Stichting Platform Agenda 22 Schiedamse Vest 154 3011 BH Rotterdam Postbus 21392 3001 AJ Rotterdam tel. 010 - 282 1110
[email protected] www.agenda22-rotterdam.nl
Aan:
Dienst SoZaWe T.a.v. mevrouw I. Wiersma Posbus 1024 3000 BA ROTTERDAM
Betreft: Kenmerk:
KvK 24457598 Triodos Bank 39.01.87.100
Advies over conceptnota Meedoen en samen leven: Actieprogramma Rotterdammers met een beperking 2010-2014 SPA2209/44-u
Rotterdam, 2 december 2009
Geachte mevrouw Wiersma,
SPA22 biedt u hierbij haar advies aan over de conceptnota ‘Meedoen en samen leven: Actieprogramma Rotterdammers met een beperking 2010-2014’. Daarbij zij aangetekend dat de termijn waarop dit advies tot stand moest komen, wel bijzonder kort is, nl. een week. Voor een gedegen voorbereiding en bespreking van een advies, hanteert SPA22 een termijn van zes weken. Waar het gaat om twee voor SPA22 belangrijke actieprogramma’s nl. voor Rotterdammers met een beperking en voor Senioren - toch de basis voor de komende vier jaar - meent het Platform dat zij meer tijd beschikbaar had moeten hebben. Niet alle aangesloten organisaties hebben dan ook kunnen reageren.
Algemeen SPA22 gaat er in haar commentaar en aanbevelingen van uit dat het beschreven beleid daadwerkelijk moet leiden tot gelijke kansen voor iedereen, met name in dit geval voor alle mensen met een beperking. In dat kader is SPA22 zeer teleurgesteld dat mensen met een psychische beperking slechts één keer genoemd worden in het hele Actieprogramma, terwijl ook zij tot de doelgroep van de Wmo behoren. Vooral met het oog op de insteek om uit te gaan van inclusief beleid in de gemeente Rotterdam, is het essentieel om juist in een Actieprogramma voor doelgroepen, de doelgroep specifiek te maken. Voor een Actieprogramma is de nota erg algemeen gesteld, en blijven de benoemde acties weinig concreet. 1 GELIJKE KANSEN VOOR IEDEREEN
Ook zou SPA22 graag weten hoe gewaarborgd wordt dat de samenwerking tussen gemeentelijke diensten, deelgemeenten en het veld goed verloopt. Er wordt onder meer verwezen naar het Actieprogramma Vrijwillige Inzet 2010-2015, het Vijfjaren Actieprogramma Sociaal 2010-2014, en het project Toegankelijke Wijk. SPA22 heeft geen informatie over deze programma’s, zodat zij niet goed kan beoordelen hoe de afstemming met deze programma’s is. In dit advies gaat SPA22 niet in op het Actieprogramma Senioren 2010-2014 waar kort naar verwezen wordt. SPA22 brengt op uw verzoek een apart advies daarover uit. Commentaar op onderdelen Aanleiding In de aanleiding staat dat het Actieprogramma mede tot stand gekomen is na consultatie van relevante maatschappelijke organisaties, gemeentelijke diensten en de deelgemeenten. Voor de duidelijkheid is het goed in een bijlage te benoemen wie geconsulteerd zijn. Doelgroep SPA22 mist bij het benoemen van de doelgroep (1.4) de groep mensen met een psychische beperking. Deze groep valt ook onder de Wmo en hoort niet alleen in de prestatievelden 7 tot en met 9 thuis. Zeker nu de gevolgen van het wegvallen van Ondersteunende en Activerende Begeleiding zich steeds meer zullen manifesteren, mag deze groep niet ontbreken in dit Actieprogramma. Ook omdat SPA22 signalen bereiken dat steeds vaker mensen met een dubbele diagnose (verstandelijke beperking en psychische beperking) door het wegvallen van OB/AB in problemen komen (hetgeen hun participatie niet ten goede komt), is het essentieel hen in dit Actieprogramma op te nemen. Sociale Strategie De beleidsnota Sociale Strategie en bijbehorende Uitvoeringsagenda, gaan uit van drie hoofdgroepen inwoners, t.w. de sociaal sterken, de sociaal kwetsbaren en de overlevers/afglijders. SPA22 heeft grote moeite met deze indeling en wel om de volgende reden. De term ‘afglijders’ is bijzonder kwetsend voor iedereen, met name voor mensen met een beperking. Immers, deze term impliceert dat mensen met een beperking gezien worden als mensen die in een negatieve, neerwaartse spiraal zitten en daar niet uit zullen komen. Sterker nog, waarschijnlijk alleen maar erger zullen worden. Dit is niet alleen een onjuiste weergave van de werkelijkheid, het doet tegelijk geen recht aan alle extra inspanningen die mensen met een beperking dagelijks moeten leveren om überhaupt ‘gewoon’ mee te kunnen doen, juist omdat de maatschappij niet voor hen automatisch toegankelijk is.
