A C T I V I T E I T E N U N I V E R S I T E I T H A S S E LT E N L I M B U R G S E A S S O C I A T I E
PROVINCIALEBIBLIOTHEEKLIMBURG P R ES E N T E E RT
‘Op WetenStap: Antarctica is cool’ Zondag 25 oktober 2009 organiseert de Associatie UniversiteitHogescholen Limburg (AUHL) voor de tweede maal ‘Op WetenStapdag’, een weetjesschapdag voor grootouders en kleinkinderen. Het hele gebeuren draait rond het thema Antarctica. Het doel van de middag is grootouders en hun kleinkinderen warm maken voor wetenschappen en techniek. Er kan gekozen worden uit drie workshops: Lichtgevende Pinguïns, Wegsmelten voor Antarctica en Opbotsen tegen de grillen van Antarctica. zondag 25 oktober, 13 u XIOS Hogeschool Limburg, Campus Diepenbeek Deelname is gratis maar inschrijven is verplicht. Voor meer informatie, zie www.auhl.be/opwetenstap. gratis toegang
ANTARCTICA SYMPOSIUM Historische scheepswrakken & Belgica Op 26 oktober vindt aan de Universiteit Hasselt een symposium plaats rond de conservering van oude scheepswrakken. Vier internationaal erkende wetenschappers verlenen hun medewerking aan het symposium. Ze zullen het elk hebben over de bewaringsmethode en hun ervaringen met beroemde scheepswrakken. O.l.v. Prof. dr. J. Manca, met de ondersteuning van dr. R. Kiebooms, Prof. dr. em. T. Van Autenboer en Ir. E. Smeyers, en onder voorzitterschap van Prof. dr. J. Put.
Adrien de Gerlache het verhaal van zijn tijd en zijn Belgica
Deelname aan het symposium is gratis, maar inschrijven is verplicht. Tevens zullen er aan de Universiteit Hasselt populair wetenschappelijke lezingen georganiseerd worden rond Antarctica en de Belgica. Voor meer informatie: www.uhasselt.be/antarctica
PROVINCIALEBIBLIOTHEEKLIMBURG
limburg.be
2 TENTOONSTELLINGEN VAN 10 OKTOBER 2009 TOT EN MET 20 FEBRUARI 2010 - GRATIS TOEGANG
Beste bibliotheekbezoeker Antarctica of de Zuidpool. Ver weg van hier en toch al een eeuwenlange band met Limburg. Hasselaar Adrien de Gerlache en zijn bemanning van de Belgica werden in 1898 – noodgedwongen – de eerste mensen die overwinterden op het witte continent. Het wetenschappelijke werk van deze pioniers tijdens hun dertien maanden durende afzondering staat ook nog in 2009 ten dienste van het klimaatonderzoek.
HIPLIMBURG Martelarenlaan 17 - 3500 Hasselt Tel. 011 29 59 26 [email protected] Openingsuren: van maandag tot vrijdag
De Provinciale Bibliotheek Limburg biedt je met de tentoonstelling ‘Adrien de Gerlache, het verhaal van zijn tijd en zijn Belgica’ twee interessante verhalen. Vooreerst het verhaal van de eerste Zuidpoolexpeditie van de Gerlache en van zijn schip de Belgica waarvan het wrak werd teruggevonden in een Noorse baai. Daarnaast een boeiende kijk op de samenleving aan het einde van de 19de en het begin van de 20ste eeuw (de belle époque) aan de hand van documenten uit de erfgoedcollecties van deze bibliotheek. Ik wens je alvast een leerrijke kennismaking met Adrien de Gerlache en zijn tijd.
