Institut des Filles de Marie Rue Théodore Verhaegen, 6 1060 Saint-Gilles
« Actie Wateronderzoekers » Printemps des Sciences 2004 - ULB
De klas 5TQb
2003-2004
Inhoudsopgave p.2 p.3 p.4 en 5
p. 6 en 7
p.8
p. 9 à 15
p. 16 en 17
p.18
p.19 à 21
p.22 p.23 en 24 p.25 p.26 p.27
Inhoudsopgave Inleiding en dankbetuigingen Definities • Leidingwater • Water in flessen Samenstelling • Leidingwater • Water in flessen Vergelijkende tabel van een aantal bronwaters en minerale waters • Niet-bruisend bronwater • Niet-bruisend mineraal water • Bruisend water De kwaliteit van het water • Water en gezondheid • Kwaliteit van leidingwater • Kwaliteit van water in flessen De prijs van water • Leidingwater • Water in flessen Gemiddelde prijs van een aantal waters in flessen • Niet-bruisend water • Bruisend water Hoe kiezen ? • Enkele voor- en nadelen • Water in flessen, geen makkelijke keuze Enquête over het verbruik van leidingwater en water in flessen Resultaten van de enquête Conclusie Bijlage Bibliografie
2
INLEIDING Het onderwerp dat wij in dit dossier willen aansnijden, is de vergelijking tussen water in flessen en leidingwater Nadat we de verschillende soorten water hadden omschreven, hebben we de samenstelling ervan onderzocht, de respectievelijke prijs en tenslotte de voor- en nadelen van elk type. Verder scheen het ons interessant op school een enquête te voeren bij de leerlingen en de leraars om hun drankgewoonten in verband met water na te gaan. Bewust van het feit dat water een onschatbaar goed is en dat wij er in tegenstelling tot veel mensen op deze wereld onbeperkt toegang toe hebben, wilden we meer weten over dit onderwerp om een bewustere keuze te kunnen maken.
De leerlingen van 5QTB en hun lerares, mevrouw Vander Steichel, danken van harte mevrouw Cuvelier en Stevens (IFM), Prof. Walter Hecq, van het Centre d’études économiques et sociales de l’environnement (CEESE) – ULB, en mevrouw Puttevils (Inforsciences) voor hun hulp bij het samenstellen van dit dossier.
3
DEFINITIES We maken een onderscheid tussen 2 grote types water: Leidingwater (kraan) Water in flessen
LEIDINGWATER Leidingwater is drinkbaar water, dat wil zeggen een soort water dat de gezondheid van de verbruiker niet mag schaden. Het moet de nodige organo-leptische, fysicochemische en microbiologische kwaliteiten hebben om aangenaam te zijn voor het oog (helderheid, afwezigheid van kleur) en smaakzin ( aangename smaak en geur). Drinkwater moet zo weinig mogelijk reageren met het materiaal dat dient voor de distributie (leidingen en flessen). Oorsprong: het gaat om oppervlaktewater of grondwater.
• Oppervlaktewater De kwaliteit van oppervlaktewater hangt nauw samen met de oorsprong ervan. In sommige gevallen bevat het van oorsprong veel deeltjes in suspensie en natuurlijke organische stoffen, zuren, weinig mineralen, ... Oppervlaktewater is ook heel gevoelig voor verontreiniging. Derhalve heeft men voor oppervlaktewater belangrijke waterzuiveringsintallaties nodig: filteren, mineraliseren, neutralisatie van de zuurtegraad. Zo kan oppervlaktewater gefilterd worden met actieve koolstof. Ozonisatie is een techniek die gebruikt wordt voor het verwijderen van micro-organische stoffen, kiemen, virussen, slechte smaak, kleur en geur.
• Grondwater Grondwater is beter beschermd tegen natuurlijke of menselijke agressies. De samenstelling ervan is constanter en het moet over het algemeen slechts heel doelgericht behandeld worden in functie van zijn herkomst. Over het algemeen is een lichte chloorbehandeling voldoende om de ontwikkeling van micro-organismen tijdens het transport naar de verbruiker te verhinderen. Grondwater is de belangrijkste bron van drinkbaar water en is van nature uit zeer zuiver behalve bij verontreiniging van de watervoerende laag.
4
WATER IN FLESSEN De verbruiker is zich vaak niet bewust van de grote variëteit van water in flessen. De flessen lijken immers op elkaar, maar het water is verschillend. Er vallen drie categorieën te onderscheiden.
• Tafelwater
Het gaat om leiding- of putwater dat gebotteld wordt. De samenstelling ervan is variabel, er wordt vaak koolzuurgas aan toegevoegd en zo nodig ontchloord. Het moet voldoen aan de wettelijke vereisten voor leidingwater.
