Activiteitenverslag 2006 van de Afdeling Promotie van het Welzijn op het Werk

258

Activiteitenverslag 2006 van de Afdeling Promotie van het Welzijn op het Werk

Synthese van de gevoerde activiteiten in 2006

Teneinde een globaal overzicht te kunnen geven van de ontplooide activiteiten van de Afdeling van de promotie van het welzijn op het werk, het Centre de promotion du travail, het Nationaal Opleidingscentrum en de Provinciale Comités voor de bevordering van de arbeid, wordt het activiteitenverslag 2006 op een gesynthetiseerde wijze voorgesteld. Het rapporteert over:

1. Manifestaties Een eerste tabel met daarin, per datum, het geheel van de door deze instellingen georganiseerde manifestaties, met telkens de vermelding van de plaats, het soort manifestatie, het thema, de organisatoren (+ co-organisatoren), de doelgroep en het aantal deelnemers. Deze tabel geeft een overzicht op de verwezenlijkte activiteiten met de toegestane kredieten.

2. Publicaties 2.1.

Verdeling van documenten (zie tabel met het geheel van de documenten door de Inforuimte verdeeld gedurende het jaar 2006).

2.2. Afgewerkte en heruitgegeven brochures of brochures waaraan de Afdeling promotie welzijn op het werk in 2006 gewerkt heeft: •

Afgewerkte brochures in 2006 -

SOBANE: Verlichting SOBANE: Thermische omgevingsfactoren SOBANE: Beeldschermwerk SOBANE: Machines en handgereedschappen SOBANE: Veiligheid (ongevallen, vallen,…) SOBANE: Electriciteit SOBANE: Risico’s van brand of explosie SOBANE: Personeelsvoorzieningen Rugklachten in de bouwsector Risiscoanalyse Welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk Gezondheidstoezicht Antwoord op de stereotypen betreffende de oudere werknemer Asbestinventaris en beheersprogramma 2

- Van meningsverschil tot hyperconflict. Gids voor wie beroepsmatig tussenkomt en geconfronteerd wordt met conflicten en grensoverschrijdend gedrag op het werk - Veiligheid en hygiëne in chemische laboratoria - Werken in de gezinszorg : belangrijkste resultaten van het Proximaonderzoeksproject •

Brochures in voorbereiding in 2006 - Veiligheidsbeleid in het onderwijs - Tijdelijke en mobiele bouwplaatsen - Individuele beschermingsmiddelen - Preventie van rugklachten voor het personeel van kinderkribben en kleuterscholen - Preventie van rugklachten in de sector van de thuiszorg - Werknemers en geneesheren - SOBANE: Musculoskeletale aandoeningen - SOBANE: sector gezondheidszorg - Risktrainer - Veiligheidsgids voor werken op of in omgeving van GSM infrastructuur

De brochures Sobane, preventie van rugklachten, antwoord op stereotypen betreffende de oudere werknemer, van meningverschil tot hyperconflict – gids voor wie beroepsmatig tussenkomt en geconfronteerd wordt met conflicten en grensoverschrijdend gedrag op het werk, werken in de gezinszorg: belangrijkste resultaten van het Proxima-onderzoek maken deel uit van ESF-projecten. Voor meer informatie over deze projecten zie punt 5.

3. SWIC (Safe Work Information Center) In de loop van 2006 werden de handbibliotheken van AD TWW en AD HUA omgevormd tot het SWIC. In 2006 had het SWIC de volgende taken : -

behandelen van documenten (o.a. bestellen, bijhouden, registreren) onthaal en dienstverlening aan het publiek (hulp bij het zoeken naar informatie, vorming voor het publiek rond het gebruik van de diensten van het SWIC) informatie naar het publiek over de nieuwe aanwinsten van het SWIC

Naar de toekomst toe wil het SWIC het publiek de volgende dienstverlening kunnen aanbieden: -

dienen als ondersteuning van het personeel van HUA en TWW voorstellen van een up-to-date documentatie op vlak van welzijn op het werk aan elke geïnteresseerde verspreiden van informatie betreffende de reglementering op vlak van welzijn op het werk en bekendmaking van de verschillende publciaties onderzoekspistes voorstellen via een lijst van internetsites op het internet voor het domein welzijn op het werk maken van documentatiefardes rond thema’s verbonden aan welzijn op het werk

3

Momenteel is het SWIC enkel te consulteren via onze intrasite. In 2007 zal er verder gewerkt worden aan de uitwerking van het SWIC en is het de bedoeling dat het SWIC zal deel uit gaan maken van BESWIC en te consulteren zal zijn via de website. In het SWIC zijn onder andere de producten te vinden gerealiseerd in kader van de ESF-projecten. Voor meer informatie over deze producten: zie uitleg bij het desbetreffende project. Multi-media 1) nieuw materiaal -

De val- drie bestemmingen Stress Welzijn of stress op het werk: aan u de keuze Napo: safe on site Napo: stop that noise

2) omzetting van video naar dvd -

De beslissing: een initiatiefilm over veiligheidsconcepten

De bijwerking van de audiovisuele catalogus werd eveneens afgerond.

4. Websites In opdracht van de AD HUA werden de volgende websites ontwikkeld of verder uitgebouwd: -

www.safestart.be : voor meer uitleg over deze site, zie punt 6.2 www.respectophetwerk.be : voor meer uitleg: zie punt 5.2 www.sobane.be: voor meer uitleg: zie punt 5.6 www.risktrainer.be: voor meer uitleg: zie punt 5.3 www.toxpro.be: voor meer uitleg: zie punt 5.3 www.preventagri.be: voor meer uitleg: zie punt 5.5

Voor meer informatie over deze sites: zie de desbetreffende projecten

5. Europees Sociaal fonds - projecten 5.1.

Stress op het werk

Het project ESF N°35 getiteld " Voorlichtingscampagne over stress op het werk en wetenschappelijk steunprogramma" is samengesteld uit twee luiken. Het eerste luik, getiteld "Belstress" heeft als doel de stress veroorzakende factoren zowel in de wereld van het werk als in de particuliere sfeer te identificeren, en in een genderperspectief hun verband met het absenteïsme en ziekte te bestuderen. Het tweede luik "de valorisatie van WOCCQ en S-ISW" maakt het mogelijk om de diagnoseinstrumenten van stress bij de actoren van de preventie te evalueren en te verspreiden. 5.1.1. Onderzoeksluik (ULB et Ugent) Beltress III is het vervolg van de studie BELSTRESS II, een longitidunale epidemiologische studie, die enerzijds de dynamiek van stress en de gevolgen voor de gezondheid bestudeert en anderzijds de perceptie van stress op het werk. 4

Belstress III is een epidemiologisch onderzoek van de determinanten van het absenteïsme voor ziekte met een bijzondere aandacht voor de verklaring van de verschillen tussen de geslachten. In Belstress III, staat de verklaring van deze verschillen dus centraal. De onderzochte groep bestaat uit +/- 3000 werknemers van 30 tot 55 jaar van 3 Franstalige en 4 Nederlandstalige Belgische ondernemingen. In 2006 werd de volledige databank met baseline- en absentiegegevens van alle deelnemers afgewerkt. Er werden aanvullende bedrijfsrapporten met resultaten van het werkverzuim wegens ziekte opgemaakt en voorgesteld. De behaalde resultaten in 2006 waren voornamelijk een eerste beschrijving en exploratie van de eindresultaten op basis van analyses van de volledig afgewerkte database met baseline- en absentiegegevens. Op diverse colloquia en begeleidingscomités werden eindresultaten van de studie gepresenteerd. 5.1.2. Luik verspreiding van de diagnosetools van stress (ULg en ISW-limits) Programma 2006:

ULg: implementatie van e-stress tools : van diagnose naar actie Studie Stress: van diagnose naar interventie Verspreiding van « goede praktijken » Verspreiding van WOCCQ : • E-WOCCQ : implementatie en evaluatie • Promotiemiddelen WOCCQ • WOCCQOnline

ISW LIMITS : • • • • •

5.2.