van 10 tot 19 uur, zaterdag van 10 tot 16 uur. GRATIS TOEGANG
H ILDE C LAES gedeputeerde van Provinciale Bibliotheek Limburg
Inleiding De 50ste verjaardag van het Antarcticaverdrag op 1 december aanstaande zal niet ongemerkt voorbijgaan in Hasselt. In de geboortestad van de Belgische poolreiziger Adrien de Gerlache, die met het poolschip de Belgica de eerste overwintering van een wetenschappelijke expeditie op de Zuidpool realiseerde (tussen 1897 en 1899), zal er dit najaar een reeks van culturele en wetenschappelijke activiteiten rond Antarctica plaatsvinden: lezingen, symposia, tentoonstellingen, interactieve wetenschapsproefjes en de muzikale première van de Antarcticasuite. Op 1 december 1959 was België één van de twaalf landen die het Antarcticaverdrag ondertekenden. Dit verdrag gaf aan het zuidpoolcontinent een speciale beschermde status: het maakte een einde aan alle territoriale claims op het gebied, verbood er alle militaire activiteiten en proclameerde Antarctica als een continent voor Vrede en Wetenschap. In deze geest en met het nodige eerbetoon aan Adrien de Gerlache en zijn legendarische poolschip de Belgica, zal Antarctica dit najaar in de spotlight gezet worden door de Provinciale Bibliotheek Limburg, de stad Hasselt, Universiteit Hasselt en Limburgse Hogescholen.
TENTOONSTELLING 1
Adrien de Gerlache en het verhaal van zijn tijd: beelden uit de belle époque
De belle-époqueperiode situeert zich rond de vorige eeuwwisseling. Tijdens de jaren 1890 tot 1914 beleeft de Europese burgerij een ‘mooi tijdperk’. Ze organiseert zich in nationale staten die koloniale rijken uitbouwen en voorlopig nog in vrede met elkaar leven. Wetenschap en techniek maken grote vorderingen en geven een krachtige stimulans aan industrialisatie en verstedelijking. De arbeidersklasse organiseert zich maar krijgt nog geen politieke inspraak. In de beeldende kunsten vindt het impressionisme overal erkenning en de art nouveau brengt de architectuur tot bloei. Aan de hand van documenten uit de erfgoedcollecties van de Provinciale Bibliotheek Limburg brengt deze tentoonstelling de tijdgeest van de belle époque opnieuw tot leven. In de eerste toonkast laten we stukken over de Belgicareis van Adrien de Gerlache uit 1897-1899 zien. In de volgende zeven kasten komen enkele thema’s aan bod die de zuidpoolreiziger in zijn tijd plaatsen: de exploratiereizen tijdens de uitbouw van de koloniale rijken, de onstuitbare vooruitgang van de techniek, de opkomst van de sport, de weelderige mode van de burgerij en tenslotte de art nouveau die de burgerwoning opvat als een esthetisch rustpunt in een snel veranderende wereld. In een laatste toonkast legt de Universiteit Hasselt de link met de Belgica anno 2009.
4
TENTOONSTELLING 1: ADRIEN DE GERLACHE EN HET VERHAAL
Documenten uit de erfgoedcollecties van de Provinciale Bibliotheek Limburg over de Belgica-expeditie van Adrien de Gerlache (1897-1899)
In haar Collectie Limburgensia verzamelt de PBL alle documenten die Limburg en Limburgers als onderwerp hebben. Adrien de Gerlache werd op 2 augustus 1866 geboren in Hasselt waar zijn vader infanteriekolonel was. Het gezin verbleef in Hasselt tot het in 1882 naar Etterbeek verhuisde. De ontdekkingsreiziger kan dus zeker als Limburger beschouwd worden!
