Achtergrondinformatie. Hoe is het beloop van vermoeidheid na kanker? Internationale literatuur Prevalentie: uitgezet tegen tijd sinds behandeling

Achtergrondinformatie NKCV

NKCV

 Ongeveer 99% van alle kankerpatiënten ervaart

Hoe is het beloop van vermoeidheid na kanker?

vermoeidheid tijdens de behandeling van kanker

 Drie maanden na de behandeling van kanker heeft 20 - 40% van de ziektevrije patiënten last van ernstige vermoeidheid

Internationale literatuur Prevalentie: uitgezet tegen tijd sinds behandeling NKCV

40

NKCV

38 35 28

30

23

28

26

25

Hoe ernstig is het probleem? Welk effect heeft vermoeidheid op het dagelijks leven van de curatief behandelde patiënt?

21

% 20

10

0 2,5

3,5

4,5

6

7

8

-->

16

-->

24

jaar sinds behandeling

fatigue after treatment for breast cancer


Beperkingen in het dagelijks leven

Beperkingen in het dagelijks leven

(Sickness Impact Profile)

(Sickness Impact Profile) NKCV

180

180

ziekte-vrije kankerptn ernstig moe

ziekte-vrije kankerptn ernstig moe

we rk

ale rt

lop en

mo b

so c.i nt

P < .000

hu ish

rec r

we rk

ale rt

lop en

0 so c.i nt

0 mo b

60

hu ish

60

sla ap

120

sla ap

ziekte-vrije kankerptn niet moe

120

rec r

NKCV

P < .000

1


Beperkingen in het dagelijks leven (Sickness Impact Profile) NKCV

180

ziekte-vrije kankerptn ernstig moe ziekte-vrije kankerptn niet moe vrouwen zonder kanker

“Mijn oncoloog zegt dat als ik al zo lang moe ben, ik dat ook wel altijd zo zal blijven. Het komt door de kanker en de behandelingen. Ik moet er maar mee leren leven.”

120

60

rec r

we rk

ale rt

lop en

so c.i nt

mo b

sla ap

Hu ish

0

P < .000

% patiënten niet meer moe na 6 maanden (CIS-fatigue< 35)

Samenvattend NKCV

NKCV

 Ernstige vermoeidheid kort na behandeling voor kanker komt voor bij 20 – 40%

80

 3 – 4 jaar na behandeling is er nog een afname te zien tot 20 – 30%, maar niet na stamceltransplantatie

 Vermoeidheidsklachten leiden tot ernstige 

beperkingen in het dagelijks leven Er is geen verband tussen het soort behandeling en de ernstige vermoeidheid, behalve: Kortdurende behandeling zonder complicaties geeft minder kans op ernstige vermoeidheid Een langdurige, intensieve behandeling, bijv. een stamceltransplantatie, geeft meer kans op ernstige vermoeidheid

76

Completers

60

% 40 21

20

0

CGT

Wachtlijst

* P < 0 .001

Onderdelen Cognitieve Gedragstherapie vermoeidheid na kanker

NKCV

verwerking van kanker

Mevrouw P. huilt en vertelt:

angst voor recidief

VERMOEIDHEID cognities rondom vermoeidheid

somatische attributies

slaap-waak ritme

verzet klachten, beperkingen

self efficacy

activiteiten regulatie

lichamelijke activiteit

sociale steun en interacties

mentale activiteit

“Iedereen zegt dat het zo ingrijpend was. Zo heb ik het niet beleefd. Met spoed werd ik geopereerd, daarna moest ik van alles en nog wat regelen. Ik had geen tijd om na te denken. Het leven gaat door. Ik begrijp niet dat ik nu zo heftig reageer”.

sociale activiteit

2


NKCV


Mevrouw W. zegt: “Als ik eraan denk dat ik weer kanker kan krijgen, raak ik in paniek. Het is altijd op de achtergrond aanwezig. Ik ben altijd al een zorgelijk type, dat weet ik wel, maar het houdt me teveel bezig”

angst voor recidief



slaap-waak ritme


self efficacy




mentale activiteit

sociale activiteit

Verhoogde angst voor recidief NKCV

NKCV

 Angst is bij elke ex-patiënt aanwezig  Extreme angst voor recidief is niet

hetzelfde als een verhoogd algemeen angstniveau

Ik ben kapot, ik kan niet meer. Die vermoeidheid is een ramp! OF Ik ben erg moe!

 Gespannen voor controle normaal

Cognitieve gedragstherapie voor VNK na Herstel en Balans NKCV

Vraag naar de duur van de vermoeidheid: Na 3 maanden (of na H&B) nog extreem vermoeid: Cognitieve gedragstherapie voor vermoeidheid na kanker, NKCV

“Ik ben zo moe. Als ik ga wandelen, voel ik na een paar minuten mijn benen verzuren. Ik krijg het ene been niet meer voor het andere. Ik moet dan echt even gaan zitten, anders kan ik niet meer. Het voelt alsof ik 20 kilo aardappelen mee sjouw.”