Lancering S-ISW Online via Informatieplatform Individuele feedbacktool bij de S-ISW Communicatie over de S-ISW Online Implementatie S-ISW bij eindgebruikers Interne evaluatie: Validatie S-ISW

Pesterijen op het werk

5.2.1. Onderzoeksproject KULeuven (onder leiding van prof. Hans De Witte) en UCL (onder de wetenschappelijke leiding van Prof. Ada Garcia) Dit project betreft een verlenging van het onderzoekswerk dat tussen 2003 en 2005 werd uitgevoerd door de onderzoeksequipes van CeFeSoc-CAP-Sciences Humaines en de KULeuven, die daarvoor onderling hebben samengewerkt. Het doel van dat onderzoek was om organisatorische risicofactoren voor ongewenst gedrag op het werk (OGGW) op te sporen, met het oog op de preventie ervan. Dit onderzoek heeft aanleiding gegeven tot het uitwerken van een instrument om mogelijke risicofactoren op het niveau van de organisatie te inventariseren, en dit zowel in grote ondernemingen als in KMO’s. Het project bouwde in 2006 voort op het reeds geleverde onderzoekswerk (complementair luik). Het heeft als doel om het uitgewerkte instrumentarium te evalueren en te valideren. Dit moet toela5

ten om aan organisaties en preventieverantwoordelijken een bruikbaar instrument aan te bieden, dat de preventie van OGGW toelaat.

5.2.2. Onderzoeksproject ULG (onder de wetenschappelijke leiding van prof. Jean-François Leroy) en ISW (onder leiding van Dirk Antonissen) In het kader van het programma ter bestrijding van conflicten en grensoverschrijdend gedrag op het werk heeft de Service de Psychologie Sociale des Groupes et des Organisations van de Ulg twee belangrijke tools ontwikkeld: een handleiding van de interveniënt, die de modaliteiten en doeleinden van de interventie inzake conflicten uitvoerig beschrijft en een gids voor diagnose, waarin eerst de doeleinden en de modaliteiten worden besproken, en daarna de criteria voor een differentiële diagnose van de conflicten. Deze producten werden aangevuld enerzijds met meer gespecificeerde tools, online ter beschikking gesteld op de website www.respectophetwerk.be, en anderzijds met een DVD’s om de voorstelling en de opleiding voor het gebruik van deze tools te ondersteunen. De FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg wou, naast de verschillende acties rond het diagnostisch onderzoek, een tweede, verbeterde uitgave van het handboek van de interveniënt Door ISW werden in 2006 de volgende stappen in het project gerealiseerd: -

Verdere verfijning van een model 'toolkit' Opstellen van diagnostisch instrument volgens model Pretest van de instrumenten en pilootstudie Aanpassing en verfijning van diagnostisch instrument Afname van het instrument op ruime populatie Analyse en validatie van de instrumenten Implementatie op site respectophetwerk/respectautravail Communicatie/verspreiding toolkit

5.2.3. Project inlichtingen, sensibilisatie en zichtbaarheid door AD HUA In 2006 heeft de Algemene directie Humanisering van de arbeid van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg de informatie- en sensibilisatiecampagne uitgevoerd (netwerksessies voor de vertrouwenspersonen en voor de preventieadviseurs, sensibilisatiesessies voor managers en de hiërarchische lijn, affichecampagne, interactieve website, folders en brochures, colloquium voor de verspreiding van de door de onderzoeken ontwikkelde tools). 5.2.4. Evaluatie website en toolkit Website www.respectophetwerk.be: • • • • •

Bezoekfrequentie 2006: gemiddeld 50 bezoekers per dag Alle rubrieken van de site werden frequent bezocht, behalve het forum dat weinig bezocht wordt. Rubrieken ‘documenten’ en ‘goede praktijken’ werden uitgebreid. Accent meer op ‘welzijn op het werk’ dan op ‘ongewenst gedrag’ Synergie met andere projecten (stress, preventagri)

Toolkit (op de website): •

Gebruikersprofiel op de website: veel interne vertrouwenspersonen en preventieadviseurs psychosociale factoren. 6

• • • •

Momenteel 460 ingeschreven leden (50% non-profit) Toolkit werd verder uitgebreid met technische fiches en praktijkinstrumenten Momenteel is het bezoekersaantal verdubbeld (>100) ten aanzien van het jaarlijks gemiddelde De praktijkgids “van meningsverschil tot hyperconflict” wordt heel frequent geconsulteerd/gedownload

5.3. Chemische risico's (Toxtrainer/Toxpro) Luik Toxtrainer - Risktrainer Toxtrainer is een opleidingsmethode (TRAINER) die streeft naar verbeterde preventiemaatregelen t.a.v chemische risico’s (TOX) in bedrijven, gebaseerd op actieve pedagogische principes. De eerste fase van deze methode bestaat uit de opleiding van opleiders waarbij de universitaire teams de interne en externe preventieadviseurs vormen. In een tweede fase zullen de preventieadviseurs van interne en externe diensten in hun eigen bedrijf zelf opleidingssessies organiseren en animeren, gericht op de werknemers. In de loop van het Toxtrainer-project is het idee gegroeid om Toxtrainer om te vormen tot Risktrainer. Daar waar Toxtrainer zich beperkt tot chemische risico’s, wil Risktrainer zich richten op het geheel van de risico’s voor de gezondheid en veiligheid van werknemers. Risktrainer wordt uitgewerkt in twee belangrijke pijlers: e-Risktrainer en Risktrainer KMO. De ontwikkeling van deze beide pijlers heeft tot doel Risktrainer meer toegankelijk te maken voor preventie-adviseurs in het algemeen en voor preventie-adviseurs in KMO’s in het bijzonder. 5.3.1. e-Risktrainer In het kader van e-Risktrainer wordt een pakket ontwikkeld voor afstandsonderwijs dat via de website van Risktrainer kan geconsulteerd worden. 5.3.2. Opleidingen •

Toxtrainer-opleidingen

In 2006 werden nog enkele Toxtrainer-opleidingen georganiseerd in het kader van opleidingen preventieadviseurs Veiligheid en preventieadviseurs Arbeidsgeneeskunde •

e-Risktrainer-opleidingen

In de experimentele fase werden in Vlaanderen en Wallonië telkens 3 groepen opgeleid via Risktrainer. Iedere opleiding bestaat enerzijds uit zelfstudie, waarbij gebruik gemaakt wordt van het materiaal dat beschikbaar is op de Risktrainer-website en anderzijds uit een workshop van 1 dag waar bepaalde vaardigheden aangeleerd worden. 5.3.3. Risktrainer KMO De doelstelling van Risktrainer KMO is Risktrainer toegankelijker te maken voor kleine en middelgrote ondernemingen. Er werden 2 specifieke sectoren uitgekozen met name de kappers en de bouw. Voornamelijk in de kapperssector zijn er zeer concrete mogelijkheden tot samenwerking gevonden. Er is een e-learningpakket rond veiligheid- en gezondheidsrisico’s in het kapsalon in ontwikkeling (PICTOFLEX).