• Bronwater Bronwater komt van een ondergrondse bron die in principe beschermd is tegen verontreiniging. Het moet vatbaar zijn voor consumptie zonder andere behandelingen dan het verwijderen van deeltjes in suspensie en onstabiele bestanddelen door fysische procédés. Enkel de toevoeging van koolzuurgas is toegelaten.
• Natuurlijk mineraalwatrer
Net zoals bij bronwater komt het uit ondergrondse waterlagen die beschermd zijn tegen verontreiniging. Verder is ook elke behandeling verboden. De benaming natuurlijk mineraalwater wordt toegestaan door het Ministerie van Volksgezondheid op basis van een volledig dossier. Voor regelmatige consumptie is het aan te raden water te kiezen dat weinig mineralen bevat of vaak van merk te veranderen. Water dat veel mineralen bevat, is af te raden voor sommige mensen.
Voorbeeld:
water met veel natrium is niet aan te raden bij mensen met hoge
bloeddruk, maagzweren of zoutloos dieet.
Het verschilt van bronwater op twee belangrijke punten: • de samenstelling moet stabiel blijven in de tijd en mag niet onderhevig zijn aan seizoenverschillen. • sommige bevatten zeer veel mineralen (concentratie van mineralen hoger dan 2g/liter).
5
SAMENSTELLING LEIDINGWATER Het moet beantwoorden aan 61 parameters en criteria die worden vastgelegd in de Belgische wetgeving, de Europese Unie en de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO). De watermaatschappijen zien erop toe ruim onder de toegelaten maxima te blijven qua schadelijke stoffen (nitraten, pesticides, ...)
Zie bijlage voor de gemiddelde samenstelling van leidingwater (BIWM) WATER IN FLESSEN De verbruiker is zich vaak niet bewust van de grote verscheidenheid van deze waters. De flessen lijken immers op elkaar, maar de producten zijn zeer verschillend. Er vallen 3 categorieën te onderscheiden: • tafelwater • bronwater • natuurlijk mineraalwater
Tafelwater Tafelwater moet voldoen aan de wettelijke vereisten die gesteld worden aan leidingwater..
Bronwater en natuurlijk mineraalwater Soorten : • • • •
plat water (of water waaruit het gas is verwijderd) natuurlijk bruisend water (soms met toegevoegd gas uit de bron) bruisend water (met toevoeging van koolzuurgas) eventueel ontchloord
Op het etiket dient vermeld te worden : • de naam van de bron • de naam van de plaats waar de bron wordt uitgebaat “in overeenstemming met de resultaten van de analyse van (datum)”, of het gehalte aan specifieke elementen zoals dat is vermeld in het dossier dat werd ingediend bij het Ministerie van Volksgezondheid. 6
Het etiket van natuurlijk bronwater kan volgende informatie over de mineralen bevatten : Voorbeelden : • Natuurlijk bronwater met verlaagd gehalte aan mineralen: droogrest lager of gelijk aan 50mg/l • Gemineraliseerd natuurlijk bronwater: droogrest lager of gelijk aan 500mg/l • Bronwater rijk aan minerale zouten: droogrest hoger of gelijk aan 1500mg/l • Bicarbonaathoudend: gehalte aan bicarbonaat (HCO3-) hoger dan 600 mg/l • Calciumhoudend: calciumgehalte (Ca++) hoger dan 150mg/l • Fluorhoudend : fluorgehalte (F-) hoger dan 1mg/l • Natriumhoudend : natriumgehalte (Na+) hoger dan 200mg/l • Met verlaagd natriumgehalte : natriumgehalte (Na+) lager dan 20mg/l • Voldoet aan de eisen gesteld voor de bereiding van voedsel voor zuigelingen (enkel op advies van de Hoge Gezondheidsraad) • Voldoet voor een zoutloos dieet (natriumgehalte (Na+) lager dan 20mg/l) • Kan laxatief werken (aangetoond op basis van onderzoek) • Kan diuretisch werken (aangetoond op basis van onderzoek) • Bevordert de spijsvertering (aangetoond op basis van onderzoek)
7
Vergelijkende tabel van een aantal bronwaters en minerale waters Niet-bruisend bronwater Gemiddelde samenstelling in mg/l Ca++ Mg++ Na+ K+ SO42HCO3NO3Cl-
DERBY
CRISTALINE
SAINT LEGER
104 3,7 3,7 Niet aangegeven 52 280 2 4
91 20 37 12 50 395 2 25
68 30 88 22 59 503 2 32
Niet-bruisend mineraal water mg/l
SPA REINE
Ca++, Mg++ Na+ K+ SO42HCO3NO3-
4,5 1,3 3 0,5 4 15 1,9
CHAUDFON TAINE 65 18 44 2,5 40 305 0,1
Cl-
5
35
CONTREX
EVIAN
486 84 9,1 3,2 1187 403 Niet aangegeven 10
78 24 5 1 10 357 3,8
VICHY CELESTINS 103 10 1172 66 138 2989 2
4,5
235
Opmerkingen :
