Van de redactie Voor u ligt de Marepost in een vormgeving die u niet van ons gewend bent. Dit heeft natuurlijk alles te maken met het 35-jarig jubileum van de buurtvereniging. Het leek ons leuk om deze uitgave (bijna) geheel in het teken te zetten van dit jubileum. Naast het actuele nieuws hebben wij, met behulp van een aantal bewoners en ondernemers uit het Maredorp, prachtige verhalen en bijbehorend beeldmateriaal verzameld. Stuk voor stuk verhalen en foto’s die ongetwijfeld voor veel mensen mooie herinneringen oproepen. Daarnaast is het voor de jongere generatie erg interessant om te lezen wat hun leefomgeving heeft gemaakt tot wat het nu is. Er is natuurlijk een groot artikel gewijd aan het ontstaan van de buurtvereniging. 35 jaar geleden waren er gelukkig al enthousiaste vrijwilligers die zich inzetten voor het welzijn van hun wijk en daar zijn wij heel blij mee. Immers: anders had
ons werk nooit al die tijd al voortgezet kunnen worden! Tevens is in deze Marepost een lezing van Rudi van Maanen over Maredorp opgenomen en vindt u alle informatie over de activiteiten die de buurtvereniging ter ere van het jubileum gepland heeft. In het kader van het jubileum zijn er natuurlijk tal van anekdotes, herinneringen en verhalen die de moeite waard zijn. Deze extra dikke krant, gedrukt in full colour, is hier een prachtig voorbeeld van. Als redactie doen wij uiteraard ons best u te blijven voorzien van relevante, actuele, leuke en boeiende informatie. Daarnaast stellen wij ook bijzonder prijs op bijdragen rechtstreeks van onze buurtbewoners. Dus heeft u een leuke buurtanekdote, nuttige informatie, een bijzondere herinnering aan de wijk, een interessante ervaring of andere lezenswaardigheden en schrijft u graag? Aarzel niet en neem contact op met de redactie! Esther Moonen
Activiteitenoverzicht 35 jaar Buurtvereniging Maredorp - De Camp
Fotowedstrijd insturen voor 1 juni 2010
Zoals in de vorige Marepost reeds aangekondigd, wordt er ter gelegenheid van ons 7e lustrum een fotowedstrijd georganiseerd. Jong en oud uit de buurt kunnen aan deze wedstrijd meedoen. U kunt in zwart-wit of in kleur fotograferen en deze ter beoordeling inzenden. U bent in zoverre vrij een onderwerp te kiezen, dat als enige vereiste geldt dat het een relatie moet hebben met Maredorp- de Camp. Indien u nog op de ouderwetse wijze fotografeert dient u uw foto (10 x 15) op te sturen naar de redactie (adres zie colofon), met achterop uw naam, adres, leeftijd en plaats waar de foto genomen is. Indien u het digitale tijdperk bent binnengetreden kunt u uw foto mailen naar
[email protected], eveneens ovv naam, adres, leeftijd en plaats waar de foto genomen is. De foto’s dienen vóór 1 juni a.s. binnen te zijn. Mochten we genoeg mooie inzendingen hebben, dan overweegt het bestuur deze te gebruiken voor een maandkalender of een set kaarten. Uiteraard maken we daarbij kenbaar wie de
foto heeft gemaakt. Mocht u dit niet willen, geef dit dan ook even aan wanneer u de foto instuurt. Een deskundige jury bestaande uit Lilian Bezemer, Ria Braakman en Arthur Elias zal de inzendingen beoordelen. De drie beste foto’s zullen worden beloond met een cadeaubon van respectievelijk 50, 25 en 15 euro. Bovendien worden de prijswinnende foto’s afgedrukt in de Marepost. De uitslag zal worden bekend gemaakt op de feestelijke buurtborrel van 12 juni.
Kinderpuzzeltocht 10 t/m 31 mei 2010
Zoek, zoek en jij zult vinden! Want laten we wel wezen: bij de kaasboer in de etalage hoort toch geen kappersborstel te liggen? Vanaf 10 tot en met 31 mei staan er bij 10 winkels aan de Lange Mare verkeerde producten in de etalage. Schrijf de naam van de winkel en het product op dat volgens jou niet klopt en stop het voor eind mei 2010, voorzien van je naam, leeftijd en adres in de Maredorp-brievenbus. Deze staat in de winkel van Van Berge Henegouwen, aan de Lange Mare (nr. 106). Gebruik je
liever een voorgedrukt inschrijfformulier? Deze zijn af te halen bij Van Berge Henegouwen en liggen naast de Maredorp-brievenbus. Op 31 mei zal de brievenbus worden geleegd en de uitslag zal 12 juni tijdens de buurtborrel bekend worden gemaakt. Onder alle deelnemers worden drie kadobonnen van 15 euro van Bart Smit verloot!
Leden en genodigden krijgen twee consumpties op vertoon van de uitnodiging. Bent U buurtbewoner en wilt u ook op de borrel komen, dan kunt U alsnog lid worden. We hopen op een grote opkomst; het is altijd heel gezellig!
Feestelijke buurtborrel Zaterdag, 12 juni 2010
Onze zomerborrel ziet er dit jaar iets anders uit en is ook op een andere locatie. Dit heeft alles te maken met ons 35-jarig jubileum. Tijdens de borrel zal er een film vertoond worden die gemaakt is door Fer Hakkaart, Meindert Barkema en Nick Oudshoorn, waarin beelden te zien zijn van een toen nog bouwvallig Maredorp in 1977. Deze beelden zijn gemaakt met een eenvoudige filmcamera vanuit een boot. Ook zal de prijsuitreiking plaatsvinden van de winnaars van de fotowedstrijd en de etalage/ puzzeltocht. De borrel vindt plaats op zaterdag 12 juni van 16.00 tot 18.30 uur in de tuin van museum Boerhaave.
Buurtwandeling Zondag, 30 mei 2010
Heb je altijd al een keer alles willen horen, weten en rustig willen bekijken? Kom dan naar de buurtwandeling op 30 mei aanstaande. Om 15.00 uur starten we de wandeling vanaf het Vrouwenkerkplein. Historicus Cor Smit zal ons meenemen langs oude hofjes en vergeten straatjes om ons rond 16.30 uur weer af te zetten bij het Praethuys, waar we nog wat kunnen drinken. Cor Smit kent heel veel verhalen die bij Leiden horen. Niet voor niets verzorgde hij bij het bezoek van koningin Beatrix aan Leiden (Koninginnedag 2000) het commentaar bij het nationale televisieverslag (NOS). In 2005 trad hij op in het RTL4-programma Bestemming Nederland over de Sleutelstad. Hij is trots op zijn stad en hij laat graag zien waarom.
De contributie 35 jaar geleden werd de contributie 1 keer per maand opgehaald door bode Mieremet, zo lazen wij in de Marepost nummer 4 van 1975. En als er niemand thuis was, werd er een briefje in de bus gedaan met het verzoek het bedrag van 1 gulden te voldoen bij de bode. Sommige leden betaalden iedere week een kwartje, ook dat werd opgehaald! Onderaan deze pagina ziet u de lidmaatschapskaart die bij het betalen werd gebruikt in de jaren zeventig.