VAN ZIJN TIJD: BEELDEN UIT DE BELLE ÉPOQUE
Exploratiereizen TIJDENS
DE BELLE ÉP OQUE
De Europese grootmachten zoeken de grondstoffen voor hun groeiende industrieën in hun koloniale rijken. Tijdens de Conferentie van Berlijn van 1884-1885 wordt Afrika onderling over deze grootmachten verdeeld en wordt het latere Belgisch Congo toegewezen aan Leopold II. Om de nieuwe grenzen vast te leggen en onontdekte gebieden te verkennen, organiseren de koloniale overheden exploratiereizen. Aanvankelijk hebben deze een militaire bedoeling die later echter meer en meer economisch of wetenschappelijk wordt. De Europese burgerij heeft veel belangstelling voor de verslagen van deze missies. Veel tijdschriften en boeken spelen hierop in, waaronder het hier getoonde Franse tijdschrift Le Tour du Monde. Nouveau journal des voyages. De foto’s in deze en volgende toonkast zijn een weergave van vier exploratiereizen. De beide Afrikamissies dienden om de randgebieden van het Franse koloniale rijk te verkennen en te onderwerpen. De reis naar Oceanië had als doel de reglementering van de vaak gedwongen aanwerving van inlanders voor koloniale uitbatingen. De reis in noordelijk Rusland had vooral antropologische bedoelingen. Rusland kende in de 19de eeuw een enorme gebiedsuitbreiding naar het oosten, een eigen variant op de uitbouw van een koloniaal rijk.
DE GERLACHE
AMUNDSEN
DANCO
WIENCKE
In deze kast tonen we portretten van enkele bemanningsleden van de Belgica gemaakt vóór de afreis in 1897. Ze maken deel uit van een album dat kadert in de propagandacampagne die de Gerlache en zijn sympathisanten voerden om fondsen te werven voor de expeditie. De tentoongestelde boeken geven weer dat er na de terugkeer in 1899 een zeer grote belangstelling bestond voor de verslagen van de zuidpoolexpeditie. Deze belangstelling kende een eeuw later, met de honderdste verjaardag in de periode 1997-99, een heropleving die tot vandaag blijft duren.
5
6
TENTOONSTELLING 1: ADRIEN DE GERLACHE EN HET VERHAAL
VAN ZIJN TIJD: BEELDEN UIT DE BELLE ÉPOQUE
Technische uitvindingen TIJDENS DE BELLE ÉP OQUE
Mode TIJDENS DE BELLE ÉP OQUE
Tijdens de 19de eeuw ontwikkelt de techniek zich razendsnel. De uitvinding van de stoommachine in 1769 en van de massaproductie van staal in 1851 is hierbij van beslissend belang. Deze technische vernieuwingen leiden tot snellere en grotere transportmiddelen en zo tot de uitbouw van nationale en internationale economieën. De stoomtrein verbindt alle uithoeken van de wereld, het houten zeilschip maakt plaats voor het stalen stoomschip en de stoomtractor zet de mechanisatie van de landbouw in.
Tijdens de belle époque bepalen de Parijse ontwerpers het modebeeld in heel Europa. Zij richten zich tot de dames uit de adel en de hogere burgerij die rijk genoeg zijn om zich de weelderige kledingstukken van de couturiers te veroorloven. Voor elke activiteit ontwerpt men aangepaste toiletten die gekenmerkt worden door een wespentaille, wijde rokken versierd met franjes en kunstige hoeden. De herenmode ondergaat nauwelijks verandering.
Van nog grotere betekenis is de uitvinding van de auto, eerst aangedreven door stoom, later door benzine en elektriciteit. De Duitsers Karl Benz in 1885 en Gottlieb Daimler in 1887 bouwen de eerste enigszins bruikbare auto’s. De Fransen Panhard, Lavassor en Peugeot en de Amerikanen Charles Duryea en Henry Ford volgen hen snel. Van al deze transportmiddelen tonen we hier afbeeldingen uit het Britse tijdschrift The Engineer dat gebruikmaakte van de beste grafische vaklui uit zijn tijd om de nieuwe technische vindingen zo correct mogelijk weer te geven.
