active aging Elke dag de eerste

active aging Elke dag de eerste

Inhoud 7

Inleiding

9

1. Jouw leven, jouw keuzes

11

• De twintiger

13

• De dertiger

21

• De veertiger

29

• De vijftiger

37

Opdrachtgever de bonden in de sectoren overheid en onderwijs

• De zestiger

43

Begeleidingscommissie Xander den Uyl - ACOPFNV, Willem Jelle Berg - CNV, Cees Michielse - CMHF

2. Tijd en geld

49

en Jacques van Hulsen - Ambtenarencentrum

• Studiefaciliteiten

49

• Functioneringsgesprekken, jaargesprekken, POP

49

• Meer of minder werken

50

• Levensloop: sparen voor vrije tijd

50

• Verlofregelingen

51

• Flexibel werken

52

• Thuiswerken

52

• Loopbaanadvies en mobiliteit

53

• Aanvullende arbeidsongeschiktheidsverzekeringen

53

• Aanvullende nabestaandenverzekering

53

• Sparen of beleggen

53

• Seniorenregelingen

53

3. Bij wie kun je terecht?

55

Colofon

Auteur Louis Thijssen - Loyalis Kennis & Consult b.v. Met medewerking van Jacqueline ter Haar - ABVAKABOFNV en Myriam Lieskamp - CNV Onderwijs Projectleiding John Buissink - De Blauwe Schuit Tekst- en eindredactie Rieke Veurink - Pastoor Tekst Portretfotografie Manon Vonk - VonkFactor 13

active aging Elke dag nieuwe kansen

Voorwoord

Ontwerp Ynze Moedt en Jeffrey van Mierlo - fwd concept

Dit boekje is financieel mogelijk gemaakt door

5

Voorwoord Elke dag nieuwe kansen

organisatie, praten mee over belangrijke onderdelen

van sociaal beleid, bewaken de voortgang ervan en

Zeg eens eerlijk: hoe vind jij het op je werk? Wat vind je

zorgen ervoor dat het onderwerp op de agenda van

uitdagend? En waar ben je eigenlijk wel op uitgekeken?

hun werkgever komt.

Hoe zie je je toekomst? Het is verstandig om jezelf af en toe deze vragen te stellen. En iets te doen met de

Bovendien ondersteunen we individuele werknemers.

antwoorden.

We houden scholingen, trainingen, workshops, in. Op die manier vergroten we de kennis over de

verantwoordelijk voor veranderingen in je carrière

instrumenten en regelingen en helpen we werknemers

en je financiële regelingen. Ook je werkgever heeft

om bewuste keuzes te maken. De werknemer kan

de verantwoordelijkheid je in iedere levensfase vitaal

hierdoor beter communiceren met zijn leidinggevende

en gemotiveerd te houden. Want vergrijzing en

of P&O-adviseur en is beter in staat om vorm aan zijn

ontgroening op de arbeidsmarkt dwingen iedereen

loopbaan te geven.

na te denken over een manier om gemotiveerd, gezond en duurzaam aan het werk te blijven. Het is belangrijk

Dit boekje sluit aan bij de ontwikkeling van

dat je werk doet dat past bij je capaciteiten en ambities.

levensfasebeleid in overheids- en onderwijsorganisaties.

Nu, maar ook in de toekomst.

We zijn blij dat Loyalis hieraan financieel heeft


brengen brochures uit en zetten (loopbaan)consulenten De reden is eenvoudig: je bent steeds meer zelf

bijgedragen. We hopen dat je na het lezen van dit boekje Wij als bonden in de overheids- en onderwijssectoren

werkelijk ervaart dat elke dag nieuwe kansen biedt.

willen je daar natuurlijk bij helpen. Bijvoorbeeld door in CAO’s met werkgevers steeds meer afspraken over levensfasebeleid te maken. Verder denken we mee over kwaliteitsverbetering van ondernemingsraden, medezeggenschapsraden en personeelsvertegenwoordigingen. Zij controleren immers de implementatie van de CAO-afspraken in de

7

Inleiding Elke dag nieuwe kansen. Dat is de titel van dit boekje. Niet voor niets. Want veel meer dan vroeger, moet

Zachte en harde kanten Het belangrijkste verschil met vroeger is dat je zelf steeds meer keuzes kunt en moet maken. Zowel rond

je tegenwoordig zelf keuzes maken rond je loopbaan

de zachte, als voor de harde kanten van je werk. Hoe

en je pensioen. Standaard regelingen worden steeds

zorg je ervoor dat je gemotiveerd blijft? Hoe blijf je

meer afgeschaft en vervangen door bijvoorbeeld

mee. Dit boekje helpt je op weg met de antwoorden.

leidinggeven? Of juist inhoudelijke verdieping? Dat zijn de zachte vragen rond je werk. Maar er zijn ook harde, financiële vragen: hoe regel ik dat ik meer of juist minder kan werken? Is een sabbatical leave haalbaar? Hoe kan ik werk en kinderen goed combineren?

Gelijkmatigheid was jarenlang het kernwoord van een

Kennis van bonden

gemiddelde Nederlandse loopbaan. Je begon rond je

Dit boekje is een gezamenlijke uitgave van de bonden

twintigste met werken, ging door tot ergens rond je

in de sectoren overheid en onderwijs en financieel

zestigste en vertrok dan met zeventig procent van je

mogelijk gemaakt door Loyalis. We hebben onze kennis

laatstverdiende loon. En misschien een gouden horloge

gebundeld om jou op weg te helpen bij het maken

van de werkgever.

van keuzes die bij jou passen. De tekst bestaat uit drie


individuele regelingen. Dat brengt vragen met zich

je ontwikkelen? Welke kant wil je op? Wil je meer

delen. In het eerste deel beschrijven we verschillende Veranderingen voor jong en oud

leeftijdsfases, en de keuzes die erbij komen kijken.

Maar tijden veranderen. Nederland vergrijst. Het is

Daarna zetten we alle keuzes rond tijd en geld nog eens

belangrijk dat mensen langer gemotiveerd en met

op een rij. En tot slot hebben we een overzicht gemaakt

plezier kunnen doorwerken. Bovendien hebben we

van personen en instanties waar je terecht kunt met

de kennis en ervaring van ouderen hard nodig. Dat

vragen en voor advies.

heeft gevolgen voor iedereen. Niet alleen voor de ouderen die gedacht hadden dat ze eerder konden stoppen, maar ook voor jongeren die nog een heel carrièrepad voor zich hebben.

9

Hoofdstuk 1: Jouw leven, jouw keuzes Hoe je in je werk staat, en welke keuzes je wilt maken, is afhankelijk van een aantal variabelen: je leeftijd bijvoorbeeld, je carrièreprofiel, je generatie en de samenstelling van je familie. In dit boekje hebben we ervoor gekozen om in te zoomen op de

meer dan genoeg energie. Zo tussen je veertigste en je vijftigste komt deze flow wat tot stilstand. Een van de redenen dat sommige mensen in een midlifecrisis terecht komen. De relatieve rust die je als veertiger hebt, zorgt ervoor dat je de tijd hebt om na te denken. Bijvoorbeeld over je persoonlijkheid en wat je zoekt in je werk. Hier kan

Natuurlijk heeft niet iedereen dezelfde kenmerken

het grofweg twee kanten op gaan. Of je gaat grondig op

en behoeften, maar de grote lijn zal herkenbaar

zoek naar wat je echt beweegt, of je stapt er overheen.

voor je zijn. Bovendien is een indeling naar levensfase praktisch voor jou als lezer. Je hoeft niet

In het eerste geval kun je ervoor zorgen dat je tot je

eerst een test in te vullen over welk profiel er bij je

pensioen opnieuw een groei doormaakt. Bijvoorbeeld

past, of welke dingen je naast je werk wilt doen. Je

omdat je nieuwe taken gaat uitoefenen. Kies je ervoor

hoeft alleen maar de paragraaf te lezen die aansluit

om de wezenlijke vragen te negeren, dan is de kans

bij jouw leeftijd. En wil je daarna meer weten?

groot dat je carrière vanaf je vijftigste alleen maar

Dan kun je in het laatste hoofdstuk kijken voor

achteruit gaat. Je gaat dan mentaal met pensioen.


variabele leeftijd. Of, meer precies: levensfase.

Het ritme van je mentale leven is dat je tot ongeveer je veertigste alleen maar vooruit gaat. Je groeit en je hebt

meer informatie. Hoe voorkom je dit? Hoe zorg je ervoor dat elke Elk leven heeft een ritme

werkdag blijft voelen als de eerste? Vol mogelijkheden

Er is veel onderzoek gedaan naar ontwikkeling in

en energie? Daarover gaat dit hoofdstuk. We beschrijven

het menselijk leven. En de meeste wetenschappers

de lezer hier als ‘hij’. En niet als ‘hij of zij’. Dit hebben

zijn het er wel over eens dat elk leven een ritme heeft.

we gedaan om de tekst leesbaar te houden. Woorden als

Zowel biologisch (puberteit of menopauze) als

twintiger zijn mannelijk. Natuurlijk is dit hoofdstuk

mentaal. Over dat mentale ritme is veel gepubliceerd.

net zo goed bedoeld voor vrouwelijke lezers.

11

menu

De twintiger active aging Elke dag nieuwe kansen

I’m coming up So you better get this party started Pink

13

Daar sta je dan: de twintiger. Diploma op zak. Klaar voor de eerste stappen in de werkende wereld. Je zit vol ambitie, wil hard werken en

Risico’s voor de twintiger De twintiger is enthousiast en kan van de ene opdracht naar de andere fladderen. Je loopt hierdoor het gevaar dat anderen je niet bijhouden en afhaken. Of dat men jouw gedrevenheid als roekeloosheid

uitgedaagd worden. Je wilt je talenten inzetten. Maar waar blink jij in uit?

‘Mensen verwachten dat je allemaal verstandige beslissingen neemt’

ervaart. In je privéleven zoek je vaak ook nog spannende momenten op. Dat kan je werk wel eens onder druk zetten. Collega's reageren niet altijd even genuanceerd op dit gefladder. Door hun reacties kan

Zo werkt de twintiger

je je wel eens gekleineerd voelen en soms wat al te

Als twintiger wil je actie. Je werkt graag hard,

emotioneel reageren.

resultaat. Taken of projecten die pas op langere

Uitdagingen voor de twintiger

termijn tot resultaat leiden, boeien je wat minder.

