derde week weer in Dar es Salaam terug. Beide reizen waren een onderdompeling in de hedendaagse Afrikaanse film: kleurrijke kleding, slecht wegdek en gesprekken in een taal die we allen niet verstonden.

Commissiesecretaris Larissa: ‘Blankenblik’ Een van de deelnemers zou het later “een blik met blanken” noemen en dat is precies de situatie waarin ik mij bevond toen wij voor het eerst door Dar es Salaam reden in de speciaal van tevoren bestelde bus. Een wat grove omschrijving van het gevoel een minderheid te zijn, voor het eerst in je leven. Natuurlijk waren we als commissieleden al maanden bezig met de voorbereidingen en hadden we tot in het oneindige nagedacht over elk mogelijk ding dat fout (en goed) zou kunnen gaan, toch was het ook voor ons die eerste paar uren een heel nieuwe wereld waarin we beland waren. In dit stukje wil ik proberen een deel van die ervaring op papier te zetten, niet door de hele reis door te lopen, maar door ervaringen eruit te pakken die mij erg zijn bijgebleven en een diepe indruk op mij hebben gemaakt.

Het grote merendeel van de reclameborden was gevuld met blanke dames en heren Terwijl we in het eerder genoemde blankenblik rondreden keken we naar reclameborden. Van alles werd aangeprezen: kleding, parfum, eten en één ding viel mij daarbij op. Het grote merendeel van de reclameborden was gevuld met blanke dames en heren. Op het vliegveld stapte met ons een Tanzaniaans meisje in de bus. Ze had een pop in haar armen, een blanke pop met blond haar. Toen we bij een schooltje van SOSKinderdorpen waren in Dar es Salaam stonden er kinderen op de muur getekend, je raadt het al: het merendeel was blank, terwijl het toch echt niet om een blank schooltje ging.

Straatbeeld van Arusha Atlas - September 2013

25

Reisverslag

Vodafone is overal! Blank lijkt nog steeds het ideaal te zijn in Tanzania, het algemeen heersende beeld. Natuurlijk is het goed mogelijk dat de reclameborden en poppen blank zijn omdat ze in de blanke wereld worden gemaakt. Maar wat mij betreft maakt dat de zaak niet minder kwalijk. Een koloniaal gekleurde waas lijkt nog over Tanzania te liggen en dat terwijl de tijden van de in kaki geklede bestuurders uit Europa al een halve eeuw achter ons liggen. Ik heb geen goede verklaring voor de alom aanwezige blanke huidskleur in een land waar bijna niemand die huidskleur bezit, toch vond ik dit zo opvallend dat ik het graag met jullie wilde delen. Waarom is het blanke beeld nog zo aanwezig in Tanzania en moeten we dit als een probleem ervaren als de bevolking er misschien zelf voor kiest? Ondanks dat dit verschijnsel mij op de eerste dag van de reis al meteen opviel, heb ik er tijdens de reis geen duidelijk antwoord op gekregen. Terug in Nederland bedacht ik me dat het misschien wel te maken had met ‘gewoonte’, dat het nadat de koloniale periode was geëindigd niet is veranderd juist omdat men er zo gewend aan is geraakt en het ‘gekke’ eraan daardoor nu ook niet meer ziet. Tanzania is mondiaal gezien een land in opkomst. Binnen Afrika is Tanzania nu al een koploper. REPOA, een belangrijk onderzoeksinstituut dat sterke banden onderhoud met de universiteit Leiden, is er gevestigd, om maar één bewijs hier van naar voren te

26


brengen. Toen wij in de eerste week van onze reis op bezoek mochten komen bij REPOA ontmoetten we daar Blandina Kilama, een lange intelligente vrouw die in 2012 haar PhD in Leiden heeft behaald. Kilama vertelde dat ze in Leiden vlakbij de Albert Heijn XL woonde. Onze reis kwam op die manier erg dicht bij ons dagelijkse luxe leven in Nederland. Kilama’s onderzoek was een vergelijkende studie tussen de cashewnootsector in Vietnam en Tanzania. In deze achttien dagen durende reis viel mij nog iets op. Tijdens onze busreis van Dar es Salaam naar Arusha reden we langs talloze dorpjes vol met winkeltjes, dieren en mensen. Ze hadden één ding gemeen: Vodafone. Een mobiel hebben is van groot belang in Tanzania en dat merk je aan de aanwezigheid van het telefoonbedrijf. De aanwezigheid van Vodafone is tevens ook een ander teken van de vooruitgang van het land. Tijdens onze reis naar Tanzania hebben we veel geleerd, maar bovenal is mij duidelijk geworden dat het clichébeeld dat helaas nog steeds van Afrika bestaat, volledig fout is – hoewel de koloniale erfenis nog niet geheel uit het land vertrokken is. De rijke cultuur, de economische vooruitgang, maar ook de problemen, zijn niet te vangen in het tv-beeld dat heerst van kindjes met hongerbuiken. Er is, in ieder geval als het om onze bestemming gaat, zoveel meer.

