Actualiteitscollege 18 december 2007

Leergang pensioenrecht Actualiteitscollege 18 december 2007

Actualiteitscollege 18 december 2007

DEEL I : college

1


4

Evolutie levensverwachting België

vrouwen mannen

Why? Bron: FOD Economie – Algemene Directie Statistiek en Economische informatie

5

Evolutie sterftekansen België

Bron: Isabelle Devos (Universiteit Gent)

6

Premie levensverzekering • Schuldsaldoverzekering – Hypothesen: • Onderschrijvingsleeftijd: 30 jaar • Lening: – – – –

100.000 EUR Intrestvoet: 5% Constante mensualiteiten 20 jaar

• Tarief: gewaarborgd

– Periodieke premie: – Mannen: € 284,09 (13 jaar) – Vrouwen: € 168,84 (13 jaar) (- 40,57% t.o.v. mannen)

2


7

Premie levensverzekering • Lijfrente – Hypothesen: • • • •

Vestigingskapitaal: € 100.000 Ingangsleeftijd: 65 jaar Intrestvoet: 3% Sterftetafel: MR/FR-5

– Lijfrente-uitkering • Mannen: € 135,47 /maand • Vrouwen: € 120,14 /maand (- 11,32% t.o.v. mannen)

8

Premie levensverzekering • Pensioenregeling – Hypothesen: • Onderschrijvingsleeftijd: 25 jaar • Premie: 1.000 €/jaar • Tarief: – Rendement: 3,25% + 1% winstdeling – Overlijdenskapitaal: € 75.000 – Overlijdensrisicopremie: » Sterftetafel: MK (mannen) – FK (vrouwen) » Risicopremie wordt onttrokken aan reserves

– Pensioenkapitaal op 65 jaar • Mannen: € 78.341,82 • Vrouwen: € 87.906,97 (+ 12,21% t.o.v. mannen)

– Opmerking: ‘zichtbaarheid’ tariefonderscheid • Offerte • Technisch dossier  CBFA (art. 22 KB-Leven) + publiek beschikbaar (art. 23 KBLeven) • Prognose  pensioenfiche • Uitkering (einddatum, afkoop)

9

Juridisch verbod discriminatie • verticale relaties = overheid – burgers

• horizontale relaties = burgers – burgers – Horizontale doorwerking ‘verticale verbod’ ? – Europese wetgeving, Belgische wetgeving

3


10

Verschillende benaderingen gelijkheid ongelijkheid tussen individuen

gelijkheid:

Verzekeringsgroeps benadering

tussen groepen

Individualistische Mensenrechten benadering

Gelijkheid: tussen individuen

ongelijkheid tussen groepen

11

Wat is rechtvaardig? Mensenrechten

Verzekering

Gelijkheid:

Gelijkheid:

tussen individuen

tussen groepen

• Sociale rechtvaardigheid

• Actuariële rechtvaardigheid

-

-

Toegang tot verzekering Betaalbare verzekering Gelijk risico = Gelijke premie

-

Mutualisering Anti-selectie en ‘moral hazard’ Subsidie-aversie

12

Begrip discriminatie • Onderscheid maken ≠ discriminatie • Onderscheid = ongelijke behandeling – Direct onderscheid = wanneer iemand op grond van een bepaald kenmerk minder gunstig wordt behandeld dan een ander in een vergelijkbare situatie – Indirect onderscheid = wanneer een ogenschijnlijk neutrale bepaling, maatstaf of handelwijze personen met een bepaald kenmerk in vergelijking andere personen bijzonder benadeelt

4


13

Begrip discriminatie • Discriminatie = ongeoorloofd onderscheid • Twee systemen – gesloten systeem = maken van onderscheid op basis van een bepaald kenmerk is ongeoorloofd, behoudens specifieke, vooraf bepaalde wettelijke uitzonderingen - vaak: indirect onderscheid kan gerechtvaardigd worden

14

Begrip discriminatie • Twee systemen - Open systeem = maken van onderscheid op basis van een bepaald kenmerk is ongeoorloofd, tenzij dit kan gerechtvaardigd worden - invulling van “discriminatie” kan evolueren - verantwoordelijkheid op de rechter

15

Europese rechtvaardigingstest •

Legitiem doel

(HvJ en Richtlijnen)