Het is voor jou als twintiger belangrijk dat je

Een vaste baan en een goed salaris zijn natuurlijk

een goed beeld krijgt van je eigen mogelijkheden

wel fijn, maar jij vindt het belangrijker dat je veel

en onmogelijkheden. In je enthousiasme en

nieuwe ervaringen opdoet.

experimenteerdrang raak je het genuanceerde beeld van jezelf misschien wel eens kwijt. Een

Zo ontwikkelt de twintiger zich

collega, mentor, coach of leidinggevende kan je

De twintiger wil groeien. Persoonlijk en zakelijk.

hierbij helpen. Sta je hiervoor open, dan ontdek je

Steven de Jong is 27 jaar en werkt als promovendus bij de

Nog zoveel proberen

Dat kan dankzij feedback op je werk en je gedrag.

gaandeweg wat voor jou de juiste loopbaankeuze is.

Universiteit Maastricht. Dit jaar hoopt hij doctor in de

“Bijna elke promovendus raakt tijdens de vier jaar

Je hoort graag hoe je het doet en hoe je overkomt

Je wordt zelfstandiger en weet steeds beter op welk

kennistechnologie te worden. Steven is pas getrouwd en

onderzoek dan ook minstens één keer zwaar in de put”,

op anderen. Je vindt het prettig als iemand zijn

vakgebied je je verder wil bekwamen en scholen.

woont in Maastricht.

waardering uitspreekt. Tegelijkertijd kan je door

14


houdt van afwisseling in je werk en ziet graag snel

vertelt Steven. “Je hebt dan het gevoel dat je helemaal niets kunt.” Heeft ook met de leeftijd te maken, denkt

kritiek soms aan jezelf gaan twijfelen. Daarom is

“Promovendus zijn, is een stressvol bestaan. Je moet

hij. “De wereld verwacht dat je als eindtwintiger

het goed als je je werk en ervaringen kan delen met

heel veel zelf uitzoeken. Ik ben op zoek naar mijn

onderhand allemaal verstandige beslissingen neemt,

collega's. Ook heb je als twintiger belang bij een

grenzen, mogelijkheden en onmogelijkheden. Welk

zeker ook gezien je opleiding. Dat kan ik wel, maar

mentor of coach die jouw ambities en enthousiasme

promotieonderzoek ga ik doen? Wie ga ik vragen

eigenlijk heb ik daar nog geen zin in. Ik zie veel

kanaliseert. Je ontdekt zo steeds beter wat je niet

als promotor? Hoe zet ik het onderzoek op? Je bent

twintigers die proberen het volwassen worden zo

en wat je wel ligt. Dit inzicht is de basis voor je

weliswaar in de twintig en afgestudeerd, maar als

lang mogelijk uit te stellen. We moeten nog zo veel

verdere ontwikkeling.

wetenschapper sta je onder aan de ladder. Het is weer

proberen en doen. Misschien zijn we daarom met zo

allemaal nieuw.”

veel dingen tegelijk bezig.” Reizen bijvoorbeeld. Als

15

promovendus kennistechnologie zit Steven niet alleen

moet regelen voor later, maar het is me nog veel te

met zijn neus in de boeken of achter de computer. Hij

abstract en ver weg.” Eerst wil hij echt wetenschapper

reisde voor conferenties de afgelopen jaren naar onder

worden, daarna misschien docent en ooit hoogleraar.

meer Schotland, Australië en Portugal. En binnenkort

“Ik vind het ontzettend leuk om kennis op te doen,

komen daar Hongarije en de Verenigde Staten bij. Na

maar ook om kennis te delen en van anderen te leren.

het behalen van zijn doctorstitel hoopt hij in de VS een

De basis van wetenschap is nieuwsgierigheid, dingen

jaar verder onderzoek te kunnen doen. Om zijn vriendin

willen weten. De kunst is om op je vijftigste nog net

zonder al teveel gedoe te kunnen meenemen, zijn ze

zo nieuwsgierig te zijn als op je vijftiende.”

onlangs getrouwd. Nou ja, ook uit liefde natuurlijk. Favoriete song: ‘The Start Of Something Beautiful’ van Porcupine Tree.

Aan het einde van zijn promotieperiode begint hij ook

“The more I get to know the less find that I understand”

een beetje zicht te krijgen op zijn toekomst. Hij kiest niet voor het soms grote geld van het bedrijfsleven.

Favoriete componist:

Steven is ook nog niet zo bezig met zaken als

Jean Sibelius

levensloop en pensioen. “Ik begrijp wel dat ik iets

16

De zachte kanten van je werk

Spreek regelmatig met je leidinggevende

Zoek collega’s op en bespreek je ervaringen met hen

Je vindt het prettig om feedback te krijgen van je

In deze fase wil je veel leren over jezelf, over

leidinggevende. Zo kun je groeien en ontdek je

anderen en over je werk. Je vindt het daarom

steeds beter wat je zwakke en sterke kanten zijn.

leuk om te werken met verschillende mensen;

Bespreek daarom met je leidinggevende hoe het gaat.

met hen kun je je ervaringen bespreken. Zoek die

Je kunt bijvoorbeeld elke week of maand een vast

samenwerking dus op. Dat kan bijvoorbeeld

moment inplannen voor evaluatie. Bovendien is een

door samen projecten te doen. Ook kun je in

functioneringsgesprek hiervoor een goed moment. Want

een groep mensen die je vertrouwt, praten over

een functioneringsgesprek met je leidinggevende kan

je ervaringen. Een functioneringsgesprek is een

verder gaan dan alleen een evaluatie van je functioneren.

prima gelegenheid om je leidinggevende dit soort

Je kunt bijvoorbeeld bespreken of je behoefte hebt

dingen te vragen.

aan aanvullende werkervaring of scholing.


Nieuwsgierig op je vijftigste

Tips voor de twintiger

17

Ga op zoek naar een mentor of coach

Wil je toch weer meer of minder werken, dan moet de

te blijven wonen dat je misschien al gekocht

Het is leerzaam om met collega’s, goede vrienden of je

werkgever je verzoek opnieuw beoordelen.

hebt. Daarom is het verstandig een aanvullende

leidinggevende te praten. Maar het is ook erg prettig om

arbeidsongeschiktheidsverzekering af te sluiten.

regelmatig contact te hebben met iemand die iets verder

Bedenk of je wilt sparen voor vrije tijd met de levensloopregeling

Overweeg om geld apart te zetten voor jezelf of om

Nu wil je waarschijnlijk veel en hard werken. Maar

tegenvallers op te vangen

zelfinzicht en ontdek je de richting die bij jou past.

misschien denk je daar later anders over. Bijvoorbeeld

Sparen en beleggen zijn manieren om geld apart te

omdat je op wereldreis wilt, of omdat je kinderen krijgt.

zetten voor de toekomst. Voor jezelf, om leuke dingen

De harde kanten van je werk

Dit lukt alleen als je op tijd begint met sparen. De

te doen, of om financiële tegenvallers op te vangen.

Kijk of er studiefaciliteiten zijn

levensloopregeling is hier een goed middel voor. Zeker

Je kunt zelf kiezen hoeveel zekerheid je wilt. Van een

Je vindt het belangrijk dat je je blijft ontwikkelen.

nu je jong bent. Het is relatief goedkoop en je hebt

klassieke spaarrekening, tot verschillende vormen van

Bijvoorbeeld door het volgen van vak- of beroepsgerichte

lang de tijd om te sparen. Je betaalt deze regeling niet

beleggen. Als je hiermee begint wanneer je nog jong

opleidingen. Daarom kan het goed zijn om een cursus te

alleen. Je werkgever draagt ook bij. En het biedt fiscale

bent, heb je langer de tijd om vermogen op te bouwen.

doen, vaardigheidstrainingen te volgen of bijvoorbeeld

voordelen.

een seminar bij te wonen. Meestal is dat mogelijk in je organisatie. In vrijwel alle cao´s zijn afspraken

Vraag je af of je vakantie-uren wilt verkopen

gemaakt over studieverlof en studiefaciliteiten en

Het kan zijn dat je niet al je vrije dagen op wilt

bijna elke organisatie heeft wel een scholingsbudget.

maken. Dan kun je één keer per jaar vragen of je

Ook in een functioneringsgesprek of persoonlijk

je vakantie-uren mag verkopen. Dit is één van de

ontwikkelingsgesprek kun je dit aan de orde stellen.

uitruilmogelijkheden van een ‘cafetariamodel’, waarbij de medewerker vrije tijd ruilt voor geld.

Overweeg of je meer of bijvoorbeeld in de avonduren

Laat je hierover goed voorlichten, want de wet stelt

mag werken

wel beperkingen aan dit model. Bovendien hoeft je

Misschien vind je het prettig om in deze fase

werkgever hier niet mee in te stemmen.


van je af staat. Bijvoorbeeld een coach of mentor. Door met hem of haar te praten over wat je meemaakt, krijg je

meer uren te maken dan je in je contract bent

18

overeengekomen. De wet Aanpassing Arbeidsduur

Kijk of je een aanvullende

biedt de mogelijkheid je werkgever formeel te

arbeidsongeschiktheidsverzekering wilt afsluiten

verzoeken je contract aan te passen. Vaak is in de

Waarschijnlijk sta je er niet bij stil, maar als je

cao wel het aantal uren per week gemaximeerd, tot

arbeidsongeschikt wordt, kan je inkomen dalen

bijvoorbeeld 40 uur per week. Houd er ook rekening

tot onder bijstandsniveau. Je hebt dan zeker te

mee dat je arbeidsduur vanaf de wijziging vaststaat.

weinig geld om een huis te kopen of in het huis

19

De dertiger active aging Elke dag nieuwe kansen

All for freedom and for pleasure Nothing ever lasts forever Everybody wants to rule the world Tears for fears

21

Het is spitsuur in het leven van de dertiger. De dertiger groeit in zijn werk. Je verantwoordelijkheden en ambitie nemen toe. Je maakt lange dagen en merkt dat je het lastig vindt de balans tussen werk en privé te realiseren. In dat privéleven gebeurt ook van

doelgericht is. Alles wat je als dertiger ervaart en leert, voegt zich samen tot jouw unieke bijdrage. Hierin wil je blijven groeien; je bent ambitieus. De ene dertiger ontwikkelt zijn leidinggevende capaciteiten, de ander zijn vakbekwaamheid. Sommigen krijgen een

‘Mijn werkgever geeft ruimte voor ambitie’

promotie en een hoger inkomen. Hoe dan ook krijgt de dertiger meer invloed binnen het bedrijf.

alles. Een partner, een verhuizing, een verbouwing, kinderen. Hoe vindt jij de juiste balans?