De geschiedenis van de buurtvereniging door Harry Schoch
In het voorjaar van 1972 werd de buurtvereniging geboren. Om de sociologiestudente Lidie Bossen heen verzamelde zich een groepje bewoners uit de Grevenstraat, de Druckerstraat en de Van der Werfstraat. Zij vormden een buurtcomité, omdat zij over verschillende zaken in de buurt (toen nog alléén Maredorp, tussen Lange Mare, Oude Vest, Havenplein en Oude Rijn) ontevreden waren en ook uit de buurt de nodige geluiden daarover hadden opgevangen. Het ging hen om de achteruitgang van en de kaalslag in de hele buurt. Verder was er geen speelgelegenheid voor kinderen, waren er verkeersproblemen, was er veel te weinig groen, was er verpakhuizing, waren er geen gezellige buurtavonden, was er overlast van geluid, agressie en dronkenschap op straat, enzovoorts. Nog vóór de zomer riep dit comité alle buurtbewoners naar het Praethuys. Daar kwamen 25 bewoners bijeen en werd besloten om voorlopig het comité zo te houden en (nog) geen vereniging of stichting op te richten. Van alle hierboven genoemde problemen pakte het buurtcomité allereerst dat van de Mirakelsteeg aan, omdat daar een grote parkeergarage dreigde te komen. Na het peilen van de meningen van alle omwonenden en het geven van alternatieven (woningbouw, groen, speelgelegenheid, parkeren voor bewóners) bleek de meerderheid het met het comité eens te zijn. Dus kon het samen met enige omwonenden de strijd aangaan. Na ruim twee jaar werd deze in de gemeenteraad op het nippertje in hun voordeel beslist. Nu kon de lange aanloop naar de nieuwe woningen in de Mirakelsteeg beginnen. Een tweede zware strijd moest het buurtcomité voor de speelplaats in de Van der Werfstraat voeren. Na tweeëneenhalf jaar volhouden en gelukkig ook met de nodige steun van veel omwonenden, kwam ook dit met krappe meerderheid door de gemeenteraad. Dat het met de Mirakelsteeg en de speelplaats lukte, is mede te danken aan het contact, dat het comité met de buurt kreeg via huisbezoeken, gezelligheidsavonden en de buurtkrant: de Marepost. Al enkele weken na de oprichting organiseerde het comité de allereerste gezelligheidsavond in de Romanuszaal achter de Hartebrugkerk. Verschillende bezoekers van deze geslaagde avond (± 60) kwamen daar kaarten, sjoelen en praten en zij vormden met enige comitéleden de allereerste 'contactcommissie'. Deze organiseerde voortaan de gezelligheidsavond die een 'levensdraad' voor de buurtvereniging van later zou blijken te zijn. Juist vanwege het contact met bewoners heeft ook de Marepost, die kort na de eerste gezelligheidsavond door een enthousiaste redactie in elkaar werd gezet, altijd die functie van 'levensdraad' gehad voor de buurtvereniging. De talloze taken en activiteiten zorgden echter voor een enorme en vaak onoverzichtelijke stapel werk. De enige manier, om daaraan het hoofd te bieden en er tòch niet in te verdrinken, was het komen tot twee belangrijke zaken: Een sterke organisatie van de buurt, die ook door de overheid serieus zou worden genomen. En een allesomvattende aanpak van leegstand, verpaupering, verkrotting, kaalslag en onttrekking. Om het eerste te bereiken, riep het buurtcomité op 27 November 1974 opnieuw een grote buurtvergadering bijeen. Op die vergadering koos de meerderheid van de ongeveer 30 aanwezigen voor het voorstel van het comité om een buurtvereniging op te richten en een bestuur te kiezen.
Net als het comité werd ook de buurtvereniging geboren in het Praethuys. Het eerste bestuur bestond uit Carel v.d. Ende, Fred v.d. Pluym, Lidie Bossen, Kea Fogelberg en Harry Schoch. Dit voorlopige bestuur werd officieel, toen de buurtvereniging in februari 1975 koninklijk werd goedgekeurd, dus werd erkend als rechtspersoonlijkheid. De 'Projectgroep Maredorp' werd een overlegplatform tussen de buurt en de gemeente. Zij is in het voorjaar van 1975 opgezet n.a.v. een experiment vanuit het toenmalige Ministerie van C.R.M. Alle plannen en voorstellen voor verbetering van de buurt werden samengevoegd tot één groot plan. Dit kreeg heel wat te verduren, maar er bleef nog voldoende overeind om als bestemmingsplan Maredorp de achteruitgang te stoppen en zelfs te keren: Maredorp ging er voor het eerst sinds vele tientallen jaren op vooruit! Met de oprichting van deze projectgroep Maredorp begon een voor vele ambtenaren, maar ook voor het buurtcomité en enige actieve bewoners slopende strijd: steeds waakzaam blijven, steeds blijven vasthouden aan ingebrachte zaken, veel lezen, veel geduld hebben, steeds de moed erin ouden enz. Veel is er te danken aan Abel de Jong (Landelijk Ombudsteam Stadsvernieuwing), aan buurtarchitekt Meindert Barkema en aan Flip Emanuel (Adviesraad voor de Binnenstad). De laatste was tevens, door enorme hulp bij de statuten en ander papierwerk, één van degenen die de buurtvereniging uit haar wieg hielp opstaan. Intussen (1976) was de buurtvereniging zich ook met De Camp gaan bezighouden, omdat die eigenlijk met Maredorp (Oost) één wijk vormde en er nòg slechter aan toe was. Daar werd een bewonerswerkgroep actief en gebeurde er hetzelfde als in Maredorp. Mede op aansporing van deze bewonerswerkgroep werd de Projectgroep De Camp gevormd. Want ook in De Camp was een algehele verbetering nodig; en die is ook daar op gang gekomen. De periode tussen begin 1975 en 1983 was zwaar, omdat er veel vergader- en papierwerk was en daarvan slechts karige resultaten zichtbaar werden. Bovendien moest de buurtvereniging het opnemen tegen een enorme leegstand (vooral boven winkels), de dreiging van opnieuw een enorme parkeergarage (in de Hekkensteeg) en ongebreidelde uitbreidingsplannen van allerlei projectontwikkelaars en concerns. Het gevolg was lange procedures met bezwaarschriften. Zo duurde het in het totaal ruim zes jaar, eer de buurtvereniging het woningbouwplan met groen, speelgelegenheid en parkeren voor de bewoners van de Hekkensteeg en omgeving hoorde goedkeuren! Later zijn deze beide Projectgroepen samengevoegd. Gelukkig is alles niet voor niets geweest. In 1982 begon een stroom van zichtbare verbeteringen door de hele wijk: het Maria Gijzenplein, de aanpak van de Boerhavezalen, grootschalige rioleringswerkzaamheden, de Meermanshof, de St. Janshof, de Stevenshof, het Kattenpoortgebied, het Volkshuis, de Mariënburghschool, de
Schagensteeg/ Vollersgracht, groenvoorzieningen en C&A. Veel steun heeft de buurtvereniging ook gehad aan haar kontakten met het Volkshuis, die in 1973 ontstonden. Na een moeizame periode kwam de renovatie van het Volkshuis er door. Tijdens de verbouwing (tussen oktober 1984 en augustus 1985) werd de Buurtwinkel ondergebracht naast koffiehuis De Camp bij Carel Labruyère. De Buurtwinkel is aan het eind van 1994 opgeheven omdat de meeste taken toen waren overgenomen door andere instanties. De buurtvereniging kon gebruik gaan maken van het de ruimten in 'Buurthuis Dijk 33', dat binnen de muren van het verbouwde Volkshuis gevestigd was. Bovenstaande tekst is grotendeels gebaseerd op een artikel dat onze buurtbewoner Harry Schoch schreef ter gelegenheid van ons 10-jarig bestaan (herzien door Sjoerd C. van Ketel). Dit beslaat echter slechts de periode van 1975 tot 1985. Het artikel wordt vervolgd in de volgende Marepost.
Ledenwerfactie Geachte buurtbewoners, In dit jubileumjaar streven we ernaar om het ledenaantal van onze vereniging te vergroten. De afgelopen weken hebben wij bij alle niet-leden in de wijk een envelop in de bus gedaan met het verzoek om lid te worden. Voor 5,50 euro bent u voor een heel jaar lid. Het aantal nieuwe leden is op dit moment 31, maar dat kunnen er meer worden, als ook u lid wordt. Hoe meer leden hoe sterker we staan: ons streefgetal is 50 nieuwe leden, dus dat moet kunnen! Bent u de envelop met acceptgiro kwijt, dan kunt u ook via uw eigen girokaart of via internet overmaken. Het gironummer is 3397558 tnv buurtvereniging Maredorp. Vermeld hierbij wel uw adresgegevens. Het bestuur van buurtvereniging Maredorp
Oproep Het jaarlijks innen van de contributie kost de buurtvereniging veel geld. Vandaar dat we de kosten daarvan willen terugbrengen. Met het geld dat we daarmee besparen kunnen we dan weer leukere dingen doen in de wijk. Daarom zouden we vanaf 2011 voor degenen die een e-mailadres hebben de acceptgiro's graag per e-mail sturen. Wij vragen u dan ook dringend uw e-mailadres door te geven via contact op onze website of via het invulformulier op de homepagina van www.maredorp.nl Voor degenen die geen internet hebben blijft de facturering bij het oude. We rekenen op uw medewerking. Het bestuur van buurtvereniging Maredorp
De winkeliers uit het Maredorp van toen en nu:
Lid van het eerste uur: op bezoek bij Jannie van der Sloot
Van Kampenhout Voetlicht Zandvliet Labrujère Gejo Kousenhuis Boerhaave Opdam Van Zon The Saint Coster De Vergulde Kruik Wout Bergers Van der Klugt Swaak De Sleutelkoning Landwehr Timmerman Ter Haar Broekenhuis/specialist De Marepoort Schochon Oudshoorn Mol en de Groot Van Berge Henegouwen De Zwarte Wolf Smit Busch Dusoswa Van Bohemen Het Plastichuis Van Polanen Van de Water Het Havannahuis ‘t Praethuys Filippo
door Bep Verhoef
Kent u ze allemaal nog? In het kader van het jubileum leek het ons leuk om herinneringen op te halen aan bekende winkeliers in het winkelgebied rond de Haarlemmerstraat, dat onze wijk grotendeels beslaat. Het aantal winkeliers dat ook 35 jaar of langer hun bedrijf in onze buurt hebben is verrassend groot. Dit is niet heel vanzelfsprekend, want vooral de laatste jaren is het een komen en gaan en zijn de, voornamelijk authentieke, winkelpanden vaak al meerdere malen van eigenaar of huurder gewisseld. De redactie heeft de schone taak op zich genomen om de winkeliers van toen, die nu nog steeds in Maredorp/ De Camp gevestigd zijn, te bezoeken voor een interview. In deze jubileumuitgave van de Marepost vindt u er alvast 6 (!) om in de komende Mareposten voorlopig een vervolg te krijgen als terugkerende rubriek. Foto links: de etalage van Voetlicht is een bonte verzameling van prachtig gekleurde tiffany- lampen; Foto onder: de kunstzinnige gevel van Smit aan de Lange Mare
Smit over de vloer door Sjoerd C. van Ketel
Deze firma is in 1931 op een andere plek van de Lange Mare begonnen en wel aan de overkant op nummer 67 op de hoek van de Dolhuissteeg. Deze lokatie heette destijds “De Goedkoope Hoek” (ja, ja, in de oude spelling). Maar al in 1939 is men naar het huidige pand op nummer 98 verhuisd. En vandaaruit voorziet de familie tot nu toe vele mensen in en buiten onze wijken van stofferingen. Eén van de uiterlijke maar niet onbelangrijke dingen, die (mij altijd) in het oog valt, is de etalage van de winkel. Ik zou deze graag tot de kunstzinnigste van Leiden willen uitroepen. De etaleuses Yvonne Koch en Theolieke Smit weten daar steeds weer een figuratief schilderij van te maken. Een lust voor het kunstgevoelige oog!