Spa reine is licht gemineraliseerd Contrex is rijk aan calcium, magnesium en sulfaten Vichy célestins is rijk is zeer rijk aan bicarbonaten wat de spijsvertering moet bevorderen, maar bevat ook veel natrium (af te raden bij hoge bloeddruk en zoutloos dieet
BRUISEND WATER Het gemiddeld gehalte aan mineralen is vergelijkbaar met dat van niet-bruisend water. Het verschil ligt in het gehalte koolzuurgas dat ze doet bruisen. Spa : Natuurlijk mineraal water met toegevoegd koolzuurgas Chaudfontaine : Natuurlijk mineraal water met toegevoegd koolzuurgas Bru : natuurlijk licht bruisend Perrier : natuurlijk mineraal water met toegevoegd gas uit de bron 8
DE KWALITEIT VAN HET WATER WATER EN GEZONDHEID Water is levensnoodzakelijk voor ons lichaam dat voor meer dan 60% uit water bestaat. Bij zuigelingen ligt dit percentage nog hoger, nl. 78%. Ongeveer 15 liter water circuleren voortdurend doorheen ons lichaam en zorgen zo onder andere voor de oplossing van voedingswaren en de goede werking van de nieren. Om in een optimale werking van het lichaam te voorzien moet dagelijks 2,5 liter water opgenomen worden om de verloren hoeveelheid te vervangen. Het water dat in de voedingsstoffen bevat is, is onvoldoende en de mens moet ongeveer 1,5 liter water per dag drinken en nog meer tijdens de zomerperiode, bij koorts, voor zuigelingen en sportlui. Dorst is meestal een goede indicator voor dehydratatie van het organisme. Maar het is aan te raden eerder te drinken daar deze indicator niet bij iedereen op dezelfde manier werkt. Bij grote fysische inspanningen komt het dorstgevoel later en kan het reële waterdeficit niet voldaan worden. Bij oudere mensen neemt het dorstgevoel af en kleine kinderen zijn niet altijd in staat hun dorstgevoel uit te drukken terwijl hun behoefte aan water reëel is. De beste oplossing is dus de hele dag door water te drinken. Sommige mensen denken dat als water goed is voor de gezondheid dit komt door het calcium dat het bevat evenals de minerale zouten en de oligo-elementen (o.a. fluor, calcium en magnesium). Vandaar het belang om mineraalrijk water te drinken behalve in zeer specifieke gevallen (o.a. mensen die een zoutloos dieet moeten volgen). Anderen beweren daarentegen dat het van belang is zo zuiver mogelijk water te drinken, daar het niet de rol is van water om elementen toe te voegen aan het lichaam maar het transport hiervan te bevorderen en de verwijdering van afvalstoffen naar de desbetreffende organen. Vandaar dus de behoefte mineraalarm water te drinken. Tussen deze twee standpunten in raden de verbruikersorganisaties aan voornamelijk mineraalarm water te drinken en de voorkeur te geven aan leidingwater, dat goed is voor de gezondheid, duidelijk goedkoper en veel ecologische dan water in flessen...
9
KWALITEIT VAN LEIDINGWATER Leidingwater moet aan niet minder dan 61 kwaliteitscriteria voldoen. Deze zijn vastgesteld door de Europese Unie, meestal op basis van aanbevelingen van de wereldgezondheidsorganisatie. Bij de Wereldgezondheidsorgnisatie (WGO)werken een groot aantal deskundigen uit de hele wereld. Zij onderzoeken de invloed van elk product en van elke stof op mens en dier.. Zo berekenen ze hoe groot de dagelijkse inname van een stof mag zijn zonder gezondheidsrisico gedurende een heel mensenleven, dat door de WGO bepaald is op gemiddeld 70 jaar. Zo bepaalt de WGO de Toelaatbare Dagelijkse Inname(TDI) voor mensen, uitgedrukt in milligram per kilogram lichaamsgewicht. Daaruit wordt dan de maximaal toelaatbare concentratie per stof in het leidingwater berekend, rekening houdend met het gemiddeld lichaamsgewicht, met het inname percentage via het drinkwater en met de gemiddelde drinkwaterinname per dag. Tot aan de Tweede Wereldoorlog stelden de waterdistributiemaatschappijen zelf hun criteria op in verband met de kwaliteit van het water. Na de oorlog kwamen er de nationale wetten en internationale aanbevelingen waaronder die van de wereldgezondheidsorganisatie. Sinds 1980 moet een Europese richtlijn nageleefd worden door de lidstaten. Het Waalse, Vlaamse en Brusselse Hoofdstedelijk Gewest hebbren hun reglementering hierop gebaseerd.
