ACTIEPLAN VERBORGEN VROUWEN
gemeente Den Haag
September 2015
Conceptversie 2.0
1
Inleiding
In november jl. is door de Haagse gemeenteraad Motie 86 Geïsoleerde Vrouwen aangenomen. Om uitvoering te geven aan deze motie is in opdracht van de gemeente Den Haag door Verwey Jonker een onderzoek uitgevoerd naar de aard en omvang van ‘verborgen vrouwen’ in Den Haag met de titel ‘Opgesloten in eigen huis’. Ook zijn bouwstenen geformuleerd om te komen tot het huidige conceptactieplan, een co-product van de beleidsambtenaren Emancipatie en Huiselijk Geweld van de gemeente Den Haag. Op het concept actieplan 1.0 is door verschillende professionals en zelforganisaties/organisaties input geleverd. Aan de hand van deze inbreng is het concept actieplan 2.0 opgesteld waarin de stappen in de aanpak verder zijn vormgegeven. Op 29 september 2015 is het concept actieplan 2.0 met de Commissie Samenleving, de professionals en de zelforganisaties/ organisaties in de wijk besproken. De acties, zoals opgenomen in het conceptactieplan, zullen naar aanleiding van deze bespreking verder worden ontwikkeld en gespecificeerd. Dit concept-actieplan 2.0 dient hiervoor als het raamwerk.
2
Resultaten onderzoek ‘Opgesloten in eigen huis’
Het onderzoek ‘Opgesloten in eigen huis’ van het Verwey Jonker Instituut, laat onder andere zien dat: - er in Den Haag naar schatting zo’n 200 tot 250 verborgen vrouwen zijn; - deze ‘verborgen vrouwen’ tegen hun wil in isolement leven door (ervaren) dwang van de partner of (schoon)familie; - de vrouwen hebben niet of nauwelijks (en in dat geval vaak onder begeleiding) contact met de buitenwereld; - vrouwen die ‘licht’ tot ‘middelmatig’ in isolement leven, worden als ‘geïsoleerde vrouwen’ gedefinieerd en betreffen een andere doelgroep; - contact met de verborgen vrouwen zeldzaam is, maar met name ontstaat door een bezoek aan de huisarts, verloskundige/kraamzorg en consultatiebureau, verplichte cursussen (zoals de inburgeringscursus) en politie (professionals); - een gerichte aanpak op het vinden en bereiken van deze vrouwen zich in eerste instantie moet richten op deze professionals.
3
Aanpak verborgen vrouwen in Den Haag
Na consultatie van professionals en zelforganisaties/ organisaties in de wijk, bleken twee fases in de acties te onderscheiden: Fase 1. Het gebruiken van de zeldzame contacten met verborgen vrouwen. Stap 1 van het actieplan: deskundigheidsbevordering eerste contact professionals. Stap 2 van het actieplan: doorbreken van de verborgenheid, A. Ontdekken en B. Doorbreken. Fase 2. Begeleiding naar zelfredzaamheid. Stap 3 van het actieplan: inzet wijkcontactvrouwen 2.0. Stap 4 van het actieplan: participatieactiviteiten.