Sport TIJDENS DE BELLE ÉP OQUE Sport is tijdens de belle époque een zaak van de kringen die er tijd en geld voor hebben: de adel en de rijke burgerij. Zij hebben een voorliefde voor paardrijden, watersporten en autoracen. Naarmate de algemene levensstandaard verbetert, dringt het beoefenen en bekijken van sport ook door tot de massa. Voetbal en vooral wielrennen trekken vele toeschouwers. De dag- en weekbladen spelen in op de toenemende belangstelling en nemen een sportrubriek op. Hier tonen wij van de volgende sporten telkens 2 foto’s: roeien, autoracen, waterfietsen, turnen, voetballen en wielrennen. Ze zijn afkomstig uit L’Illustration Européenne en Ons volk ontwaakt. Het eerste tijdschrift richt zich vooral tot de Franstalige adel en de hogere burgerij. Het tweede magazine ontstaat in 1911 in het kader van de Vlaamse Beweging en vindt zijn lezers onder de lagere burgerij. Om hun verslaggeving kracht bij te zetten maken zij dankbaar gebruik van de verbeterde druktechnieken voor foto’s.
De Parijse trends vinden, dankzij het treinverkeer, snel hun weg naar de Brusselse kringen. Modetijdschriften spelen hierin een grote rol. De hier getoonde foto’s komen uit jaargang 1898 van het Parijse weekblad La Mode Illustrée. Journal de la famille. Op de eerste bladzijde van elk nummer staat als blikvanger telkens een gravure van een dameskostuum. De kleuren zijn met de hand aangebracht en zien er zelfs vandaag nog verrassend fris uit.
Architectuur TIJDENS DE BELLE ÉP OQUE De 19de eeuwse architectuur zoekt de romantiek en bootst daarom de bouwstijlen uit het verleden na. Rond 1890 zorgt de art nouveau voor een tegenreactie. Deze nieuwe bouwstijl geeft voorrang aan het functionele, maakt gebruik van de allernieuwste bouwtechnieken en vindt een eigen vormentaal in gestileerde bloemmotieven. Architecten Victor Horta en Paul Hankar plaatsen de art nouveau in Brussel op de kaart, waarna de nieuwe stijl ook in de rest van het land verspreid wordt. Horta en Hankar focussen zich in de eerste plaats op woningen die opnieuw op mensenmaat gebouwd worden. Architectuurtijdschriften en -boeken verspreiden hun ideeën. Ondanks haar bijval wint de art nouveau evenwel slechts een kleine aanhang. De meeste gebouwen worden ook tijdens de belle époque nog in een historische, vaak eclectische stijl opgetrokken. We tonen in deze kast een aantal woningen die in de geest van de art nouveau ontworpen zijn en die terug te vinden zijn in L’Emulation. Publication mensuelle de la Société Centrale d’Architecture de Belgique.
De nood aan grondstoffen voor de steeds groeiende industriële productie resulteerde in de 19de eeuw in een wedloop om nieuwe continenten te verkennen. Vele avonturiers gingen op zoek naar natuurlijke rijkdommen, tot diep in het evenaarsgebied. Op het einde van de eeuw waren zowat alle uithoeken van de wereld in kaart gebracht. De Zuidpool bleef de grote onbekende. De ijzige temperaturen en de grillige weersomstandigheden maakten het de weinigen die het aandurfden heel lastig of zelfs onmogelijk.
Patria De jonge Adrien de Gerlache de Gomery, geboren in Hasselt op 2 augustus 1866, wilde niet naar Afrika, wel naar Antarctica. De verhalen van de legendarische ontdekkingsreizen van James Cook, James Wedell en James Clark Ross hadden hem geïnspireerd voor een uitgebreide expeditie, gebruikmakend van de nieuwste onderzoekstechnieken. De Gerlache vertrok samen met Emile Danco naar Noorwegen, op zoek naar een geschikt vaartuig voor zijn expeditie naar de Zuidpool. Door het uitrusten van een tweedehandsschip zou de expeditie sneller operationeel zijn. Uiteindelijk liet hij zijn oog vallen op de ‘Patria’, een sierlijke driemaster met stoommachine die werd
10
TENTOONSTELLING 2: ADRIEN DE GERLACHE EN ZIJN BELGICA
ingezet voor de jacht op robben en walvissen. Het schip werd op een Noorse werf omgebouwd tot onderzoek- en expeditieschip, de huid verdubbeld als remedie tegen paalworm en het ruim ingericht met hutten en laboratoria voor de wetenschapslui. De naam veranderde op 5 juni 1896 in de ‘Belgica’.