7

5.3.4 Visibiliteit In december 2006 werden enerzijds de resultaten voorgesteld van het project Toxtrainer en anderzijds het project Risktrainer aan een publiek van werkgevers, werknemers, preventieadviseurs, de overheid, universiteiten en/of wetenschappelijke instellingen… tijdens een colloquium. In de loop van 2006 werden eveneens de diverse folders en brochures over Toxtrainer verder verspreid aan het doelpubliek. Andere: - website Risktrainer - website Toxpro: aanvullingen, discussieplatvorm…. - campagneverspreiding/sensibilisering Regetox

Luik Toxpro Een campagne verspreiding/sensibilisering van de software REGETOX werd uitgevoerd in samenwerking met de Diensten voor preventie en bescherming op het werk. Een discussieforum zal op de site TOXPRO geplaatst en geanimeerd worden ten einde de samenwerking te bevorderen met de preventieadviseurs die betrokken zijn met de risicobeheersing van chemische stoffen.

5.4. Voorkoming van rugklachten voor het personeel in de kinderopvang en de kleuterscholen Het project rugklachten werd verder gezet. Er werden sessies voor het personeel en de verantwoordelijken van kinderkribben en kleuterscholen georganiseerd. Deze werden ondersteund met een brochure en audiovisueel materiaal. Deze brochure werd herwerkt, alsook werd er nagegaan of er een brochure met ergonomische tips kan uitgegeven worden. In de landbouw (brug naar Preventagri-project) werden nieuwe “vorming van vormers”- sessies ingericht. Voor deze sessies bestaat er ook een brochure en een dvd. Gelijkaardige “vorming van vormers”- sessies en producten (brochure – dvd) bestaan er voor de bouwsector, samen met fiches per beroep die werden opgesteld. Deze zullen in 2007 gedrukt worden. Voor de sector van de thuiszorg (brug met Proxima) werd een pilootsessie in beide talen georganiseerd voor de directies, ter voorbereiding van extra sessies voor personeel en directie in 2007. In 2007 zullen er bijkomende sessies georganiseerd worden voor het personeel en de directie, en eveneens een vorming voor de opleiders.

5.5. Preventagri Het project Preventagri is een welbekende en gewaarde actor geworden op het terrein. Door haar goede naam in de land- en tuinbouwwereld wordt het team van Preventagri niet alleen geconsulteerd door mensen die werkzaam zijn in de sector, maar ook door de representatieve organisaties van de sector. Verschillende zichtbaarheidsacties werden ondernomen: aanwezigheid op beurzen, tussenkomsten in de media, site Preventagri en Netagri, drukken van notulen colloquium, verspreiding producten (folders, boekjes,…), de mooiste boerin van Vlaanderen, persconferentie… Een “Stresspack” werd ontwikkeld. Dit is een instrument voor zelfevaluatie en psycho-educatie. Ook de Risk Pack is klaar. Het Riskpack is een instrument voor zelfevaluatie voor veiligheid in de land- en tuinbouwsector. Beide packs liggen momenteel bij de drukker. Agricall, een callcentre voor mensen uit de sector die moeilijkheden ondervinden, heeft haar activiteiten voortgezet. Het vormingsteam ten aanzien van de verschillende doelgroepen uit de sector heeft eveneens haar activiteiten voortgezet, in samenwerking met organisaties uit het veld. Vanaf september is de structuur veranderd, met ILVO, Agricall Wallonie en Mission Wallonne des secteurs verts zijn er drie partners bijgekomen om de regionale verankering te garanderen. De gege8

vens van alle partners alsook de verschillende publicaties zijn terug te vinden op www.preventagri.be

5.6. Sobane/Deparis 5.6.1. Voortzetting van de ontwikkeling van de sectorale gidsen In 2006 (zoals in 2004 en 2005) werden 4 andere sectorale gidsen ontwikkeld, vertaald en op het website SOBANE geplaatst. Het aantal beschikbare gidsen op 31 december 2006 was twintig. Banksector Voeding Beschutte werkplaatsen Bossen Cafetaria – restaurants Houtsector Industriële klimtechnieken Kinderdagverblijven Elektriciteitsbedrijven Kamermeisjes

Garages Drukkerijen Tuiniers Logistiek Rusthuizen Schoonmaak Schoonheidssalons Gezondheidszorgen Supermarkten Tertiaire sector

In 2006 werden ook andere sectorale gidsen ontwikkeld en werkt men aan de vertaling: call centers, laboratoria, bakkerijen, technische bewakingsinterveniënten. 5.6.2. Ontwikkeling van de Déparis-gidsen voor het onderwijs In het kader van het Europese jaar 2006 van de ‘jongere werknemers’, werd gevraagd een Déparisgids specifiek voor het onderwijs te ontwikkelen. De gidsen moesten tegelijk de arbeidsomstandigheden van de leraars, de deelname en de sensibilisatie van de leerlingen bespreken alsook de problematiek van de jonge stagiairs in de ondernemingen. Om aan dit verzoek tegemoet te komen werd vanaf september 2006 aan de ontwikkeling van de volgende documenten begonnen: -

Een uniek inleidingdocument dat de verschillende Déparis-gidsen onderwijs verklaart; Een Déparis-gids “Onderwijsinstelling”; Twee Déparis-gidsen “Directie – onderwijzend personeel”, één voor kleuterscholen en het lager onderwijs, één voor het secundair onderwijs; Een Déparis-gids voor – binnen het secundair onderwijs – het overleg “Onderwijzend personeel – leerlingen”; Een checklist voor de stagiairs (sensibiliseren rond risicoanalyse en preventiemaatregelen)

Er werden contacten door het partnership opgenomen met de scholen om deze verschillende tools op het terrein te valideren. Om praktische redenen (schoolvakantie,…) kon de validatie op het terrein niet in 2006 plaatsvinden. Er werd besloten de ontwikkeling en de validatie van de tools voor het onderwijs in 2007 voort te zetten.

9

5.6.3. Document ter vergelijking van SOBANE met andere benaderingen Talrijke vragen en opmerkingen van de huidige gebruikers van SOBANE gaan over de plaats van SOBANE in verhouding tot andere benaderingen of analysemethodes van risico’s. Om aan deze vragen te antwoorden werd een document opgesteld dat SOBANE met andere benaderingen vergelijkt. Dit werd in beide talen vertaald. Het zal in 2007 in de website SOBANE geïntegreerd worden. 5.6.4. Producten: •

Informatiesessies : Zichtbaarheidacties (6 informatiedagen) van het project SOBANE per jaar.

•

Update van het website www.sobane.be

•

Uitgave van een CD-ROM SOBANE: Deze CD-ROM werd in 2006 (5000 exemplaren) opnieuw uitgegeven na de belangrijke update van het website SOBANE begin 2006.