•

Objectiviteit

“objectief worden gerechtvaardigd door een legitiem doel en de middelen voor het bereiken van dat doel zijn passend en noodzakelijk” noodzakelijk”

•

Passend = geschikt

•

Minder belemmerende maatregelen

•

Evenredigheid

Een verschil in behandeling kan

 Noodzakelijkheid

5


16

Europees juridisch kader •

Artikel 12, en artikel 141 EG-Verdrag

•

Bepalingen inzake vrij verkeer (nationaliteitsdiscriminatie)

•

Richtlijnen –

Art. 13 E.G.Verdrag

Rasrichtlijn (2000/43/EG)

–

Kaderrichtlijn arbeid en beroep (2000/78/EG)

–

Gelijkheid Man/Vrouw bij leveren van goederen en diensten (2004/113/EG) (2004/113/EG)

–

Gelijkheid Man/vrouw in arbeid/beroep (aanv. soc. verzekeringen)

•

• • • •

Art. 141, lid 3 E.G.-Verdrag

•

Rechtstreekse en horizontale werking

Optie voor verzekering (actuari actuarië ële gegevens)

Bewijslast geslachtsdiscriminatie (97/80/EG) Richtlijn 86/378/EEG Specifieke bepalingen inzake actuarië actuariële Richtlijn 96/97/EG berekeningsfactoren  ‘Recast Directive’ 2006/54/EG

Gelijkheid en non-discriminatie als algemeen beginsel van gemeenschapsrecht H.vJ. Lindorfer 11 september 2007

17

Artikel 141 EG-Verdrag (oud artikel 119) • “Gelijk loon voor gelijk werk” • H.v.J. Neath 1993, Coloroll 1994 man - vrouw – DB • werknemers bijdragen gelijk • rentes gelijk • werkgevers bijdragen op actuariële berekeningen = financiering • Kapitaal gelijk ?

18

Artikel 141 EG-Verdrag (oud artikel 119) • “De Commissie betoogt, dat zulks het geval is en dat elk op het geslacht gebaseerd verschil in behandeling derhalve slechts toelaatbaar is indien het objectief gerechtvaardigd is. Op de levensverwachting van beide geslachten gebaseerde statistische gegevens vormen haars inziens geen objectieve rechtvaardiging, daar zij gemiddelden weergeven die zijn vastgesteld op basis van de totale mannelijke en vrouwelijke bevolking, terwijl het aan werknemers toekomende recht op gelijke behandeling op het gebied van beloning een recht is dat hun individueel toekomt en niet als lid van een bepaalde categorie” (H.v.J. Neath 1993, ov. 27)

6


19

Artikel 141 EG-Verdrag (oud artikel 119) • “Kernvraag is derhalve of een discriminatie in de zin van artikel 119 voorligt wanneer mannelijke en vrouwelijke werknemers niet als individu, maar als groep worden behandeld en hieruit voor individuele mannelijke of vrouwelijke werknemers een ongelijke behandeling voortvloeit. (…) Artikel 119 dat de toepassing van het beginsel van gelijke beloning in algemene bewoordingen oplegt voor "mannelijke en vrouwelijke werknemers", streeft ernaar de werknemer met betrekking tot zijn recht op gelijk loon voor gelijke arbeid als individu te behandelen, en niet louter als lid van deze of gene geslachtsgroep” (Concl. Adv. Gen. W. van Gerven Neath e.c.)

20

Gelijkheid Man/vrouw (ASV) (2006/54/EG) 2006/54/EG) • Directe discriminatie op grond van geslacht “directe discriminatie: wanneer iemand op grond van geslacht minder gunstig wordt behandeld dan een ander in een vergelijkbare situatie wordt, is of zou worden behandeld” (art. 1)

Indirecte discriminatie op grond van geslacht “indirecte discriminatie: wanneer een ogenschijnlijk neutrale bepaling, maatstaf of handelwijze personen van een geslacht in vergelijking met personen van het andere geslacht bijzonder benadeelt, tenzij die bepaling, maatstaf of handelwijze objectief wordt gerechtvaardigd door een legitiem doel en de middelen voor het bereiken van dat doel passend en noodzakelijk zijn” (art. 1)