2 GELIJKE KANSEN VOOR IEDEREEN
Dit Actieprogramma beoogt te bereiken dat alle burgers ongeacht hun beperking gewoon kunnen meedoen in de maatschappij, en doet ook een beroep op die participatie. Dan kunnen en mogen mensen met een beperking niet neergezet worden als afglijders. Zorgbelang ZuidHolland kaartte dit punt al eerder aan bij wethouder Kriens.1 SPA22 beveelt dan ook aan dat u in dit Actieprogramma de benaming van de drie hoofdgroepen uit de Sociale Strategie wijzigt in ‘Sociaal sterken’, ‘Sociale kanshebbers’ en ‘Sociaal kwetsbaren’. Stadsvisie / project Toegankelijke Wijk In de Stadsvisie zijn de ambities van de stad opgenomen voor de komende jaren. In deze nota komt het begrip toegankelijkheid niet voor. Toch is of wordt er blijkbaar, naast de ontwikkeling van Woonservicegebieden, een project Toegankelijke Wijk gestart. Dat is een goede zaak. SPA22 meent echter dat toegankelijkheid niet alleen als project in een aantal wijken moet worden geregeld, maar in de gehele stad een vanzelfsprekendheid moet zijn. SPA22 beveelt dat ook aan dat de gemeente haar Standaard Wegenbouw Details (SWD) aanpast door toegankelijkheidscriteria op te nemen. Ook voorschriften voor goede, functionele gehandicaptenparkeerplaatsen (GPP’s) kunnen daarin worden opgenomen. (Stadstoezicht heeft al op zijn website de plaatsen van de GPP’s in Rotterdam opgenomen.) Door de algemene voorschriften aan te passen, wordt bereikt dat de buitenruimte altijd toegankelijk wordt gemaakt en ook bij onderhoud niet ongemerkt verdwijnt. Dat zou echt effectief inclusief beleid kunnen zijn. Ook in het Handboek Buitenruimte dat momenteel ontwikkeld wordt, dient toegankelijkheid te worden opgenomen. Actieprogramma’s Vrijwilligerswerkbeleid 2010-2014 De druk op vrijwilligers wordt steeds groter. Op zich is vrijwillige inzet natuurlijk lovenswaardig en zeer na te streven voor een sterke samenleving. De gemeente dient er echter voor te waken dat zij de grenzen van vrijwilligers kent en onderkent. Waar vrijwilligers zich inzetten, is goede ondersteuning door beroepskrachten essentieel. Bij deze laatsten moet ook altijd de verantwoordelijkheid liggen. Gemeentelijke diensten en mensen met een beperking Aan het einde van de alinea over Werkpleinen, staat dat gesubsidieerde arbeid bestaat waarbij de werkgever een loonkosten subsidie ontvangt voor het in dienst nemen van een moeilijk bemiddelbare werknemer. Een ‘moeilijk bemiddelbare werknemer’ kan echter ook iemand zijn die langdurig werkloos is, maar geen beperking heeft. SPA22 beveelt dan ook aan om dit te wijzigen in ‘een werknemer die niet in staat is 100% productie te leveren’. Dit onderdeel wordt afgesloten met een opmerking dat mensen voor wie arbeid in het geheel niet aan de orde is, worden gestimuleerd om minimaal vrijwilligerswerk te doen. SPA22 wil graag weten op welke manier dit gebeurt.