11
• • • • • •
E NGELBRET K NUDSEN (Noor), matroos J OHAN K OREN (Noor), matroos, medewerker zoölogie L OUIS M ICHOTTE (Belg), matroos, kok A DAM T OLLEFSEN (Noor), matroos J AN V AN M IRLO (Belg), matroos C ARL-A UGUSTE W IENCKE (Noor), matroos
Belgica-expeditie De Belgica-expeditie was een grote onderneming. Omgerekend naar prijzen van 2009 zou deze expeditie 8,6 miljoen euro kosten. De organisatie vereiste dan ook een sterke marketingstrategie om milde schenkers te mobiliseren. Het Koninklijk Aardrijkskundig Genootschap van België ging op zoek naar middelen via een nationale intekening. Adrien de Gerlache slaagde er in om kapitaalkrachtige zakenmensen en industriëlen voor zijn project te winnen. Ook Jan met de pet werd uitgenodigd om zijn steentje bij te dragen door deel te nemen aan een Venetiaans feest of door een betaald bezoek aan de kade.
In tegenstelling tot vele andere ontdekkingsreizen had de Belgica van meet af aan de bedoeling echt wetenschappelijk werk te verrichten. De bemanning bestond naast Noorse en Belgische matrozen uit een internationaal gezelschap van wetenschappers en ontdekkingsreizigers die de basis legden voor het polair onderzoek: • A DRIEN DE G ERLACHE (Belg), expeditieleider en kapitein • G EORGES L ECOINTE (Belg), plaatsvervangend expeditieleider, 1ste luitenant, hydrografisch en magnetisch onderzoek • J ULES M ELAERTS (Belg), luitenant • R OALD A MUNDSEN (Noor), 2de luitenant • E M I L E D A N C O (Belg), magnetisch onderzoek • E MILE -G USTAVE R ACOVITZA (Roemeen), zoöloog en botanicus • H ENRICK A RCTOWSKY (Pool), oceanograaf en meteoroloog • A NTOINE D OBROWOLSKY (Pool), meteoroloog • F REDERICK C OOK (Amerikaan), arts, antropoloog, fotograaf • H ENRI S OMERS (Belg), eerste scheepstechnicus • M AX V AN R YSSELBERGHE (Belg), tweede scheepstechnicus • G USTAVE -G ASTON D UFOUR (Belg), matroos • L UDVIG -H JALMAR J OHANSEN (Noor), matroos
De Belgica vertrok op 16 augustus 1897 onder overweldigende belangstelling van het Antwerpse publiek. Kort nadien moest het echter terugkeren naar de haven van Oostende wegens pech met de stoommachine. De Belgica meerde er aan nabij het koninklijke jacht waardoor Leopold II, die het project niet bijster genegen was, alsnog een bezoek bracht aan het expeditieschip. Op 22 augustus kon het opnieuw richting Zuidpool zeilen. Een Antarctische expeditie was in de 19de eeuw een groot avontuur. Er bestond nog geen cartografie van de Zuidpool, laat staan radiocommunicatie en satellietnavigatie. Bij pech kon er ook nog geen hulp gevraagd worden aan permanente basissen.