Risico’s voor de dertiger Het leven van jou als dertiger is hectisch. Je hebt jonge kinderen, staat op het punt ze te krijgen of vraagt je af of je ze wil. Veel dertigers lopen het risico dat ze zo

Als dertiger blaak je van zelfvertrouwen en heb je

druk bezig zijn met zichzelf en hun ontwikkeling, dat

veel ambities. Je weet wat je wil en je gaat ervoor.

ze de wereld om zich heen soms vergeten. Door hun

Hoewel je nog steeds veel interessant vindt, heb je

dadendrang en resultaatgerichtheid zien ze anderen

nu meestal wel een professionele keuze gemaakt. Je

dan over het hoofd. Op het werk is het gevolg dat

wilt je nog verder bekwamen in je vak en je wil laten

collega's zich gepasseerd voelen en dat ze je zien als

Het is soms een heel geregel met een baan, een partner en een kind,

quality time met z’n drietjes of wat tijd voor hen

zien wat je kan. Daarbij werk je hard, doelgericht en

iemand die op eigenbelang uit is. In je privéleven kan

maar Nicole Vermeij (37) heeft het ervoor over. Zo leuk vindt ze haar

beiden. Maar één dag per week of in het weekend

zelfstandig. Het draait niet om perfectie maar om

dit ertoe leiden dat je te weinig tijd besteedt aan je

baan als klantmanager re-integratie bij de gemeente Uithoorn.

lukt dat meestal wel. “Voor ons werkt het goed”,

het resultaat. Je krijgt als dertiger graag uitdagingen

eventuele partner.

en verantwoordelijkheid. En die kan je ook aan. Je

22

zegt Nicole. Ze noemt zichzelf “best nog ambitieus. Nicole werkt 32 uur per week. “Best veel eigenlijk,

Dat komt misschien ook omdat ik nog laat aan een

kunt zaken beter beoordelen en kan beter plannen

Uitdagingen voor de dertiger

maar op dit moment wil ik niet minder werken. Dat

studie ben begonnen.” Op haar 26e zegde Nicole haar

en organiseren. Samenwerken is ook geen punt, als

De belangrijkste uitdaging voor jou als dertiger

gaat ook moeilijk in deze baan, waar ik regelmatig

baan in de modewereld op en ging weer studeren, de

de groepsambities maar aansluiten bij je ideeën. Je

is dat je aandacht geeft. Op je werk is het goed

contact heb met cliënten en re-integratiebureaus.”

hbo-opleiding Sociaaljuridische dienstverlening. Via

verbindt je steeds meer aan je werkgever en draagt

dat je leert om de tijd te nemen voor mensen en te

Dankzij de medewerking van haar werkgever en

een baan in het gevangeniswezen – “erg leerzaam” –

graag bij aan de doelen van de leiders in de organisatie.

luisteren naar andere meningen. Daarnaast moet

de onregelmatige diensten van haar partner hoeft

belandde ze zeven jaar geleden bij de gemeente. “Een

je met aandacht stilstaan bij je privéleven en tijd

dochter Katizia (vier jaar) toch maar twee middagen

fijne werkgever, waarvan ik alle mogelijkheden krijg

Zo ontwikkelt de dertiger zich

nemen voor de belangrijke keuzes die op je weg

per week naar de oppas. “De andere dagen ben ik er of

om me verder te ontwikkelen.”

De dertiger kijkt nieuwsgierig naar oudere collega's

komen. De vraag 'wel of geen kinderen' dient zich

is mijn partner bij haar thuis. Dat is een prettig idee.”

om hem heen die het 'gemaakt hebben'. Je leert veel

immers aan.


Zo werkt de dertiger

Mobieltje van de zaak

van hen en zoekt samenwerking. Je staat open voor

Quality time

Nicole heeft een rustiger baan dan veel van haar

feedback. Voorwaarde is wel dat deze concreet en

Nicole en haar partner moeten moeite doen voor

vriendinnen in het bedrijfsleven. Ze heeft het

23

gevoel dat vele van hen een hoger salaris met auto

Verre toekomst

en mobieltje van de zaak met (over)uren en stress

Binnen de hectiek van de dag probeert Nicole te genieten

moeten betalen. Al heeft ze zelf ook een jaar achter

van alles wat ze doet. Met de verre toekomst is ze nog

de rug waarin ze af en toe het overzicht even kwijt

niet bezig. “De levensloopregeling hebben we ooit laten

was, geeft ze toe. “Ik heb twee functies min of meer

uitrekenen, maar dat was niet interessant genoeg.” De rest

tegelijk gehad. Dat was druk. Gelukkig kon ik er

is wel geregeld: sparen, pensioen, spaarloon, hypotheek

thuis en op het werk goed over praten. Het heeft geen

en levensverzekeringen. Maar vraag haar niet naar de

invloed gehad op mijn sociale leven. En ik neem mijn

details. Hooguit bij het ontvangen van het jaarlijkse

werk nooit mee naar huis, dat scheelt ook. ’s Avonds

pensioenoverzicht staan zij en haar partner er even bij stil.

ben ik er voor mijn partner en Katizia. Als je werk je

“Misschien is het kortzichtig, maar we leven nu.”

privéleven beheerst, zit je niet op de goede plek”, is Favoriete popsong: ‘Girl’ van Anouk


duidelijke prioriteiten stelt. Hoeveel tijd wil je aan

Zorg voor het behoud van balans

privé en aan werk besteden?


haar overtuiging.

Tips voor de dertiger

Je bent vrijwel de hele dag aan het plannen. Je neemt

24

veel werk aan, maakt lange dagen en hebt ook nog

Vraag om taken waarin je je kan profileren

een druk privéleven. Je vindt het lastig om in balans

Je weet steeds beter welk carrièrepad je wilt volgen.

te blijven. Vraag daarom hulp bij je leidinggevende. Je

Het is logisch dat je behoefte hebt om je te profileren.

kunt op verschillende manieren de balans terugvinden.

Geef aan waar je exact behoefte aan hebt. Wil je

Bijvoorbeeld door een cursus timemanagement waarin

bijvoorbeeld meer complexe en verantwoordelijke

je beter leert plannen. Een andere mogelijkheid is dat

taken? Wil je juist meer coördinerende en

je regelmatig met een coach afspreekt. Ook kun je je

leidinggevende taken? Of wil je je organisatie

leidinggevende vragen om je actief te ondersteunen bij

ook graag buiten het bedrijf vertegenwoordigen

je planning. In ieder geval is het belangrijk dat je zelf

en participeren in professionele netwerken?

25

Vraag om feedback

Vraag je af of je je werktijden flexibel wilt indelen

kinderen. Dan is het verstandig om een aanvullende

Ga na of je geld opzij wilt zetten voor bijvoorbeeld de studie

Je werkt graag zelfstandig. Je hebt het liefst dat iedereen

Elke dag om half negen op je werk zijn, kan lastig zijn

nabestaandenverzekering af te sluiten. Want als je

van je kinderen

je je gang laat gaan. Maar je wilt ook veel leren,

als je ook nog je kinderen naar school of naar de crèche

komt te overlijden, moeten je partner en kinderen

Hoe langer je spaart, hoe meer je straks te besteden

werkinhoudelijk en persoonlijk. En je weet van jezelf

moet brengen. Dan is het handig om je leidinggevende

het met veel minder doen. Zeker als je bedenkt dat je

hebt. Zo simpel is het. Als je nu geld opzij zet,

dat je in je gedrevenheid je collega’s tekort kan doen of

te vragen of je je werktijden flexibel kunt indelen. De

partner wellicht minder gaat werken om meer tijd

bijvoorbeeld door te sparen of te beleggen, kunnen

dat je niet altijd genoeg oog hebt voor de belangen of

meeste cao’s bieden de mogelijkheid om te schuiven met

bij de kinderen te kunnen zijn.

je kinderen straks studeren zonder dat jij het in je

wensen van je omgeving. Daarom sta je zeker open voor

werktijden. Je vindt je cao bijvoorbeeld via de websites

feedback. Zolang deze concreet en doelgericht is. Vraag

van de vakbonden.

Kijk of je wilt sparen voor vrije tijd

bijvoorbeeld een nieuwe auto te kopen.

hierom bij je leidinggevende of bij collega’s.

portemonnee voelt. Of heb jij straks genoeg geld om Het principe van de levensloopregeling is eenvoudig: je spaart voor vrije tijd. En hoe langer je spaart, hoe meer


De mogelijkheid om vanuit huis te werken wordt

je opbouwt. Daarom is het handig om nu deel te gaan

Bedenk of je (tijdelijk) minder wilt werken

steeds populairder. Voordeel is dat je zelf je tijd en

nemen aan de levensloopregeling. Je geeft jezelf de

Nu is het waarschijnlijk spitsuur in je leven. Je

werkzaamheden kunt indelen en zo beter in staat bent

kans om bijvoorbeeld een sabbatical te nemen rond je

kinderen, je werk, je hobby’s: je moet het allemaal

werk en privétaken te combineren. Thuiswerken kan

veertigste, of om eerder te stoppen met werken.

combineren. Dan kan het fijn zijn om (een tijdje)

alleen in overleg met je werkgever, maar vooral grotere

minder te werken. Dit kan op verschillende manieren:

organisaties geven steeds vaker de mogelijkheid tot

Probeer de financiële gevolgen van arbeidsongeschiktheid

via ouderschapsverloffaciliteiten, het gebruik van

telewerken. In de cao vind je regels over bijvoorbeeld

te beperken

je levensloopregeling, het kopen van vrije dagen,

de inrichting van je werkplek of vergoedingen voor

Inmiddels heb je waarschijnlijk heel wat opgebouwd:

maar ook via het wettelijk recht op aanpassing van je

gemaakte kosten.

gezin, een huis en een prettig leven. Dat wil je graag

overeengekomen arbeidsduur. De eerste mogelijkheden

houden. Ook als je arbeidsongeschikt wordt. Over-

zijn een tijdelijke aanpassing, de laatste verandering wordt

Bedenk of je wilt investeren in trainingen

weeg daarom om een goede arbeidsongeschiktheids-

echt vastgelegd in je contract. Wil je terugveranderen?