Ook voor uw voetlicht? door Sjoerd C. van Ketel
Voordat eigenaar Hans van der Voet van de winkel op Haarlemmerstraat 15, Voetlicht genaamd, in de jaren 70 met zijn lampencollectie begon, had zijn moeder daar reeds een speelgoedzaak en was zij "poppendokter". Hans is in dit huis geboren en zijn zoon Christiaan zal de zaak gaan overnemen. Het pand is overigens uit circa 1620 en er zaten en zitten nog tegels in uit de eerste helft van die eeuw. Zo’n 600 zijn er destijds door het tegelmuseum in Otterloo verworven. Maar in de winkel kunt u er nog een 200 aan de linkermuur achter de lampen bewonderen. In deze winkel kunt u een keur van lampen vinden in een hele speciale stijl: art deco of tiffany genoemd. Aanvankelijk verkocht men klassieke en moderne lampen, maar sedert zo’n twintig jaar is men in tiffany gespecialiseerd. De winkel heeft in dit opzicht een regionale functie en is landelijk gezien de grootste in zijn soort. Het zelf vervaardigen van deze lampen loont niet meer de moeite, maar u kunt er wel voor reparaties terecht. De familie houdt immers zèlf ook heel erg van deze stijl. Eenmaal per maand is men ook op (de laatste) zondag open. Dan komen er mensen van buiten, toeristen en ook museumbezoekers om iets van hun gading te zoeken èn te vinden. Deze stijl past bij voorbeeld behalve in klassieke interieurs ook bij een grenen inrichting van uw huis. Maar mensen met een moderne smaak kiezen ook zeker wel voor deze stijl vanwege de kleurenrijkdom ervan. Men kan eigenlijk van tiffany wel zeggen, dat het terug is van weggeweest. U kunt de winkel onder www.voetlicht.biz ook op internet vinden.
Deze ondernemers bieden een complete stoffering voor de ramen en vloeren van uw huis aan. En dit gaat van laminaat en marmoleum tot en met tapijt. Eén van de nieuwste vindingen op het gebied van raambekleding is bij voorbeeld een rolgordijn, dat met twee lagen langs elkaar heen gesloten of half geopend kan worden. In de winkel hangt een prachtige plaat uit de tijd, dat het riviertje de Mare nog echt aan de overkant van onze huizen stroomde. En de familie zou er geen bezwaar in zien, dat deze opnieuw werd opengegraven, mits de bevoorrading van de ondernemers gewoon doorgang kan vinden. De provincie stelt immers geld voor verhoging van het stadsschoon beschikbaar? Een voordeel van opengraving zou kunnen zijn, dat de historische en gerestaureerde kelder onder de winkel, die nu slechts voor het oog via een glazen vloerplaat toegankelijk is, weer vochtvrij wordt! De kracht van deze zaak is, dat er uitsluitend met eigen mensen wordt gewerkt en dat er dus niets wordt uitbesteed.
Ik ben op bezoek bij Jannie van der Sloot. Zij woont al 40 jaar op de Oude Vest en nog steeds met veel plezier. Ze is vanaf het begin al lid van de buurtvereniging. Er is een hoop veranderd in de wijk. Vroeger had je meer contact met de mensen uit de straat. Er woonden meer ouderen en je maakte vaak een praatje. Toen werd de straat nog door de bewoners geveegd en iedere week de ramen gezeemd en natuurlijk het koper gepoetst. Ook het winkelaanbod is veranderd: de Jan Vossensteeg was een winkelstraat met kleine zelfstandigen. Zo zaten er Van Wijk, de vishandel, twee sigarenwinkeltjes, paardenslager van Bohemen en van Nimwegen, slagerij Filippo (die er nog steeds zit), groenteboer Heemskerk en melkhandel van der Holst en Voortman, waar je een lekker ijsje kon kopen. Er waren drie café’s: café Schouten, de Roxybar en café de Drei Pottekens. Dan zat er in de Van der Werfstraat ook een café en dat was het beruchte café “het Bedsteedje”. Daar gingen regelmatig de deuren open en liep de accordeonnist de straat in, gevolgd door de cafébezoekers, die spontaan de polonaise inzetten! Als Jannie bij haar zus in de Van der Werfstraat was, hingen beiden uit het raam om dit vrolijke tafereel gade te slaan. Jannie heeft ook nog meegemaakt dat de Jan Vossenbrug open kon. Dan kwam de brugwachter op de fiets vanuit het brugwachtershuisje op de Haven met de sleutel en dan moest er in een kast een handeling verricht worden. Dit alles was nodig om de grote pleziervaartuigen van Harland door te laten. Er woonden veel kinderen in de buurt en er werd veel georganiseerd door de buurtvereniging en het Volkshuis. Ook werden de ouders niet vergeten. Al met al woont Jannie nog met veel plezier, met nog steeds dezelfde buren, op de Oude Vest. Jannie is een echt stadsmens. Het is levendig en er is van alles te doen, wat veel gezelligheid met zich mee brengt. Jannie zit straks als het wat warmer wordt weer regelmatig aan de waterkant met onder andere de buurman te genieten van de bootjes die langs komen. Ze kijkt er weer naar uit. Zolang het kan blijft Jannie op de Oude Vest wonen, want ze vindt het heerlijk in de binnenstad... Eigenlijk zou ze nergens anders willen wonen!
Tante Sien In 1978 werd het Sionshof gerestaureerd. Hier was al zeven jaar sprake van, maar de subsidie bleef uit. Er woonden toen nog vier ouderen in, waaronder de bekende tante Sien, die elke dag nauwlettend de gebeurtenissen op straat volgde vanachter haar raam aan de voorkant. Er woonden ook jongeren in het hof, die boodschappen deden voor de ouderen en elke week maakten zij het huisje schoon van tante Sien.
MAREBUURT GETOGEN OF VAN HEINDE EN VERRE VERZAMELEN ZICH HIER BONTE BEWONERS DIE VRIENDEN WORDEN Foto boven: deze foto is genomen in 1951; Slagerij Filippo bestond toen al 25 jaar!