1
Korte reactie op het consultatiedocument ‘Rotterdam sterk’ d.d. 31 augustus 2009 - brief aan wethouder J. Kriens / Zorgbelang Zuid-Holland. 3 GELIJKE KANSEN VOOR IEDEREEN
Servicepunt Sport en Handicap Er wordt gesproken over het Servicepunt Sport en Handicap, maar er wordt nergens vermeld dat dit bij MEE Rotterdam Rijnmond is ondergebracht. Brede Schoolactiviteiten Naar aanleiding van de opmerking dat het speciaal onderwijs nog weinig gebruik maakt van Brede Schoolactiviteiten, wijst SPA22 op het daarbij behorende probleem van leerlingenvervoer. Leerlingen die deelnemen aan Brede Schoolactiviteiten en met leerlingenvervoer naar en van school gebracht en gehaald worden, kunnen niet met dit vervoer van de Brede Schoolactiviteiten naar huis worden gebracht. Ook niet als de activiteiten in de school zelf plaatsvinden. Dit heeft te maken met de beperkingen van de wet leerlingenvervoer. SPA22 beveelt aan dat de gemeente, b.v. samen met de andere drie grote steden, zich inspant in Den Haag om deze wet aangepast te krijgen, zodat ook kinderen op speciaal onderwijs gewoon kunnen participeren. GGD en mensen met een beperking In dit gedeelte worden wel de Vraagwijzers genoemd, maar ontbreekt een verwijzing naar de Steunpunten Mantelzorg. Deze zijn dan wel niet specifiek gericht op mensen met een beperking, maar wel op hun mantelzorgers. Bij zowel Vraagwijzer als andere gemeentelijke loketten moet de (fysieke) toegankelijkheid voor mensen met een beperking geborgd zijn. Overigens heeft SPA22 de indruk dat de Vraagwijzer tegenwoordig een verantwoordelijkheid is van SoZaWe. In dat kader vraagt SPA22 zich af of het juist is (op blz. 8) dat de GGD de regie voert op het inrichten van de VraagWijzerloketten. Daarnaast vraagt SPA22 zich af of niet meer loketfuncties kunnen worden samengebracht. Denk daarbij aan Vraagwijzer, Steunpunt Mantelzorg, Vitaliteitswijzer, en Individuele Voorzieningen. Vanuit de cliënt gezien zou dit een grote verbetering zijn. Daarbij moet uiteraard de back office functie, zoals nu ook al moet bij de Vraagwijzer, goed georganiseerd zijn, en moet het personeel deskundig zijn. DS+V en mensen met een beperking In Woonservicegebieden moeten vooral aanpasbare woningen komen. Van tevoren aangepaste woningen bouwen kan alleen gaan om speciale MIVA woningen of Focuswoningen. SPA22 meent dat aanpasbaar bouwen en renoveren of verbouwen meer zoden aan de dijk zet, omdat woningen dan geschikt zijn voor het aanbrengen van aanpassingen voor een bewoner als dat nodig is. Vervoer voor mensen met een beperking De haltes openbaar vervoer moeten in de deelgemeenten worden aangepast. De ervaringen van SPA22 zijn dat sommige deelgemeenten geen enkele prioriteit daaraan geven, noch hun medewerking daaraan verlenen. In het kader van het effectief gebruik van toegankelijk openbaar vervoer, beveelt SPA22 aan dat de gemeente een manier zoekt om de toegankelijkheid van haltes voor OV in de hele stad te realiseren.