12
TENTOONSTELLING 2: ADRIEN DE GERLACHE EN ZIJN BELGICA
Zuidpool
13
Het belang van de expeditie Na het oversteken van de gevreesde zee tussen het Amerikaanse continent en het Antarctische bereikte de Belgica in januari 1898 de zuidpoolkust en kon het wetenschappelijke werk beginnen. De krachtige stormen die het gebied frequent teisterden kostten het leven aan de Noorse matroos Auguste Wiencke, die door een golf overboord geslagen werd.
Begin maart 1898 raakte de Belgica ingesloten door het ijs van de Bellinghausen Zee. Gedurende dertien maanden zou het schip stuurloos meedrijven met het ijs waarin het vastzat. Ondanks de vele wetenschappelijk proefnemingen en de dagelijkse taken in en rond het schip zouden verveling en duisternis de grootste vijanden worden. Vele opvarenden leden aan psychische aandoeningen zoals hysterie, schizofrenie en paranoia die na de lange winterperiode verdwenen. Voor Emile Danco werd de winter fataal: hij overleed op 28-jarige leeftijd aan een hartaandoening. Pas op het einde van de zomer, op 14 maart 1899, 13 maanden na het invriezen, slaagde de bemanning er in om het schip te bevrijden. Enkele weken later ontvingen familie en vrienden voor het eerst terug nieuws van hun geliefden. Pas op 5 november voer de Belgica de haven van Antwerpen binnen. Het werd een ware triomftocht. In de jaren daarna hadden de expeditieleden hun handen vol met het verwerken van de vele onderzoeksgegevens. De Noor Amundsen, die school liep bij de Gerlache, slaagde in 1911 om als eerste de geografische Zuidpool te bereiken. De Amerikaan Cook publiceerde zijn wedervaren en kende grote weerklank. Hij kreeg wellicht de meeste aandacht door zijn bewering als eerste in 1908 de Noordpool bereikt te hebben, maar tegenwoordig neemt men aan dat dit pas in 1926 door Amundsen gebeurde. Lecointe werd benoemd tot directeur van de Koninklijke Sterrenwacht en de Gerlache werd adviseur bij verscheidene ontdekkingsreizen en van de Belgische regering. Hij werd uiteindelijk benoemd tot directeur-generaal van het Zeewezen.
Critici minimaliseren de relevantie van de eerste overwintering op de Zuidpool, maar over het werk van de onderzoekers kan men niet bescheiden doen. De fauna en flora van de Zuidpool werd grondig in kaart gebracht. Niet alleen werden de bekende levensvormen uitvoerig bestudeerd; er werden honderden nieuwe soorten ontdekt en gepubliceerd. De meteorologen verrichtten baanbrekend werk over de weersomstandigheden op de pool en de poolwinter. Op het gebied van de aardrijkskunde werden zeedieptes gemeten en werd voor het eerst een gedetailleerde kaart van het schiereiland gemaakt. Voor het eerst werd het aardmagnetisme bestudeerd met de nieuwste technieken. Bodemstalen werden gedetermineerd wat tot belangrijke ontdekkingen leidde. En er werd vooral veel ervaring opgedaan voor toekomstige expedities. Antarctica geldt in de wetenschappelijke wereld als barometer van ons opwarmend klimaat. België heeft nog steeds een speciale band met dit continent, want op 15 februari 2009 werd het Prinses Elisabeth poolstation officieel in gebruik genomen, 180 km zuidelijker dan de voormalige Koning Boudewijnbasis. Doel van deze permanente aanwezigheid is ultramoderne faciliteiten voor maximaal 16 wetenschappers te voorzien, om het onderzoek in verband met het wereldwijde begrip van klimaatsverandering te helpen verbeteren. Aangezien Antarctica een onvervangbaar archief is van de klimaatsgeschiedenis van onze planeet, zullen zij een kijkje moeten nemen in dit verleden om dringende praktische problemen te kunnen aanpakken waarvoor nu meteen een oplossing nodig is. Dankzij Adrien de Gerlache, een te bescheiden en snel vergeten landgenoot, kent de wereldgemeenschap exact de staat van dit witte continent aan het einde van de 19de eeuw.