Scharrelen bij Filippo door Sjoerd C. van Ketel
Sedert 1926 werk(t)en er drie generaties volbloed slagers in deze familie en winkel. Maar het zijn dan vanaf 1988 wel scharrelslagers; iets wat vroeger heel normaal was. Wat dit inhoudt? Dat het verkochte vlees van dieren komt, die géén hormonen en antibiotica en wèl onbewerkt voer toegediend krijgen. Zij lopen dus gewoon in de wei of krijgen, als ze binnen moeten zitten, voldoende ruimte en daglicht. Via een tussenpersoon worden de dieren levend en wel uitgezocht. Er wordt dus een hoge kwaliteit voor uw goede geld geboden. En natuurlijk is de zaak bij de ISC oftewel de Internationale Scharrelvlees Commissie aangesloten.Maar nog even terug in de tijd: Grootvader Gerdbrand begon in 1926 in de Haarlemmerstraat 252 met zijn slagerij. Daarna verhuisde men met vader Ger naar de Jan Vossensteeg 55 en ten slotte in 1942 naar het huidige pand in diezelfde steeg, waar zoon Erik het hakmes zwaait. Op de feestelijke foto uit 1951, bij het 25-jarig jubileum, ziet u de grootouders Jo en Gerdbrand Filippo en zoon Ger, die toen 17 jaar was. Opvallend is ook de houten toonbank (zonder enige koeling) en de niet-electronische weegschalen uit die tijd. Eén van de bijzondere dingen, die u hier kunt kopen, is een assortiment van zo’n 25 soorten worst, maar dan wèl zelf en ter plaatse in de werkplaatskeuken van de slagerij gemaakt. Bij voorbeeld ontbijtspek, dat u in blokjes en tot een strijkje verwerkt aan uw entrecôte (runderbiefstuk met een randje vet) kunt toevoegen, omdat deze dan pittiger smaakt. En mocht u het vet niet willen eten, snijdt u dit er dan ná het bakken af; dit verhoogt de smakelijkheid. Ik schrijf dit, omdat de klantenkring voor het leeuwedeel toch uit particulieren bestaat. En mocht u een Franse eetlust hebben en een liefhebber van orgaanvlees zijn, dan kunt u dit te allen tijde in de winkel bestellen.
Gesprek met Nel en Isaac Bakker door Bep Verhoef
Nel en Isaac zijn al zo’n beetje 30 jaar vrijwilliger bij de buurtvereniging. Toen ik bij hen thuis was kwamen de verhalen los en natuurlijk ook veel herinneringen. Nel vertelt: “In het begin van het bestaan van buurtvereniging Maredorp (voordat het in 1975 een officiele vereniging werd ) was het echt een gezelligsheidsvereniging voor de bewoners van de Grevenstraat, Druckerstraat en Maredorpsedwarsstraat. Er werden kaart- en sjoelavonden gehouden in de Romanuszaal en natuurlijk ook het Sinterklaasfeest. Dat duurde een paar jaar en toen er officieel een buurtvereniging werd opgericht met een bestuur en deze Koninklijke goedkeuring kreeg werd het gebied uitgebreid met alle straten in Maredorp. Er werden toen allerlei activiteiten georganiseerd in samenwerking met het buurtwerk van het Volkshuis. Meer kinder- en ouderactiviteiten en wekelijks de kaart- en sjoelavonden, die georganiseerd werden door vrijwilligers.”
Herinneringen aan Koninginnedag “Vele jaren hebben we Koninginnedag gevierd. Die werden altijd in de wijk gevierd, zoals op de speelplaats de Pui, het Vrouwenkerkplein, de Hekkensteeg, de Vollersgracht en in de Grevenstraat, de hele straat stond met kraampjes, er was een playbackshow, een zeskamp voor groot en klein, een fietsrace en andere spelletjes, natuurlijk ook de koffiehoek en de snoepkraam, waar ik dan achterstond en niet te vergeten het touwtrekken, waaraan toen ook burgemeester Goekoop even meedeed .Er kwamen veel mensen kijken, het was de hele dag feest en ‘s avonds was er een bingo-dansant met live muziek in het Volkshuis, waar zeker 100 mensen aanwezig waren. De hele dag en avond dus feest op Koninginnedag! Dit alles werd georganiseerd door vrijwilligers en die waren van ‘s morgens vroeg tot 3 uur ‘s nachts in touw om alles goed te laten verlopen. De buurtvereniging en het Volkshuis waren heel erg met elkaar verbonden en deden alles in goede harmonie. De bewoners uit de buurt waren erg betrokken bij de organisatie en dat is nodig als je iets op poten wilt zetten. Vele jaren heeft de buurtvereniging dit feest georganiseerd. Ik heb als vrijwilligster jarenlang de kinderactiviteiten en daarna ook volwassenenactiviteiten mede georganiseerd. Ook heb ik nog de Marepost rondgebracht. Alles bij elkaar heb ik er veel tijd in gestoken, maar ik heb het altijd met veel plezier gedaan!” Isaac aan het woord: “Wij wonen 35 jaar in Maredorp, in de Grevenstraat. Toen was het echt een familiewijk. Ouders en kinderen woonden bij elkaar in de straat en zorgden voor elkaar. Tegenwoordig is dat anders.Ik heb ook jarenlang meegeholpen met de Koninginnedagfeesten en de kaartavonden. Toen ik nog werkte had ik minder tijd, maar daarna ben ik een paar jaar bestuurslid van de buurtvereniging geweest. Nu helpen we met het vouwen van de buurtkrant. We zijn soms met z’n tienen en er wordt lekker bijgepraat. Ik breng al jarenlang de buurtkrant en acceptgiro’s rond, zo ook de enveloppen voor de zojuist gehouden ledenwerfactie en dat vind ik leuk werk.”
MET ELKAAR ALS MENS-EN-KIND IN ALLE HUIZEN POEZEN, KATERS EN OOK HONDEN ELKE TUIN, DE VOGELS BLOEMEN EN BOMEN ALLES IN ONZE BUURT VERRASSEND VERBONDEN ERBOVEN VAN WAAR JE OOK KIJKT IN LUCHTIG ZWERK DE MAREKERK LEIDEN, maart 2010 PINK MELTZER
Op de pof Vroeger werd er veel op de pof gekocht. Dan werden de gekochte boodschappen opgeschreven in een boekje. 1 maal per week of maand werd er dan afgerekend met de kruidenier, bakker of slager. Was er aan het eind van het jaar nog schuld, dan werden de rekeningen alsnog betaald, want je kon niet met schulden het nieuwe jaar in! Foto onder: Koninginnedag werd vele jaren in de wijk gevierd, hier met veel ballonnen en zelfs een draaiorgel in de Mirakelsteeg
Gesprek met Bep Verhoef door Hanna Verhoef en Agna Zonderop
Praat met Bep Verhoef over wat zij later zal bestempelen als “haar kindje” de buurtvereniging, dan stralen de levendigheid, gedrevenheid en het enthousiasme van haar af. Zij heeft dan ook recht van spreken, want zij is het langstzittende bestuurslid en heeft bijna aan de wieg gestaan van de oprichting van de buurtvereniging. Door de jaren heeft zij zo’n beetje alle functies binnen de vereniging wel vervuld en is momenteel secretaris, ook al weer een aantal jaar. Daarnaast maakt zij sinds lange tijd deel uit van de redactie van de Marepost.