Het leidingwater voor Brussel wordt geproduceerd door de BIWM (Brusselse Intercommunale Watermaatschappij) en verdeeld door de BIWD (Brusselse Intercommunale voor Waterdistributie). De BIWD verdeelt jaarlijks 66 miljoen kubieke meter water. De BIWM wint het water op verschillende sites (27 sites verdeeld over 5 provincies, voornamelijk in Wallonië). Het water dat op deze sites gewonnen wordt, is verschillend van oorsprong en samenstelling. Het grondwater wordt tegen verontreiniging beschermd door beschermende gebieden rond de watervoerende lagen. Het oppervlaktewater wordt op verschillende manieren behandeld onder toezicht van technici, scheikundigen en ingenieurs. Dagelijks worden stalen genomen voor onderzoek - op de winningsites - in de behandelende bedrijven - in de collectoren en feeders Alle stadia van het productieproces en de distributie worden dus voortdurend gecontroleerd, waardoor de kwaliteit van het verdeelde water verzekerd is. 10
CHEMISCHE CRITERIA • Lood : Orsprong; Het loodgehalte in het water wordt rechtstreeks beïnvloed door contact
met de leidingen (alleen de oudere leidingen bestaan nog uit lood). Gelukkig bevat het leidingwater in Brussel vrij veel kalk die beperkt dat het lood oplost. De risico’s zijn dus miniem. Een Europese richtlijn voorziet dat tegen 31 december 2013 het loodgehalte in de Brusselse leidingen lager moet zijn dan 10 microgram per liter aan de uitgaan van de kranen. Daarom zullen 55000 leidingen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest tegen eind 2013 moeten worden vervangen. De BIWD neemt de vervanging van de vertakkingen tussen de straat en de meters voor haar rekening. De eigenaars zullen verantwoordelijk zijn voor de vervanging van de leidingen binnenshuis.
Risico:
Te veel lood kan een ziekte veroorzaken die saturnisme (chronische loodvergiftiging) wordt genoemd. Het is een ziekte die het zenuwstelsel en het beendergestel aantast.
• Chloor: Oorsprong:
Er wordt chloor aan het water toegevoegd dat zonder deze behandeling veel gevaarlijker zou zijn dan verdund chloor.
Risico:
Chloor is in vrije vorm een zeer giftige substantie bij hoge concentraties, maar niet in leidingwater waarin hert heel sterk verdund is. In tegenstelling tot chloor in vrije vorm zijn chlorides een essentieel element voor de vitale biochemische mechanismen.
• Kalk : Orsprong:
alle leidingwater in België bevat kalk omdat het gesteente erin opgelost is. Als er geen kalk in het water was, zouden de eidingen roesten. Veel verbruikers hebben het niet zo voor leidingwater precies omdat het kalk bevat.
Risico:
Kalk is helemaal niet slecht voor de gezondheid, wel integendeel. Maar de mensen verwarren de dingen met elkaar. Sinds jaren wil men ons in reclamecampagnes waarschuwen voor het gevaar van de aanwezigheid van kalk in het water voor de weerstand van wasmachines. Vandaar de eenvoudige verwarring: “wat niet goed is voor mijn wasmachine, is niet goed voor mij”. 11
• Nitraten : Oorsprong: De meststoffen die in de landbouw gebruikt worden, bevatten nitraten. Deze kunnen in het regenwater opgelost worden en zo de grond en de waterlagen vervuilen.
Risico: Hoe gevaarlijk nitraten zijn hangt af van de dosis die dagelijks opgenomen
wordt. Ze worden in ons spijsverteringsstelsel opgenomen onder de vorm van nitrieten, wat de mogelijkheid van het bloed om de nodige zuurstof te vervoeren vermindert. De wettelijke Europese norm is 50mg/l, maar volgens sommige deskundigen zou die moeten verlaagd worden tot 25mg/l en zelfs 10mg/l voor zwangere vrouwen en zuigelingen. Voor deze groep is het dus aan te bevelen water uit flessen te drinken met een laag gehalte aan nitraten.
Fluor : Oorsprong:
Deze wordt in kleine doses aan het leidingwater toegevoegd om cariës tegen te gaan
Risque:
Bij te grote hoeveelheden kan het misvormingen van de tanden en het beendergestel met zich meebrengen
12
ORGANOLEPTISCHE CRITERIA • Geur : Er wordt chloor aan het water toegevoegd om het te ontsmetten. In gecontroleerde hoeveelheden is dit niet schadelijk voor de gezondheid. Wanner chloor verdampt, kan dat eventueel een geur veroorzaken. Men kan dit probleem oplossen door het water te laten staan (bijvoorbeeld in een karaf) of door er een paar druppeltjes citroensap aan toe te voegen of door het door een filter te gieten. Wanneer alle chloor verdampt is, verdwijnt de geur.