4 GELIJKE KANSEN VOOR IEDEREEN
SPA22 wijst erop dat niet slechts in enkele, maar al in 9 van de 13 deelgemeenten een wijkbus rijdt, geheel gerund door vrijwilligers, en bekostigd door deelgemeenten en gemeente. Daarnaast bestaat in vier deelgemeenten de Boodschappen Plus Bus, eveneens geheel gerund door vrijwilligers, die 55-plussers met of zonder beperking de mogelijkheid biedt om met een begeleider de dagelijkse boodschappen te doen. De bedoeling is om deze extra service uit te breiden in de stad. Voor mensen die ondersteunende begeleiding hadden voor het boodschappen doen, een mooi alternatief. Dit betekent niet dat de wijkbussen moeten verdwijnen: de Boodschappen Plus Bus mag nl. ook buiten de deelgemeentegrenzen rijden. Mensen kunnen zelf kiezen naar welke supermarkt ze willen. De zin ‘Vervoer op Maat is na 19.00 uur ook toegankelijk voor personen van 75 jaar en ouder.’, moet worden aangevuld: ‘Vervoer op Maat is na 19.00 uur ook toegankelijk voor personen van 75 jaar en ouder zonder VoM-indicatie.’ Deelgemeenten en mensen met een beperking In de eerste alinea is sprake van aangepaste woningen. SPA22 gaat er van uit dat hier aanpasbare woningen worden bedoeld. De term ‘afglijders’ is bijzonder kwetsend voor iedereen, met name voor mensen met een beperking. Immers, deze term impliceert dat mensen met een beperking gezien worden als mensen die in een negatieve, neerwaartse spiraal zitten en daar niet uit zullen komen. Sterker nog, waarschijnlijk alleen maar erger zullen worden. Dit is niet alleen een onjuiste weergave van de werkelijkheid, het doet tegelijk geen recht aan alle extra inspanningen die mensen met een beperking dagelijks moeten leveren om überhaupt ‘gewoon’ mee te kunnen doen, juist omdat de maatschappij niet voor hen automatisch toegankelijk is. Een gemeente die zich maximaal wil inspannen zodat al haar burgers ongeacht hun beperking gewoon kunnen meedoen in de maatschappij, én die op die participatie ook een beroep doet, kan en mág mensen met een beperking niet neerzetten als afglijders. Zorgbelang Zuid-Holland kaartte dit punt al eerder aan bij wethouder Kriens.2 SPA22 beveelt dan ook aan dat u in het Meerjarenplan Wmo 2010-2014 de benaming van de drie hoofdgroepen uit de Sociale Strategie wijzigt in ‘Sociaal sterken’, ‘Sociale kanshebbers’ en ‘Sociaal kwetsbaren’. 22 VN Standaardregels tot het bieden van gelijke kansen aan gehandicapten Na deze standaardregels uit 1993, die het college van B&W van Rotterdam in maart 2004 aannam als basis voor het gemeentelijk beleid, is in 2007 door de VN een nieuw verdrag aangenomen, nl. het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap. Dit verdrag is op 27 november jl. door de Sociale Raad van Europese ministers geratificeerd. SPA22 hoopt dat de gemeente Rotterdam deze ontwikkelingen volgt en, na ratificatie door Nederland, ook het nieuwe VN-verdrag overneemt als basis voor gemeentelijk beleid.
2
Korte reactie op het consultatiedocument ‘Rotterdam sterk’ d.d. 31 augustus 2009 - brief aan wethouder J. Kriens / Zorgbelang Zuid-Holland. 5 GELIJKE KANSEN VOOR IEDEREEN
Verschuivende verhouding AWBZ en Wmo SPA22 merkt op dat nu per 1 januari 2010 voor AWBZ producten (zoals dagopvang) ook een eigen bijdrage betaald zal moeten worden, mogelijk nog meer mensen op vervangende voorzieningen binnen de Wmo aangewezen zullen zijn. SPA22 is benieuwd naar een voorbeeld van een Wmo project dat mensen opvangt die niet langer ondersteuning ontvangen uit de AWBZ. Gebiedsgericht werken Ook in de IWAPS moet specifiek benoemd worden dat het beleid bedoeld is voor mensen met een fysieke, verstandelijke of psychische beperking. Vraaggericht werken Er is niet alleen een outreachende werkwijze noodzakelijk, even belangrijk is het om een goed luisterend oor te bieden aan cliënten om goed maatwerk te kunnen leveren. Om te zien of de nieuwe werkwijze aanslaat, raadt SPA22 aan om nu een nulmeting te doen, zodat aan het eind van de periode van dit Actieprogramma zichtbaar is wat de resultaten zijn. Speerpunten Actieprogramma Het is goed om te zien dat ‘het doen van onderzoek naar aantallen mensen met een beperking’ is opgenomen als speerpunt van dit Actieprogramma. De GGD heeft het al eerder in haar gezondheidsbeleid opgenomen als speerpunt, maar het nooit kunnen