Voor Bep begon het verhaal in 1976, toen Harry Schoch bij haar aan de deur kwam vragen of zij de buurtkrant wilde rondbrengen. Het verlenen van allerlei hand- en spandiensten leidde uiteindelijk tot haar toetreding tot het bestuur. Bep vertelt: “De buurtvereniging maakte destijds deel uit van werkgroep de Camp die door de Gemeente in het leven was geroepen om o.a. het gebied van het Elisabeth Gasthuis aan te pakken, waar veel pakhuizen waren en voddenboeren hun huisvesting hadden. Ook de Boerhaavezalen, het huidige museum, waren aan een reddingsplan toe. Bep zat namens de buurtvereniging in deze werkgroep. Er was goed overleg tussen werkgroep en ambtenaren over de stadsvernieuwing, er werden projectgroepen gevormd en de bewoners werden overal bij betrokken. Toen de bewoners te lastig werden werd werkgroep De Camp opgeheven.” Ze vervolgt: “Mijn jongste zoon zat indertijd op de peuterspeelzaal in het Volkshuis. Daar gonsde het van de activiteiten voor jong en oud. Alles kon en mocht daar. Corrie Bink, die daar buurtwerkster was, vroeg mijn hulp bij de organisatie van vakantie-activiteiten voor de kinderen. Er waren dagjes uit, spelletjesmiddagen, en zo ontstond het contact met het Volkhuis. Er kwam een moment dat het Volkshuis het buurtwerk ging afstoten, en toen is buurthuis Dijk 33 opgericht (naar Apothekersdijk 33). Dit buurthuis vervulde een enorme sociale functie; er waren een klaverjasclub, een visclub, kinderclubs, er werd koffie gedronken, er was inloopochtend, de speelzaal en later ook de speel-o-theek. De buurtvereniging had deels een sociale, deels een “serieuze” functie, het “passen op de winkel” zoals dat heet. Koninginnedag werd uitbundig gevierd, evenals Sinterklaas. Het Volkshuis is diverse malen gerenoveerd; in de jaren 80/90 hebben we nog tijdelijk in de Vrouwenkerkkoorstraat gezeten met buurthuisje Brandewijn, waarna we weer terugkeerden naar onze oude stek. Bij de tweede grote renovatie is Dijk 33 opgeheven, en waren we ons stekkie kwijt. Ik beschouw dat nog steeds als een gemis. Het Volkshuis is nu meer commercieel, grotendeels is dat natuurlijk ook de tijdgeest. Heel erg jammer, het hart is eruit.” Op de vraag wat onze wijk onderscheidt
van andere wijken antwoordt Bep: “het is een zeer gemêleerde buurt, er woont hier echt van alles, ouderen, studenten, jonge gezinnen, en er zijn veel winkels. De gevarieerde samenstelling is geconcentreerd rond de Haarlemmerstraat, die de rode draad vormt.” Wat vindt zij het opmerkelijkste wapenfeit van de buurtvereniging, waar is zij het meest trots op? “Dat is toch wel de opknapbeurt van de Boerhaavezalen. Daar zijn we echt jàren mee bezig geweest. De hele boel stond op instorten. Dat was echt een uitzonderlijk en een groot project.” Museum Boerhaave is een pareltje geworden! Er is natuurlijk door de jaren heen veel veranderd, de samenhang en vroegere gezelligheid zijn grotendeels verdwenen; maar haar gevoel qua wonen is nauwelijks veranderd. “Mijn wortels liggen hier, ik ben hier opgegroeid en woon dan ook nog eens in mijn ouderlijk huis. Ik vind het nog altijd heerlijk om in de binnenstad te wonen, alles op loopafstand, de levendigheid om je heen, de winkels dichtbij. Het is genieten, dat gevoel is altijd hetzelfde gebleven”. Gevraagd naar haar motivatie om zo lang door te gaan met het werk voor de buurtvereniging: “Ik houd nu eenmaal van organiseren. Toen ik er in 1976 mee begon, gaf het ook een stuk invulling aan mijn leven naast mijn drukke gezin. Het is heel leuk werk, ik kon en kan er veel van mezelf in kwijt. Het is een uitlaatklep voor je betrokkenheid bij de wijk, en het is prettig om op bepaalde zaken enige invloed te kunnen uitoefenen. Natuurlijk was ik vroeger wel feller, naarmate je ouder word, word je vanzelf ook wat milder. Maar ik signaleer veel, dat zit in me. Door de jaren heen heb ik natuurlijk zo’n beetje met iedereen in het bestuur gezeten, op een gegeven moment bestond het bestuur nog uit twee personen: Isaac Bakker en ik en ik heb het volgehouden op mijn gedrevenheid. Zo’n buurtvereniging wordt toch een beetje “je kindje”. Ik was dan ook erg verrast toen ik in 2001 een lintje kreeg voor 25 jaar vrijwilligerswerk. Als het aan Bep ligt, blijft zij zich zo lang mogelijk inzetten voor onze buurtvereniging. Als het aan ons ligt ook, wij hopen nog langdurig de vruchten van haar inzet te mogen plukken. Bep ís nu eenmaal de buurtvereniging.
De restauratie van de Boerhaavezalen (nu museum Boerhaave) door Bep Verhoef
Jarenlang heeft de buurtvereniging gevochten voor de aanpak van de Boerhaavezalen, die werkelijk op instorten stonden. Het was zo erg dat de werkgroep de Camp in 1980 in samenwerking met de Gemeente en museum Boerhaave, toen nog gevestigd aan de Steenstraat, aan de bel hebben getrokken bij minister Winsemius en de Tweede Kamer. Dit is gebeurd in de vorm van een Alarmkrant en een kaartenactie. Verder uitstel van de restauratie was niet langer verantwoord! Mede door deze buurtactie is de restauratie op gang gekomen. In 1988 is het gebouw opgeleverd en nam Museum Boerhaave haar intrek. Intussen was er van alles gebeurd in het gebouw. Toen in 1986 de restauratie grotendeels klaar was, is men begonnen met de verhuizing van de collctie. Op 10 november 1986 is het eerste voorwerp “de grote magneet” van 14.000 kg via een gat in de muur naar binnen getakeld. Op 25 februari 1988 is het gebouw door de aannemer overgedragen aan het museum, maar het zou zeker nog anderhalf jaar duren voordat het helemaal was ingericht. Het resultaat mag er zijn, het is een aanwinst voor de buurt geworden. Op 25 maart 1991 was het eindelijk zover en opende museum Boerhaave de deuren. Honderden genodigden hadden zich verzameld op het Vrouwenkerkplein. Minister d’Ancona verrichtte de openingshandeling. Ook de buurtvereniging was aanwezig en bood de toenmalige directeur de Heer Veeneman een videoband waarop een stukje stadsvernieuwing en een collage aan, met foto’s, knipsels en prenten van gebeurtenissen rond de Boerhaavezalen. Foto links: Bep snijdt met collega bestuurslid Isaac de taart aan ter ere van het 20-jarig bestaan van de buurtvereniging. Foto onder (met inzet): een impressie van de protestkaart voor het opknappen van de Boerhaavezalen.
In het zonnetje Een vereniging heeft leden, een bestuur en soms ook vrijwilligers. Zo ook bij onze buurtvereniging. Alhoewel het bestuur ook alles vrijwillig doet, mogen we heel blij zijn dat wij een groot aantal medewerkers hebben die ons bijstaan met verschillende zaken Zo wordt de buurtkrant de Marepost gevouwen en wordt hij huis-aan-huis in de wijk bezorgd, ook acceptgiro’s en er zijn laatst 1.300 brieven voor de ledenwerfactie rond gebracht, soms door weer en wind. Ook bij festiviteiten zijn de medewerkers er om te helpen. En daarom willen wij langs deze weg alle medewerkers in het zonnetje zetten. Namens het bestuur willen we jullie bedanken voor de jarenlange inzet voor de buurtvereniging. Zonder jullie zijn we nergens! Nel en Isaac Bakker Bep en Fred van der Pluijm Ankie Gordijn Esther en Martin Moonen Sjoerd van Ketel Jaco Haartsen Marion van Dongen Jaap Moggré Ineke Moonen Floris Bosch Jan Flach Aty van der Drift Hanneke Arnoldus Fokje Pietersen Annelies van het ’t Hof Jan Schoones Barend Thijsse Jeanet Boting Leon Archer Nina Haartsen Kaylee van der Zwart Melissa Heemskerk
Van der Klugt laat u slapen
Aalmarktplan, voorjaar 2010
door Sjoerd C. Ketel
door Jaap Moggré
Op 17 februari is de Klankbordgroep van het Aalmarkt- project bijgepraat over de stand van zaken. Ter herinnering: In het nieuwste Aalmartktplan wordt de Waaghoofdbrug aan de Aalmarktkant verlegd naar het Gat van Van Nelle. Van daaraf komt er een nieuwe doorgang naar de Breestraat. Het pand Breestraat 68 moet daarvoor geheel of gedeeltelijk worden gesloopt. Architect Rijnboutt presenteerde op 17 februari een paar aanpassingen aan het voorlopige ontwerp. Het pand op de rechterhoek van het Van Nellegat blijft behouden omdat dit een monumentenstatus blijkt te hebben. Vanuit de nieuwe straat die vanaf het Van Nellegat naar de Breestraat gaat lopen, zal een verbinding gemaakt worden naar de Cultuurtuin. De verbinding zal via een horecavestiging lopen. De Mandenmakersteeg krijgt geen glazen overkapping, zoals eerder was voorgesteld. Er was nogal wat kritiek op dat idee. Direct achter het Waaggebouw is een binnenpleintje gedacht, wat wel een transparante overkapping krijgt. Die zou dan ter plaatse van het pleintje ook boven de steeg komen. Dit pleintje krijgt een horecabestemming. Zoals eerder al in de krant heeft gestaan, heeft de gemeente huurders gevonden voor de winkel in de voormalige Aalmarktschool. Voor de andere leegstaande panden aan de Aalmarkt worden tijdelijke gebruikers gezocht. Het is de bedoeling dat hier kunstenaars in komen. Sinds 1901 kon u woningstoffeerderij Van der Klugt (aan de Maresingel) in Leiden vinden, maar sedert 1907 kwamen daar voor het eerst in de Haarlemmerstraat de bedden bij; en ten slotte heeft deze echte Leidse familie zich in die vier generaties uitsluitend in bedden gespecialiseerd. En wel vanaf 1939 in twee panden in de Haarlemmerstraat 256 en 258. Maar de veel grotere lokatie bevindt zich buiten onze wijken op de Hoge Rijndijk 278. Onder de naam Droomfabriek – geleend van het Scheltemacomplex – kunt u daar uw complete slaapkamer inrichten. Met name voor de slaapkamer op maat gemaakte aansluitende schuifdeurkasten (van het merk The Doors) zijn een specialiteit van deze ondernemers. Als notoire slechtsslaper vroeg ik, wat men mij in dit geval zou adviseren. Dat werd de tempur, die 100% drukverlagend is. De methode is ontwikkeld door de NASA (ruimtevaart) en wordt ingevoerd uit Denemarken en uit de V.S. Zij bestaat uit temperatuurgevoelig materiaal, dat zich zelf bij het lichaam van de slaper aansluit en dus rustgevend is. Deze materie wordt ook in veel ziekenhuisbedden gebruikt. Deze kunnen ook versteld worden, zodat u onder een bepaalde aangename hoek kunt slapen. Wat de klanten betreft, krijgt de verkoop een impuls, wanneer er in Leiden nieuw gebouwd wordt of wanneer er (zoals momenteel ook op diverse plaatsen in de stad) ook veel hele en halve straten afgebroken en herbouwd worden. Op de afbeelding hierboven ziet u de Haarlemmerstraat anno 1900. Achter het huis van de firma Van der Klugt staat de Mon Père van de Franse paters, die in 1934 gesloopt werd, met daarachter het Sint Annahofje. Vlak voor deze zaak is een nog steeds bestaande steeg met de onvergetelijke naam de Klimmende Leeuwsteeg. Kende u deze naam? Hij is aan het einde van de 19de eeuw ontleend aan de brouwerij uit 1748 op die plaats, die in dezelfde tijd als de kerk afgebroken is. Waarschijnlijk heb ik gevonden, waar deze naam vandaan komt. Wanneer u zich een familiewapen – er waren er destijds 38 in Leiden – voorstelt met een diagonale streep van linksboven naar rechtsbeneden, waartegenop een leeuw op zijn achterpoten staat, kunt u zich voorstellen, dat deze leeuw een klimbeweging maakt. Mocht iemand het beter weten, dan houd ik mij aanbevolen. In twee boeken wordt nog veel meer over deze en vele andere zaken verteld. In “Van middenstander tot ondernemer” (Honderd jaar midden- en kleinbedrijf in Leiden), Leiden 2005; en in het Jaarboek (der sociale en economische geschiedenis van Leiden en omstreken) 2007/8 van de Dirk van Eck-Stichting, Leiden.