Column

Ever closer union is geen taalspel Chris Wensink

In zijn opiniestuk ‘Het taalspel Europa’ in de Atlas van juni 2013 brengt dhr. Rinkel op eloquente wijze in beeld dat de woorden van ‘eurosceptici’ en ‘eurofielen’ meer dan eens heftiger zijn dan hun werkelijke verschillen van inzicht. Hij pleit daarom, terecht, voor een discussie op basis van nauwkeurig gedefinieerde begrippen. Maar tevens meent Rinkel dat ook ik mij bezondig aan ambigu taalgebruik omtrent ‘Europa’. Dit is niet juist: mijn formuleringen en argumentatie zijn zeer precies. Termen zoals ‘verenigd Europa’, ‘(Europese) democratie’, ‘(Europese) identiteit’ en ‘federalisme’: dhr. Rinkel kan er niets mee zonder heldere definities (Rinkel 2013, 8-9). Een juist begrip van zaken is inderdaad van belang. Echter, een kort opiniestuk is niet de geëigende plaats voor uitvoerige omschrijvingen. Volstaan kan daarin worden met een juist gebruik van de terminologie. Appellerend aan de wiskundige inborst van Rinkel: evenzo vereist een beknopte beschrijving van een exact fenomeen vermelding van de belangrijkste vergelijkingen, waarvan de fundamentele afleidingen eventueel elders kunnen worden gevonden. De argumentatie en het gebruik van terminologie door ondergetekende, in het door Rinkel aangehaalde stuk (Van Tongeren en Wensink 2012, 30-1), zijn waterdicht. Rinkel zegt niet te begrijpen wat wordt bedoeld met ‘het model van een verenigd Europa’. In zijn ogen betekent dit slechts een Europa waarin staten op enigerlei wijze samenwerken – waarmee Europa vandaag reeds verenigd zou zijn. Echter, uit de eerste alinea van mijn betoog blijkt kraakhelder wat onder een verenigd Europa wordt verstaan, namelijk, een Europa dat het resultaat is van het proces van ever closer union. Die laatste fase, waaraan de lidstaten van de Europese Unie zich in het Verdrag hebben gecommitteerd (Artikel 1 van het Verdrag betreffende de Europese Unie), staat nu juist geen taalspel toe. De woorden ever closer union impliceren dat het proces van eenwording, van vereniging, door zal gaan totdat er geen mogelijkheid meer bestaat om nóg verder te gaan. Als de deur dicht is dan is hij dicht. Ik verzet mij juist tegen deze premisse, die slechts kan eindigen in een verenigd Europa. Hier kleeft geen dubbelzinnigheid aan en ook geen noodzaak de discussie uit te breiden met gedachten over ‘andere vormen van vereniging’. Immers, het laatste volgt als vanzelf uit de verwerping van een verenigd Europa als doel. De door mij binnen de context van een verenigd Europa gebezigde termen ‘democratie op Europees niveau’ en ‘Europese demos’ zijn evenmin op meerdere manieren uit te leggen. Immers, de moderne mens zou ook binnen het eindproduct van ever closer union, het Verenigd Europa, naar democratische inclusie streven. Hetgeen vruchteloos is zonder duidelijke sporen van gemeenschappelijk volksgevoel. Evenzo is mijn pleidooi voor verdere Europese integratie op onderdelen – ironisch genoeg om een door ever closer union veroorzaakt probleem te bestrijden – geenzins strijdig met de rest van het betoog. Aldus wordt duidelijk dat ik noch ‘euroscepticus’, noch ‘eurofiel’ ben en derhalve weinig aandacht besteed aan de retoriek van beide uitersten. Wellicht heeft dhr. Rinkel zich ongemerkt toch laten meeslepen in deze semantische dichotomie? Ik kan het niet zeggen. Ik ben slechts gekant tegen het model van een verenigd Europa als einddoel van continentale samenwerking. De artikelen waar Chris Wensink naar verwijst kunnen worden nagelezen in de digitale versie van de Atlas op de website van SIB-Leiden.


27

Ingezonden

Van wie is Mandela? Door Midas van Dijk Nelson Mandela (1918) is een held voor de meeste Zuid-Afrikanen. Echter wordt zijn gedachtegoed op verschillende wijze geïnterpreteerd. Hedendaagse politici proberen hun eigen standpunten te rijmen met die van Mandela. Hierbij worden verschillende accenten gelegd.

E

en paar weken geleden domineerde de gezondheidstoestand van Nelson Mandela het nieuws. Hoewel hij op het moment van schrijven aan de betere hand lijkt, is de strijd om zijn politieke nalatenschap al volop losgebarsten. Nelson Mandela is de winnaar van de nobelprijs voor de vrede, de eerste democratisch gekozen president van Zuid-Afrika en volgens velen de man die een grootschalige burgeroorlog heeft afgewend. Voor de meeste Zuid-Afrikanen, zwart en wit, is hij een held. Ook in het buitenland blijft de oud-president onverminderd populair. De huidige generatie politici wil zich dus graag met hem identificeren. Het begin van een icoon Nelson Mandela werd geboren in 1918 als lid van de koninklijke familie van de Thembu stam. Vanwege zijn goede afkomst kreeg hij de mogelijkheid om te gaan studeren. Uiteindelijk zou hij in Johannesburg het eerste zwarte advocatenkantoor van Zuid-Afrika beginnen. Ook raakte hij steeds meer betrokken bij het African National Congress (ANC). Het ANC bestaat al sinds 1912 en heeft sinds de oprichting meerdere malen een gedaantewisseling ondergaan. Het ANC begon als buitenparlementaire oppositiegroep, werd een terroristische organisatie en is nu de regerende partij van Zuid-Afrika.

Binnen het ANC zou Mandela zijn eerste afdrukken op de wereldgeschiedenis nalaten Binnen het ANC zou Mandela zijn eerste afdrukken op de wereldgeschiedenis nalaten. Hij was namelijk een van de mensen die een gewelddadige aanpak bepleitten om de zwarte bevolking te emanciperen. Het zwarte verzet tegen racisme had op dat moment al een lange geschiedenis.

28


Boerenoorlogen Vanaf begin twintigste eeuw kregen de niet-blanke Zuid-Afrikanen steeds meer racistische wetgeving te verduren. De zwart-wit-tegenstelling werd in toenemende mate op de voorgrond geplaatst. Dit was een manier om de interne tegenstellingen binnen de blanke gemeenschap te verminderen. Tijdens de Franse periode raakte Nederland de meeste koloniën kwijt aan Groot-Brittannië, waaronder Zuid-Afrika. Veel kolonisten waren ontevreden met het Britse bestuur, vooral de afschaffing van de slavernij was ze een doorn in het oog. Een aantal van hen besloot om eigen koloniën te stichten in andere gebieden van ZuidAfrika. Dit leidde tot een lang politiek, economisch en uiteindelijk militair conflict: de Boerenoorlogen. Tot op de dag van vandaag zijn er veel vooroordelen over en weer tussen de Engelstalige Zuid-Afrikanen en de Afrikaners. Na de tweede Boerenoorlog werden de rechten van niet-blanken steeds meer ingeperkt. Een groot deel van de racistische wetgeving is dus veel ouder dan de National Party (NP) die in 1948 voor het eerst aan de macht kwam. Het enige nieuwe was dat de NP uitgesproken anti-Brits was en er alles aan deed om de Afrikaner taal en cultuur te verspreiden. De constante ontwikkeling en modernisering van de apartheid heeft dus vanaf de tweede Boerenoorlog plaatsgevonden tot het tot een abrupt einde kwam in 1994. In de jaren na de Boerenoorlogen was het zwarte verzet over het algemeen verre van gewelddadig. De leiders waren vaak opgeleid op een missieschool en werkten als leraren, boekhouders en journalisten. Zij erkenden de superioriteit van de Westerse cultuur. Ze vonden echter dat opgeleide en ‘beschaafde’ zwarten dezelfde rechten zouden moeten hebben als blanken (Meredith 2007). Umkhonto we Sizwe Albert Lutuli, die later ook de nobelprijs voor de vrede zou krijgen, stond in de jaren ’50 symbool voor de traditie van vreedzaam verzet. Lutuli was op dat moment de leider van het ANC, maar er werd aan zijn stoelpoten gezaagd door meer radicale activisten. Mandela