21

Gelijkheid Man/vrouw (ASV) (2006/54/EG) 2006/54/EG) • “Onverminderd artikel 4 is iedere vorm van directe of indirecte discriminatie op grond van geslacht in ondernemings- en sectoriële regelingen inzake sociale zekerheid verboden, in het bijzonder met betrekking tot: b) de verplichting tot premiebetaling en de premieberekening; c) de berekening van de prestaties, waaronder begrepen verhogingen verschuldigd uit hoofde van de echtgenoot en voor ten laste komende personen, alsmede de voorwaarden inzake duur en behoud van het recht op prestaties” (art. 5)

7


22

Gelijkheid Man/vrouw (ASV) (2006/54/EG) 2006/54/EG) • Uitzondering actuariële factoren “Tot de bepalingen die in strijd zijn met het beginsel van gelijke behandeling, moeten die worden gerekend welke, direct of indirect, van het geslacht uitgaan om: – uiteenlopende niveaus voor de prestaties vast te stellen, behoudens voor zover nodig om rekening te houden met naar geslacht verschillende actuariële berekeningsfactoren bij regelingen met vaststaande bijdragen; in het geval van door kapitalisatie gefinancierde regelingen met vaststaande uitkeringsniveaus kunnen bepaalde elementen ongelijk zijn voor zover het verschil tussen de bedragen het gevolg is van het gebruik van naar geslacht verschillende actuariële factoren bij de tenuitvoerlegging van de financiering van de regeling” (art. 9, h)

23

Gelijkheid Man/vrouw (ASV) (2006/54/EG) 2006/54/EG) • Uitzondering actuariële factoren “Tot de bepalingen die in strijd zijn met het beginsel van gelijke behandeling, moeten die worden gerekend welke, direct of indirect, van het geslacht uitgaan om: – uiteenlopende niveaus vast te stellen voor de bijdragen van werkgevers, behalve: i) bij regelingen met vaststaande premies of bijdragen, indien wordt beoogd de hoogte van de op deze bijdragen gebaseerde pensioenprestaties voor beide geslachten gelijk te trekken of onderling aan te passen; ii) bij door kapitalisatie gefinancierde regelingen met vaststaande uitkeringsniveaus, indien de werkgeversbijdragen zijn bedoeld om de nodige financiële grondslag ter dekking van de uit deze uitkeringsniveaus voortvloeiende kosten aan te vullen” (art. 9, j)

24

Gelijkheid Man/Vrouw (2004/113 /EG) (2004/113/EG) • Directe discriminatie op grond van geslacht - “directe discriminatie op grond van geslacht, inclusief de ongunstigere behandeling van vrouwen wegens zwangerschap en moederschap, verboden is” (art. 4) - “directe discriminatie: wanneer iemand op grond van geslacht ongunstiger wordt behandeld dan een ander in een vergelijkbare situatie wordt, is of zou worden behandeld” (art. 2)

8


25

Gelijkheid Man/Vrouw (2004/113 /EG) (2004/113/EG) • Indirecte discriminatie op grond van geslacht - “indirecte discriminatie op grond van geslacht verboden is” (art. 4) - “indirecte discriminatie: wanneer een ogenschijnlijk neutrale bepaling, maatstaf of handelwijze personen van een bepaald geslacht in vergelijking met personen van het andere geslacht bijzonder benadeelt, tenzij die bepaling, maatstaf of handelwijze objectief wordt gerechtvaardigd door een legitiem doel en de middelen voor het bereiken van dat doel passend en noodzakelijk zijn” (art. 2)

26

Optie (2004/113/EG) 2004/113/EG) •

Basisregel – – –

Nieuwe contracten gesloten na 21 december 2007 Gebruik van sekse Niet resulteren in verschillen in premies en uitkeringen

• Optie

•

–

Proportionele verschillen in premies en uitkeringen voor individuele personen toestaan

–

In gevallen waar sekse bepalend is bij beoordeling risico

– –

Op basis van relevante en nauwkeurige en actuariële gegevens Vóór 21 december besluiten

–

Gegevens verzamelen, bekendmaken en regelmatig actualiseren

Uitzondering –

Kosten i.v.m. zwangerschap en moederschap  géén één verschil in premies en uitkeringen