• Kleur : Het water heeft soms een rood-of bruinachtige kleur. De oorsprong van dit verschijnsel ligt in een lage hoeveelheid mangaan of ijzer die in de leidingen aanwezig is en in roest in ijzeren of loden leidingen. Dit verschijnsel is niet schadelijk voor d gezondheid. Een bruine neerslag verwijst naar grond tijdens werken aan de leidingen.Dit is van voorbijgaande aard. In elk ander geval moet contact opgenomen worden met het bedrijf dat verantwoordelijk is voor de waterdistributie.
• Uitzicht : Water heeft soms een wittig uitzicht tengevolge van een lagere druk die leidt tot een verlaagde oplosbaarheid van lucht in het water. Dit veroorzaakt luchtbelletjes die een melkachtig uitzicht hebben wanneer ze in contact komen met licht. Dit verschijnsel beïnvloedt de kwaliteit van het water helemaal niet. Als men het water laat rusten verdamt de lucht.
OPMERKINGEN : Warm water uit de kraan heeft niet meer de kwaliteit van drinkbaar water, want door de opwarming is de samenstelling veranderd. Het bevat minder zuurstof en sommige bacteriën komen tot ontwikkeling in warm water. Verder kan de kalk bij een temperatuur hoger dan 40°C neerslaan. Wanneer de watertoevoer na werken wordt hersteld of na een lange periode onderbreking in het gebruik, moeten de leidingen gespoeld worden door het water een paar minuten te laten lopen.
13
KWALITEIT VAN WATER IN FLESSEN Voor bronwater en mineraal water gecommercialiseerd mogen worden, moeten een dossier ingediend worden bij het Ministerie van Volksgezondheid en moet dit goedgekeurd worden. Gezien de goede naam van de bedrijven die het water willen commercialiseren op het spel staat, mag men aannemen dat de kwaliteitsnormen in principe gerespecteerd worden. Toch moet met volgende parameters rekening worden gehouden: • Veel mensen zijn er niet van op de hoogte dat voor mineraal water de normen van drinkbaarheid die gesteld worden aan leidingwater niet van toepassing zijn en dat ze wat een aantal parameters betreft overschreden mogen worden. Sommige zouden geneeskrachtig zijn omwille van een bepaalde concentratie van één of andere stof. Voor dergelijk water te drinken dient het advies van een arts te worden ingewonnen om niet het slachtoffer te worden van eventuele tegenaanwijzingen . • De sites waar het water wordt gewonnen zijn niet beschermd van vervuiling door nitraten en pesticides (geldt ook voor leidingwater). •
Sommige micro-organismen kunnen zich snel vermeerderen in de flessen omdat deze langer opgeslagen worden en aan hogere temperaturen dan het leidingwater. Daarom is het heel belangrijk na te gaan uit welk materiaal de flessen gemaakt zijn en wat het afsluitingsmechanisme is. Ook belangrijk is de uiterste gebruiksdatum die op d fles vermeld staat te respecteren.
Er zijn gevallen van fraude vastgesteld waarbij lege flessen gevuld werden met leidingwater om dit te verkopen als mineraal water. In geval van twijfel moet men dus het afsluitingsmechanisme goed nakijken alvorens over te gaan tot aankoop en in een restaurant moet men aandringen dat de fles aan tafel wordt geopend.
14
Bewaring : Om de kwaliteiten van het water te bewaren moeten de flessen opgeslagen worden op een droge plaats, beschermd tegen licht en warmte. Eens een fles aangebroken is moet het water binnen de 48 uur worden opgedronken, op voorwaarde dat ze goed gesloten wordt. Van de fles drinken verandert de kwaliteit van het water omdat er kiemen uit de mond in het water komen.
Materiaal van de flessen: Het materiaal dat gebruikt wordt voor het bottelen van water moet aan vier criteria voldoen: • De bescherming van het water verzekeren • Bestendig zijn en bestand tegen manipulatie • Neutraal zijn qwa geur en smaak • Hygiënisch en niet schadelijk zijn Het materiaal dat normaliter gebruikt wordt, is plastic of glas. Glas heeft als voordeel dat het eindeloos kan herbruikt worden, maar het is zwaarder en dus minder handig. Het plastic dat het vaakst gebruikt wordt is PET (polyethyleen terephtalaat). Het is lichter en minder vervuilend dan PVC (polyvinylchloride). Het is ook samendrukbaar (minder volume afval) en recycleerbaar.
15
DE PRIJS VAN WATER LEIDINGWATER Elke gemeente mag de tarieven bepalen. Ze mag har eigen tarieven bepalen op voorwaarde dat deze goedgekeurd worden door het Ministerie van Economische Zaken. Zo zijn er in Brussel prijsverschillen van de ene tot de andere gemeente.