Ingezonden

Affiche van de campange van de DA (www.theguardian.com) was één van de mensen die met hem botste. In 1961 richtte hij zonder toestemming van Lutuli Umkhonto we Sizwe (MK) op. Deze gewapende vleugel van het ANC zou tot in de jaren ’90 terroristische aanvallen uitvoeren om het apartheidsregime tot onderhandelen te dwingen. Het uiteindelijke doel was het uitvoeren van het Freedom Charter. Dit document werd in 1955 ondertekend door het ANC en een aantal andere antiapartheidsorganisaties. Het behelsde een non-raciaal Zuid-Afrika met socialistische hervormingen van de economie. Uiteraard vaardigde de regering een arrestatiebevel tegen Mandela uit. Hoewel hij lange tijd voortvluchtig bleef, werd hij in 1962 gearresteerd en op Robbeneiland gevangengezet, hij zou pas in 1990 weer vrijkomen. In de tussenliggende jaren vond een oorlog plaats tussen MK en het apartheidsregime. Vanwege de socialistische sympathieën van het ANC en de steun die zij ontvingen van de Sovjet-Unie kon de regering de strijd lange tijd binnen een Koude Oorlog-framework plaatsen. Na 1989 keerde de opinie in westerse landen zich echter tegen de apartheid. Mandela werd vrijgelaten en leidde de onderhandelingen die zouden resulteren in een relatief vreedzame machtsoverdracht. Met de slogan ‘a better life for all’ verzekerde hij zich van de meeste stemmen voor het ANC en dus van het presidentschap. Er werd een

nieuwe grondwet geschreven waarin onder andere rassenonderscheid verboden werd. Hoewel Mandela een groot redenaar was, was de ware machthebber vicepresident Thabo Mbeki die in 1999 ook officieel het stokje overnam. Het beleid van Mbeki en van zijn opvolger Zuma had al snel weinig meer te maken met de Freedom Charter. Zo werd het rassenonderscheid weer ingevoerd om positieve discriminatie voor zwarte burgers mogelijk te maken. Deze Black Economic Empowerment (BEE) is het onderwerp van grote controverse. Daarnaast is het economische beleid van Zuid-Afrika uitgesproken neo-liberaal te noemen. In Elite Transition (2000) beschrijft de Britse politicoloog Patrick Bond hoe het huidige Zuid-Afrika een product is van de volgende deal; het ANC krijgt politieke macht, in ruil daarvoor blijft de blanke elite zowel strafrechtelijk als economisch buiten schot. De relaties met de apartheidspartij werden zo warm dat de NP in 2004 met het ANC fuseerde. Democratic Alliance Tijdens de apartheid was er ook blanke oppositie tegen de NP. De parlementariër Helen Suzman werd het symbool van het parlementaire verzet. Samen met enkele collega’s voerde zij de officiële oppositie. Leden van deze groep zouden later de Democratic Alliance (DA) oprichten. De DA probeert op dit moment


29

Ingezonden uit te dragen dat ook zij tegen de apartheid gestreden hebben. Dit voorjaar werd de ‘know your DA’ campagne gestart waarin uitgelegd wordt hoe de DA altijd anti-apartheid is geweest. Het meest tot de verbeelding spreekt een foto van Suzman die omhelst wordt door Mandela (DA 2013). De DA valt het ANC aan op het gebied van positieve discriminatie. Het is waar dat het ANC door middel van BEE afwijkt van het Freedom Charter. Het is tegenwoordig voor niet-zwarten relatief moeilijk om aan het werk te komen bij de overheid en grote bedrijven. De hoogopgeleide blanken, kleurlingen en andere leden van etnische minderheden stemmen dus massaal op de DA. De partij is echter geen realistisch alternatief voor het regerende ANC. Meer dan de helft van het electoraat bestaat uit arme zwarte mensen. De issues waar het voor hen om gaat zijn onderwijs, veiligheid en ‘service delivery’ in de vorm van o.a. water en vuilnisophaal. Corruptie, positieve discriminatie en het buitenlandbeleid van het ANC zijn voor deze mensen relatief irrelevant. De DA zal haar focus dus radicaal moeten verleggen wil het ooit in de regering terechtkomen.

De problemen zijn gebleven, gelukkig is de politiek nu wel gedwongen op zoek te gaan naar oplossingen

De vergelijking die gemaakt wordt tussen de oude NP en het ANC van vandaag de dag is in mijn ogen niet vergezocht. Na bijna vijftig jaar een partijbestuur heeft de National Party zijn sporen nagelaten. Het ANC is er in geslaagd om de samenstelling van de regering te veranderen, veel problemen van vroeger zijn echter nog steeds niet opgelost. Hoewel de vergelijking dus terecht is, is het gebruik ervan voor de verkiezingscampagne dat niet. Het ANC heeft de hoge verwachtingen niet waargemaakt en de DA zal dat ook niet doen. Het zal namelijk veel tijd kosten om de structurele problemen op te lossen. De problemen waar Zuid-Afrika mee kampt; zorg, onderwijs, criminaliteit en een gewelddadige alsook corrupte politie, waren er al ten tijde van de apartheid. De regering van toen zag de zwarte meerderheid echter niet als prioriteit en stelde zich tevreden met het verzorgen van een comfortabel leven voor de blanke Zuid-Afrikaan. De problemen zijn gebleven, gelukkig is de politiek nu wel gedwongen op zoek te gaan naar oplossingen.