Je carrièrerichting wordt steeds duidelijker. Met

verzekering af te sluiten. Wacht er niet te lang mee.

Dan moet je dat opnieuw aanvragen. Over deze

een training kun je dit proces ondersteunen of zelfs

Juist in goede tijden sluit je zo’n verzekering relatief

aanpassing lees je meer in het hoofdstuk Tijd en Geld.

versnellen. Kies daarom voor vaktechnische trainingen

eenvoudig af.

Ouderschapsverlof duurt standaard 26 weken, maar

om inhoudelijk sterker te worden. En investeer

spreiding is in overleg mogelijk. Je werkgever mag

daarnaast in trainingen op het gebied van leidinggeven,

verlof niet weigeren. Wel is het belangrijk dat jullie

sociale vaardigheden en efficiënt samenwerken.

samen goed overleggen. In veel cao´s wordt loon tijdens

De afspraken die je maakt, kun je vastleggen in je

ouderschapsverlof gedeeltelijk doorbetaald en blijft de

Persoonlijk Ontwikkelings Plan (POP).


Overweeg of je meer thuis wilt werken

pensioenopbouw tijdens het verlof in stand. Bovendien heb je recht op een extra belastingkorting.

Overweeg om je nabestaandenpensioen aan te vullen Misschien heb je inmiddels een partner en

26

27


4

De veertiger

Is dit alles? Doe maar

29

Als veertiger heb je je laten zien. Jouw unieke bijdrage aan het werk en het leven is duidelijk geworden. Voor

ambities terechtgekomen? Is wat ik nu doe, dat wat echt

Uitdagingen voor de veertiger

bij mij past? Het ritme van het leven zorgt ervoor dat de

De grote kans voor jou als veertiger is je echte ik te

carrière voor je hebt. Dit is ook voor de omgeving prettig.

drive naar voren van de twintiger en de dertiger afneemt.

scheiden van de strategieën die je in de loop der jaren

Want de nieuw verworven inzichten maken jou als

jouw omgeving en voor jezelf. Ook in materieel opzicht

Daardoor kom je als veertiger in rustiger vaarwater en

hebt opgebouwd. Zo ontdek je immers wie je echt bent

veertiger milder. Je hebt je eigen onvolkomenheden

heb je waarschijnlijk niets te klagen. Het ritme dat je

komen levensvragen als het ware vanzelf boven borrelen.

en hoe je de tweede helft van je loopbaan kunt inrichten

geaccepteerd en zal daardoor ook minder streng zijn

En dat brengt een nieuwe onrust met zich mee.

naar je eigen wensen. Dit maakt dat je weer een gouden

naar anderen.

leven de afgelopen twintig jaar had, verandert. En dat brengt levensvragen boven.

Ook in je omgeving veranderen dingen. Je eventuele kinderen worden ouder en beginnen hun eigen weg te zoeken. Ze vragen om een andere rol, minder verzorgend

Zo werkt de veertiger

en sturend, meer begeleidend. Voor de veertiger een extra reden om na te denken over

het nadenken over de grote levensvragen. Het biedt

de vraag: wie ben ik echt? Je komt misschien tot de

houvast. Tegelijkertijd zorgt werk ervoor dat de veertiger

ontdekking dat je de afgelopen jaren strategieën hebt

moeilijker toekomt aan het nemen van afstand die nodig

opgebouwd om je te handhaven in privé en werk. En

is voor een goede heroriëntatie.

daarmee een persoonlijkheid hebt gecreëerd die niet meer

En de behoefte aan heroriëntatie is er. In deze periode

strookt met je eigenlijke ik.

‘Tot mijn vragen beantwoord zijn, geniet ik van wat ik heb’

gaat er veel tijd en energie zitten in het zoeken naar

30

antwoorden. Daardoor ben je als veertiger in je werk vaak

Risico’s voor de veertiger

wat minder resultaat- en productiegericht dan daarvoor.

Het zoeken naar antwoorden kan jaren in beslag nemen.

Bovendien zie je soms op tegen sommige taken.

Sommige antwoorden komen eenvoudig, naar anderen

Ook voor de werkomgeving kan deze periode verwarrend

moet je lang zoeken. Alsof je als veertiger in een doolhof

zijn. Collega's zien dat er iets met je aan de hand is. Maar

zit. Al met al kan dit veel onrust opleveren. Hoeveel?

wat? Meestal praat je niet gemakkelijk over je vragen en

Dat verschilt sterk per persoon. De een vindt na verloop

onzekerheden. Je ziet het als een falen, en bovendien heb

van tijd dat hij per saldo niks te klagen heeft, terwijl de

Jonneke Thijssen (46), werkt sinds 1992 bij het ministerie

Jonneke heeft aardig haar balans gevonden tussen

je er zelf nog te weinig vat op.

ander zich gedesoriënteerd blijft voelen. Dat kan zich

van VROM in verschillende functies. Nu als hoofd

werk en privé, tussen carrière en persoonlijke

uiten in piekeren en slapeloosheid, maar ook in heftiger

Bedrijfsbureau van de VROM-raad, vier dagen per week.

ontwikkeling. Dat kan ook heel goed bij haar

Zo ontwikkelt de veertiger zich

lichamelijke psychische verschijnselen. Toch moet je hier

Ze zit in haar vijfde reorganisatie als ambtenaar en gaat

werkgever, die bijvoorbeeld thuiswerken faciliteert.

Jij als veertiger realiseert je dat je ergens halverwege je leven

als veertiger doorheen. Ontken je je vragen en diepste

daar zeer relaxt mee om. Want er is meer dan werk, weet

Toch twijfelt ze nog wel eens. “Ik vind heel veel

bent en voelt de onherroepelijke teruggang van je fysieke

behoeften? Dan is de kans klein dat je je in je werk en

ze. Bijvoorbeeld haar man en twee kinderen, van acht en

dingen leuk. Dat had ik vroeger en dat heb ik nu

vermogens. Je maakt een balans op. Wat is er van mijn

privé-leven nog succesvol ontwikkelt.

negentien jaar.

nog. Als ik er bij stil sta, realiseer ik me dat vroeger


Werk vervult in het leven van de veertiger een dubbele functie. Enerzijds biedt het afleiding van

31

‘leuk’ voor een baan het enige criterium was.” Dat

besluiten dat ze een tevreden ambtenaar, partner en

resulteerde in een CV als een fraai quilt: Jonneke

moeder is. “Dus tot de tijd dat ik mijn eigen vragen

werkte in een rouwcentrum, in de horeca, in hotels in

beantwoord heb, geniet ik van wat ik heb: een mooi

Spanje en op de Antillen, ze deed personeelswerk en

gezin, fijne collega’s en een lieve man.”

public relations. “Ik bleef nooit ergens heel erg lang”.

Genieten is makkelijker doordat Jonneke haar toekomst financieel op orde heeft. Ze bouwt al ruim vijftien jaar pensioen op en heeft twee vorige

Sinds ze bij VROM zit, is haar nomadenloopbaan

aanspraken kunnen meenemen. Ook voor het

voorbij. Maar nog steeds vindt ze heel veel leuk

partnerpensioen legt ze in. Voor de korte termijn

en zorgt dat soms voor twijfel. Al heeft Jonneke

doet ze mee aan levensloopsparen. “Zodat ik om het

haar selectiecriteria wel uitgebreid. “Ik ben

jaar de hele schoolvakantie van de kinderen vakantie

selectiever geworden. Ik kan de zekerheid van mijn

kan opnemen. En als zo veel vakantiedagen niet meer

ambtenarenbestaan wel waarderen. Plus het gegeven

nodig zijn, is dat ook nog een extra potje voor later.”

Tips voor de veertiger

dat ik op de fiets naar het werk kan. Heerlijk, een luxe. Dat ga ik niet opgeven als het niet perse nodig

Favoriete song:

is.” Haar twijfel gaat meer over de keuze tussen

‘Burbujas de amor’’ (liefdesbubbels), Juan Luis Guerra

persoonlijke- en loopbaanontwikkeling. “Waar liggen mijn ambities? Waar wil ik nu echt naar toe? Nog een stap maken in mijn werk? Financieel heb ik het thuis op orde. Ik vind werken nog steeds leuk. Werk is altijd een belangrijk deel van mijn leven geweest. Dat wordt nu minder, merk ik. Ik zeg niet meer overal ‘ja’ op.


Vraag om aanpassing van taken

Wel wil ik me wel blijven ontwikkelen.”

Geef aan waar je behoefte aan hebt

Misschien heb je niet zozeer behoefte om van werk

Allerlei vragen houden je bezig in deze fase. Je

te veranderen, maar eerder om de inhoud van je

Ontwikkeling als mens

hebt tijd nodig om zaken op een rijtje te zetten.

taken aan te passen. Bespreek de mogelijkheden

Aan de andere kant zijn er haar ambities op het

Dit vraagt energie. Vertel je leidinggevende waar

voor verbreding van het takenpakket met meer

persoonlijke vlak. Een tijdlang heeft Jonneke meer

je behoefte aan hebt. Alleen dan kan deze je

verantwoording, minder routine, projectmatiger

aandacht gegeven aan haar ontwikkeling als mens.

begeleiden. Je kunt een keer per week of maand een

taken, of ruimte voor functieroulatie.

Maar ook het werk blijft trekken. “Als ik aan het werk

gesprek inplannen met je leidinggevende. Ook kun

ben, denk ik ‘ik zou best wat meer willen doen’ en als

je het buiten de organisatie zoeken. Zo kun je hulp


ik thuis ben bij de kinderen is het precies andersom.

krijgen van een professionele begeleider of coach.

Kijk serieus naar je loopbaan

Ik ben daar nog niet uit”, concludeert ze. Om te

32


Ambities

Misschien wil je met je werk een andere richting

33

inslaan. Dan kan het goed zijn om heel precies

Kijk of je er met levensloop voor wilt zorgen dat je eerder

uit te zoeken wat je wel en niet wilt en kunt. In

kunt stoppen met werken

cao’s zijn ook regelingen opgenomen die daarbij

Je verdient nu wat meer en sparen wordt daardoor

behulpzaam kunnen zijn. Bijvoorbeeld een recht

gemakkelijker. Overweeg om deze extra ruimte te

op een loopbaanadvies. Of de mogelijkheid tot het

gebruiken om mee te doen aan de levensloopregeling.

doen van een vertrouwelijke loopbaanscan samen

Als je nu begint ben je nog vroeg genoeg om ervoor

met een professionele loopbaandeskundige. Bij een

te zorgen dat je bijvoorbeeld eerder kunt stoppen

loopbaanadvies kijkt een onafhankelijke deskundige

met werken.

naar jouw situatie. Ook de vakbonden bieden vaak advies aan.