De Klucht van de Kippenbrug door Bep Verhoef
De Kippenbrug moet hoognodig vervangen worden. Vorig jaar november kregen de omwonenden een brief, waarin dit werd aangekondigd. Er zou een tijdelijke fiets- en voetgangersbrug worden aangelegd tussen Boommarkt en Apothekersdijk, niets mis mee. Het autoverkeer moet even een andere route rijden, dat kan niet anders. Dit werd vanwege de weersomstandigheden uitgesteld, begrijpelijk! In februari kwam brief 2, waarin stond dat er begonnen zou worden in week 8. Op 11 maart kwam brief 3 waarin stond dat het niet mogelijk was om het verleggen van de kabels volgens planning uit te voeren. Tegenslag dus, maar op 1 april wordt de bestaande Kippenbrug gesloopt en de noodbrug geplaatst. Inderdaad de voetgangersbrug wordt neergezet, een degelijke brug met twee trappen, maar hoe moet je erover met de fiets? Even gebeld met de gemeente en waarschijnlijk wordt het alleen een voetgangersbrug. Het wordt nog mooier als er in het Leidsch Dagblad een artikel staat, waarin de rederijen, die dagelijks vele keren door de grachten varen, kenbaar maken dat de doorvaart tussen de twee damwanden van de nieuw te bouwen brug 3 meter wordt en te smal is om er de rondvaartboten zonder schade
door te loodsen. Zij protesteren en willen overleg. Voorstel van de Gemeente om de doorgang enigszins te verbreden is afgewezen. Op verzoek van de reders is nu afgesproken dat er in de derde week van oktober begonnen wordt met de vervanging van de nieuwe Kippenbrug. De noodbrug blijft voorlopig liggen. Inmiddels is brief 4 op de mat gevallen met daarin de stand van zaken, dus ik hoop dat de huidige Kippenbrug het nog even volhoudt!
Het eerste Valutahuis door Sjoerd C. van Ketel
Op de foto onder dit artikel uit 1964 ziet u op de voorgrond de werkzaamheden ter verwijdering van de tramrails in de Haarlemmerstraat. Op de achtergrond, links van de grote gevel rechts, ziet u die van het eerste valutahuis op het huidige nummer 249. In deze winkel van rookwaren en kranten/tijdschriften werkt sinds 1989 de tweede generatie Isolde en Rob ter Haar, terwijl hun ouders Cock en Quirinus (in de volksmond ‘Q’ geheten) daar in 1959 begonnen zijn, nadat zij elkaar juist in deze straat hadden leren kennen. Op het eerste gezicht doet de naam wat vreemd aan. Maar tussen 1929 en 1959 was de eigenaar ene heer Houtman. Over hem werd verteld, dat hij ’s avonds zijn 13 concurrenten in de Haarlemmerstraat en vele daarbuiten langsging om hun (toen nog vrije) prijzen met de zijne te vergelijken. Hij deed dan een halve of zelfs een hele cent van zijn eigen prijzen af. Hierin zou de naam zijn oorsprong hebben kunnen vinden. Hoewel deze de eerste winkel van die naam was, bestaan er (één per stad) nog enkele zaken met dit opschrift. Met een licht Leids(ch) accent, dat de èchte Leidenaar kenmerkt vertellen zij over hun winkel. De ene helft van de winkel wordt door ansichtkaarten, kranten en tijdschriften in beslag genomen. En u kunt daar behalve de Nederlandse ook een keur van vele buitenlandse kranten vinden. Ik vond er bij voorbeeld de Italiaanse La Repubblica en wel van diezelfde dag! Er komen in Leiden immers veel toeristen en er wonen bovendien veel anders- of meertalige medeburgers. Wat de rookwaren betreft, vervult de winkel een buurtfunctie met vele vaste klanten. Een lumidor – een geheel automatische bevochtigingsruimte voor sigaren – houdt dit artikel op de gewenste vochtigheid van 72%. Opvallend zijn ook de prachtige waterpijpen, waarvoor men maar liefst 24 soorten tabak kan kopen. Ook de staatsloten ontbreken uiteraard niet. De winkel ademt een tamelijk nostalgische sfeer. Er staat een grote bruine houten toonbank. En er ligt een zestigjarige granieten vloer in. Voor de historisch gevoeligen onder ons is er dus een goede reden om eens binnen te lopen en er iets te kopen. Foto links: het pand van Van der Klugt en de Mon Père. Foto onder: op de achtergrond, links van de grote gevel rechts, ziet u het eerste Valutahuis
Foto rechts: het pand aan de Haarlemerstraat waar al sinds 1957 de lijstenmakerij Landwehr gevestigd is.
Rectificatie In het artikel in de vorige Marepost over het St. Elisabeth Gasthuis stond een oproepje voor vrijwilligers voor de hospice; in het daarbij vermeldde telefoonnummer was een foutje geslopen. Hierbij het juiste nummer: de heer Mart van Hamersveld, 071 – 5162577.
Herinneringen aan... de Overdekte door Bep Verhoef
Wie weet het niet? Het zwembad de Overdekte aan de Haarlemmerstraat! Het was eens de Mon Père kerk. Later werd hij omgebouwd tot zwembad waar vele Leidenaren hun baantjes hebben getrokken en vele kinderen hun zwemdiploma haalden. In de ruim veertig jaar dat het zwembad open was, hebben er ongeveer 50.000 mensen leren zwemmen. Het begon allemaal in 1937. De Mon Père kerk werd omgebouwd tot zwembad en Katholiek Leiden sprak er schande van, maar het wendde snel. De kerk was buiten de belangstelling geraakt omdat veel buurtbewoners buiten het centrum gingen wonen. Bij de verbouwing werd de toren gesloopt. Het zwembassin kwam in het schip van de kerk. Op de plaats waar het priesterkerkkoor was kwam het kikkerbad met een watervalletje, waar je zo lekker onder kon staan. Het ketelhuis kwam in de pastorie aan de Oude Vest. In 1938 werd het zwembad feestelijk in gebruik genomen. Een hoogwaardigheidsbekleder zou de eerste duik nemen, maar Koos Versluis was hem voor. Hij dook van het balkon zo het water in! Vele jaren was het bad een uitkomst voor de zwemclubs van Leiden. In 1979 was het afgelopen met de Overdekte en in 1980 werd het gebouw gesloopt. Wie er nu langs loopt ziet niet veel meer van het vroegere zwembad. Alleen de steen in de muur herinnert nog aan vele uren zwemplezier.