30


Mandela is een held voor de Zuid-Afrikanen. Zijn nalatenschap is echter onderwerp van discussie (www.deruimtemaker.nl) Het ANC wordt overigens niet alleen uitgedaagd op het gebied van hun discriminatoire beleid. Ook is er kritiek van linkerzijde op het neoliberale beleid van het ANC. De voormalige leider van de ANC Youth League, Julius Malema, heeft zich met een aantal gelijkgestemden afgesplitst van het ANC om de Economic Freedom Fighters te vormen. Het ANC beleid van een geliberaliseerde economie, aangevuld met BEE gaat ze lang niet ver genoeg. Het grote voorbeeld is het Zimbabwe van Robert Mugabe. In dat land zijn land en kapitaal van blanken op grote schaal onteigend en verdeeld onder de zwarte bevolking. Mandela is een held voor de Zuid-Afrikanen. Zijn nalatenschap is echter onderwerp van discussie. Zijn voorbeeld zal gebruikt worden om discriminatie te bekritiseren, dan wel te rechtvaardigen. Sommigen zullen de nadruk leggen op verzoening, anderen op gerechtigheid voor de onderdrukte zwarten. Zijn rol is dus voorlopig nog niet uitgespeeld, ook al heeft hij zich teruggetrokken uit de politiek. Bronnen

- Bond, P. 2000. Elite Transition: from Apartheid to Neoliberalism in South Africa. 2nd ed. London: Pluto Press.

- Democratic Alliance. 2013. ‘‘Know your DA!’’ www.da.org (18 augustus 2013).

- Meredith, M. 2007. Diamonds, Gold and War: The Making Of South Africa. London: Simon & Schuster UK Ltd. 498

Recensie

Invictus’ spel is goed, jammer dat de wedstrijd nooit spannend wordt Recensie van de film Invictus (2009) Door Maarten Rood ‘Sport verbroedert’, zo luidt het gezegde. Nelson Mandela (1918) hoopte in 1995 dat het wereldkampioenschap rugby hetzelfde effect zou hebben voor zijn land. Clint Eastwoods Invictus, de verfilming van dit prachtige verhaal, maakt helaas net teveel fouten om een echte touchdown te scoren.

I

n 1994 ging er een aardschok door Zuid-Afrika: de regering-De Klerk maakte een eind aan de achterhaalde en gehate apartheid. Een systeem dat het land voor 46 jaar (1948-1994) in Afrikaans zwart en Afrikaner wit verdeeld had. Nelson Mandela, Madiba voor de zwarte Zuid-Afrikanen, werd president van een land dat alleen in naam de ‘Rainbow Nation’ was. Een land dat toen – maar nu nog steeds – te kampen had met armoede en criminaliteit. Een land dat een jaar later het wereldkampioenschap rugby, de witte sport in Zuid-Afrika, zou organiseren. The game that made a nation Voordat ik verder op de film inga, eerst wat achtergrondinformatie. Invictus is Eastwoods 33e film als regisseur en na Million Dollar Baby zijn tweede sportgerelateerde film. Ik zeg sport gerelateerd, omdat Eastwood in een interview aangaf dat hij de film tijdens de productie niet als een sportfilm had benaderd. Rugby wordt in de film op dezelfde manier gebruikt als Mandela in 1995 deed: een middel om een doel te bereiken, om het verhaal van Mandela’s gedurfde gok te vertellen. Een verhaal dat in 2008 in de boekhandels verscheen, genaamd: Playing the Enemy: Nelson Mandela and the Game that Made a Nation geschreven door journalist John Carlin, maakt duidelijk dat de geschiedenis vaak onwaarschijnlijker loopt dan fictie bedenken kan. Want wie had kunnen voorspellen dat Nelson Mandela, na jaren van gevangenschap op Robbeneiland, zich uitgerekend tot de Springboks, een Afrikaner rugbyteam met Francois Pienaar als aanvoerder, zou wenden om zijn land bij elkaar te brengen?

Morgan Freeman als Nelson Mandela is de reden om Invictus te zien (www.impawards.com) Het was een enorm waagstuk: rugby was de sport van de blanke Afrikaner minderheid. De naam, het logo en het groengele tenue van de Springboks waren voor veel zwarte Zuid-Afrikanen een herinnering aan de net afgeschafte apartheid. Zij wilden hetzelfde doen met deze symbolen om zo de blanke voormalige overheersers terug te pakken. Niet verwonderlijk dus dat ze niks begrepen van Mandela’s plotselinge affiniteit met de sport. Mandela hield echter voet bij stuk. Zuid-Afrika had in zijn ogen verzoening en vergiffenis nodig, en hij zou het goede voorbeeld geven. Atlas - September 2013

31

Recensie Mandela geeft letterlijk en figuurlijk het goede voorbeeld in Invictus. Morgan Freemans vertaling van de Zuid-Afrikaanse levende legende is overtuigend: charismatisch, menselijk, maar ook geplaagd door twijfels over de toekomst van Zuid-Afrika. De scène waarin Pienaar, gespeeld door Matt Damon, op bezoek gaat bij Mandela is hiervan een goed voorbeeld. Mandela is uiterst hoffelijk tegenover Pienaar, hij schenkt hem zelfs persoonlijk zijn thee in; tegelijkertijd weet hij Pienaar in zoverre te inspireren dat de aanvoerder zich met overtuiging gaat inzetten voor Mandela’s zaak. Een uur wachten De bovenstaande scène, een van de beste uit de film, geeft echter ook weer waar de film de fout in gaat. Invictus is een film die een boodschap wil uitdragen: verzoening is mogelijk in Zuid-Afrika. Dat is een nobel streven, maar het is jammer dat de rest van de film hieraan ondergeschikt wordt gemaakt. De film kent een hoop karakters die weinig toevoegen behalve dat ze de verandering weergeven die er plaatsvindt vanwege het WK: van wantrouwen naar verzoening. Hoewel ook deze rollen goed geacteerd zijn, zijn ze niet meer dan een koor, een klankbord voor Freeman en Damon. De beste voorbeelden hiervan zijn Mandela’s zwarte bodyguards die omwille van de drukte rond het evenement versterking krijgen. Het enige probleem, deze extra lijfwachten zijn blank. De twee groepen zijn tot elkaar veroordeeld en de zwarte beschermers wantrouwen hun blanke collega’s: ze zijn niet overtuigd van hun motieven. Dit wantrouwen wordt mooi geschetst aan het begin van de film, maar verdwijnt in de tweede helft eigenlijk vanzelf zonder dat daar duidelijke beweegredenen voor worden gegeven. Al met al mist de film conflict. Sceptici aan beide zijdes smelten als het ware voor de overtuiging van mentor Mandela en pupil Pienaar. Het zou kunnen dat er geen noemenswaardige conflicten waren rond het wereldkampioenschap (ik heb me niet ingelezen in de materie) maar de loop van de gebeurtenissen zoals ze verfilmd zijn, mist spanning. De weinige spanning in de film komt van de sportscènes waarvan er gewoonEen aanrader want: - De acteurs spelen sterk en authentiek, Morgan Freeman steelt de show als Nelson Mandela. - De film geeft een geloofwaardig beeld van ZuidAfrika en de Apartheid - De rugbyscènes zijn goed