uitvoeren. Participatie en empowerment In dit stuk mist SPA22 wederom het benoemen van de specifieke doelgroepen: mensen met een lichamelijke, verstandelijke of psychische beperking. Voorzieningen moeten altijd beschikbaar zijn, zonder (fysieke) drempels, wachttijden en bureaucratie. Dan wordt participatie een realistische optie. Voorzieningen Waar sprake is van outreachende werkwijze: opnemen dat een goed luisterend oor even belangrijk is. Inzet training van hulp- en dienstverleningsorganisaties MEE Rotterdam Rijnmond is niet alleen een deskundige partner op het gebied van mensen met een verstandelijke beperking, maar ook van mensen met een lichamelijke beperking. Vrijwilligerswerk Hierin wordt verwezen naar trainingen die in het voorgaande stuk genoemd worden. Die lijken echter toch vooral gericht te zijn op mensen met een verstandelijke beperking. Ook GGZ cliënten kunnen vrijwilligerswerk verrichten en hebben behoefte aan training daarvoor. SPA22 beveelt aan om mensen met een psychische beperking op te nemen in het onderdeel ‘Vrijwilligerswerk’. Ook de trainingen die b.v. de afdeling Basisberaad biedt aan GGZ cliënten dienen te worden opgenomen in dit Actieprogramma. 6 GELIJKE KANSEN VOOR IEDEREEN
Vraagwijzer Bovenaan blz. 14 onder punt 3 staat ‘Vraagwijzer’. Dit punt is nog niet verder ingevuld. SPA22 pleit ervoor om hierbij zorgvuldig aandacht te besteden aan een goede organisatie van de back office functie, met name voor mensen met meerdere beperkingen en/of complexe zorgvragen. Zij horen nergens thuis, worden van het kastje naar de muur gestuurd en dreigen een (grote) groep zorgmijders te worden. Dit begint nu al zichtbaar te worden bij het verdwijnen van de ondersteunende en activerende begeleiding. Doel en acties Participatie en empowerment N.a.v. actie 3.3 merkt het Platform op dat het ondersteunen van ouders met kinderen met een beperking problemen oplevert op dit moment. Tot voor kort kregen zij vaak nog ondersteuning vanuit de AWBZ. Nu deze voor kinderen tot vier jaar niet meer wordt geïndiceerd omdat het om gebruikelijke zorg zou gaan, signaleert de Stichting Vroeghulp dat ouders nergens terecht kunnen voor goede en voldoende ondersteuning bij de opvoeding en opvang van hun kind. SPA22 wijst op het project ‘Bijzondere buurtgenoten’ van STRAS, dat mensen met een verstandelijke beperking traint om (begeleid) zelfstandig te gaan wonen. Het Platform begrijpt dat er inmiddels plannen zijn voor een vervolgtraject in het project Break Out, ook van STRAS. Dit is specifiek gericht op jongeren met een licht verstandelijke beperking, in de leeftijd van 18 – 25 jaar, en beoogt jongeren te leren hun leven op de rails te krijgen en te houden. SPA22 beveelt aan dat de gemeente onderzoekt of dit project een bijdrage kan leveren aan het behalen van doelstelling 4. Woonservicegebieden Ook in dit stuk weer moet het gaan om aanpasbare en niet om aangepaste woningen. De bewoners moeten betrokken worden bij de Slimme verbindingen. Er zijn al bewonersorganisaties. Voldoen deze niet dat u voorstelt om bewonersplatforms op te richten? Bovenaan blz. 17 is sprake van het opvangen van het wegvallen van ambulante begeleiding van mensen met een verstandelijke beperking. Door wie wordt dit opgevangen? Toegankelijke wijk SPA22 beveelt aan dat de gemeente in een meerjarenplan opneemt wanneer welke welzijnsinstellingen, buitenruimte en overige voorzieningen toegankelijk worden gemaakt. Door dit vast te leggen, worden concrete doelen geformuleerd. De laatste zin op blz. 17 in onjuist. De Woonadviescommissie toetst de nieuwbouwplannen, maar is er niet voor om voor een voldoende aanbod aan aanpasbare woningen te zorgen. Blz. 18, punt 3.1: daar zijn de rolstoelen blijkbaar weggevallen. Sport, punt 2.1 Er wordt momenteel al gewerkt aan een Rotterdamse richtlijn toegankelijke accommodaties. 7 GELIJKE KANSEN VOOR IEDEREEN
Ten slotte SPA22 hoopt met dit advies, ondanks de korte voorbereidingstijd, toch een bijdrage te leveren aan dit Actieprogramma. Het Platform kijkt uit naar de definitieve versie van het Actieprogramma om daarover te kunnen adviseren aan de wethouder.
Met vriendelijke groet,
C.A.J. Scheffer-van Schaik, voorzitter
c.c.
T.C. Willemsen, secretaris
mevrouw J. Kriens, wethouder MVP
8 GELIJKE KANSEN VOOR IEDEREEN