1
Fase 1: Het gebruiken van de zeldzame contacten met verborgen vrouwen Het Verwey Jonker Instituut heeft aangegeven dat de contactmomenten met verborgen vrouwen zeer zeldzaam zijn en dat het vooral contacten betreft als: bezoek verloskundige of huisarts, melding huiselijk geweld bij de politie, contact met de sociale dienst voor een uitkering enz. Om de groep verborgen vrouwen te kunnen bereiken, zal daarom ingezet worden op deze min of meer ‘onvermijdelijke’ momenten van contact. Stap 1: Vergroten deskundigheid eerste contactprofessionals De zeldzaamheid van contacten maakt dat de eerste contactprofessionals goed in staat moeten zijn om een verborgen vrouw te kunnen signaleren. Eén van de taken van Veilig Thuis is deskundigheidsbevordering aan professionals. Daarnaast heeft GGD Haaglanden een verantwoordelijkheid voor de deskundigheid in de keten en de implementatie van de Meldcode Huiselijk Geweld en Kindermishandeling. Het is van belang de wijze van deskundigheidsbevordering af te stemmen op de doelgroep en de wijze waarop zij met verborgen vrouwen in aanraking komen. GGD Haaglanden kan dit traject begeleiden. We onderscheiden verschillende groepen waarin professionals kunnen fungeren als contactfunctionaris. Per groep contactfunctionarissen zal worden bekeken wat de beste manier is om kennis over te dragen passend bij hun wijze van contact: 1. huisartsen 2. politie 3. verloskundigen 4. onderwijsinstellingen/leerplicht 5. MEE De signalenlijst die als bijlage in het onderzoek van Verwey Jonker Instituut is opgenomen, zal hierbij een belangrijke rol spelen. Met de deskundigheidsbevordering wordt gestreefd naar het signaleren van de vrouw in het bestaande contact. Op het moment dat een verborgen vrouw wordt gesignaleerd, kan hier in het contact rekening mee worden gehouden en kan dit worden meegenomen in de verdere afweging hoe te handelen. Veilig Thuis kan de professionals hierbij van advies danwel ondersteuning voorzien. Bijv. Een verloskundige vermoedt dat er sprake is van een verborgen vrouw en heeft zorgen om haar welzijn. Als gevolg van de deskundigheidsbevordering is zij zich bewust van de problematiek en weet zij dat zij advies in kan winnen bij Veilig Thuis. Veilig Thuis kan met de verloskundige de zorgen afwegen en mogelijkheden tot verdere inzet van hulp bespreken en overwegen. Acties: * De GGD en Veilig Thuis Haaglanden zullen deze deskundigheidsbevordering opnemen in hun planning en uitvoeren. Stap 2: Doorbreken verborgenheid, het ontdekken en doorbreken A. Ontdekken van de verborgen vrouw Verborgen vrouwen komen aan het licht op momenten dat er contact is om een andere reden dan de verborgenheid. Er zijn een aantal onvermijdelijke momenten waarbij daadwerkelijk contact met de verborgen vrouw plaatsvindt. Veilig Thuis Huiselijk geweld is een van de redenen waarvoor met de verborgen vrouw in contact wordt gekomen. Zo kan naar aanleiding van een melding van huiselijk geweld een onderzoek worden opgestart door Veilig Thuis of een tijdelijk huisverbod worden opgelegd. Bij het onderzoek of de inzet als gevolg van een huisverbod, kan blijken dat het een verborgen vrouw betreft.
2
SZW Een ander moment waarop contact met een verborgen vrouw kan plaatsvinden, is de aanvraag van een uitkering. De vrouw komt na het aanvragen van een bijstandsuitkering op gesprek bij de dienst SZW van de gemeente. Op dat moment wordt met haar besproken welke voorwaarden aan de uitkering worden verbonden. B. Doorbreken verborgenheid Inzet gespecialiseerde hulpverlening Veilig Thuis (adviseert en) onderzoekt welke hulp dient te worden ingezet om de veiligheid binnen het gezin te herstellen. Voor het doorbreken van de verborgenheid in een casus waarbij huiselijk geweldervoor zorgt dat de vrouw in een isolement leeft, is gespecialiseerde hulp nodig om de situatie te doorbreken. Deze gespecialiseerde hulp wordt onder andere geboden door Stichting? Wende (WITH). Met deze ambulante hulp wordt ingezet op het doorbreken van de geweldspiraal in zeer complexe casuïstiek. Opvang Ook kan opvang voor de verborgen vrouw noodzakelijk zijn om de veiligheid te herstellen. Juist voor verborgen vrouwen is het van belang in de vrouwenopvang aandacht te hebben voor hun kwetsbare positie. Hun route naar zelfredzaamheid is langer en complex. Daarnaast is het belangrijk dat als een verborgen vrouw een zogenaamde code rood plek in de opvang nodig heeft, deze ook beschikbaar is. Tot slot is het noodzakelijk dat Veilig Thuis, wanneer een vrouw de opvang verlaat terwijl er nog grote zorgen zijn, in kennis gesteld wordt van deze zorgen. SZW De dienst SZW van de gemeente legt voorwaarden op bij de verstrekking van een bijstandsuitkering. Zo wordt onder andere de route naar werk danwel participatie bepaald. Bij de verborgen vrouw zal vaak sprake zijn van een participatieroute, hetgeen inhoudt dat zij dient deel te nemen aan participatieactiviteiten (in buurthuis). Deelname aan de participatieroute maakt dat contact gelegd kan worden met de verborgen vrouw. Hierdoor verandert haar positie, zij heeft contact met mensen in het buurthuis en vanuit reguliere activiteiten kan met de vrouw in contact worden gekomen. Er is geen sprake meer van verborgenheid. Acties: * Met Veilig Thuis en St. Wende wordt de route voor hulpverlening aan verborgen vrouwen beschreven. * Met St. Wende wordt ook de aandacht in de opvang voor de kwetsbaarheid van verborgen vrouwen besproken. * St Wende en de gemeente monitoren de beschikbaarheid van code rood plaatsen voor verborgen vrouwen. * De gemeente brengt bij de Federatie Opvang onder de aandacht dat de vrouwenopvang bij zorgen na vertrek van een cliënt terug dient te koppelen aan Veilig Thuis in de gemeente van herkomst. * SZW zet de participatieroute in wanneer zij een verborgen vrouw signaleren. Doordat de vrouw participeert, is een ingang gecreëerd om stap voor stap contact met de vrouw te leggen. De beleidsambtenaren huiselijk geweld, emancipatie en de dienst SZW van de gemeente bespreken de voortgang van deze werkwijze.