2009: de Belgica op de bodem van een Noorse baai De Belgica werd verkocht aan de Belgische staat om de schulden van de expeditie aan te zuiveren. Ze werd ingezet voor verscheidene expedities in Arctische wateren en voor de walvisjacht. In 1916 keerde het definitief terug naar Noorwegen om steenkool en passagiers te vervoeren en fungeerde later zelfs als drijvend visverwerkingsbedrijf.
14
TENTOONSTELLING 2: ADRIEN DE GERLACHE EN ZIJN BELGICA
L E Z I N G E N VA N D E P R O V I N C I A L E B I B L I O T H E E K L I M B U R G
Tijdens WOII sloegen de Britten de Belgica aan en laadden haar vol met springstoffen voor het front. Over de oorzaak van het zinken van de Belgica in de baai van Harstad bestaan twee theorieën: of een Duitse luchtaanval bracht haar tot zinken of de Belgica werd bewust tot zinken gebracht om de lading uit handen van de Duitsers te houden.
IN DE VOETSPOREN VAN DE BELGICA: DIXIE DANSERCOER
Het Belgica Genootschap In 1990 ontdekten duikers het wrak op een goede 100 m van de kustlijn. In 2005 verscheen een artikel over deze vondst in een wetenschappelijk tijdschrift. Samen met de geschiedenis van de Belgica vormde dit artikel de aanleiding voor een groep geïnteresseerden om het Belgica Genootschap op te richten. Hun doelstelling is het realiseren van een zo goed mogelijke studie en documentatie van het scheepswrak en het, indien mogelijk, zelfs geheel of gedeeltelijk boven water te halen voor presentatie aan het grote publiek. Door het onderzoek van het Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed en universiteiten naar het plantaardig en dierlijk leven in het wrak en de structuur en aantasting van het hout, is belangrijke informatie verzameld voor toekomstig onderzoek van scheepswrakken waarvan veel minder is geweten. Zo speelt de Belgica opnieuw een belangrijke rol, nu op het vlak van maritieme archeologie.
In het kader van de tentoonstelling over Adrien de Gerlaches expeditieboot de Belgica nodigen we poolreiziger Dixie Dansercoer uit. Hij komt vertellen over de zuidpoolexpeditie die hij in 2007 maakte met de zeilboot Euronav, waarbij hij dezelfde legendarische route volgde als Adrien de Gerlache aan het eind van de negentiende eeuw met de Belgica. Aan de hand van unieke beelden en dagboekfragmenten van de zevenkoppige bemanning laat Dansercoer ons de reis meebeleven, van de voorbereiding en de oversteek van de Atlantische Oceaan naar Ushuaia, tot de woelige doortocht door Straat Drake en de verkenning van de Straat van Gerlache. In vier weken deden ze de 20 landingen over die meer dan 100 jaar geleden door de Gerlache en zijn bemanning werden uitgevoerd. Dansercoer benadrukt dat hij in de voetsporen treedt van de Gerlache, maar tegenover diens ontdekkingstocht op onbekend terrein is de Euronavexpeditie toch een avontuur waar minder risico’s aan verbonden waren. Tijdens de expeditie besteedde de crew veel aandacht aan het milieu en de opwarming van de aarde en werden de resultaten van wetenschappelijke metingen vergeleken met die van de Gerlache. Dixie Dansercoer (Nieuwpoort, 1962) is een verbeten poolreiziger en allroundavonturier die zijn carrière begon als tolk, flight attendant en surfkampioen. Sinds de jaren ’80 heeft hij zowel bergen beklommen, continenten overgestoken, een wereldrecord op zijn naam gezet als marathons gelopen. Zijn grote passie blijft echter die schijnbaar dode wereld die de polen zijn. Ondertussen heeft hij een aantal boeken uitgebracht en is hij UNICEF-ambassadeur. Zaterdag 10 oktober van 14u tot 15u30 Gratis toegang