Voorkom dat je veel verliest als je arbeidsongeschikt wordt Je hebt in financiële zin al heel wat opgebouwd. Misschien een huis, een auto, een caravan. Dat is

Je kinderen worden ouder. Misschien wil je weer

mooi. Maar je hebt daarmee ook veel te verliezen.

fulltime werken. Misschien vind je het leuk om

Bijvoorbeeld als je arbeidsongeschikt wordt. Het

dingen naast je baan te doen, en dus minder te

was mooi geweest als je je hiervoor al aanvullend

werken. Ga na of je een periode gebruik wilt maken

verzekerd had. Maar het is nog niet te laat. Je premie

van je gespaarde geld voor levensloopverlof. Voor

is een percentage van je inkomen.

studie, vrijwilligerswerk of een sabbatical. Het is ook mogelijk om extra vrije uren te kopen. En daarmee

Bedenk of je geld opzij wilt zetten voor leuke dingen

dus even korter te werken. Een meer definitieve

Als je kinderen hebt, gaan die inmiddels

aanpassing van de omvang van je arbeidscontract kun

waarschijnlijk naar school. En heb je meer tijd om

je bespreken met je werkgever. Eventueel met een

te werken. Misschien heb je daardoor ook wat meer

beroep op de Wet aanpassing arbeidsduur.

financiële ruimte. Handig om een deel van die ruimte


Ga na of je meer of minder wilt werken

te reserveren. Zodat je leuke dingen kunt doen, of Overweeg om een aanvullende verzekering voor je

bijvoorbeeld om de studie van je kinderen te betalen.

nabestaanden af te sluiten

Dat kan via sparen of beleggen. Met net zoveel of

Natuurlijk denk je liever niet na over de dood. Maar

weinig zekerheid als jij prettig vindt.

als je komt te overlijden, wil je wel graag dat je partner en kinderen goed verzorgd achterblijven. Dit regel je met een aanvullende nabestaandenverzekering. Zo zorg je ervoor dat je nabestaanden er in financieel opzicht niet teveel op achteruit gaan.

34

35

side 1


5

De vijftiger

Sweet child in time, you‘ll see the line The line that’s drawn between the good and the bad Deep Purple

37

Rustiger vaarwater. Daarin ben je als vijftiger terechtgekomen. Of je ook tevreden bent, hangt er-

Zo ontwikkelt de vijftiger zich Zowel privé als in het werk kan je je als vijftiger nog prima ontwikkelen. Voorwaarde is wel dat je

van af hoe je als veertiger te werk bent gegaan. Heb

met jezelf in het reine bent. Praktische situaties

je een goed antwoord gevonden op je levensvragen,

(bijvoorbeeld dat kinderen het huis uit gaan) geven

dan wordt je een steunpilaar voor collega's. Ontken

dan nieuwe ruimte. Je krijgt de kans nieuwe dingen

‘Jongeren lopen harder, maar wij hebben meer ervaring’

op te pakken. In je baan, vrijwilligerswerk of hobby.

je wat je werkelijk wil, dan loop je het risico dat je cynisch of onverschillig wordt. En wordt je een blok aan het been.

Risico’s voor de vijftiger Zowel bij mannen als bij vrouwen treden er rond het 50e levensjaar hormonale veranderingen op. dan voor mannen. De mate waarin de vijftiger

Als vijftiger kan je grofweg op twee manieren in je

last heeft van deze menopauze (of penopauze)

werk staan: als iemand die een nieuwe rol gevonden

verschilt sterk. Van opvliegers en hoofdpijn tot

heeft, of als iemand die niet over de dilemma's van de

concentratieproblemen en gewichtstoename.

periode ervoor gekomen is. In het eerste geval ben je tevreden met jezelf. Je hoeft je niet meer te profileren

Het risico is dat de vijftiger alle emotionele

Peter Doreleijers is 54 jaar en werkt bij Enexis (voorheen

Geen cynisme

en hecht niet meer aan de status van je functie. Je geeft

klachten aan deze hormonale veranderingen wijt.

Essent Netwerk). Peter ontwerpt nieuwe stukken netwerk

Geen spoor van cynisme bij deze vijftiger. Jonkies die

door je inzicht en vrije denken steeds meer leiding aan

Deze klachten kunnen ook te maken hebben met

in West-Brabant. Althans, de helft van zijn werktijd.

hem in zijn werk voorbij lijken te rennen? Peter kan het

anderen. Je hebt meer interesse voor de grote lijnen dan

ontevredenheid, of met praktische zaken als ouders

De andere 50 procent besteedt hij aan zijn werk voor de

goed zien. “Ze lopen misschien harder, maar wij hebben

die verzorging nodig hebben.

vakbond en medezeggenschap. “Maar de laatste twee jaar

meer ervaring”, zegt hij. “Je doorziet dingen beter en

voor details. Je kunt goed luisteren en inspireren, en bent gericht op samenwerking.

Uitdagingen voor de vijftiger Als de vijftiger geen nieuwe levensoriëntatie heeft

38

is het in de praktijk meer een verhouding van 10 staat tot

sneller. Ook in de medezeggenschap kan hij dankzij z’n

90 procent”, zegt hij.

ervaring doseren. “Je weet wanneer weerstand zinvol is


De gevolgen voor vrouwen zijn gemiddeld heftiger Zo werkt de vijftiger

en wanneer niet.” Ach en het fysiek… “Ik denk niet dat

Voor vijftigers die niet lekker in hun vel zitten, is

gevonden of zich niet erkend voelt, dan gaat de

het nog niet te laat. Ook ouderen kunnen veranderen.

Netwerken ontwerpen doet Peter een jaartje of

ontwikkeling niet meer bergop. Je houdt dan vast aan

Daarvoor is het bijvoorbeeld goed dat je praat met

zestien, het vakbonds- en medezeggenschapswerk

hij met een lach. “Het zij zo. Ik zie het als een feit, niet

het verleden ('is het niet goed dan zoals we het altijd

een leidinggevende, of met een coach. Doe je dat niet,

al zo’n twintig jaar. Die twee functies houden hem

als belemmering of beperking. Berusting misschien?”

hebben gedaan?') en ervaart alle verandering als een

dan wordt je door je omgeving ervaren als een blok

scherp en voorkomen sleet. Met name in het werk

bedreiging ('dat hebben we al zo vaak geprobeerd').

aan het been.

voor de ondernemingsraad kan hij zich blijven

Studie

Je vindt het bijvoorbeeld moeilijk om te luisteren

ontplooien. Maar ook zijn eigenlijke baan is in de

Ook die andere gebeurtenissen die het leven van veel

naar jongeren in de organisatie.

jaren zo veranderd dat het werk hem nog altijd boeit.

vijftigers typeren, accepteert hij als voldongen feiten:

ik mijn kinderen nog versla op de honderd meter”, erkent

39

zijn kinderen vliegen uit, zijn ouders zijn overleden.

Maar dan is er meteen weer de blik op de toekomst.

Verleg je focus in je werk

bijhouden van ontwikkelingen in het vak. Of om een

Emotie en verdriet, natuurlijk, maar ook acceptatie.

De combinatie van werk voor de medezeggenschap en

Doordat je ouder wordt en door de overgang, merk je

overstap naar ander werk te maken. Je hebt vaak recht op

Meer moeite heeft hij met overlijden van leeftijdgenoten

het ontwerpen wil hij houden. En verder misschien

misschien dat je minder aankunt. Houd hier rekening

loopbaanondersteuning en scholing om de verhouding

en jongeren. Misschien omdat het dichterbij komt,

een korte studie. “Ik zoek nog steeds naar uitdagingen.”

mee in je werk en bespreek het met je leidinggevende.

tussen belastbaarheid en belasting te vergroten.

Het is handig de focus van je werk te verleggen. Vraag je

maar ook omdat ze nog een grote periode van hun leven missen, hun dromen misschien niet meer waar kunnen

Favoriete song:

leidinggevende om je niet meer af te rekenen op productie,

Ga na in hoeverre welke regelingen voor senioren van

maken. Dat hoort niet.

John Mellencamp – Never too old

maar op kwaliteit. Ga na of je ingezet kunt worden voor

toepassing zijn

kortere klussen. Vraag eventueel om in een wat rustigere

Er zijn veel ervaren werknemers die best langer willen doorwerken, maar naarmate je ouder wordt, nemen je fy-

misschien wat minder kunt; je bent mogelijk in voor meer

sieke krachten af. Daarom wil je misschien minder werken

Ga op zoek naar een nieuwe rol

beleidsmatige en strategische taken. Deeltijddetachering

zonder dat je er financieel al te zeer op achteruitgaat. Daar-

Je hebt zoveel ervaring, rust en wijsheid vergaard

kan een mogelijkheid zijn om dit te bereiken. Je werkt

voor zijn seniorenregelingen. Bijvoorbeeld demotie, waarin

dat je een goede coach kunt zijn voor anderen.

dan bijvoorbeeld twee dagen per week bij een andere

je vrijwillig kunt vragen om een minder belastende functie,

Werk je graag met en voor mensen? Wil je graag

werkgever om je te oriënteren op een andere loopbaan.

of regelingen waarmee je je werktijd kunt verminderen. Bovendien zijn er regelingen waarmee onregelmatig wer-

je ‘leidend vermogen’ inzetten? Dat hoeft niet per

Tips voor de vijftiger

40

se een leidinggevende functie te zijn. Het gaat om


ken, ploegendiensten en nachtarbeid, niet meer verplicht

ruimte voor deze rol. Bied daarom coachings- of

Bedenk of je anders wilt werken

zijn, maar vrijwillig kunnen. Ook kun je kijken of kortere

mentorschapstaken aan. Daar heeft iedereen wat

Het kan zijn dat het werken je zwaarder valt. Je wordt

werkdagen, extra vrije dagen en langere hersteltijden na het

aan. Want zodra jij weg bent, gaat er veel kennis

immers ouder en komt in de meno- of penopauze. Het kan

werk mogelijk zijn.

en ervaring verloren. Daarom is het voor jou én de

daarom prettig zijn om anders te werken. Bespreek met je

organisatie belangrijk dat je op tijd begint met de

leidinggevende wat de mogelijkheden zijn.