weg te weinig zijn; zo is het een uur wachten voor de eerste rugbymatch ten tonele komt. Dat is jammer want deze scènes slagen er wel in de sport mooi en overtuigend in beeld te brengen. Een ander kritiekpuntje is dat de film aan lichte geschiedvervalsing doet. De titel ‘Invictus’ komt van het gedicht met dezelfde naam van de 19e-eeuwse Engelse dichter William Ernest Henley. De boodschap van het gedicht is dat de ziel niet te overwinnen is, een boodschap waaruit Mandela kracht putte toen hij gevangen zat op Robbeneiland. In de film geeft hij dit gedicht aan Pienaar ter inspiratie. In werkelijkheid gaf Mandela een kopie van The Man in the Arena een passage van een speech van Theodore Roosevelt over burgerschap in een republiek.

De vele karakters zijn niet meer dan een koor, een klankbord voor Freeman en Damon Met de hiervoor geuite kritiek wil ik niet zeggen dat de film slecht is, dat is hij namelijk absoluut niet. Niet voor niets kregen zowel Freeman als Damon een Oscarnominatie voor hun acteerwerk. Vandaar dat ik de film aanraad aan mensen die opzoek zijn naar een goed geacteerde historische film voor een filmavond of voor een lezing over de apartheid. Voor mensen die op zoek zijn naar een simpele sportfilm heeft de film denk ik weinig te bieden aangezien Invictus eenvoudig gezegd geen sportfilm is. Bronnen

- Invictus. 2009. Regisseur Clint Eastwood. Starring Morgan Freeman en Matt Damon.

- VIP Access. 2010. ‘‘Face to Face - INVICTUS: Clint Eastwood Part 1’’ www.youtube.com (8 augustus 2013)

- W. E. Henley. 1875. ‘‘Book of Verses.’’ www.wikipedia.com (8 augustus 2013)

Een afrader want: - De film mist conflict en daardoor spanning - Het wantrouwen maakt erg makkelijk plaats voor verzoening - Er is te weinig sport

Eindoordeel: 2,5 uit 5 sterren. Gemengde gevoelens, huren of downloaden! 32


Ingezonden

Beach boys Op zoek naar liefde, vertrouwen en overspel in interculturele relaties in Zanzibar Door Henrike Hoogenraad Op het eerste gezicht lijkt Zanzibar het paradijs op aarde: mooie witte stranden, helder blauw water en vrolijke mensen. Achter al dit paradijselijke gaat een andere wereld schuil; een van oneerlijk geld verdienen, affaires, foute liefdes en complexe culturele verhoudingen.

Z

anzibar, het eiland aan de oostkust van Afrika, maakt deel uit van Tanzania. Op het eiland zijn vele verschillende invloeden aanwezig doordat het lange tijd door de Arabieren, Portugezen en Britten is beheerst. Zanzibar heeft grofweg twee belangrijke bronnen van inkomsten: specerijen en toerisme. Het eiland is geliefd onder westerlingen vanwege haar paradijselijke uitstraling, met alle gevolgen van dien. Onderzoek Voor mijn BA Antropologie reisde ik voor het eerst af naar Zanzibar. Ik zou het fenomeen ‘beach boys’ gaan onderzoeken: Zanzibari mannen die westerse vrouwen het hof maken. De beach boys zien er goed uit met hun hippe kapsels en relaxte, zelfverzekerde houding. Ze hebben vaak gladde praatjes en weten precies wat voor complimentjes westerse vrouwen willen horen. De gladde prater biedt zich vaak aan als gids en laat de vrouwen alle goede restaurants en clubs zien van het eiland. Zo ontstaan er vaak liefdes, die helaas vanuit de kant van de beach boy vaak alleen maar gericht is op het geld van de westerse vrouw.

Ik zou het fenomeen ‘beach boys’ gaan onderzoeken: Zanzibari mannen die westerse vrouwen het hof maken Zoals gezegd is de geschiedenis van Zanzibar beïnvloed door Perzen, Arabieren, moslims, de Portugezen, en bewoners van het vasteland van Afrika. Een smeltkroes was het gevolg. Mijn onderzoek zou gaan over hoe jongeren op Zanzibar de islam en rastafari weten te combineren. Rastafari is geen geloof, maar meer een

levenswijze die als basis heeft de Bijbel aangevuld met boeken en geschriften die door de westerse kerken niet opgenomen zijn in het Nieuwe Testament. Een belangrijk kenmerk van de rasta’s zijn de dreadlocks en meditatie. Mijn hoofdvraag was nu: Hoe mixen de jongeren op Zanzibar de islam en rastafari en hoe verantwoorden ze hun gedrag die ontstaat door de mix naar de buitenwereld, naar hun mede-eilandbewoners? Mijn onderzoeksvraag resulteerde in een onderzoek naar ‘beach boys’ en hoe zij westerse vrouwen aan de haak slaan in combinatie met de mix tussen de islam en rastafari. Later, tijdens mijn MA in African Studies, zette ik mijn onderzoek voort en richtte ik me op langdurige relaties tussen Zanzibari mannen en westerse vrouwen. Business as usual Vers uit het vliegtuig en het is alweer business as usual. De douanebeambtes doen met zijn vieren een halfuur over mijn visum en de eerste intrige is alweer ontdekt. Op een terras uitkijkend over de Indische Oceaan heb ik met een vriendin afgesproken als daar toevallig Richie aankomt lopen. Hij is blij verrast me te zien en komt er gezellig bij zitten. Richie is een mooie Zanzibari van vijfentwintig en heeft in elke Europese hoofdstad wel een ander schatje zitten. Het is vreemd dat we hem hier treffen, want hij woont ver weg en dit is voor hem een redelijk duur en onbekend terrein. Toevallig is daar ook Laura, een Duitse vrouw die net uit een relatie van meer dan tien jaar komt. Haar ex is een vriend van Richie. Goed, zo toevallg is dit allemaal dus niet. Ik herinner me plotseling de roddels over de affaire die de twee zouden hebben terwijl Laura nog getrouwd was . (Niet dat we haar iets kwalijk kunnen nemen: haar man had zelf een aantal andere vaste relaties.) Nu hebben Laura en Richie proberen af te spreken op een anonieme plek, maar zoals het gaat op Zanzibar: niets blijft een geheim. Ik ben met vakantie en heb mijn onderzoek al een poosje afgesloten, maar gebeurtenissen als deze blijven me fascineren.