3
Fase 2: Begeleiding naar zelfredzaamheid Nadat er contact is gelegd met een verborgen vrouw, blijkt uit het onderzoek dat de weg naar zelfstandigheid een proces is van kleine stapjes. Het Verwey Jonker Instituut geeft aan dat bij de begeleiding moet worden aangesloten bij (het tempo van) de vrouw. Na fase 1 kan worden ingezet vanuit fase 2. Stap 3: Inzet wijkcontactvrouwen 2.0 De wijkcontactvrouwen hebben in Den Haag al veel bereikt met geïsoleerde vrouwen. De gemeente vindt het van belang dat ook de groep verborgen vrouwen wordt geholpen. Idealiter kan een vrouw na de hulp in fase 1, doorstromen naar de begeleiding vanuit fase 2. Wijkcontactvrouwen kunnen worden ingezet voor een luisterend oor, om de vrouwen te motiveren, om hen te helpen met het leggen van contacten in de wijk met professionals van bijvoorbeeld de school van hun kinderen en uit de zorg/het welzijnswerken hen te helpen deel te nemen aan activiteiten in de wijk. De zelforganisaties en de organisaties in de wijken hebben aangegeven dat deze groep zeer complex is. De wijkcontactvrouwen die deze groep begeleiden, dienen veel kennis en ervaring te bezitten en hebben daarnaast professionele ondersteuning nodig om hun werk te kunnen uitvoeren. Ook deskundigheidsbevordering is voor de wijkcontactvrouwen erg belangrijk om de groep verborgen vrouwen te kunnen ondersteunen. Tot slot geven zij aan dat voor de begeleiding van verborgen vrouwen met hun complexe problematiek, aanvullend maatschappelijk werk nodig is. Het is van belang dat er adequaat gehandeld kan worden wanneer een vrouw zich openstelt voor hulp, om gebruik te maken van het momentum van motivatie en de verborgen vrouw perspectief op goede hulp te kunnen bieden. Acties: * De beleidsambtenaar Emancipatie bespreekt met de zelforganisaties de doorontwikkeling naar wijkcontactvrouwen 2.0. * De beleidsambtenaar Emancipatie bespreekt de mogelijkheden van professionele ondersteuning van de wijkcontactvrouwen met de zelforganisaties. * De beleidsambtenaren huiselijk geweld en kindermishandeling en de GGD bespreken de mogelijkheden tot deskundigheidsbevordering met de zelforganisaties. * De beleidsambtenaren Participatie en Huiselijk geweld en de GGD spreken met het Algemeen Maatschappelijk Werk over een goede aansluiting bij de wijkcontactvrouwen. Stap 4: Participatie activiteiten Activiteiten de leiden tot een blijvende verbetering van de maatschappelijke positie van de vrouw Op het moment dat de vrouwen uit de verborgenheid zijn, kunnen zij deelnemen aan de verschillende activiteiten in de wijk, stadsdelen en stad die de vrouwen een stap verder kunnen krijgen op de participatieladder: van vrouwenactiviteiten bij zelforganisaties tot training bij Yasmin die moeten leiden tot vrijwilligerswerk en op lange termijn naar betaald werk. Dit is het reguliere Emancipatiebeleid, hierin is ook aandacht voor de emancipatie van mannen. De zelforganisaties hebben aangegeven dat het voortzetten van beleid en het behoud van veilige plekken zoals een buurthuis hierbij van belang is. Acties: * De beleidsambtenaar Emancipatie bespreekt de voortgang met betrokken partijen.
4