15
16
L E Z I N G E N VA N D E P R O V I N C I A L E B I B L I O T H E E K L I M B U R G
Dr. MARNIX PIETERS OVER DE BERGING VAN DE BELGICA Dr. Marnix Pieters is stichtend lid van het Belgica Genootschap en als afdelingshoofd verbonden aan het Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed (VIOE); Afdeling Onderzoeksontsluiting en erfgoedbeleving. Hij zal de geschiedenis van de Belgica, het expeditieschip van Adrien de Gerlache, belichten en kort ingaan op de expeditie die de Gerlache wereldberoemd maakte. Als onderzoeker is hij nauw betrokken bij de berging van de Belgica . Op dit ogenblik wordt onderzocht of het wrak kan worden geborgen en geconserveerd en zo ja, tegen welke voorwaarden. Marnix Pieters zal tijdens zijn lezing bijzondere aandacht schenken aan de wetenschappelijke aspecten van het onderzoek van een goed gedateerd en gekend scheepswrak, zoals dit van de Belgica. Dr. Pieters werkte van 1989 tot 1991 mee aan de opgravingen aan het Louvre (Parijs) en is sinds 2003 in de schoot van het VIOE gestart met maritiem archeologisch onderzoek met als uitvalsbasis het museum Walraversijde (Oostende). Hij staat sinds 1 oktober 2008 aan het hoofd van de Afdeling Onderzoeksontsluiting en Erfgoedbeleving van het Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed. Zaterdag 17 oktober van 14u tot 15u30 Gratis toegang
KLASSIEK CONCERT MET HET VLAAMS SYMFONISCH ORKEST Op 25 oktober brengt het Vlaams Symfonisch Orkest, onder leiding van Bart Van Casteren, eerst werk van onder meer Strauss, Bizet en Grieg in het Cultuurcentrum van Hasselt. Na de pauze zal de ‘Antarcticasuite’ van Jozef Carmans in vier delen gespeeld worden. Dit concert wordt opgedragen aan de poolreizigers Baron Adrien de Gerlache en Baron Gaston de Gerlache. Zondag 25 oktober, 15u Cultuurcentrum Hasselt, Kunstlaan 5 € 32 / € 30 011 22 99 33
PROVINCIALE BIBLIOTHEEK LIMBURG Martelarenlaan 17 3500 Hasselt Tel. 011 29 59 00 [email protected] www.limburg.be/pbl Openingsuren: Maandag – Vrijdag: 10u. – 19u. Zaterdag : 10u. – 16u. Deze brochure is een uitgave van de deputatie van de provincieraad van Limburg, Marc Vandeput, voorzitter wd., Sylvain Sleypen, Gilbert Van Baelen, Frank Smeets, Hilde Claes, Erika Thijs, gedeputeerden, en Renata Camps, provinciegriffier D/2009/5857/89 Ontwerp brochure: Smets & Ruppol Teksten: Karel Verhelst, Dirk Duwijn, Renate Maes, VIOE Eindredactie: Martine Balcer, Dirk Duwijn Foto’s: Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed Collectie Provinciale Bibliotheek Limburg International Polar Foundation Bruikleengevers: Museum Vleeshuis Antwerpen Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis Museum voor Natuurwetenschappen Provinciedomein Raversijde The Fram Museum / Oslo Het Belgica Genootschap Ireen Houben Willy Versluys Yan Verschueren Vzw The New Belgica / Eddy Stuer Henri de Gerlache Dixie Dansercoer Ontwerp tentoonstelling ‘Belgica’: Jo Klaps (Brussels Lof ) Ontwerp tentoonstelling ‘Belle Epoque’: Karel Verhelst Foto's tentoonstelling ‘Belle Epoque’: Eddy Daniëls