Kijk of je meer regie wilt over je werktijden Het is best mogelijk dat je je nu prettig voelt bij een

begeleiding van nieuwkomers. Realiseer je dat je nog steeds recht hebt op scholing

ander werkritme. Vroeg beginnen en vroeg naar huis,

Sta stil bij de gevolgen van de overgang

Ook nu heb je nog een behoorlijke arbeidzame

bijvoorbeeld. Overleg daarom met je leidinggevende of je

De menopauze of penopauze kan van grote invloed

periode voor de boeg. Soms moet je wel, omdat veel

je werktijden flexibel mag indelen.

zijn op je functioneren. Hoeveel last je ervan hebt,

prepensioenregelingen minder gunstig zijn geworden.

verschilt per persoon. Merk je dat je het moeilijk vindt

Je werk moet dan wel leuk blijven. Een manier om dat

Overweeg geld opzij te zetten om je pensioen aan te vullen

om te accepteren dat je in een nieuwe levensfase bent

te bereiken is via functiegerichte scholing. Organisaties

Het kan nog steeds aantrekkelijk zijn om te sparen of om deel

beland? Met behulp van een coach of een programma

zijn geneigd 50-plussers te vergeten in scholingsplannen,

te nemen aan de levensloopregeling. Bijvoorbeeld om eerder

voor persoonlijke groei kun je ontdekken hoe je weer

maar een investering in je eigen ontwikkeling houdt je

te stoppen met werken of aan het einde van je loopbaan wat

je eigen verantwoordelijkheid op je kunt nemen. Hoe

flexibel en betrokken bij het werk. Blijf scholing daarom

minder te werken Bovendien is deelnemen aan levensloop

je positief kunt bijdragen aan je omgeving.

claimen. Je kunt bijvoorbeeld scholing vragen voor het

fiscaal interessant. Je haalt er mogelijk belastingvoordeel mee.


werkomgeving te mogen werken. En geef aan dat je fysiek De zachte kanten van je werk

41


6

De zestiger

Speaking words of wisdom Let it be Beatles

43

Als zestiger hoef je niets meer. In alle rust en wijsheid kan je de laatste jaren van je werkende

Zo ontwikkelt de zestiger zich Als de zestiger ervoor kiest om niet meer mee te doen aan de ratrace, kiest hij voor innerlijke verstilling.

leven invulling geven. Nog steeds voel je grote

En dat is niet hetzelfde als inactiviteit. Je bent nog

betrokkenheid met het bedrijf, maar je rol daarin

steeds erg betrokken, maar kunt accepteren dat

neemt af. En dat accepteer je. Zo neem je beetje bij beetje afscheid van je werk.

anderen keuzes maken die niet de jouwe zouden zijn. Risico’s voor de zestiger Sommige zestigers zien op tegen hun pensionering.

Zo werkt de zestiger

aan te passen aan de buitenwereld. Om zo gezien en

Naarmate mensen ouder worden, worden de

erkend te worden. Eigenlijk creëert de zestiger dan

onderlinge verschillen groter. Bijvoorbeeld omdat de

opnieuw strategieën die niet wezenlijk van zichzelf

fysieke beperkingen van de een groter zijn dan van de

zijn. Dit levert onrust en ontevredenheid op.

ander. Maar ook omdat de een na zijn veertigste een nieuwe groei heeft doorgemaakt, en de ander niet.

Uitdagingen voor de zestiger Grootouderschap, letterlijk en figuurlijk. Dat is

Ook de manier waarop je als zestiger naar de

de kans voor de zestiger. Gewoon zichzelf zijn.

toekomst kijkt, verschilt. Voor sommigen is de

Onzelfzuchtig en beheerst. Eenvoudig en stil je

aanstaande pensionering een bevrijding, anderen

wijsheid delend. Het geeft de mogelijkheid zonder

verheugen zich op nieuwe activiteiten en rollen buiten

frustratie te genieten.

het werk. De wijsheid die de zestiger kan hebben,


‘Pensioen is geen lange vakantie, maar het einde van je werk’

Daardoor krijgen ze soms alsnog de behoefte om zich

biedt de mogelijkheid bestuursfuncties te vervullen. Docent Math Fussel is 60 en stoppen op zijn 65e is nog

44

over allerlei wettelijke regelingen en cao-afspraken.

geen uitgemaakte zaak. Daarvoor is het werk te leuk en

Zelf maakte hij gebruik van zo’n regeling: hij werkt

kleven er aan het nietsdoen ook mindere kanten. Math

een dag minder per week, waarvoor hij zeven pro-

voelt zich fris genoeg. Ook omdat hij al een aantal jaren

cent salaris inleverde. Die vrije dag is voor Math een

geleden een dag minder is gaan werken.

soort ‘uitloopdag’.

Math geeft les in personeelswerk en arbeidsvoor-

Rust en lucht

ziening aan het regionaal opleidingscentrum (ROC)

“Ik werk regelmatig op de vrije vrijdag. Doe bijvoor-

Landstede in Zwolle. Lessen die onder andere gaan

beeld stagebezoeken. Kijk examens of proefwerken na.

45

Het zijn vaak geen hele werkdagen en ik kan hier en

En Math weet hoeveel sociale contacten bijvoorbeeld

daar ook wel weer een uurtje terugpakken. Het verge-

direct en indirect met je werk samenhangen. “Je moet

makkelijkt mijn planning en geeft wat rust en lucht.

ervoor zorgen dat je actief en betrokken blijft.” Dat

Mede daardoor kan ik tot mijn 65e doorgaan.”

wil hij zeker blijven doen. Zeker omdat zijn vrouw acht jaar jonger is dan hij en dus nog geen oneindige

Hij kijkt met gemengde gevoelens naar de dag dat hij

vakantie heeft. Als de school hem zou vragen om ook

65 wordt. Hij zal zeker meer ‘leuke dingen’ gaan doen.

na zijn pensionering een aantal uren actief te blijven,

Meer reizen, langere reizen maken. Misschien een

zou hij daar niet meteen ‘nee’ op zeggen. Persoonlijk

campertje kopen. “De zomermaanden komen we wel

begeleider van studenten die wat extra hulp kunnen

door”, zegt hij. En Fussel is een gepassioneerd bridger.

gebruiken lijkt hem wel wat. Bijvoorbeeld vanwege het dreigende lerarentekort. “Ik zie op dit moment op school niet iemand die meteen mijn taken kan

Maar hij realiseert zich ook goed dat pensioen

overnemen”.

een breuk in het leven betekent. “Pensioen is niet hetzelfde als een lange vakantie, het is geen pauze

Favoriete song:

van je werk, maar het einde ervan”, zegt hij.

‘Child in Time’ van Deep Purple

Zachte kanten van je werk

om je voor te bereiden op je pensioen. Dit zijn

Bespreek hoe je naar je pensioen toewerkt

prepensioneringscursussen.


Sociale contacten

Tips voor de zestiger

Met je naderende pensioen gaat je hele leven veranderen. Bespreek met je leidinggevende hoe je

Harde kanten van je werk

naar het einde van je werkende leven toe wilt werken.

Bedenk of je langer door kunt werken

Je kunt bijvoorbeeld om andere werkzaamheden

Zestigplussers hebben nog wel degelijk ambities.

vragen, zoals het coachen van medewerkers. Ook

Sommigen willen ook na 65 jaar doorwerken.

kun je in je vrije tijd al veel andere dingen doen.

Hoewel veel cao’s nog uitgaan van een ontslag bij

Misschien krijg je wel een bestuursfunctie. Sommige

pensioengerechtigde leeftijd, is er ook steeds meer

cao’s bieden de mogelijkheid om onder werktijd

ruimte om met je werkgever afspraken te maken

vrijwilligerswerk te doen zodat je na je pensionering

over een voortzetting van het dienstverband.

hiermee kunt doorgaan. Er bestaan goede trainingen

46

47

Hoofdstuk 2: Tijd en geld Meer werken, minder werken, studiemogelijkheden: er zijn veel faciliteiten waar je als werknemer recht op hebt. Maak gebruik van dat recht. Want zo zorg je ervoor dat je met plezier aan het werk bent en blijft.

onderwerpen op de agenda. Je bespreekt hoe je de afgelopen periode gefunctioneerd hebt, maar maakt ook afspraken over je toekomstige werkzaamheden en je persoonlijke ontwikkeling. Kenmerkend voor een functioneringsgesprek is het tweerichtingsverkeer tussen je leidinggevende en jou. Het gesprek wordt gevoerd op basis van openheid

Er zijn twee soorten scholingsfaciliteiten. De

en gelijkwaardigheid. Je mag allebei knelpunten

eerste is helemaal gericht op het dienstbelang.

aankaarten en zoekt gezamenlijk oplossingen.

In dit geval ligt het initiatief voor de opleiding bij je werkgever. Je krijgt deze scholing daarom ook

Onderwerpen die aan de orde kunnen komen,

helemaal vergoed. Je kunt ook scholing volgen op

zijn: afstemming van je werk op jouw wensen

je eigen initiatief. In overleg met je werkgever zijn

en behoeften, afstemming van je belasting op je

dan de verloffaciliteiten of onkostenvergoedingen

belastbaarheid, optimale inzet van je capaciteiten

te regelen. Als je je opleiding zelf betaalt, kun je de

en (als je ouder wordt) invulling van een actieve en

kosten soms als persoonsgebonden aftrek opvoeren

productieve laatste fase.

voor de inkomstenbelasting.


1. Studiefaciliteiten

Afhankelijk van de terminologie in een cao en het In vrijwel alle cao´s zijn afspraken gemaakt over

doel van de gesprekken worden functionerings-

studieverlof en studiefaciliteiten en bijna elke

gesprekken ook wel jaargesprekken of persoonlijke

organisatie beschikt wel over een scholingsbudget.

ontwikkelingsgesprekken genoemd. De afspraken

In bijvoorbeeld een functioneringsgesprek met je

die je maakt, zijn niet vrijblijvend en worden schrif-

leidinggevende bespreek je de mogelijkheden.

telijk vastgelegd.