27

Verantwoording verbod discriminatie • kenmerk: = oncontroleerbaar = onwijzigbaar - niet door verandering van gedrag veranderbaar (en dus terecht komen in een andere risicogroep) verbod onderscheid op basis kenmerk=politieke keuze bv. basis geslacht zelfs indien bepalend voor risico bv. zwangerschap

9


28

Nieuwe ontwikkelingen

• EU Commissie DG Tewerkstelling – Impactstudie ter voorbereiding Richtlijn(en) discriminatie op grond van handicap, leeftijd en seksuele geaardheid

29

Omzetting naar Belgisch recht   bepalingen in het arbeidsrecht [aanvullende pensioenen]  Antidiscriminatiewet 25.2.2003 (wet Onkelinx) [opgeheven door wet 10.5.2007]  4 wetten antidiscriminatie 10.5.2007  WAP (art. 14 – art. 4 wet Colla)

30

1. Wet 10.5.2007 ter bestrijding van discriminatie tussen mannen en vrouwen: genderwet

geslacht ♂ / ♀ zwangerschap, bevalling, moederschap geslachtsverandering

10


31

2. Antidiscriminatiewet “ter bestrijding van bepaalde vormen van discriminatie 10.5.2007

Beschermde criteria: Leeftijd, sexuele geaardheid, burgerlijke stand, geboorte, vermogen, geloof of levensbeschouwing, politieke overtuiging, taal, huidige of toekomstige gezondheidstoestand, handicap, fysieke of genetische eigenschap, sociale afkomst.

32

3. Racismewet 10.5.2007

Ras, huidkleur, nationaliteit, afkomst, nationale of etnische afstamming

4. Wet 10.5.2007:  Ger Wb

33

5. WAP: artikel 14 “elke vorm van discriminatie tussen werknemers, aangeslotenen en begunstigden is verboden” Verschil in behandeling van personen die zich in een vergelijkbare situatie bevinden, dat niet berust op een objectief criterium en niet redelijk verantwoord is.

11


34

Het lichten van de optie •

Basisregel – – –

•

•

Nieuwe contracten gesloten na 21 december 2007 Gebruik van sekse Niet resulteren in verschillen in premies en uitkeringen

Optie –

Proportionele verschillen in premies en uitkeringen voor individuele personen toestaan

–

In gevallen waar sekse bepalend is bij beoordeling risico

– –

Op basis van relevante en nauwkeurige en actuariële gegevens Vóór 21 december besluiten

– –

Gegevens verzamelen, bekendmaken, actualiseren en voor 21 december 2009 naar Commissie Besluit 5 jaar na 21 december 2007 toetsen en naar Commissie

Uitzondering –

Kosten i.v.m. zwangerschap en moederschap  géén één verschil in premies en uitkeringen

35

3 wetsvoorstellen – 2 motieven • Wetsvoorstellen – Senaat • Voorstel Tilmans (MR)

– Kamer • Voorstel Tommelein (Open Vld) – Amendement Partyka (CD&V) • Voorstel Logghe (VB)

• Motieven – Algemene premieverhoging (hoger dan rekenkundig gemiddelde) – Verzwakte concurrentiepositie Belgische verzekeringssector

36

Voorstel Tilmans – Voorstel Logghe •

Opheffen §3 van artikel 10 Genderwet

•

Direct onderscheid op grond van geslacht is toegelaten

•

voor bepaling verzekeringspremies- en prestaties – en voor afbakening risicogroepen – Voor individuele én collectieve verzekeringen

Voorstel Logghe

indien rechtvaardiging – Legitiem doel – Gepast – Noodzakelijk

• Geen omzetting van • Voorwaarden artikel 5, lid 2 RL • Artikel 5, lid 3 RL

12


37

Voorstel Tommelein – Amendement Partyka • Wél omzetting van • •

Voor ziekte, motorrijtuigen en leven (Tommelein) Enkel voor leven (Partyka)

•

Direct onderscheid op grond van geslacht is toegelaten, indien evenredig

•

Voor bepaling van verzekeringspremies en –uitkeringen

•

Wanneer geslacht bepalende factor is bij de beoordeling van het risico

• Voorwaarden artikel 5, lid 2 RL • Artikel 5, lid 3 RL

•

Op basis van relevante en nauwkeurige actuariële en statistische gegevens

•

Kosten in verband met zwangerschap en moederschap  geen verschil in premies en uitkeringen vanaf – –