De prijs van het water wordt bepaald door: -
De prospectiewerken naar waterlagen Het pompen De behandeling Het vervoer De opslag De distributie Het lozen Het zuiveren Het onderhoud De afschrijving van het materieel
De prijs omvat dus niet alleen de productie- en distributiekosten maar ook het lozen en zuiveren dat tot hiertoe verwaarloosd werd. De prijs van het water zal in de komende maanden en jaren zeker nog stijgen omdat de Gewesten +/- 5 miljard euro moeten investeren voor de zuivering van afvalwater. Voor het ogenblik wordt in het Noorden van Brussel een waterzuiveringsstation gebouwd. Men voorziet dat het distributienetwerk in de komende jaren 2 tot 3 keer zo groot zou kunnen worden. Verder is het ook belangrijk te weten dat er veel water verloren gaat tijdens de distributie. Het rendement is soms niet hoger dan 50%. Zo moeten er vaak voor elke verkochte m3 twee gewonnen worden.
In verband met de prijzen kunt u het dossier raadplegen dat vorig jaar in onze school werd samengesteld voor de actie wateronderzoekers.
16
Voor de prijs van het waterverbruik in Brussel moet men rekening houden met volgende elementen: -
De prijs van het water is voor alle gemeenten van het Brussels gewest dezelfde, te weten.: € 1,4378/m3 Het jaarlijkse abonnement dat in elke gemeente verschilt en dat schommelt tussen € 14,398 en € 28,795 per jaar. De regionale belasting op afvalwater: € 0,3471/m3 voor alle gemeenten van het Brussels gewest Een bijdrage voor de sanering die schommelt tussen: € 0/m3 en € 0,303/m3 naar gelang de gemeente
De prijs van het leidingwater Hangt af van de plaats en de distributiemaatschappij: Gemiddeld bedraagt hij € 0,0022 per liter of € 2,2 per kubieke meter
WATER IN FLESSEN Water in flessen kost 200 tot 500 keer meer dan leidingwater!!! Waarmee moet er rekening gehouden worden bij de berekening van deze prijs? • De winning van het water en de toegelaten behandeling in functie van het type (tafelwater, bronwater of mineraal water). • De verpakking en het bottelen • Het transport van de plaats van productie (in België of in het buitenland) naar de winkel • Het ophalen en reinigen van de flessen waarop statiegeld wordt gevraagd (voor het ogenblik alleen geldig voor glazen flessen) • De recyclage van plastic flessen • De reclame: TV en radio, geschreven pers, bioscoop, affiches, sport en culturele evenementen • De BTW
De prijs van water in flessen hangt af van het type en het merk : Tussen € 0,25 en € 0,50 per liter of tussen € 250 en € 500 per kubieke meter
17
Gemiddelde prijs van een aantal waters in flessen De literprijs staat in verhouding tot de behandeling: hij is degressief in functie van het volume dat de fles bevat. Het is dus goedkoper om grote flessen te kopen en te profiteren van speciale aanbiedingen (bvb: 5 flessen + 1 gratis). De prijzen variëren lichtjes van het ene tot het andere verkooppunt. Op glazen flessen staat meestal statiegeld wat de prijs interessanter maakt.
NIET-BRUISEND WATER: Prijs per liter CRISTALINE (bron) DERBY (bron) SAINT LEGER (bron) CHAUDFONTAINE (mineraal) SPA REINE (mineraal) CONTREX (mineraal) EVIAN (mineraal)
0,18€ 0,19€ 0,19€ 0,42€ 0,42€ 0,46€ 0,66€
Indicatieve prijs op februari/maart 2004
BRUISEND WATER: Prijs per liter DERBY (glas) DERBY SPA (glas) SPA CHAUDFONTAINE (glas) VICHY CELESTIN SAN PELLEGRINO PERRIER
0,27€ (statiegeld: 0,2€) 0,21€ 0,47€ (statiegeld: 0,2€) 0,51€ 0,52€ (statiegeld: 0,2€) 0,8€ 0,89€ 1,02€
Indicatieve prijs op februari/maart 2004
18
HOE KIEZEN? De verbruikersverenigingen zijn het erover eens dat het best is water te drinken met een laag gehalte aan mineralen .... en de voorkeur te geven aan leidingwater, dat goed is voor de gezondheid, beduidend goedkoper en veel ecologischer dan water in flessen. Weinig mensen zijn ervan op de hoogte dat mineraal water niet dezelfde normen qua drinkbaarheid moet respecteren als leidingwater en dat deze voor een aantal parameters zelfs overschreden worden. Aan sommige waters worden geneeskrachtige kwaliteiten toegeschreven doordat ze een hoge concentratie van een of ander element bevatten. Daarom wordt afgeraden steeds hetzelfde mineraal water te drinken omdat dit zou kunnen leiden tot te hoge of te lage gehaltes van bepaalde elementen. Tenslotte mogen we ook niet vergeten dat de winningsgebieden ook vervuild kunnen worden door nitraten en pesticides... In het debat leidingwater versus water in flessen gaat het echter niet alleen om de gezondheid maar staan er ook grote economische en financiële belangen op het spel. Het is een zeer rendabele markt voor de producten en verdelers van water in flessen die als eerste profiteren van het negatieve imago ( ten onrechte, laten we dit nog even herhalen) van leidingwater.