2. Functioneringsgesprekken, jaargesprekken, POP

POP

Functioneringsgesprek

Een POP brengt je individuele ontwikkelingswensen

In een functioneringsgesprek staan verschillende

in kaart. Van dat plan kan het volgen van opleiding

49

deel uitmaken. In cao’s zijn ook afspraken gemaakt

in de bedrijfsvoering bij de herbezetting van de

verlof. In de levensloopregeling zet je geld apart om

Ouderschapsverlof is een wettelijk recht dat de

over het eens in de zoveel tijd bespreken met je

vrijgekomen uren, op het gebied van de veiligheid,

inkomen te hebben in een verlofperiode. Je inleg betaal

werkgever niet mag weigeren. Vanaf 1 januari 2009 is

leidinggevende van een persoonlijk ontwikkelingsplan.

of van roostertechnische aard.

je uit je brutoloon, wat het relatief voordelig maakt. Je

het recht op ouderschapsverlof verlengd van 13 naar

mag een deel van je brutosalaris (ook bijvoorbeeld je

26 maal de wekelijkse arbeidsduur. Standaard geldt

vakantiegeld of eindejaarsuitkering) sparen.

dat je één jaar lang voor de helft van je werkweek

In een plan spreek je met elkaar af op welke manier vorm gegeven wordt aan je loopbaanontwikkeling.

Een verzoek om vermeerdering van de arbeidsduur kan in ieder geval geweigerd worden als de vermeerdering leidt tot ernstige problemen van financiële of

In de cao is afgesproken dat de werkgever

werkt, ga je voor één jaar 16 uur per week werken en

In een beoordelingsgesprek geeft je leidinggevende een

organisatorische aard, er niet voldoende werk

hier financieel aan bijdraagt (bijvoorbeeld bij

heb je 16 uur per week ouderschapsverlof.

eenzijdige kwalificatie over jouw functioneren. Hier kan

voorhanden is of er onvoldoende formatieruimte

gemeenteambtenaren 1,5 procent van het jaarsalaris).

je leidinggevende ook rechtspositionele consequenties

beschikbaar is.

Wat je tijdens je verlof doet is helemaal aan jou. Je

Afhankelijk van je cao en in overleg met je werkgever

kunt dit spaargeld bijvoorbeeld gebruiken tijdens

kun je je ouderschapsverlof spreiden door bijvoorbeeld

Houd er rekening mee dat je arbeidsduur vaststaat,

een onbetaald ouder-schapsverlof. Je kunt per

het verlof over een langere periode uit te smeren dan

en nieuwe verzoeken tot aanpassing van je contract

kalenderjaar maximaal 12 procent van je brutoloon

twaalf maanden, voltijds verlof op te nemen of door

3. Meer of minder werken

opnieuw beoordeeld moeten worden. Je mag maximaal

sparen (of meer als je geboren bent tussen 1950 en

de periode op te splitsen in maximaal zes gedeelten.

In veel organisaties is het mogelijk om in deeltijd te

één maal per twee jaar een verzoek indienen.

1955). In totaal kun je een tegoed opbouwen van

of voortzetting van het dienstverband.

werken. Je kunt het aantal uren definitief veranderen, maar ook tijdelijk.

maximaal 210 procent van je brutoloon. In de meeste

Wanneer je ouderschapsverlof opneemt, kun je in

Je aantal uren tijdelijk veranderen

cao’s is wel bepaald dat je altijd met je werkgever moet

aanmerking komen voor een fiscale tegemoetkoming:

In de meeste cao’s is de koop of verkoop van je

overleggen of je verlof kunt opnemen. Het recht om

de ouderschapsverlofkorting via de Belastingdienst.

Je aantal uren definitief veranderen

bovenwettelijke vakantie-uren mogelijk gemaakt. Je

onbetaald verlof op te nemen is niet wettelijk geregeld.

De ouderschapsverlofkorting wordt berekend door

Er bestaat een wettelijk recht op aanpassing van je

mag daarmee één keer per kalenderjaar een verzoek

Alleen als je verlof wilt opnemen waarop je via de

het aantal uren ouderschapsverlof in het kalenderjaar

overeengekomen arbeidsduur. De wet aanpassing

indienen om vakantie-uren te kopen of verkopen.

wet of via de cao recht hebt, is toestemming van de

te vermenigvuldigen met een bedrag van 50%

arbeidsduur biedt werknemers het recht om minder,

Dit is één van de uitruilmogelijkheden van een

werkgever niet nodig.

van het bruto minimumuurloon per opgenomen

maar ook meer te gaan werken. In de cao kan dat

‘cafetariamodel’, waarbij de medewerker vrije tijd

gemaximeerd zijn, bijvoorbeeld tot 40 uur per week.

ruilt voor geld. Je ontvangt per vakantie-uur een

5. Verlofregelingen

Werkgevers kunnen het verzoek alleen weigeren - goed

vergoeding ter hoogte van je uurloon. Het verzoek

Zwangerschapsverlof, bevallingsverlof, zorgverlof en

beargumenteerd - als er ‘een zwaarwegend bedrijfs- of

wordt in principe toegewezen, tenzij zwaarwegende

ouderschapsverlof: je hebt er recht op volgens de Wet

dienstbelang’ aanwezig is. Dat is bijvoorbeeld zo als je

bedrijfs- of dienstbelangen zich daartegen verzetten.

Arbeid en Zorg. Deze wet maakt het makkelijker om

aanvulling op je inkomen geeft. De werkgever

werken en zorgen te combineren.

vult dan, afhankelijk van de cao, aan tot een

Deelname aan de levensloopregeling geeft je in de

Ouderschapsverlof

ouderschapsverlof. De doorbetaling van loon

Een verzoek om vermindering van de arbeidsduur kan

toekomst de mogelijkheid vrije tijd op te nemen voor

Je kunt ouderschapsverlof aanvragen als je wilt

tijdens ouderschapsverlof is bijvoorbeeld in de

worden geweigerd als er ernstige problemen ontstaan

bijvoorbeeld langere vakanties, sabbaticals of educatief

zorgen voor kinderen jonger dan acht jaar.

rijkssector 75%.

werkgever niet meer werk voor je heeft, of juist als hij niemand kan vinden die jouw uren kan overnemen.


Beoordelingsgesprek

aan verbinden. Bijvoorbeeld een bonus, loonsver-hoging,

50

gaat werken. Als je bijvoorbeeld 32 uur per week

verlofuur. In 2009 is de hoogte van de maximale

4. Levensloop: sparen voor vrije tijd

ouderschapsverlofkorting € 3,99 per uur. In veel cao’s is geregeld dat je werkgever een

bepaald percentage van het inkomen tijdens het

51

Calamiteitenverlof

Kraamverlof

zijn concrete afspraken gemaakt over bijvoorbeeld

10. Aanvullende nabestaandenverzekering

Stel: je kind wordt plots ziek. Er is een sterfgeval. Of

Als je partner een kind krijgt, mag je twee dagen

de inrichting van je werkplek of de vergoeding van

Als je komt te overlijden, moeten je nabestaanden het

een gesprongen waterleiding. In dat soort gevallen

(betaald) verlof opnemen. Die hoef je niet te

kosten voor je werkplek thuis.

met veel minder doen. Daarom is het verstandig een

mag je (betaald) calamiteitenverlof opnemen. De

gebruiken voor de bevalling zelf of de aangifte bij de

wetgeving hierover gaat uit van ‘redelijkheid’, zowel

burgerlijke stand. Daarvoor krijg je calamiteitenverlof.

8. Loopbaanadvies en mobiliteit

kunt meestal kiezen tussen twee uitkeringsvarianten:

Wil je een andere richting inslaan en erachter komen

een bedrag in één keer (dat kan handig zijn om het

Meer informatie

wat je kunt en wat je wilt? Dan is het handig om

huis grotendeels af te betalen) of een maandelijkse

De informatie die hier staat is heel beknopt. Je

een onafhankelijke deskundige in te schakelen. In

uitkering (dan wordt de uitkering een aanvulling op

Kortdurend zorgverlof

rechten en plichten liggen meestal ingewikkelder.

verschillende cao’s is ook een recht op loopbaanadvies

het inkomen).

Je (thuiswonende) partner of kind is ziek, of je ouders

Voor alle verlofregelingen staat dat op een rijtje op

geregeld. De gemeenteambtenaar heeft bijvoorbeeld na

zijn ziek, én jij bent de enige die de zorg op zich kan

www.verlofregelingen.szw.nl. Voor sommige regelingen

elke periode van vijf jaar recht op een loopbaanadvies.

nemen. Daarvoor kun je twee weken per twaalf

kunnen bij jouw werkgever afwijkende bepalingen

maanden verlof krijgen, waarbij je werkgever minimaal

gelden. Meestal is dat in de cao geregeld.

van jezelf als van je werkgever. Je neemt niet langer vrij dan strikt noodzakelijk.

11. Sparen of beleggen Geld opzij zetten voor later is altijd verstandig. De

Ook de vakbonden bieden loopbaanadvies aan.

vraag is alleen in welke vorm je dat giet. Tegenwoor-

Je kunt gratis een spreekuur aanvragen met een

dig kun je zelf kiezen uit allerlei varianten. Bijvoor-

wettelijk minimumloon). Je cao regelt soms een hogere

6. Flexibel werken

loopbaanadviseur, om bijvoorbeeld een opzet voor

beeld sparen met een vast percentage en een vrij

aanvulling.

Met flexibele werktijden ben je beter in staat je werk

een stappenplan te maken. Eventueel kan de adviseur

opneembaar bedrag. Of door te beleggen. Beleggen

af te stemmen op eventuele zorgtaken of schooltijden.

je doorverwijzen naar een (voor leden gratis) training

betekent meestal meer risico, maar ook kans op een

Langdurend zorgverlof

Het vereist overleg met je leidinggevende, maar

of workshop.

hoger rendement.