5.7. Proxima 5.7.1. inleiding In 2006 werd een kwalitatief luik toe het onderzoek toegevoegd om de resultaten te verdiepen, maar ook om de acties beter te richten. Van deze onderzoeken werd een verslag gemaakt. Al de verslagen zijn in de twee talen beschikbaar (Fr en Nl) op de onze website. De resultaten van het onderzoek werden op meerdere manifestaties en colloquia voorgesteld en gepubliceerd in HR Magazine, de nieuwsbrief van Familiehulp, de Nieuwsbrief van HIVA en een handboek van Wolters Kluwer. In 2006 werden er twee colloquia georganiseerd rond het thema “verbeteren van de arbeidsomstandigheden in de sector van de thuiszorg: tools en goede praktijken”. Deze colloquia gingen door in Brussel op 26 oktober en 27 november 2007. Een aantal tools en goede praktijken reeds bestaand in de sector werd verzameld. De bedoeling is het opmaken van een inventaris van wat bestaat om enerzijds die bij de sector te verspreiden en anderzijds de tekorten of gebreken op te sporen die de ontwikkeling van vernieuwende tools vereisen. Deze inventaris is bijna beëindigd en zal het voorwerp van een publicatie zijn in de vorm van een brochure in 2007. Die zal ook bij de sector ruim verspreid worden. 5.7.2. Samenwerkingsverbanden met andere ESF-projecten: 1) SOBANE Er werd eerst een methode voor risicoanalyse eigen aan thuishulp ontwikkeld in synergie met het project SOBANE: PROXIBANE. Deze is samengesteld uit een participatieve methode voor risicoanalyse bestemd voor de sector van thuishulp (rechtstreeks geïnspireerd van DEPARIS) en uit een checklist die moet toelaten een stand van zaken gericht op “arbeidsomstandigheden” te doen tijdens het eerste bezoek bij de begunstigden. In 2006 werd PROXIBANE door een tiental test-vergaderingen gevalideerd (meestal door een preventieadviseur geleid) zowel in het noorden als in het zuiden van het land. De tool zal in 2007 ter beschikking van de sector gesteld worden, met name via het website SOBANE. Er zal ook een brochure door de dienst communicatie van de FOD uitgegeven worden. In 2007 zijn er sensibilisatie- en informatiedagen voor de actoren op het terrein voorzien.

10

2) Rugklachten In 2006 werd een synergie uitgebouwd met het project RUGKLACHTEN. De bedoeling ervan is louter de sensibilisatie van de verzorgenden voortechnieken voor het hanteren van mensen en zware lasten, maar ook het aanzetten houdingen aan te nemen die hen toelaten sommige spieren skeletaandoeningen te vermijden. Verschillende didactische tools werden ontworpen, zoals brochures, checklists en video. Een eerste opleidingssessie heeft in december 2006 plaatsgevonden. Andere sessies zijn reeds voor 2007 voorzien. In 2006 werd met de dienst, Landelijke Thuiszorg, samengewerkt voor de ontwikkeling van een bijzondere tool (“meldingsformulier”) voor het signaleren van situatiesen problemen ontmoet door de verzorgenden moet vergemakkelijken. Deze tool zal in 2007 operationeel zijn. De samenwerking met ADMR uit Doornik resulteerde in de ontwikkeling van een werkhandvest. Einde 2006 werd met het INRS een overeenkomst afgesloten die toelaat de veelgevraagde DVD voor de sector van de thuishulp (“D’une à l’autre”) te vertalen en te ondertitelen. Dit werk zal in 2007 uitgevoerd worden.

5.8 Telewerk Het onderzoek Telewerk werd verricht door de VUB en ULB en bestond uit twee delen: een sociologische luik en een juridisch. Het sociologisch luik van het onderzoek werd verricht door de ULB (TEF) en VUB (TESA). Het juridisch luik was voor rekening van de VUB (SORE). Het onderzoek was een verderzetting van het onderzoek dat in 2004 begonnen was. In 2006 hebben de onderzoeksequipes “Telewerk” in de overheidssector bestudeerd (met dezelfde doelstellingen als hun studie van telewerk in de privé-sector) Voor 2005 trad prof.em. Maxime Stroobant op als coördinator. In 2006 was Esteban Martinez de coördinator van het project. Het onderzoek zal resulteren in een eindrapport dat, zoals het eindrapport “Telewerk in de privésector, eveneens op de website van de FOD geplaatst zal worden door de AD HUA. Er zal eveneens een brochure gemaakt worden van het onderzoek telewerk in de privé-sector die dan samen met de checklist verspreid kan worden onder het grote publiek.. In het kader van het project werden de volgende activiteiten georganiseerd: - Rondetafel, 22 maart 2006. - Consultatierondes met deskundigen - Telewerk in de publieke sector: 24 en 30 oktober 2006 - Workshop “Telewerk in de publieke sector: reglementering en praktijk”: 13 december 2006

5.9 CAPA 5.9.1 Activiteit 1. Analyses van het onderzoek naar stereotypen Het onderzoek naar sociale stereotypen was rijk genoeg om aanvullende analyses , zoals deze in 2005 uitgevoerd, toe te laten. De op basis van de gegevens uitgevoerde analyses hebben het bestaan van 9 belangrijke dimensies in de analyse van sociale stereotypen verbonden met de leeftijd naar voren gebracht. Dimensie 1 : aanpassingsvermogen • De O+ zijn minder goed opgewassen tegen een hoog werktempo • De O+ hebben meer tijd nodig om iets nieuws te leren • Voor de O+ is het moeilijker de nieuwe technologieën te gebruiken • De O+ passen zich minder gemakkelijk aan veranderingen aan

11

Dimensie 2 : Verantwoordelijkheidsgevoel • De O+ zijn nauwkeuriger in hun werk • De O+ zijn trouwer aan de onderneming • De O+ hebben minder arbeidsongevallen • De O+ leven de voorschriften beter na Dimensie 3: Cognitieve capaciteiten • De O+ reageren langzamer op onvoorziene omstandigheden • De O+ hebben meer geheugenproblemen • De O+ hebben meer concentratieproblemen Dimensie 4: emotionele aspecten • De O+ hebben meer stress • De O+ zijn vaker depressief • De O+ zijn vaker slecht gehumeurd • De O+ zijn vaker afwezig Dimensie 5: economische aspecten • De O+ zijn minder doeltreffend en productief • Het loont niet meer de moeite in de opleiding van O+ te investeren • De O+ kosten teveel in verhouding tot hun rendement Dimensie 6: beroepservaring • De O+ nemen gemakkelijker allen beslissingen • De O+ moeten minder begeleid worden op het werk • De O+ zijn bekwamer omwille van hun beroepservaring • De O+ moeten de jongeren coachen Dimensie 7: einde van loopbaan • De O+ zouden hun arbeidsplaats moeten afstaan aan de jongeren • De O+ willen vóór hun 65ste hun beroepsactiviteit beëindigen • De O+ zijn gelukkiger als zij hun beroepsactiviteiten afbouwen Dimensie 8: sociaal isolement • De O+ zijn vaker sociaal geïsoleerd in hun dagelijks leven • De O+ werken liever alleen Dimensie 9: lichamelijke capaciteiten • Het gezicht en het gehoor gaan achteruit met de leeftijd • De lichamelijke capaciteiten gaan achteruit met de leeftijd

5.9.2 Activiteit 2. Ontwikkeling van een databank met bibliografische basisgegevens Ongeveer 150 bibliografische verwijzingen werden geïdentificeerd Het is de bedoeling om onze verwijzingen rechtstreeks op onze website te kunnen plaatsen. 5.9.3 Activiteit 3. Verspreiding van de verworven kennis

1. Opmaak van een synthesedocument Een synthesedocument met de verschillende resultaten van het onderzoek CAPA werd door de FOD gepubliceerd. Dit document, oorspronkelijk in het Frans, werd in het Nederlands vertaald. Het heeft ongeveer honderd bladzijden en is bestemd voor de beroepswereld.