Feest Rond de glasbak De stad zou verrijkt worden met 29 glasbakken. In november 1980 werd de laatste glasbak feestelijk geplaatst in Maredorp en wel op de Lange Mare. Het was zeven graden onder nul en daarom had de Gemeente gezorgd voor warme erwtensoep en een borreltje!
Telefoonnummers
Een lijst van Landwehr door Sjoerd C. van Ketel
In het pand in de Haarlemmerstraat 162 is alweer sinds 1957 de lijstenmakerij Landwehr, in welk pand daarvoor vanaf ongeveer 1930 de firma Herreur zat, gevestigd. Deze winkel vormt één geheel met die aan de Nieuwe Rijn 51, Questroo geheten. Zo vormen zij evenals het ondernemende echtpaar ook als winkels een paar. De ene winkel vormt samen met het woonhuis één geheel, terwijl aan de andere ook een werkplaats verbonden is. Lijsten èn reparaties hieraan en aan schilderijen worden namelijk ter plaatse gemaakt. Dit vak werd in de praktijk binnen de familiekring geleerd. Dit is tevens de kracht van deze zaken.De lijsten zijn in het algemeen vervaardigd van noten-, mahonie- of beukenhout. Dit op een uit Canada afkomstige basis van ramin, d.w.z. een houtsoort zonder kwasten, want deze werken namelijk zodat er gaten kunnen ontstaan. Ramin is een strogele en vrij harde en sterke houtsoort met een matig fijne nerf. De lijsten zijn in de regel ecolijsten en dus – nadat het betreffende hout een vol jaar gedroogd is met milieuvriendelijke verf (op waterbasis) bespoten. Deze verf is ook transparanter, zodat u het hout erdoorheen kunt zien. Maar behalve
Boottocht met Stichting Gemiva
Servicepunt Woonomgeving (afval e.d.) 071 516 55 01 Servicepunt Bouwen en Wonen 071 516 55 02 Servicepunt parkeren 071 516 55 03 Graffiti-meldlijn 071 532 28 78 Klachtentelefoon overlast horeca 071 516 70 15 Klachtentelefoon overlast evenementen 071 566 16 00 Klachtentelefoon overlast Schiphol 020 601 55 55
de Buurtvereniging heeft haar eigen website kijk op: www.maredorp.nl
Vervolg Activiteitenoverzicht 35 jaar Buurtvereniging Maredorp - De Camp
Politie: 0900 8844 Wijkagent Willem van Egmond, Bureau Langegracht: 071 525 88 65 Gsm: 06 50 56 14 10
lijsten worden er ook schilderijen van erkende schilders, reproducties en zeefdrukken verkocht. De eigenaren hebben een goede en ruime smaak en vinden veel van wat zij verkopen zèlf ook heel mooi. Men bezoekt beurzen in Nederland en ook via agenten worden er schilderijen aangeleverd. De ondernemers zijn echte Leidenaren. In elk geval al sedert circa 1730 woonde hun familie in Leiden en zelfs voor een groot deel in onze buurt. Generaties in deze familie teruggaande, had de overgrootvader al een lijstenfabriek en verkocht de grootvader ook al schilderijen. Er wordt aan (veel engelstalige) particulieren en bij voorbeeld aan de gemeente Leiden verkocht. Zo zijn bij de laatste restauratie van de burgemeesterskamer (te bezichtigen op de Openmonumentendag) de daar hangende prenten in hun lijsten gevat. Misschien hebt u ook nog wel een geliefde afbeelding, die aan verfraaiing en/of restauratie toe is? Nu weet u tenminste de weg.
Maredorp op herhaling Woensdag, 12 mei 2010
De stichting Gemiva heeft in het pand van het Elisabeth Gasthuishof aan de Caeciliastraat een afdeling waar 14 verstandelijk gehandicapten wonen. Deze 14 mannen en vrouwen beschikken ieder over een eigen woonruimte, bestaande uit woon- en slaapkamer, keukenblok en wasruimte. De meeste van hen hebben overdag aangepaste werkzaamheden. Er kan gezamenlijk worden gegeten maar de bewoners worden ook gestimuleerd hun eigen potje te koken en zoveel als mogelijk hun eigen gang te gaan. In verband met ons jubileum hebben wij deze groep een boottochtje door de Leidse wateren aangeboden. Hopelijk zal de zon ons die dag goed gezind zijn!
Een bijeenkomst georganiseerd door Vereniging Oud Leiden De lezing over Maredorp wordt herhaald in verband met het grote aantal belangstellenden dat we hebben moeten teleurstellen op 16 februari jl. Dit keer zal de bijeenkomst worden gehouden op 12 mei 2010 in Museum Boerhaave, aanvang 20.00 uur en inloop vanaf 19.30 uur. Meerdere sprekers geven hun eigen kijk op de wijk, vanuit het verre verleden en vanuit eind vorige eeuw. Rudi van Maanen zal ons iets vertellen over de eerste geschiedenis: van buitengerecht tot binnenstadswijk. De ruimtelijke ontwikkeling van Maredorp tot 1611. Hierna zal een opname worden vertoond over de Wijkverbetering in het Maredorp rond 1970. Het commentaar bij deze opnamen wordt gesproken door de filmer zelf: Fer Hakkaart. Bud Oostrom doet ons aansluitend verhaal van de wederwaardigheden in de Jan Vossensteeg vanaf 1940. Deze avond wordt georganiseerd door de vereniging Oud Leiden Hierbij zijn ook de leden van Buurtvereniging Maredorp/ De Camp van harte welkom. Noot van de redactie: op pagina 8 van deze jubileumkrant is de volledige lezing van Rudi van Maanen na te lezen.
Van buitengerecht tot binnenstadswijk (de ruimtelijke ontwikkeling van Maredorp tot 1611) door Rudi van Maanen
Aan de zuidkant van de Rijn ontstond het stadje Leiden. Een stadje, hoe klein ook, trekt mensen aan, niet alleen binnen, ook aan haar grenzen. Vanaf midden 13e eeuw vestigden zich mensen ten noorden van de rivier, de lage zijde van de Rijn dus. Daar lagen de ambachtsheerlijkheden Oegstgeest en Leiderdorp respectievelijk ten westen en ten oosten van de Mare. De heer van die beide ambachten zag daar misschien wel brood in. De nabijheid van de stad leverde werk en een afzetmarkt voor producten op. En misschien kon zijn eigen nederzetting wel gaan wedijveren met Leiden. Niet oninteressant voor hem, want die heer was tevens burggraaf van Leiden. Een man dus met vele petten en dubbele belangen. Met de lage Rijndijk (Haarlemmerstraat) als as ontstonden zodoende aan weerszijden van de Mare al voor 1300 voorstedelijke nederzettingen, verbonden door een brug, waarvan we weten dat die al in 1327 van steen was. De vroegste bewoningssporen ten noorden van de Rijndijk zijn gesitueerd tussen het Vrouwekerkhof en de Mare (ten dele onder de huidige Haarlemmerstraat). Rond 1300 is het gehele bewoningsgebied daar kunstmatig opgehoogd met een kleilaag. Sedertdien moet de bewoning en de bebouwing snel toegenomen zijn, zoals blijkt uit archeologische en schriftelijke bronnen. Er werden ook mogelijkheden geschapen dat de mensen in hun eigen buurt ter kerke konden gaan, en niet meer een hele afstand hoefden te lopen of te rijden naar de kerk van Oegstgeest of Leiderdorp. Het oostelijk deel van Maredorp behoorde kerkelijk tot Leiderdorp. In 1315 was op het Hogeland de St. Pancraskapel gewijd. Daar konden die Maredorpers dus ook gebruik van maken. Het westelijk gedeelte behoorde kerkelijk tot Oegstgeest. In diezelfde tijd werd ook daar, aan de dijk, een kapelletje gesticht. Dat bleek al snel te klein en vanaf ca. 1330 tot 1365 is er gebouwd om de kapel te vergroten en van een toren te voorzien. In 1365 werd de kapel tot de derde parochiekerk van Leiden verheven, gewijd aan OLV. Ook later is het gebouw nog vergroot, tot ver in de 16de eeuw. Naar deze kerk kreeg het gebied eromheen de naam Vrouwecamp, later meestal verkort tot De Camp. Dit prestedelijke dorpje tegenover Leiden kreeg en juridische status aparte. Het werd het zelfstandige gerecht Maredorp, met een eigen schout. Een vreemde juridische figuur. Was het al een voorafschaduwing voor annexatie? Stadsdeel aan de periferie Gravin Margaretha gaf op 1 september 1346 toestemming Leiden aan alle kanten met ongeveer 750 m. uit te breiden. Maar toen haar zoon Willem (van Beieren, oftewel Willem V, geboren 1333) de macht wist te grijpen, werd dit privilege ingetrokken. Dat gebeurde op 6 mei 1355. Slechts dat gedeelte dat