21 december 2009 (Tommelyn) 21 december 2007 (Partyka)

•

CBFA verzamelt gegevens en maakt bekend + regelmatig actualisering (2j -5j) mededeling commissie 21 december 2009 CBFA bepaalt inhoud, wijze en vorm (Partyka)

•

Evaluatie wetgevende kamers (dec. 2010 Tommelyn- maart 2010 Paryka) + evaluatiecommissie (Partyka)

38

Voorstel Tommelyn •

Inwerkingtreding

•

Overgangsbepaling

– 21 december 2007

– 21 december 2007  tot max. 21 juni 2007 (bekendmaking gegevens) • Direct onderscheid toegelaten richtlijnconform?

– Indien » Legitiem doel » Geschikt » Noodzakelijk

•

Voorstel Tommelyn niet retroactief – Probleem voor overeenkomsten afgesloten vóór 21 december 2007?

39

Voorstel Tommelyn •

Artikel 12 wordt aangevuld –

Onderscheid voor mannen en vrouwen op grond van respectieve levensverwachtingen toegelaten •

Voor aanvullende pensioenen

• Én voor andere aanvullende regelingen

–

• Maximalistische omzetting 2006/54/EG

Aanvullende pensioenen •

Onderscheid mogelijk op grond van respectieve levensverwachtingen – Voor werknemers – Én voor zelfstandigen – + verduidelijking: verduidelijking toegelaten voor zowel inrichter als uitvoerder

–

Onderscheid niet mogelijk voor •

Persoonlijke bijdragen – In geval van pensioentoezeggingen – Én in geval van andere aanvullende regelingen

–

Onderscheid toegelaten indien aansluiting of premiebetaling vrijwillig

13


DEEL II : debat en vragen

41

Impact verzekeringsmarkt: overzicht • Niet-levensverzekeringen:  verbod inzake geslachtsdiscriminatie

(art. 8 Genderwet)

• Geen geslachtafhankelijke tarieven

• Levensverzekeringen – 1ste categorie: levensverzekering ≠ aanvullende regeling voor sociale zekerheid • Geslachtsafhankelijke tarieven zijn toegelaten

(art. 10 Genderwet)

– 2de categorie: levensverzekering = aanvullende regeling voor sociale zekerheid (art. 10 Genderwet)

• WAP-pensioen-toezeggingen: geslachtsafhankelijke tarieven toegelaten • Niet-WAP-pensioen-toezeggingen: geen geslachtsafhankelijke tarieven (?? Voorlopig? zie verder)

42

Aanvullende sociale zekerheid • Artikel 5, 16° Genderwet • “aanvullende regelingen voor sociale zekerheid: Regelingen die tot doel hebben aan de werknemers of zelfstandigen uit een onderneming, een groep ondernemingen, een tak van de economie of één of meer bedrijfstakken omvattende sector, prestaties te verstrekken in aanvulling op de prestaties uit hoofde van de wettelijke regelingen op het gebied van de sociale zekerheid of in de plaats daarvan, ongeacht of de aansluiting bij deze regelingen verplicht is of niet.”

14


43

Impact verzekeringsmarkt • Aanvullende verzekeringen bij levensverzekeringen (vb. arbeidsongeschiktheid) – Interpretatie: geen geslachtsafhankelijke tarieven, want: • ≠ een ‘levensverzekering’ (geen toepassing van art. 10 Genderwet), niettegenstaande – Behoort tot ‘tak 21’ of ‘tak 23’ (een ‘leven’-tak) – = een ‘leven’-activiteit, uitgevoerd door een ‘levensverzekeraar’

• ≠ een WAP-pensioen-toezegging (geen toepassing van art. 12, §2, 2° lid Genderwet)

44

Impact verzekeringssector • VAPZ-overeenkomsten (incl. RIZIV-overeenkomst) – Vraag: VAPZ = aanvullende sociale zekerheid? • Indien ‘neen’: – 1° categorie: ‘levensverzekeringen’: geslachtsafhankelijke tarieven zijn toegelaten (art. 10 Genderwet) – 2° categorie: ‘niet-levensverzekeringen’: geen geslachtsafhankelijke tarieven

• Indien ‘ja’: – Eerste zicht: geen geslachtsafhankelijke tarieven – Maar: » Discriminatie met WAP-toezeggingen (werknemers)? » Wettelijke ‘oplossing’ in zicht?