2. Infosessies Deze infosessies van telkens een halve dag werden georganiseerd rond een interactieve voorstelling van de resultaten:. In een eerste fase waren het de managers en de hiërarchische lijn die voor deze bijeenkomsten werden uitgenodigd (6 bijeenkomsten)

12

In een tweede fase was de doelpubliek meer verschillend: preventieadviseurs, arbeidsgeneesheren, sociale partners…Acht halve opleidingsdagen werden vastgelegd. De bedoeling was het voorstellen de resultaten van CAPA vanuit vier of vijf afgebakende dimensies:

3.

de evolutie van de fysieke bekwaamheden; de bekwaamheden voor het leren; de beroepsmotivatie en -implicatie; het absenteïsme; de productiviteit.

Organisatie van een internationaal colloquium

Op 30 november 2006 werd een internationaal colloquium georganiseerd met het oog op het voorstellen van de meest significante resultaten van het project CAPA aan een ruim publiek bestaande uit professionelen uit de arbeidswereld, wetenschappers en de pers. Internationale wetenschappelijke personaliteiten werden uitgenodigd om de debatten te verrijken. 5.9.4. Activiteit 4. Inventaris van de tools voor de analyse van de leeftijd op het werk Een inventaris werd opgemaakt om te bepalen welke vragenlijsten specifiek voor de analyse van het thema “leeftijd op het werk” bestemd waren. Het bleek dat er weinig specifieke tools bestaan bestemd voor werknemers aan het einde van hun loopbaan. Daarnaast zal er, in de loop van 2007, toch een inventaris opgemaakt worden over de specifieke vragen van stress en de spier-en skeletaandoeningen (SSA) door de Universiteit van Gent.

6. Andere initiatieven, los van de ESF-projecten, in het kader van welzijn op het werk 6.1 Informatiesessies over asbest Informatie- en sensibilisatie –initiatieven omtrent asbest (2006) In 2006 werden naar aanleiding van het nieuwe KB van 16 maart 2006 diverse acties ontwikkeld omtrent de asbestproblematiek. De volgende informatie- en sensibilisatie-initiatieven werden gerealiseerd: 6.1.1. Folder: “Een betere bescherming tegen asbest” Doelgroepen: preventieadviseurs, arbeidsgeneesheren, leden van de Hoge Raad (PBW), externe diensten, erkende vormingsinstellingen, erkende asbestverwijderaars, informatie-ambtenaren van de Federale overheidsdiensten, gewestelijke kantoren TWW, Demowerkplaats, Provinciale comité’s voor de bevordering van de arbeid, Regie der gebouwen, Steden en gemeenten (schepenen openbare werken en diensthoofden), UNIZO, sociale partners. Doelstelling: het kenbaar maken van de publicatie van het nieuwe KB van 16 maart 2006, het schetsen van de grote lijnen ervan en het verwijzen naar uitgebreide informatie op de website Realisatie: maart 2006 6.1.2. Informatie op de (toenmalige) website: www.meta.fgov.be Inhoudelijke realisatie van de volgende documenten (www.meta.fgov.be > nieuw > 23.03.2006 Nieuwe regelgeving over asbest of alfabetisch overzicht: zie Asbest): Vragen en antwoorden 13

Folder (Een betere bescherming tegen asbest) Schema (Een betere bescherming tegen asbest) Voorbeelden van asbesthoudende producten Voorbeelden van asbestverwijdering Regelgeving (KB en thematische toelichting)

6.1.3. Organisatie van een infosessie op 4 mei 2006 aangaande het nieuwe KB betreffende de bescherming van de werknemers tegen de risico's van blootstelling aan asbest. Doelgroep: erkende asbestverwijderaars, erkende labo's, leden van de werkgroep Bouw van de Hoge Raad PBW, vertegenwoordigers van de sociale partners (Hoge Raad PBW) Doel: informatie bieden over de nieuwe regelgeving (KB 16 maart 2006) 6.1.4. Brochure“Asbest: veelzijdig maar levensgevaarlijk” In 1999 werd in samenwerking met de FOD Volksgezondheid en Leefmilieu een brochure gerealiseerd “ Asbest, veelzijdig maar levensgevaarlijk”. Deze brochure werd toen uitgegeven in naam van de Minister van Tewerkstelling en Arbeid, Miet Smet en Jan Peeters, Staatssecretaris voor Leefmilieu. Deze brochure beschrijft wat asbest is, welke ziekten het kan veroorzaken en de evolutie van de regelgeving (tot 1998). Vervolgens worden tips gegeven over noodzakelijke voorzorgsmaatregelen. Vanuit de FOD Volksgezondheid en Leefmilieu kwam de vraag om deze brochure te actualiseren en opnieuw gezamenlijk uit te geven. Er kwam een nieuwe voorwoord van Minister van Werk (P.Vanvelthoven) en Minister van Leefmilieu (B.Tobback). Realisatie: november 2006 6.1.5. Brochure: “asbestinventaris en beheersprogramma” Doelgroep: preventieadviseurs, arbeidsgeneesheren, werkgevers, werknemersafgevaardigden Doelstelling: • Actualiseren van de verouderde brochure “asbestinventaris” uit 1993 (inhoud, fotomateriaal,…) • Informeren van werkgevers over de verplichting van de asbestinventaris. Uit ervaring van de inspecteurs en uit een deel van de vragen die aan de ‘Afdeling normen’ worden gesteld blijkt dat nog heel wat bedrijven geen asbestinventaris hebben. • Het verbeteren en dieper uitwerken van het onderdeel “beheersprogramma”. Uit de contacten met de inspecteurs bleek dat dit hoofdstuk onvoldoende toegelicht was in de brochure “asbestinventaris” uit 1993. Realisatie : november 2006 6.2. Europese Week voor Veiligheid en Gezondheid op het Werk Een tweede ronde tafel voor experts vond plaats in het begin van het jaar met de voorstelling en de bespreking van de campagne. De website www.safestart.be werd online gezet. Deze website was de ruggengraat van de campagne. De site bundelt praktische en doelgerichte informatie voor jongeren, werkgevers en scholen, en verzamelt alle initiatieven rond het thema “jongeren op het werk”. Ook goede praktijken komen aan bod. Deze site werd constant gevoed en zal blijven bestaan als subsite 14

van www.beswic.be . Een studie door IDEWE gerealiseerd aan de hand van cijfers uit het gezondheidstoezicht (www.safestart.be - “in het bedrijf” - cijfers) werd toegevoegd aan reeds eerder gepubliceerd cijfermateriaal van Prevent en Preventie&Interim. In het kader van de Europese Week werden er volgende wedstrijden ingericht: Prijs van de Hoge raad voor preventie en bescherming op het werk – Award voor goede praktijkvoorbeelden – Wedstrijd “test je kennis over veiligheid” voor jobstudenten samen met Preventie&Interim (publiciteit hiervoor via affiche-actie interimkantoren en scholen). Er was naar de jobstudenten ook een grootschalige verspreiding van het veiligheidspaspoort met handige informatie voor de jobstudent over o.a. wat allemaal mag en wat niet. Er werd gevraagd aan Alain Piette om een tool voor stagiairs met Sobane methode te ontwikkelen Het NAVB ontwikkelde een onthaaltool voor de bouwsector en werkpostfiches, deze zijn ook via de safestartsite te consulteren. Op 31 mei 2006 werd in Don Bosco College Halle een evenement georganiseerd in het kader van de Europese Week. Op 26 juni 2006 wijdde het Netwerk preventieadviseurs Brusselse regio een van haar bijeenkomsten aan het probleem van de jonge starters: voorstelling KB van 3 mei 1999 betreffende de bescherming van de jongeren op het werk; KB van 21 september 2004 betreffende de bescherming van stagiairs en het KB van 19 februari 1997 betreffende de veiligheid en gezondheid op het werk van uitzendkrachten + de voorstelling van de tool “déparis – onderwijs” Tijdens de Europese Week (23-27 oktober) - colloquium (23 oktober 2006): Start veilig met presentaties van experts ter zake en de prijsuitreiking van de Prijs van de Hoge Raad voor preventie en bescherming op het werk. - regionale acties van de provinciale comités voor de bevordering van de arbeid - prijsuitreiking winnaars wedstrijd Preventie & Interim (25 oktober 2006). Het Franstalig interprovinciaal congres van de comités ter bevordering van de arbeid “de jongere en het arbeidsongeval” op 9 mei 2006 was eveneens gewijd aan deze problematiek.