Enkele voor- en nadelen: Leidingwater Voordelen => => => => =>
Gooedkoper Altijd beschikbaar Gezond en sterk gecontroleerd Geen afval van verpakking en dus minder vervuiling Aanwezigheid van fluor die beschermt tegen cariës.
Nadelen : => Risico van aanwezigheid van lood in oudere leidingen => Kan een chloor smaak hebben => Kan een melkachtig uitzicht hebben => Mogelijk risico op aanwezigheid van nitraten die af te raden zijn voor zuigelingen => Risico op aanwezigheid van aarde in de leidingen na werken aan het netwerk 19
Water in flessen Voordelen : => => => => =>
Bevat weinig chloor Geen geur, geen kleur, neutrale smaak of specifiek gewenste smaak Genezende effecten (geneeskrachtige waters) Vervoerbaar (reis, school) Aanbevolen voor zuigelingen, zwangere vrouwen of vrouwen die borstvoeding geven omwille van het lage gehalte aan nitraten in sommige merken
Nadelen : => Duurder dan leidingwater (200 tot 500 keer duurder) => Minder makkelijk toegankelijk dan leidingwater => Zwaar om te vervoeren => Heeft vervuiling tot gevolg (transport, ophalen van flessen, ...) Het geniet de voorkeur glazen flessen of PET flessen te gebruiken die gerecycleerd kunnen worden (de vzw Fost plus beheert de recyclage)
WATER IN FLESSEN : GEEN MAKKELIJKE KEUZE Eerste keuze: Bruisend of niet ? Voor elk wat wils. Tweede, moeilijkere keuze: het merk! Wie een beetje oplet, zal snel vaststellen dat er grote prijsverschillen zijn , terwijl de samenstelling amper verschilt en de kwaliteit vergelijkbaar is. De wateroorlog is begonnen en overal ter wereld neemt de verkoop enorm toe. Op het vlak van de producenten zijn er twee reuzen op de wereldmarkt die op vergelijkbaar peil staan en hun omzet non-stop zien groeien: Nestlé (Vittel, Valvert, Perrier, Hépar ...) en Danone (Volvic, Evian, St-Yorre, Cristalline...). In België produceren Chaudfontaine en Spadel jaarlijks respectievelijk 160 en 240 miljoen liter. De Belgen zijn trouwens de grootste consumenten van water in flessen binnen de Europese markt: 115 liet per persoon, per jaar gemiddeld. De markt van de verrijkte waters die een plus zouden betekenen voor de gezondheid, de smaak en het comfort (maar aan hogere prijs) is in volle ontwikkeling, ondersteund door veel reclamecampagnes.
20
Hoe dan een keuze te maken? • • • • • • •
De ene koopt het goedkoopste Een andere het duurste omdat het beter zou zijn Nog een andere dat wat hem aangeraden is door een arts of bekenden Sommigen kiezen in functie van de smaak Sommigen veranderen wel eens van merk, anderen nooit Verstrooide mensen laten het toeval spelen Wie ‘cool’ wil zijn koopt een merk dat in de mode is (jaja, zoiets bestaat)
Het is ook mogelijk dat al deze criteria (en eventueel nog meer) samen een rol spelen in het consumptiepatroon van water in flessen. Een ding staat vast: de reclame probeert de verbruiker te beïnvloeden!! Het allerbelangrijkste thema dat in de reclame op dit vlak voorkomt is de gezondheid, maar ook het welzijn, de schoonheid, fysieke en sportieve prestaties. Enkele voorbeelden:
Een paar voorbeelden: Contrex : de partner voor je lijn Vittel : elke dag een nieuwe start Vichy célestins : een schitterende teint Evian : bron van jeugd
21
Enquête over het verbruik van leidingwater en water in flessen Kruis uw antwoorden aan 1. Welk water drinkt u ?: | gefilterd leidingwater | water in flessen
| niet gefilterd leidingwater | ik drink geen water
Dagelijkse hoeveelheid? | 0,5 liter | 1 liter | 1,5 liter
| meer* | hoeveel : ___________
2. Welk type water in flessen drinkt u? | niet-bruisend | bruisend
| bronwater | mineraal water
3. Welke factoren beïnvloeden uw keuze? | gewoonte | smaak | andere : ____________
| kwaliteit | prijs
4. Welk merk drinkt u? : _____________________________________________________________________ 5. Denkt u dat sommige waters in flessen beter zijn dan andere voor de gezondheid? | Ja
| Nee
Zo ja, welke? : _____________________________________________________________________ 6. Denkt u dat water in flessen beter is voor de gezondheid dan leidingwater? | Ja
| Nee
Waarom ? : _____________________________________________________________________ 7. Denkt u dat de controle van het leidingwater goed wordt gedaan? | Ja
| Nee
Waarom ? : _____________________________________________________________________ 5 TQ boekhouding bedankt u voor uw medewerking
22
RESULTATEN VAN DE ENQUETE De enquête werd gevoerd bij 69 personen die de mogelijkheid hadden meerdere antwoorden te geven op elke vraag. De eerste twee grafieken stellen de verdeling van het aantal antworden.