– Interpretatie: VAPZ ≠ aanvullende sociale zekerheid

45

Impact verzekeringssector • IPT (individuele pensioentoezeggingen werknemer) – Vraag: IPT = aanvullende sociale zekerheid? • Indien ‘neen’: – 1° categorie: ‘levensverzekeringen’: geslachtsafhankelijke tarieven zijn toegelaten (art. 10 Genderwet) – 2° categorie: ‘niet-levensverzekeringen’: geen geslachtsafhankelijke tarieven

• Indien ‘ja’: geslachtsafhankelijke tarieven zijn toegelaten (want = ‘WAP-pensioen-toezegging’)

– Interpretatie: IPT ≠ aanvullende sociale zekerheid

15


46

Impact verzekeringssector • IPT-zelfstandige (individuele pensioentoezeggingen) – Vraag: IPT-zelfstandige = aanvullende sociale zekerheid? • Indien ‘neen’: – 1° categorie: ‘levensverzekeringen’: geslachtsafhankelijke tarieven toegelaten (art. 10 Genderwet) – 2° categorie: ‘niet-levensverzekeringen’: geen geslachtsafhankelijke tarieven

• Indien ‘ja’: – Eerste zicht: geen geslachtsafhankelijke tarieven (want ≠ ‘WAPpensioen-toezegging’) – Maar: » Discriminatie met WAP-toezeggingen (werknemers)? » Wettelijke ‘oplossing’ in zicht?

– Interpretatie: IPT ≠ aanvullende sociale zekerheid

47

Impact verzekeringssector • Collectieve pensioentoezeggingen voor zelfstandigen – Vraag: aanvullende sociale zekerheid? • Indien ‘neen’: – 1° categorie: ‘levensverzekeringen’: geslachtsafhankelijke tarieven toegelaten (art. 10 Genderwet) – 2° categorie: ‘niet-levensverzekeringen’: geen geslachtsafhankelijke tarieven

• Indien ‘ja’: – Eerste zicht: geen geslachtsafhankelijke tarieven (want ≠ ‘WAPpensioen-toezegging’) – Maar: » Discriminatie met WAP-toezeggingen (werknemers)? » Wettelijke ‘oplossing’ in zicht?

48

Impact verzekeringssector • Indien ‘geslachtsafhankelijke’ tarieven verboden • Vragen: – Vanaf wanneer? (zie verder in dit seminarie) – Enkel voor nieuwe overeenkomsten? En voor wijzigingen aan bestaande overeenkomsten? – Indien verbod op bestaande overeenkomsten? • Hoe aanpassen naar geslachtsonafhankelijk tarief? – Naar welk tariefniveau? Mannen, vrouwen, gemiddeld, gewogen gemiddeld, … – Aanpassing inzake premies, uitkering bij leven, uitkering bij overlijden, afkoopwaarde, winstdeling, …? » Afhankelijk van onderliggend product? (universal life, klassiek, …)

– Wanneer wordt discriminerende wetgeving aangepast? • KB-Leven: minimale overlijdenstarieven – Gewaarborgd: MR (mannen) / FR (vrouwen) – Niet-gewaarborgd: CBFA-ervaringstafels

• KB maart 2005: minimaal renterecht – Huidige tafel: MR-5 (mannen) / FR-5 (vrouwen) (prospectieve tafels?) – Verschillende regeling voor WAP-toezeggingen en VAPZ-overeenkomsten? – Wordt ‘rente-plicht’ nóg delicater …?

16


49

Vragen aan / van de belanghebbenden • De verzekeraar moet de wet respecteren • Hij beloofde een uitkering als tegenprestatie voor de betaling van premie • Wat komt eerst : de gelijkheid, het contract, beide ?

50

De omgeving voor de verzekeraar • Het KB Leven geeft minimumstandaarden • De verzekeraar heeft een portefeuille – wordt die uitgesloten ? – mag het contract opengebroken worden ? • Voor de toekomstige premies • Voor de liggende reserves en de toekomstige premies

– Wie betaalt ? • De verzekeraar om het gat te vullen ? • Extra premie om tot een hoger niveau voor iedereen te komen ? • Beide ?

17

Actualiteitscollege 18 december 2007

Recommend Documents