7. Overzicht van de verschillende Wedstrijden 7.1 Prijs Gezondheid en Onderneming 2006 De Europese Club voor de Gezondheid (Belgische afdeling) heeft tot doel de bevordering van de gezondheid. In dit opzicht organiseert hij, in samenwerking met de AD Humanisering van de arbeid van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg en de BBvA, een wedstrijd met prijzen bestemd om studies en vernieuwende realisaties op het gebied van preventie en arbeidsmilieu te belonen. In 2006 werden 21 kandidatuurdossiers ingediend. Na beraadslaging heeft de jury, samengesteld uit vertegenwoordigers van de organisatoren, universiteiten en deskundigen inzake geneeskunde en arbeidshygiëne, de prijs aan twee bekroonden ex aequo toegekend: 7.1.1. Pierre Wuyckens, Afgevaardigde beheerder en Emile Warny, Preventieadviseur, Plateforme d’initiation aux EPC & EPI (équipements de protection collective et individuelle) pour travaux en hauteur. Bedrag: 2.500,00 €. (GRANIOU BELGIUM sa/nv, VINCI Energies, Avenue Robert Schuman, 12 à 1400 Nivelles). 7. 1.2. M. Vangeel, Ergonomische optimalisatie filterpers in een chemische productie. Bedrag: 2.500,00 €. (Janssen Pharmaceutica, Janssen Pharmaceuticalaan, 3 – 2440 Geel).

15

7.2. Prijs van de BBvA De Prijs van de BBvA werd aan twee bekroonden ex æquo toegekend: 7.2.1. Jacques Van Damme, Preventieadviseur Arbeidsgeneesheer, De l’intérêt du PID « scanner » de fluctuations d’ambiance chimique. Bedrag: 1.250,00 €. (SEPP CBMT, rue Léopold, 19 à 6000 Charleroi).

7. 2.2. J. Rombouts, J. Horsten, H. Van Baelen, Betere werkplaatsen voor minder Lipoatrophia Semicircularis (LS). Bedrag: 1.250,00 €. (Janssen Pharmaceutica, Turnhoutseweg 30 – 2340 Beerse). 7.3 Prijs Hoge Raad Elk jaar reikt de Hoge Raad voor preventie en bescherming op het werk haar prijs uit. Deze prijs wordt georganiseerd in het kader van het jaarlijks thema van de Europese Week van het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk. In 2006 was de slogan: “Start veilig”. De Prijs is bestemd om acties met betrekking tot risicopreventie, vorming, communicatie, participatie of arbeidsorganisatie ter verbetering van de arbeidsomstandigheden aan te moedigen en/of om eindverhandelingen te belonen. De laureaten van 2006 zijn: - Eerste prijs (3000 euro): Een ticket voor een veilige job als jonge uitzendkracht bij Arcelor – Hendrickx, Laixheau, Dawance – Manpower/Arcelor/Axa - Tweede prijs (2000 euro): Laboratoire didactique de prévention pour nouveaux opérateurs de labo – Vierendeels, Depret, Driesen – Solvay Research and technology - Eervolle vermelding: Gymnastique sécurative, prévention en milieu scolaire – Debecker, Libin – Institut Provincial d’Enseignement Secondaire - Eervolle vermelding: L’apprentissage du bet en milieu scolaire – Alongi, Tilkin, Schartz – Don Bosco Liège 7.4 Award voor goede praktijkvoorbeelden van het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk De projecten Young temporary workers in Metallurgical Sector – Arcelor – Linda Hendrickx en Veilig handelen en werken aanleren aan jongeren – Arcelor – C. Scheire werden weerhouden om te zenden naar het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk om deel te nemen aan de Award. Het eerste werd weerhouden als goede praktijk, zonder bekroning met een Award.

8. Het Ervaringsfonds Het Ervaringsfonds is een initiatief van de federale regering bedoeld om de oudere werknemers langer aan het werk te houden. De ploeg van het Ervaringsfonds, actief sinds september 2004, heeft als doel de actoren op de werkgelegenheidsmarkt aan te sporen tot het aanpassen en verbeteren van de tewerkstellingsmogelijkheden, de tewerkstellingsvoorwaarden en de arbeidsorganisatie. Concreet: de ploeg geeft raad en ondersteunt financieel de initiatieven, genomen door ondernemingen uit de privé sector, die concrete projecten uitwerken rond de verbetering van de arbeidsvoorwaarden en de organisatie van het werk van de werknemers van 45 jaar en ouder. 16

Gelijktijdig met het ontwikkelen van projecten in samenwerking met de ondernemingen en het behandelen van de subsidieaanvragen, wordt er een promotionele ondersteuning uitgewerkt (brochures, folders, website: http://www.hetervaringsfonds.be,). Op het terrein worden sensibilisatieacties uitgevoerd en worden er permanente contacten onderhouden met een netwerk van experts en geïnteresseerden in deze problematiek. In 2006 heeft het Ervaringsfonds 238 aanvragen geregistreerd voor een subsidie (waarvan 15 aanvragen de nieuwe reglementering betroffen 1 ). Meer dan 90% van de aanvragen hebben een positief advies gekregen. Een activiteitenrapport zal door het Ervaringsfonds opgemaakt worden in de loop van het jaar 2006. Dit rapport zal op een gedetailleerde wijze het geheel van activiteiten van de ploeg voorstellen, de te bereiken objectieven en de gerealiseerde projecten.

9. De Modelwerkplaatsen 9.1. Identiteit en doelstellingen De directie van de demowerkplaatsen ressorteert onder de Algemene Directie Humanisering van de Arbeid, afdeling van de promotie van het welzijn op het werk. De demowerkplaatsen zijn toegankelijk voor het publiek en bevinden zich in het WTC-III gebouw, Simon Bolivarlaan 30, bus 8, te 1000 Brussel. Zij omvatten drie afdelingen: − demowerkplaats hout − demowerkplaats metaal − demolabo elektriciteit − De activiteiten bestaan voornamelijk in het geven van vorming en informatie inzake veilig werken en het welzijn op het werk. 9.2.Activiteiten van 2006: situering van de bezoekers In totaal hebben de demoateliers en het demolabo in 2006 2.211 bezoekers ontvangen: respectievelijk 495 en 417 voor de afdelingen hout en metaal en 843 voor het demolabo elektriciteit. 456 personen kwamen langs voor bespreking van algemene problemen inzake welzijn.

Bezoekers afdeling hout Bezoekers afdeling metaal Bezoekers algemene problemen Bezoekers afdeling elektriciteit

totaal

2000 485 528 400 / 1.413

2001 530 392 513 98 1.533

2002 551 648 709 193 2.101

2003 782 510 628 557 2.477

2004 605 579 517 610 2.311

2005 611 577 687 768 2.643

2006 495 417 456 843 2.211

1

Sinds november 2006, tengevolge van een nieuwe reglementering kunnen de ondernemingen eveneens een subsidie ontvangen in kader van het gebruik van een meetinstrument voor de “arbeidsmogelijkheden” en het beroep op een diagnosemethode voor de problematiek eventueel aanwezig in de onderneming op dit vlak. Bovendien laat deze nieuwe reglementering en actie op grotere schaal toe, via de samenwerking met het Fonds voor Bestaanszekerheid en de paritaire centra voor vorming die sensibilisatiecampagnes kunnen voeren rond de problematiek en hun eigen meetinstrumenten voor de arbeidsmogelijkheden kunnen uitwerken.