Verkozen merk bij de consumenten 30
28 25
25 20 15
9
10
11
5
5
5 0
Spa Reine
Contrex
Evian
Cristaline
Vittel
Andere
Is water in flessen beter voor de gezondheid dan leidingwater?
Nee
Ja
19
50
23
Type gedronken water
4% 31%
44%
Gefilterd leidingwater Niet-gefilterd leidingwater Water in flessen Andere bronnen
21%
Soort gedronken water
20% 35%
Niet-bruisend Bruisend Bronwater Mineraal water
12% 33%
Criteria voor de keuze
7%
2% 40%
32%
Gewoonte Kwaliteit Smaak Prijs Andere
19%
24
CONCLUSIE Na deze studie zijn wij tot de slotsom gekomen dat leidingwater en water in flessen voldoende garanties bieden in verband met de kwaliteit en de controles die hierop worden gedaan. Voor eenzelfde kwaliteit biedt leidingwater het voordeel veel goedkoper te zijn, wat een belangrijk selectiecriterium is voor de verbruikers. Verder is leidingwater ook milieuvriendelijker, wat een belangrijk voordeel is met het oog op de duurzame ontwikkeling. Toch kent het marktaandeel water in flessen een gestage groei, enerzijds omwille van de voordelen dat het met zich meebrengt (organoleptische criteria en makkelijk te manipuleren) en anderzijds door de omvang van de reclamecampagnes die worden gevoerd. Tenslotte dienen we vast te stellen dat de mensen (ten onrechte) weinig vertrouwen hebben in leidingwater.
25
Bibliografie • Boek •
S Gérin, Le guide des eaux, Edition Marabout
• Artikels • • • • • •
C.I.B.E. La production d’eau : notre métier, in la brochure I.S.O. n° 9002 C.I.B.E. Rapport d’activité, 2003 I.B.D.E., brochure d’information I.F.M., L’eau : prix et consommation, in Opération chercheurs d’eau, 2002-2003 Test santé n°38, août à septembre 2000 Test santé n°42, avril à mai 2001
• Internet • AIDE MEMOIRE DE L ORGANISATION MONDIALE DE LA SANTE (pagina bezocht op 04 • • • • • •
maart 2004). Eaux de boissons en bouteille, http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fr BELGOAQUA ((pagina bezocht op 04 maart 2004).Qu est-ce que l’eau potable ? http://www.belgoaqua.be ECOCONSO. ((pagina bezocht op 05 april 2003). Les eaux en bouteilles, http://www.ecoconso.org/05lire/fiches-conseil/f35.htm ECOCONSO. ((pagina bezocht op 06 mei 2003). Synthèse de l’enquête quantitative 2000, http://www.ecoconso.org/03donne…/synthese2000.htm L’ eau en bouteille meilleure que celle du robinet ? (pagina bezocht op 04 maart 2004) http://www.aquasambre.be Le Moniteur belge(pagina bezocht op 04 maart 2004) http://www.just.fgov.be/index_fr.htm ZACLOLA. (pagina bezocht op 04 april 2003). L’eau: en savoir plus, http://www.zaclola.com/general/codes/eau/savoirb.asp
26
BIJLAGE Waterkawaliteit Gemiddelde samenstelling Het water dat de BIWM produceert, wordt voornamelijk verdeeld via de reservoirs in Calloi (RC), Rode (RR), Bosvoorde (RB) en feeders in Henegouwen (FH) en in Daussoulx-Boitsfort (FDB).
Parameters
Uitdrukking van de resultaten
Geur kwantitatief Smaak kwantitatief Turbiditeit Temperatuur Geleidbaarheid pH Vrije chloorrest Nitraat Nitriet
Maximaal toegelaten RC waarden of concentraties
Verdunn.fact25
Ammonium Bevestigde totale colibacteriën Bevestigde escheridia coli Totale kiemen bij 22°C Totale kiemen bij 37°C Bevestigde enterokokken
Geen norm
Bevestigde clostridium perfringens Totale hardheid TH Calcium Magnesium Natium Kalium Aluminium Chloride Sulfaat Totale alkalimetrische concentratie
Geen norm
Totale trihalomethanen
27