33

Ingezonden Een complexe mix Mijn hoofdvraag (hoe mixen de jongeren op Zanzibar de islam en rastafari en hoe verantwoorden ze zich naar de buitenwereld) werd beantwoord met termen als bricolage en jeugdcultuur. Maar wat al bleek op de eerste dag van mijn eerste reis naar Zanzibar, toen een lieve Rasta me versierde: de mix die ontstaat uit de islam en rastafari is een manier om aan blanke vrouwen te komen. Want westerse vrouwen vallen eerder voor een woeste rasta dan voor een vrome moslim zo blijkt. Goed, het was dus zo simpel. Niets geen ingewikkelde constructies van zware en conflicterende religies, gewoon seks en geld. Maar, hoe langer ik op Zanzibar verbeef, des te duidelijker het mij werd hoe complex dit spel eigenlijk is, wat er met deze mix allemaal gewonnen kan worden en wat er door verloren kan gaan. Een complexe mix van interculturele relaties Iedereen bleek een mening te hebben over interculturele relaties. Zanzibari mannen worden gezien als klootzakken die het slim spelen en een makkelijk leventje leiden, de westerse vrouwen als domme schapen. Maar zo simpel is het niet. Bijvoorbeeld, de noodzaak van werken in het toerisme is een belangrijke factor waarom Zanzibari mannen veel op het strand te vinden zijn en dus in aanraking komen met westerse vrouwen. Toerisme is vaak de enige optie die er is om een beetje geld te verdienen, maar biedt geen zekerheid omdat het seizoensgebonden, en vaak informeel werk betreft. Een relatie met een westerse vrouw is dan dé uitweg. Het nadeel van deze keuze, van deze interculturele relatie, is dat het ten koste gaat van de mannelijkheid in de eigen cultuur van de Zanzibari mannen. ‘Mannelijkheid’ steekt anders in elkaar op het eiland dan in het westen. Genderrollen zijn er nog steeds nauwkeurig gescheiden, mannen worden geacht het geld binnen te brengen bijvoorbeeld. In een relatie met een westerse vrouw gaat dit anders. Zij is vaak degene met een goed inkomen en een bankrekening. Met haar geld kopen de koppels een huis, een auto, en zetten ze een business op. Zanzibari mannen moeten leren hoe een goede man voor een westerse vrouw te zijn, hoe andere normen van mannelijkheid te gebruiken. Ze moeten balanceren tussen de gebruiken van het strand en die van Zanzibar, twee absoluut verschillende werelden. Op het strand heerst een hedonistische levensstijl van overmatig drank- en drugsgebruik, bikinis en halfnaakte lichamen: allemaal aspecten die zeker niet thuishoren in het religieuze Zanzibar.

34


Peer Pressure Mannen die nieuw zijn op het strand gaan in de leer bij hun peers die al langer op het strand vertoeven. Ze trainen hun spieren, leren een andere taal, zoals Engels, Noors of Italiaans. Daarnaast leren ze zwemmen, koken en hun huis ‘fatsoenlijk’ schoon te houden. Bovenal, ze leren hoe ze zichzelf en hun cultuur exotisch kunnen maken. Vaak met dreadlocks, een relaxte houding en met de kennis van het hele eiland is een Zanzibari man de perfecte gids, en weet hij menig vrouwenhart sneller te laten kloppen. Regelmatig ontstaan lange relaties uit zulke contacten. Vaak vertrekken mannen met hun westerse vrouw naar Europa, maar sommige koppels kiezen ervoor om in Zanzibar te blijven. Dan openen ze samen een horecagelegenheid en leven ze een heerlijk leventje op het strand. Maar vaak is dit van korte duur. Mannelijkheid blijft een issue voor Zanzibari mannen. Ze hebben zich een soort van laten castreren om een blanke vrouw aan de haak te kunnen slaan, en zijn hierdoor rijk en succesvol worden, maar in de tussentijd zullen ze op andere manieren moeten bewijzen tegenover hun eilandbewoners dat ze nog wel echte mannen zijn.

Zanzibari mannen worden gezien als klootzakken die het slim spelen en een makkelijk leventje leiden, de westerse vrouwen als domme schapen Peer pressure is een van de belangrijkste redenen dat Zanzibari seks hebben met andere vrouwen dan hun westerse partner. Zo kunnen ze laten zien tegenover hun mannelijke eilandbewoners dat ze heus wel actief en ‘winnaars’ zijn, of ze nu zelf die behoefte hebben of niet. Sommige mannen trouwen zelfs ook een Zanzibari vrouw, nu ze geld hebben. Als een westerse vrouw uiteindelijk achter deze ontrouw komt, betekent dit vaak het einde van de relatie. Veel van de vrouwen gaan dan terug naar huis in Europa, en de mannen blijven achter met de business en het huis. Nu hebben ze alles wat nodig is om een echte man te zijn in Zanzibar. Het verdriet dat ze hebben om het afscheid (in het enkele geval waarin het gaat om echte liefde voor de westerse vrouw) zullen ze nooit kunnen tonen, dat is niet mannelijk. De Zanzibari man wordt door armoede in gevallen van ‘echte liefde’ in een onmogelijke positie gedrongen.

Ingezonden

Met een mannelijke Zanzibari op het terras Ignorance is a bliss Liefde, seks en relaties zijn persoonlijke onderwerpen, wat het vaak lastig maakte openlijk hierover met de Zanzibari te praten. Ze bleven lang geheimzinnig over wat ze nu precies deden en met wie, aannemend dat ik, gezien mijn uiterlijk, een van de rijke westerse vrouwen was en dus zou klikken. De westerse vrouwen die ik sprak waren een stuk opener, voornamelijk omdat we eenzelfde achtergrond deelden, en natuurlijk onze sekse. Ook speelt eenzaamheid een rol. De eilandcultuur van roddel en achterklap zorgt ervoor dat a) iedereen alles van je weet en b) dat je niemand kan of wil vertrouwen. Mijn onderzoeksrol en de geheimhoudingsplicht waren grote voordelen voor de vrouwen: nu konden ze eindelijk eens hun hart luchten.