Als je partner, een kind of ouder levensbedreigend

werkgevers staan steeds meer open voor de wensen

ziek is, mag je zes weken per jaar (afhankelijk van je

van hun individuele werknemers. De meeste cao’s

9. Aanvullende arbeidsongeschiktheidsverzekeringen

12. Seniorenregelingen

cao regeling betaald of onbetaald) verlof opnemen.

hebben regelingen over werktijden, maar bieden ook de

Voor arbeidsongeschiktheidsverzekeringen

Veel cao’s kennen nog maatregelen die met name op

De standaard is twaalf weken lang de halve week vrij.

mogelijkheid om te schuiven met werktijden. Ook de

geldt: hoe eerder je ermee begint, hoe beter het

oudere werknemers van toepassing zijn: een kor-

Met je werkgever kun je afspraken maken over een

ondernemingsraad is nauw betrokken bij het opstellen

is. De kans op uitsluitingen of noodzakelijke

tere werkweek, meer verlofdagen, vrijstellingen van

afwijkende spreiding.

van werktijdregelingen en roosters binnen organisaties

medische keuringen wordt groter naarmate je

overwerk en geen nacht- of ploegendiensten. Deze

en instellingen.

ouder wordt. Realiseer je dat een aanvullende

aanpassingsmaatregelen (ook wel ontzieregelingen

arbeidsongeschiktheidsverzekering geen overbodige

genoemd) kunnen eraan bijdragen dat oudere werk-

Bevallingsverlof Rond je bevallingsdatum heb je recht op (minstens)

7. Thuiswerken

luxe is. Zonder aanvullende verzekering kan je

nemers langer inzetbaar blijven. Seniorenregelingen

zestien weken verlof. Dat mag je zes weken voor de

Thuiswerken, al is het maar een dag per week, kan je

inkomen tot onder bijstandsniveau schieten als je

bieden je de tijd om te herstellen en ontlasten je van

uitgerekende datum laten ingaan, maar start in elk

net dat beetje extra adem geven. Bijvoorbeeld omdat je

langdurig arbeidsongeschikt wordt. Toch heeft het

bezwarende werktijden en belastende diensten.

geval vier weken daarvoor. Na de bevalling heb je in

geen reistijd hebt, of dat je iets vrijer je werktijd kunt

ook nog zin een verzekering af te sluiten als je ouder

elk geval nog tien weken vrij. De hele periode wordt

indelen. Steeds meer werkgevers ontwikkelen hier

bent. Je hebt meer bezittingen opgebouwd, en dus

Sommige ontziemaatregelen spelen in op de gevolgen van

je salaris volledig doorbetaald.

beleid op. Het is nog niet veel, maar in sommige cao’s

ook meer te verliezen.

een fysiek zwaar beroep en psychisch belastend werk.


70 procent van je salaris betaalt (en in elk geval het

52

aanvullende nabestaandenverzekering af te sluiten. Je

53

Kortere werktijd

Demotie: overstappen op een minder belastende functie

In cao’s zijn regelingen opgenomen die vanaf een

Volgens sommige cao’s is het mogelijk over te stappen

bepaalde leeftijd de mogelijkheid geven je werktijd

naar een lichtere functie. In de cao is geregeld dat dit

te verkorten, en zo meer ruimte voor hersteltijd te

alleen kan met instemming van de werknemer. De cao

creëren. De precieze regeling verschilt per cao, maar

bevat verder afspraken of, en in hoeverre de financiële

biedt bijvoorbeeld de mogelijkheid een dag minder per

gevolgen kunnen worden opgevangen bij aanvaarding

week te werken met behoud van 90% van je loon.

van een functie in een lagere salarisschaal. Pensioenregeling

In sommige zware beroepen kan nog vervroegd

In de pensioenregeling voor overheid, onderwijs

worden uitgetreden op een bepaalde leeftijd,

en aanverwante sectoren mogen mensen eerder

zoals in de regelingen voor ambulance- en

stoppen met werken, maar kunnen er ook voor kiezen

brandweerpersoneel. Daarnaast zien we binnen

langer door te gaan. Stoppen kan nu tussen 60 en

organisaties steeds meer aandacht voor een preventief

70 jaar, voor zover je opgebouwde pensioen dan wel

personeelsbeleid, dat erop gericht is medewerkers

voldoende is. Langer doorwerken levert in de nieuwe

in zware functies de mogelijkheid te bieden na een

pensioenregeling meer op.

In de hoofdstukken hiervoor heb je gelezen over de zachte en de harde kanten van werk. Je hebt gezien dat

Een aantal overheids- en onderwijsbonden 1. ABVAKABOFNV 0900-2282522 www.abvakabofnv.nl 2. CNV Publieke Zaak 030-7511048 www.mijnvakbond.nl

nieuwe kansen creëren mogelijk is. Wel moet je reke-

3. Ambtenarencentrum 070-3155137 www.ambtenarencentrum.nl

ning houden met veel factoren. En je komt voor een

4. CMHF 070-4191919 www.cmhf.nl

groot aantal keuzes te staan. Daar een goede afweging in maken is niet altijd eenvoudig. Zeker niet als de wereld om je heen steeds meer dynamiek vertoont. En je rechten niet meer zo vanzelfsprekend zijn.

5. Algemene Onderwijsbond 0900-4636262 www.aob.nl 6. CNV Onderwijs 0900-2255266 www.cnvo.nl 7. AFMP FNV 0348-487050 www.afmp.nl 8. ACOM 033-4953020 www.acom-cnv.nl 9. VBM|NOV 070-3155111 www.vbmnov.nl 10. NPB 0348-707444 www.politiebond.nl 11. ACP 033-4952888 www.acp.nl

aantal jaren een tweede loopbaan te starten. Zodat Meer informatie over levensloop

langer doorwerken met plezier mogelijk blijft.

Erg handig is de site www.spaarvooruwverlof.nl van het Je kunt altijd een beroep doen op deskundigen van je

Ministerie van Sociale Zaken; met deze tool krijg je een

bond. Zij kunnen je ondersteuning bieden bij kwesties

globaal inzicht in de kosten van het kopen van verlof.

rond scholing, loopbaanadvies, belastingen, cao-

Verder tref je op de sites van de diverse bonden info over

afspraken en andere onderwerpen die belangrijk zijn

levensloopregelingen aan. Bijvoorbeeld op www.fnv.nl/

voor je loopbaan en je loopbaanontwikkeling.

helpjezelf/vrouwen/levensloopregeling. Of op www.cnv.nl/


Vervroegd uittreden

Hoofdstuk 3: Bij wie kun je terecht?

gezinenwerk/levensloop/levensloopregeling. De gegevens van een aantal bonden in de sectoren

54

overheid en onderwijs vind je hieronder. Daarnaast

Meer informatie over verlofregelingen

hebben veel bonden inmiddels goed ontwikkelde

Alle verlofregelingen staan op een rijtje op

websites met informatie. In dit hoofdstuk zetten we

www.postbus51.nl. Voor sommige regelingen kunnen

de belangrijkste informatiebronnen voor je op een

bij jouw werkgever afwijkende bepalingen gelden.

rijtje. De lijst is niet compleet. Met wat speurwerk

Meestal is dat in de cao afgesproken. Op de website

kom je al snel op de juiste plek terecht.

van je vakbond kun je je cao vinden. Daarnaast kun

55

www.leeftijd.nl Expertisecentrum LEEFTIJD

ru

en werkgevers de kans om iemandsinzetbaarheid in

over het cursusaanbod aan.

kaart te brengen. De WAI levert een bijdrage aan het

Uy l

de site van je bond tref je in de regel informatie

en

staat zijn hun werk te doen. De WAI biedt werknemers

rd

‘Elke dag werkplezier’ , ‘Spitsuurmanagement’. Op

Xa

Fav or i

ili

n

rt

grote lijnen aan hoe het staat met de balans in je

Sa

g:

HF

subsidiemogelijkheden.

iete

je een goede spiegel voorhoudt. De resultaten geven in

Favor

het zelf met de loopbaanspiegel, een digitale test die

bewust personeelsbeleid, praktijkvoorbeelden en

e Ce

i ch sM

ie

m

A

l se

dat? Je vult de vragen in en krijgt een advies op maat.

Website met veel informatie over levensfasebewust

en

CM

loopbaan. Is die gunstig of ongunstig en hoe komt

56

an Dianna Ross

A+O fonds Gemeenten, met informatie over leeftijds-

hoe je er voorstaat in je loopbaan. Daarom biedt FNV je

n

d ay v

een digitaal hulpmiddel aan: de loopbaanspiegel. Check

so

ew

www.aeno.nl

ete

ul s nH

Het wordt steeds belangrijker om af en toe na te gaan

s va

http://abvakaboloopbaanspiegel.humatix.nl

overheid en onderwijs.

Ja c q u e

voor werknemers en werkgevers in de sectoren

www.fcbwjk.nl

V

so n

Website met informatie over levensfasebeleid

CN

dn

Nederland. Deelname van de werknemer is vrijwillig.

rg

an br

Blik op Werk stimuleert het gebruik van de WAI in

www.activeaging.nl

Be

A

Meer informatie over levensfasebeleid

g

v

an

e

g:

duurzaam inzetbaar houden van werkenden. Stichting

a tew dS o R

nd


meet hoe werknemers lichamelijk en geestelijk in

ll e

Ability Index (WAI). De WAI is een vragenlijst die

loopbaan’, ‘Succesvol ouder worden’, ‘Pitstop 30+’ ,

Je

bijvoorbeeld ‘Succesvol regisseur van je eigen

m

Steeds meer werkgevers werken met een Work

lle

www.workabilityindex.nl

Wi

workshops en trainingen gericht op loopbaan-

AC O

Meestal organiseert je bond loopbaanspreekuren, en levensfasen. Titels van deze opleidingen zijn

a n U2

Een aantal bonden heeft loopbaanadviseurs bij wie je terecht kunt voor een (soms gratis) loopbaanadvies.

V

het gebied van leeftijd en werk.

en workshops

Sunday v

Meer informatie over loopbaanadvies, trainingen

PF N

Op deze site van TNO vind je allerlei informatie op

dy Bloo

www.leeftijdophetwerk.nl

d ay

www.cnv.nl/gezinenwerk/verlof/verlofregelingen-op-een-rijtje-tabel

er

leidinggevende. (kies thema’s levensfase)

verschillen. Kijk hiervoor bijvoorbeeld op

riv

thema ‘balans privé en werk’. Dit kan per bond

iet e

t he

van de werknemer, werkgever, ondernemingsraad of

n

Fa vo r

Favoriete song: Let

vinden over verlofregelingen, bijvoorbeeld bij het

va

on Sim

un :S

personeelsbeleid. Geschreven vanuit het perspectief

C

y arl

ng so

je op de website van je vakbond vaak apart informatie

n

‘Get up, stand up for your right’ van Bob Marley en de Wailers

bt

en

are

n ce

n t ru

m

57

active aging Elke dag de eerste

Recommend Documents