17

9.3. Activiteiten per afdeling en per type doelgroep.

Scholen Organisaties Bedrijven Deskundigen in opleiding Personeel FOD WASO

Afdeling hout 35 % 11 % 18 % 30 % 6%

Afdeling metaal 29 % 12 % 23 % 30 % 6%

Afd. elektriciteit 45 % 5% 10 % 36 % 4%

9.4. Bijzondere activiteiten Netwerking: Samenwerkingsovereenkomst VDAB – FOD WASO. Sinds januari 2005 ondersteunt de demowerkplaats de implementatie van veiligheid in de beroepsopleidingen van de VDAB. Een nieuwe samenwerking met PreBes, werkgroep onderwijs. Samen met PreBes wordt het pilootproject onderwijs gepromoot naar de verschillende onderwijsnetten in Vlaanderen en Brussel. Deelname aan het jaarlijks brandweercongres (Londerzeel, 21 oktober; 450 deelnemers), met workshops: “veiligheid bij gebruik van mobiele stroomgroepen”. Deelname aan de jaarlijkse ENOTOSH-workshops, in het BGAG-instituut te Dresden. Deelname aan de week van de veiligheid, oktober 2006. Participeerde bij het evaluatiebezoek van het SLIC, november 2006.

Vernieuwde visie en strategie De werking, strategie en visie van de demowerkplaatsen werd grondig geëvalueerd en geactualiseerd. Dit leidde tot een synthesenota waarbij kerntaken en prioriteiten werden afgebakend. Er werd tevens een strategie tot consolidatie van kennis uitgewerkt.

18

Inventaire des publications distribuées en 2006 Brochures A5 TITRE Clés pour … conclure une convention collective de travail (2003) Wegwijs in,,,,de collectieve arbeidsovereenkomst (2003)

Effectivement dis- Effectivement distritribué F bué N 1.630

1.660

Clés pour … engager du personnel domestique non ressortissant de l'espace économique européen (2005) - Wegwijs in,,,de aanwerving van dienstboden die niet behoren tot de Europese Economische ruimte (2005)

283

642

Clés pour … la prépension conventionnelle (2005) - Wegwijs in,,,,het conventioneel brugpensioen (2005)

3.000

3.068

Clés pour … devenir parent tout en travaillant (octobre 2006) - ancien Clés pour … le travail et la maternité - Wegwijs in,,,werk en ouderschap (oktober 2006)

6.009

7.679

Clés pour… l'emploi de travailleurs étrangers dans la construction (mars 2006) - Wegwijs in,,,de tewerkstelling van buitenlandse werknemers in de bouw (maart 2006)

3.589

3.875

Clés pour … la déclaration immédiate de l'emploi et les documents sociaux (2005) - Wegwijs in,,,,de onmiddellijke aangifte van tewerkstelling en de sociale documenten (2005)

3.107

2.260

Clés pour … la réglementation du travail de nuit et la réduction de ses inconvénients (2005) - novembre 2006 - Wegwijs in,,,,de nachtarbeidreglementering en de vermindering van de ongemakken (2005) november 2006

278

287

Clés pour ... la réglementation du travail des enfants (2004) - Wegwijs in,,,de reglementering op de kinderarbeid (2004)

1.873

3.071

Clés pour … le congé-éducation payé (2006) - juin 2006 - octobre 2006 - Wegwijs in,,,het betaald educatief verlof (2006) - juni 200 6oktober 2006

8.569

7.978

Clés pour ... le contrat de travail (2006) - mai 2006 (F) - octobre 2006 (N) - Wegwijs in,,,de arbeidsovereenkomst (2006) - mei 2006 (F) oktober 2006 (N)

12.624

6.652

14.585

10.928

4.357

3.778

Clés pour … les aménagements raisonables au profit des personnes handicapées (2005) - Wegwijs in,,,de redelijke aanpassingen ten behoeve van personen met een handicap op het werk (2005)

2.599

706

Clés pour ... le travail à temps partiel (2006) - mai 2006 - Wegwijs in,,,de deeltijdse arbeid (2006)

5.270

5.559

Clés pour ... le travail des étudiants (juin 2006) - Wegwijs in,,,de studentenarbeid (juni 2006)

12.969

8.554

Clés pour … le premier emploi (2006) - juin 2006 - novembre 2006 (F) - Wegwijs in,,,,de eerste job (2006) - juni 2006 - november 2006 (F) Clés pour ... le règlement de travail (2005) - Wegwijs in,,,het arbeisreglement (2005)

19

TITRE

Effectivement dis- Effectivement distritribué F bué N

Clés pour … prévenir et lutter contre la violence et le harcèlement moral ou sexuel au travail (2005) - avril 2006 - novembre 2006 (F) Wegwijs in ,,,de bescherming en preventie tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk (2005) - april 2006 - november 2006(F)

3.435

3.117

Clés pour… sortir du chômage en créant son emploi (octobre 2006) Wegwijs in,,,,de overstap van werkzoekende naar zelfstandige (oktober 2006)

7.008

4.769

Clés pour … travailler dans le système des titres-services (2005) Wegwijs in,,,Werken in het stelsel van de dienstencheques (2004)

3.428

929

Ateliers de démonstrations du travail en sécurité (les) (2005) - De demonstratiewerkplaatsen voor veilig werken (2005)

1.391

1.269

Fonds de l'expérience professionnelle (Le) (2005) - Het Ervraingsfonds (2005)

1.685

2.771

Inventaire d'amiante et programme de gestion (novembre 2006) Asbestinventaris en beheersprogramma (november 2006)

1.087

1.225

Sécurité et hygiène dans les laboratoires de chimie (novembre 2006) Veiligheid en hygiëne in chemische laboratoria (november 2006)

1.169

962

Guide pratique à l'intention des membres du conseil d'entreprise (2004) - mars 2006 - Praktische gids voor de leden van de ondernemingsraad (2004) - maart 2006

1.157

573

Guide pratique pour le Comité pour la prévention et la protection au travail (2004) - Praktische handleiding voor het Comité voor Preventie en Bescherming op het werk (2004)

1.589

945

Réglementation du bien-être au travail : la loi et le code sur le bienêtre au travail et extraits du RGPT (2004) - mars 2006 - (De) reglementering van het welzijn op het werk: Wet en Codex over het welzijn op het werk en Algemeen Reglement voor de Arbeidsbescherming (uittreksels) (2004) - maart 2006

3.930

2.830

Travailler comme aide familiale à domicile (octobre 2006) - novembre 2006 - Werken in de gezinszorg (oktober 2006) - november 2006

4.085

2.042

110.706

88.129

198.835

Brochures A4 TITRE

Effectivement dis- Effectivement distritribué F bué N

SOBANE - Agents biologiques (2005) - août 2006 - novembre 2006 Sobane - Biologische Agentia (2005) - augustus 2006 - november 2006

1.152

897

SOBANE - Ambiances thermiques de travail (janvier 2006) - novembre 2006 - SOBANE - Thermische omgevingsfactoren (januari 2006) - november 2006