Ignorance is inderdaad een bliss. Op het eerste gezicht lijkt Zanzibar een paradijs op aarde, met de witte stranden, sea food platters, beach bars, kleuren en geuren. Alles lijkt zo makkelijk – why notti if you’re naughty? Het is een veelvoorkomend argument om onverstandige dingen te doen, maar onder deze hakuna matata-levensstijl lijken wel honderden lagen te zitten. Een groot voordeel: sinds het doen van dit onderzoek choqueert niets me meer. Henrike Hoogenraad heeft een BA in Antropologie (UU) en een Mphil in African Studies (Uni Leiden) gevolgd. Ze deed voor zowel haar BA- als MA-onderzoek naar interculturele relaties in Zanzibar.

Onder deze hakuna matatalevensstijl lijken wel honderden lagen te zitten Eenmaal thuis moest ik flink bijkomen van mijn Zanzibar-episode. Alle liefdesdrama’s, het liegen en bedriegen, pas na een poosje kon ik weer perspectief zien en mijn persoonlijke betrokkenheid uitschakelen. Atlas - September 2013

35

Beschouwing

Linguistic imperialism By Floortje van Gameren Due to its status as a world language, English has an impressive influence on the scientific community. What does this mean for a multiple language speaking continent like Africa, which lies in the periphery of the scientific world?

T

he position of the English language has grown immensely in the past decades. Mark Warschauer, Professor of Education at the University of California, said in an article of the New York Times that ‘‘English has become the second language of everybody and it’s gotten to the point where almost in any part of the world to be educated means to know English’’ (2012).

The colonial area shivers on until these days, which can be traced back to the current powerful status of the English language

Some scientists say that English has passed the phase of ‘lingua franca’ (a language systematically used to make communication possible between people not sharing a mother tongue) and has become, in the words of linguist John M. Swales, a ‘‘Tyrannosaurus rex’’ (2005). In other words, ‘‘the English language has become too successful at the expense of many other languages and of alternative rhetorical practices and attitudes’’ (2005) which is a severe problem for the progress of science in areas where English is not the native language – or where it is only spoken by the ruling class of the society. Languages in Africa Before going deeper into the subject, first a bit about the languages that are spoken in Africa, the continent on which this article focuses. Though the continent Africa houses only thirteen percent of the world population, at the same time, its people speak thirty percent of all languages in the world. With over more than two thousand different languages, Africa belongs to the most multitudinous language regions in the world.

36


Those two thousand different languages are no dialects from the world languages that are spoken on the continent, like Fulani which is spoken in West Africa or Swahili, the main language in East Africa which total number of speakers exceeds 140 million. These two thousand languages are real languages which means that people from one language cannot converse without practice with those who speak one of the other languages; it is like comparing French to German (Gary and Simons 2013). Though Africa is rich in languages, it is remarkable that English is the official language in 23 of its countries like Zimbabwe, South Africa and Malawi. Due to the country, which was named ‘The empire on which the sun never sets’ in the 19th and early 20th century, the English language was imposed to many African countries. The focus in for example education, culture and politics was laid on Great-Britain. The colonial area shivers on until these days, which can be traced back to the current powerful status of the English language. The dominant status of English English is not only dominant in Africa, it dominates the entire world. It is spoken as a first language by the majority populations of several large sovereign states, including the United Kingdom and the United States. Furthermore, it is the third-most-common native language in the world, after Mandarin Chinese and Spanish. The most spoken second language in the world is in fact English; the number of second language speakers exceeds the total number of native English speakers. As a result of its dominant position, English is the most commonly used language in science. The latest numbers of the Science Citation Index (SCI 2011) report that ninety percent of the science articles published in mainstream journals that are read around the whole world are written in English – even though only half of them came from authors in English speaking countries and that is exactly where the problem lies. In the scientific world, English is used as a lingua franca. Helena Legl says in her article English as a Global Language – Good or Bad? ‘‘it is an advantage to

Beschouwing

Places where English is the official language use a lingua franca as a communicative tool among people with no common native language’’ (2011). One of the advantages Legl mentions is that ‘‘it is very expensive and impractical to translate several different languages’’ (2011). While using a lingua franca in such a large community certainly has advantages, the disadvantages outnumber the benefits. The English language creates a boundary in the scientific world which is highly inefficient in a community that crosses borders. The fence surrounding the scientific community shaped by the English language is strengthened by the dominant position of the English-speaking countries in the scientific world itself. The dominant position of the Anglosphere in this community can be seen in the amount of scientific articles these countries publish and furthermore in the subjects of these articles (Thomson Reuters Corporation 2010). The results of the Thomas Reuters Corporation show that Englishspeaking countries like the US publish most of all countries and when looking at the subjects of the investigations, the investigations are most of the time about important issues inside the Anglosphere. Progression slows down The progress of science in the periphery of the scientific community slows down as a result of the dominant position of the Anglosphere. One of the reasons why the progression slows down is the strict policy of the scientific journals. These journals like Science and Nature, which are read all over the world, do not ac-

cept all scientific papers. The papers that are send to the journals must meet several demands like ‘‘the subject must be important, the article should disclose new information and the paper should be written in English’’ (Belt, Mottonen, and Harkonen 2011). It is not strange why these journals almost only publish in English. The choice of language is mainly an economical reason. By publishing in English, the journals ensure themselves a large audience and so ensure their (large) income. If these journals would publish in another language than English, their audience would be a lot smaller and so would be their income. As a result, everything that is not written in English is not accepted. A result of this development is that many scientists from nonnative English speaking countries have shifted their interest from their own country and culture, to the English. Most of the time, these scientists come from Third World Countries, like countries in Africa. If these off-center scholars want to flourish, they have to write in English in order to publish their work in journals which are read all over the world. Due to the translation issue (many languages do not share the same concepts so that a translation issue occurs) many scientist (especially in investigations about language and culture) avoid a translation of their own work written in their own language into English, because the result just does not work due to the many different language concepts, therefore they choose to write about a western subject an so they bypass the translation issue (Crystal 2006).


37

Beschouwing Going further, it is a pity to say, but it can be said that research is done in areas where people can spend money. Investors want to make money and in order to do that, they need (just like the magazines) a large audience that can spend. This large audience is not present in the Third World Countries but in the west and also recently in China and the other rising economies. So in order to attract investors, scientists from a continent like Africa have to choose a subject that has the interest of the places where the money recedes. The result is an impoverishment of the own language and culture because less and less local investigation is done and therefore, ‘‘there is a growing concern about professional register loss’’ (2006). Language loss Less and less local investigation is done and a decline in texts written in the own language is the result. Loss of genres can be the consequence of this decline which is the first step towards language death (2006). Language death as a result of the dominance of English has already happened in Africa; especially languages spoken by a few people in until recently remote areas are the victim of language death. Last but not least, another severe consequence of the decline in local investigation is the decline in research of the own agriculture and ecology (Swales 2005). Countries can benefit from these local researches because most of these investigations try to find out how crops can grow in a more efficient way. In particular Third World Countries that often suffer from famines can benefit from these new techniques.