toen inmiddels was voorzien van vesten en grachten, mocht behouden blijven. Dat was o.a. voor Maredorp het geval. De speciale juridische status van het gerecht Maredorp werd opgeheven en de schout kreeg een andere functie. Dat was Jan die Vos (van de Jan Vossensteeg). Per 3 februari 1355 werd hij schout van Leiderdorp. Later was hij nog schepen en burgemeester van Leiden. Het gebied werd opgenomen in de administratieve indeling van de stad, het systeem van de bonnen. Het oostelijke deel kreeg de naam Maredorp, terwijl het westelijk Overmare genoemd werd. Dicht bevolkt raakte dit gebied voorlopig niet. Vijftig jaar later was er nog ruimte genoeg voor kloosters en gasthuizen. Tussen ca. 1400 en ca. 1447 vestigden zich er: zes conventen, vier in de Vrouwecamp (Margarethaklooster 1398 waarin later Agnes -, Ursula vòòr 1400; Cecilia in 1413; Michiel in of vòòr 1415) en twee oostelijk van de Jan Vossensteeg (Abcoude - aanvankelijk Zusters van Hieronymus in 1429, sedert 1444 OLV van Bethlehem; Schagen in of vòòr 1447) en twee gasthuizen (Elisabethgasthuis in 1428 en Barbaragasthuis vòòr 1427). Later kwamen daar nog een groot klooster (Nazareth 1474; waar nu hof Meermansburg staat) en twee hofjes bij (St. Stevenshof in 1487, St. Janshof in 1504). De stadsplattegrond van Van Deventer (ca. 1560) laat ze deels zien. Maar vooral toont deze kaart dat er zelfs nog heel wat open plekken in de wijk waren, vooral aan de vestkant en aan de Maredorpse Achtergracht (nu: Van der Werfstraat). Grote veranderingen zouden optreden door de explosieve bevolkingstoename en de weer opbloeiende textielindustrie na het Ontzet van 1574. De kloostergoederen werden door de stad genaast. De terreinen werden op termijn vooral bestemd voor woningbouw. Schagen: Hier werd de rundermarkt gesitueerd (1578). Maar stukje bij beetje werd die verkleind (1586 en 1594) en tenslotte in 1615 geheel verplaatst (naar de Beestenmarkt) ten behoeve van woningbouw. Resten nog de straatnamen Noord- en Zuid Rundersteeg. Abcoude: raamland, maar later (1588) woningbouw. Nazareth: al in 1567 leprooshuis. Maar ook daar woningbouw: 1596 project van sociale woningbouw (64 eenvormige kleine arbeiderswoningen, rug aan rug). Alleen het deel van het complex aan de Maredorpse Achtergracht, inclusief de kapel, werd bestemd voor de textielnering (saaihal, sedert 1590 baaihal) In het zogenaamde Barbaragasthuis kwamen diverse instellingen. Aan de Oude Rijn het nieuwe Huis-zittenhuis (na de fusie van 1577) en aan de Haarlemmerstraat de fusteinhal (1587). Ook in De Camp kwam woningbouw: Agnes werd aanvankelijk voor de verhuur ter beschikking gesteld aan het Huiszittenhuis ten behoeve van de armen, maar in 1609 afgebroken voor nieuwbouwwoningen. Michiel: ten dele voor armenhuisvesting; en deels voor een textielfabriek. De kloosterkerk werd afgebroken, Ursula werd echter bij het Elisabethgasthuis gevoegd en Cecilia werd
een dependance van het Catharinagasthuis. Later (1596) verbouwd tot pest- en dolhuis. De wijk ontwikkelde zich tot een volksrijke woonbuurt, die zich qua bewoningsdichtheid niet meer onderscheidde van de rest van de stad. Was het in 1581 nog de dunstbevolkte wijk van de stad, met 26 huizen per hectare (755 totaal), in 1606 waren het er 57 (1286 totaal), wat ruim boven het stedelijke gemiddelde was. (stedelijke gemiddelde in. 1581: 29, in 1606: 52) Een opmerkelijke stedenbouwkundige ontwikkeling was de concentratie van de vervuilende industrie, waartoe in 1591 werd besloten (Van Oerle 328 e.v.). Deels was dit om de waterkwaliteit te verbeteren, deels om in het oude centrum te saneren ten behoeve van dure woningbouw. Het stadsdeel Maredorp leek de aangewezen plaats, omdat daar nog ruimte en minder bewoning was. Een bestaand grachtje oostelijk van de terreinen van de voormalige kloosters Schagen en Abcoude werd verbreed en samen met het Paradijsgrachtje ingericht als kolk, om daar bedrijven als vollerijen en leerlooierijen te vestigen. We hebben het over de huidige Vollersgracht. Op de hoek met de vest werd een rosmolen ingericht om het vuile water af te voeren naar een pijpleiding onder de vestgracht door naar het oneindige platteland. Het plan werd inderdaad gerealiseerd. Maar al snel bleek het niet te werken. Al in 1596 werd besloten de volmolens te verplaatsen naar buiten de veste. Binnenstadswijk sedert 1611 De eerste plannen voor een nieuwe wijk aan de noordkant van de stad waren toen al in omloop (1594). Zij was met name bedoeld voor woningbouw. Maar tevens werd van de gelegenheid gebruik gemaakt opnieuw de waterkwaliteit aan te pakken. In de nieuwe stadswijk werd de Nieuwe Volmolengracht aangelegd in het verlengde van de oude gracht (nu de Vollersgracht), waardoor het vervuilde water afgevoerd werd, ook weer door een pijp onder de singelgracht door, en vervolgens door een sloot naar de Slaagsloot. De rosmolen in Maredorp werd ontmanteld. Als uitvloeisel van de eerste plannen werd er wel een nieuwe toegangsweg aangelegd aan de noordkant van de stad. In de straat langs de Mare binnen en buiten de veste (Haarlemmerweg) kwam een ophaalbrug. Ter verdediging werd een nieuwe stadspoort gebouwd, de Marepoort (1602). Zie de gevelsteen in het café op de hoek van de Mare en de Oude Vest. (Lambrechtsen, Stadspoorten). Heeft echter niet lang dienst gedaan. De stadsuitbreiding is gerealiseerd in 1611. De oude stadsmuur werd afgebroken en de bestaande binnenvestgrachten gedempt. De nieuwe woningen op de Oude Vest hadden dus een ruim uitzicht. Al voor 1619 waren er vijf nieuwe brugverbindingen gemaakt (bij de Turfmarkt, de Jan Vossensteeg, de Zandstraat, de Pelikaanstraat en de Koestraat). Door deze ruimtelijke ontwikkelingen is Maredorp de aard van stedelijke periferie kwijtgeraakt.
Colofon De Marepost is een uitgave van Buurtvereniging Maredorp en wordt gedrukt op kringlooppapier. Verspreiding in de wijken Maredorp en de Camp. Oplage: 1.850 exemplaren. Deze jubileumkrant is tot stand gekomen mede door de door ons gewaardeerde buurtcheque van Gemeente Leiden. De redactie bestaat uit: Bep Verhoef Sjoerd van Ketel Ria Braakman Jaco Haartsen Agna Zonderop Esther Moonen technische ondersteuning: Floris Bosch redactieadres: Apothekersdijk 13 2312 DC Leiden e-mail redactie:
[email protected] Gelieve kopij, voor 27 mei aanstaande, zoveel mogelijk aan te leveren op floppy, cd of per e-mail, dat bespaart ons veel werk!
Het bestuur Arthur Elias (voorzitter) Oude Rijn 88, 2312 HH Bep Verhoef ( secretaris ) Apothekersdijk 13, 2312 DC 512 38 39 Jacques van Berge Henegouwen (penningmeester) Lange Mare 106 A, 2312 GV Ria Braakman Oude Rijn 10, 2312 HD 513 41 58 Hanna Verhoef Oude Vest 121, 2312 XV Agna Zonderop Dolhuissteeg 2, 2312 WN Lilian Bezemer Vollersgracht 40/42, 2312 VL e-mail bestuur:
[email protected] (voor klachten en/of opmerkingen uit de buurt) Bent u nog geen lid, maar wel geïnteresseerd in wat er in de buurt gebeurt? Geef u dan op als lid door de strook hieronder in te vullen en lever het in bij één van onze bestuursleden, u krijgt dan een acceptgiro thuisgestuurd. Het lidmaatschap kost €5,50 per jaar. U kunt dit bedrag ook overmaken (giro 3397558 tnv Buurtvereniging Maredorp). Hoe meer leden, hoe sterker we staan!
Ja, ik geef mij op als lid: Naam Straat Postcode