2.263

2.557

20

TITRE

Effectivement dis- Effectivement distritribué F bué N

SOBANE - Bruit (2005) - juillet 2006 (F) - octobre 2006 - SOBANE - Lawaai (2005) - juli 2006 (F) - oktober 2006

1.212

44

SOBANE - Eclairage (octobre 2006) - SOBANE - Verlichting (oktober 2006)

643

340

SOBANE - Locaux sociaux (octobre 2006) - SOBANE - Personeelsvoorzieningen (oktober 2006)

594

412

SOBANE - Machines et outils à mains (mars 2006) - novembre 2006 - SOBANE - Machines en handgereedschappen (maart 2006) - november 2006

957

843

1.916

2.133

SOBANE - Risques d'incendie ou d'explosion (mai 2006) - novembre 2006 - SOBANE - Risico's van brand of explosie (mei 2006)

554

641

SOBANE - Risques électriques (septembre 2006) - SOBANE - Electriciteit (september 2006)

487

550

SOBANE - Sécurité (accidents, chutes, glissades) (mai 2006) - octobre 2006 - SOBANE - Veiligheid (ongevallen ,vallen,,,,) - (mei 2006) - oktober 2006

1.673

1.434

SOBANE - Stratégie Sobane et méthode de dépistage DEPARIS (2004) - SOBANE - Sobane strategie en opsporingsmethode DEPARIS (2004)

0

0

SOBANE - Travail avec écran (septembre 2006) - SOBANE - Beeldschermwerk (september 2006)

1.370

1.191

SOBANE - Vibrations de l'ensemble du corps (2005) - octobre 2006 SOBANE - Globale lichaamstrillingen (2005) - oktober 2006

1.644

1.853

SOBANE - Vibrations mains-bras (2004) - octobre 2006 - SOBANE Hand-armtrillingen (2004) - oktober 2006

841

1.690

Agents biologiques et la santé au travail: commentaire technique (Les) (2005) - Biologische agentia en gezondheid op het werk: technische toelichting (2005)

759

874

Agir sur les soufrances relationnelles au travail (novembre 2006) Van meningsverschil tot hyperconflict: gids voor wie beroepsmatig tussenkomst,,,(november 2006)

728

689

Analyses des risques (L') (2006) - mai 2006 - De risicoanalyse (2006) - mei 2006

3.435

2.905

Bien-être des travailleurs lors de l'exécution de leur travail - Commentaire juridique de la loi du 4 août 1996 (Le) (avril 2006) - Welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk - juridisch toelichting bij de wet van 4 augustus 1996 (april 2006)

2.373

1.953

Prévention du mal de dos dans la construction (Le) (2005) - mai 2006 - Preventie van rugpijn in de bouw (2005) - mei 2006

1.946

1.165

SOBANE - Produits chimiques dangereux (2005) - février 2006 novembre 2006 - SOABENE - Gevaarlijke chemische producten (2005) - februari 2006 - november 2006

21

TITRE

Effectivement dis- Effectivement distritribué F bué N

Immigration en Belgique: effectifs, mouvements et marché du travail (L') (août 2006) - Immigratie in België: aantallen, stromen en arbeidsmarkt (De) (agustus 2006)

1.006

516

Méthodes et instruments pour une analyse ergonomique et psychosociale (2005) - Methodes en instrumenten voor een ergonomische en psychosociale analyse (2005)

1.719

2.433

Mon dos: un partenaire. Prévention du mal de dos en agriculture et en horticulture (2004) - mai 2006 - Mijn rug: een partner - Preventie van rugklachten in de land-en tuinbouwsector (2004) - mei 2006

1.014

1.162

Protection contre la violence, le harcèlement moral ou sexuel au travail : commentaire juridique de la loi du 11 juin 2002 (La) (2005) De bescherming tegen geweld, pesten en ongewenst seksueel gedrag op het werk - juridische toelichting bij de wet van 11 juni 2002

2.817

4.027

Stratégie européenne pour l'emploi: évaluation de la politique de l'emploi 2003-2005, Belgique (2005) - janvier 2006 (N) - Europese Werkgelegenheidsstrategie: evaluatie van het Belgisch Werkgelegenheidsbeleid 2003 - 2005, België (2005) - januari 2006 (N)

638

747

Stress au travail: facteurs de risques, évaluation et prévention (Le) (décembre 2006) - Stress op het werk - risicofactoren, evaluatie en preventie (december 2006)

1.922

1.845

Surveillance de santé des travailleurs (La) (octobre 2006) - gezondheidstoezicht op de werknemers (Het) (oktober 2006)

150

98

Toxtrainer: manuel du formateur (2004) - Toxtrainer: handboek voor de opleider (2004)

301

0

Violences au travail: synthèse de la recherche (2004) - Geweld op het werk: synthese van het onderzoek (2004)

434

406

Violences, harcèlement moral ou sexuel au travail: Facteurs de risque organisationnels (octobre 2006) - Ongewenst grensoverschrijdend gedrag op het werk: organisatorische risicofactoren (oktober 2006)

557

655

35.105

34.060

69.165

CD-Rom TITRE CD-Rom "Bien-être" (2004) - CD-Rom "Welzijn" (2004) CD-Rom "Ecrans de visualisation" (2005) - mai 2006 - CD-Rom "

Effectivement distribué F - N 5.679 2.661

CD-Rom "Mon dos: un partenaire" (2006) - juin 2006 - CD-Rom "mijn rug: een partner" (2006) - juni 2006

2.860

CD-Rom "Sobane" (2005) - juillet 2006 - CD-Rom "SOBANE" (2005) - juli 2006

1.559 12.759

22

Affiches TITRE Le respect au travail, l'affaire de tous (F1) (Affiches) (2006) - mai 2006 (F) - juin 2006 - septembre 2006 - Respect op het werk: een zaak van ons allen (F1) (Affiches) (2006) - mei 2006 (F) - juni 2006 september 2006

Effectivement dis- Effectivement distritribué F bué N

2.420

5.100

2.050

3.500

3.246

2.000

3.130

2.100

2.960

5.700

Mon travail, je le vis bien (F6) (Affiches) (2006) - mai 2006 (F) - juin 2006 - septembre 2006 - Ik voel me goed op mijn werk (F6) (Affiches) (2006) - mei 2006 (F) - juni 2006 - september 2006

3.741

3.450

Pas de fumée entre nous... (Affiches) (2006) - mai 2006 (F) - juin 2006 - septembre 2006 - ?

2.358

4.000

19.905

25.850

Le respect au travail, l'affaire de tous (F2) (Affiches) (2006) - mai 2006 (F) - juin 2006 - septembre 2006 - Respect op het werk: een zaak van ons allen (F2) (Affiches) - mei 2006 (F) - juni 2006 - september 2006 Le respect au travail, l'affaire de tous (F3) (Affiches) (2006) - mai 2006 (F) - juin 2006 - septembre 2006 - Respect op het werk: een zak van ons allen (F3) (Affiches) - mei 2006 (F) - juni 2006 - september 2006 Le respect au travail, l'affaire de tous (F4) (Affiches) (2006) - mai 2006 (F) - juin 2006 - septembre 2006 - Respect op het werk: een zaak van ons allen (F4) (Affiches) - mei 2006 (F) - juni 2006 - september 2006 Le respect au travail, l'affaire de tous (F5) (Affiches) (2006) - mai 2006 (F) - juin 2006 - septembre 2006 - Respect op het werk: een zaak van ons allen (F5) (Affiches) - mei 2006 (F) - juni 2006 - september 2006

45.755

Total final:

607.682

23