If these off-center scholars want to flourish, they have to write in English in order to publish their work in journals which are read all over the world

In conclusion it can be said that using only one language in a discourse community that is as large as the world is detrimental for the community itself. Due to the dominance of the Anglosphere, perspectives and concepts of other languages are seen as less important and the possibility exists that these alternative views will eventually die out. Another result is the decline of local investigation in the periphery of the scientific community. This development is devastating for

38


Children in Malawi are learning English (www.un.org) the development of the Third World Countries. In the end, there is no easy solution to the vicious circle the Anglosphere has generated. Perhaps one of the new rising economies like China can make a breakthrough in this process so that a more balanced focus in the scientific community arises. Sources

- Belt, P. M. Mottonen, and J. Harkonen. 2011. Tips for Writing Scientific Journal Articles. Oulu: University of Oulu.

- Crystal, David. 2006. Into the Twenty-First Century. Oxford: Oxford University Press.

- Gary, D. and Simons P. 2013. ‘‘African Languages.’’www.ethnologue.com (10 August 2013).

- Legl, H. 2011. ‘‘English as a Global Language – Good or Bad? ’’ Härnösand: Mid Sweden University.

- New York Times. 2012. ‘‘Across cultures, English is the word.’’ www.nyt.cm (10 August 2013).

- SCI. 2011. ‘‘Scientific Journals.’’www.thomsonreuters.com (11 August 2013).

- Swales, J. M. 2005. English as Tyrannosaurus rex. World Englishes. Oxford: Wiley-Blackwell.

Was sich liebt

Column

Jurgen Rinkel

Een bekend Duits gezegde luidt “Was sich liebt, das neckt sich”. De Duitsers bedoelen hier iets mee dat nog het meest overeenkomt met “Wie van elkaar houdt, plaagt elkaar”. Echter, de hardnekkige misvatting dat het Duits lijkt op het Nederlands heeft ertoe geleid dat dit veelal wordt vertaald als “Waar je van houdt, daar ga je aan ten onder.” Dat is dus niet correct, maar toen ik deze uitdrukking afgelopen zomer in Berlijn voorbij hoorde komen, was ik daarvan nog niet op de hoogte. Omdat de foutieve vertaling echter de opmaat vormde naar deze column, kon ik haar hier niet achterwege laten.

Berlijn heeft een geschiedenis die mij tegelijkertijd fascineert en beangstigt

Het zit namelijk zo: ik hou van Berlijn. Zeker als ik bedenk dat het dit jaar precies tachtig jaar geleden is dat die stad het toneel was van een machtswisseling die het aanzien van de twintigste eeuw op dramatische wijze heeft bepaald. Berlijn heeft een geschiedenis die mij tegelijkertijd fascineert en beangstigt.

Toen ik in het voorjaar van 2007 voor het eerst de Duitse hoofdstad bezocht, ben ik direct verliefd geworden op de stad. De eerste twee dagen onderging ik in een roes totdat de geschiedenis begon zijn beangstigende kant te tonen. Zij verstikte en beknelde mij en ik had zelfs het gevoel alsof ik langzaam door haar in bezit werd genomen. Terugkijkend doet het een en ander mij denken aan het Stendhal-syndroom, genoemd naar het pseudoniem waaronder de Franse schrijver Marie-Henri Beyle publiceerde. In een van zijn werken beschrijft hij hoe hij tijdens een bezoek aan Florence sterk emotioneel werd aangegrepen door de aanblik van die stad. Mensen die aan het naar hem genoemde syndroom lijden worden op zodanige wijze overrompeld door de schoonheid van kunst dat ze er zelfs fysieke klachten aan over houden. Voor zover bekend is er (nog) geen soortgelijke aandoening bekend van mensen die zo’n ervaring krijgen na het bezoeken van een plaats van grote historische waarde, maar mocht zoiets ontdekt worden dan wil ik – enerzijds omdat ik te bescheiden ben om ‘Rinkel-syndroom’ voor te stellen en anderzijds omdat ik de gedachte dat mijn naam voorgoed gekoppeld wordt aan een psychische aandoening geen prettige vind – nu alvast voorstellen zoiets het ‘Berlijn-syndroom’ te noemen. Afijn, Berlijn had voor mij dus twee gezichten: één waarlijk engelachtige en een ander die ik als demonisch zou willen omschrijven. De eerste leek mij de afgelopen jaren telkens terug te roepen, maar de laatste hield mij toch weer weg. Afgelopen zomer was een bezoek aan die stad haast onvermijdelijk geworden, hetgeen betekende dat ik weer oog in oog met mijn ‘demon’ zou komen te staan. De aankomst op het Hauptbahnhof – met de nachttrein vanuit Polen – deed mij in het geheel niets. Anders zou het worden, meende ik, wanneer ik het centrum van de stad zou betreden. Zover was het nog niet. Eerst werd er op het hostel uitgerust, alvorens mijn reisgenoot en ik fietsen huurden om de stad in te gaan. Een gemakkelijke tocht was het niet, aangezien een paar richtingaanwijzers verkeerd stonden. Na een klein half uur deed ik wat Napoleon in 1806 ook had gedaan: de Brandenburger Tor passeren. Het enige verschil was dat hij het op een paard deed en ik op een fiets. Maar zie, daar voltrok zich gelijk een wonder: mijn demon bleef weg. Niet dat verstikkende en beklemmende gevoel van zes jaar geleden, maar alleen dat eerdere gevoel van thuiskomst. Ja, “was sich liebst, das neckt sich”. Maar dit keer toch niet. Atlas -September 2013

39

s a l t A e d r a a j r e p ? r n e e e g k j Vijf zorgd kri e b s i u th

ABONNEER JE OP DE ATLAS! IS T A R G l e e h e g is t n e m e n n o b a t e H h c a n o o w n e id e L in n e e je g n la zo tig SIB-lid bent.

Meld je nu aan, stuur een mailtje naar [email protected]!

Afrika. Van wie is Mandela? De woestijn als energiebron Zuid-Afrika, een land in gebrokenheid

Recommend Documents