3

Te sterke lichaamsgerichtheid NKCV

Voortdurend letten op je lichaam:  Moeheid als signaal voor mogelijk recidief  Moeheid gebruiken als graadmeter voor activiteit


NKCV

Mevrouw C. gaat over het algemeen op dezelfde tijd naar bed, behalve in het weekend. ‘s Ochtends staat ze wisselend op, ze laat dat afhangen van hoe ze zich voelt. ‘s Middags gaat ze op de bank liggen slapen omdat ze anders de dag niet goed door komt.

Slaap-waakritme NKCV

verwerking van kanker angst voor recidief



slaap-waak ritme


self efficacy




mentale activiteit

 Overdag slapen  Onregelmatig slaap- waakritme  Instellen van ‘biologische klok’

sociale activiteit

In de therapie komt aan de orde hoe mevr. L. haar dagen in deelt. Ze vertelt: “Na een dag werken, moet ik het de volgende dag rustig aan doen. Ik ben helemaal op, kan niet meer. Er komt dan bijna niets uit mijn handen. Maar ja, ik vind dat ik het kerkelijk werk dat ik nu eenmaal op me genomen heb, wel moet doen. Dus sleep ik me dan toch maar weer naar die vergadering. Ook het huishouden gaat door. Als het echt niet meer gaat ga ik maar even zitten, maar vaak gaat het dan helemaal niet meer. Dan kom ik niet meer van de bank af. En dan heb ik ook nog de zorg voor mijn moeder. Als ik die opzoek in het verzorgingscentrum, moet ik daar toch ook de boel schoonmaken. Mijn moeder kan het niet en het personeel komt er niet aan toe”.

Mevrouw T. Mw. T. moet alles lang van te voren plannen en ruim de tijd nemen om bij te komen. Ze probeert te voorkomen dat ze extreem moe wordt want dan lukt niets meer. Ze zegt: “Ik heb heel veel interesses, maar ik rem mezelf af, anders wordt de vermoeidheid alleen maar erger. Als ik bijvoorbeeld ergens naar toe moet, moet ik van te voren extra rusten om het vol te kunnen houden. Ik lig daarom ook veel op de bank. Dat is eigenlijk de enige manier om nog wat te kunnen doen.”

Wat is er hier aan de hand?

4


NKCV

Doel:  Patiënt is in staat op een voor hem passend niveau actief te zijn zonder extreme vermoeidheid

angst voor recidief

Werkwijze  Maak onderscheid tussen relatief- en laag actief  Relatief actief: eerst evenwichtig verdelen van activiteiten, daarna geleidelijke opbouw van lichamelijke activiteiten  Laag actief: meteen geleidelijke dagelijkse opbouw van lichamelijke activiteiten



slaap-waak ritme


self efficacy



Activiteitenregulatie

NKCV



mentale activiteit

sociale activiteit

Activiteitenregulatie Wat kan de fysiotherapeut doen? NKCV

Laag actief of relatief actief? Diagnostische vragen: NKCV

-

Mate van lichamelijke activiteit navragen: cognities en dagindeling

-

Voorbeeld:  Relatief actieve patiënten: patiënten geneigd tot ‘pieken’, daarna periodes van rust. “Op goede momenten eruit halen wat er in zit”. Vaak verzet tegen klachten.  Laag actieve patiënten: patiënten zijn bang om moe te worden en bewegen te weinig. Vooruit rusten etc., activiteiten vermijden.

NKCV

Laag actieve patiënten andere behandeling dan relatief actieve patiënten

-

Heeft u weer het activiteitenniveau van voor de diagnose? Bent u weer volledig aan het werk? Doet u weer volledig het huishouden? De zorg voor de kinderen? etc. Sport u weer? Heeft u andere vormen van vrijetijdsbesteding weer opgepakt? Gaat u weer op bezoek?

Pre vs. post assessment per treatment condition Gielissen e.a. (n=83) NKCV 80 70

 Relatief actieve patiënten  eerst

evenwichtig verdelen van activiteiten (geen pieken meer) en daarna opbouwen

 Laag actieve patiënten  meteen opbouw van activiteiten, niet eerst verdelen

60 50 40 30 20 10 0 pre

fatigue CBT fatigue control

post

activity CBT activity control

5

Activiteitenregulatie NKCV

NKCV

Toename van lichamelijke activiteit lijkt niet noodzakelijk om vermoeidheidsklachten te verminderen.

Activiteitenregulatie Wat kan de fysiotherapeut doen?

 Opbouwen volgens plan, niet af laten hangen van hoe goed patiënt zicht voelt. Dus tijdcontingent in plaats van klachtcontingent

 Vraag aan de patiënt om zijn vorderingen met de

activiteitenopbouw te registeren. Laat hem vertellen over zijn ervaringen. Wat merkt hij?

Hypothese: activiteitstoename als middel om cognities te veranderen

 Spreek in termen van vergroten van mogelijkheden, in plaats van verminderen van moeheid

 Bespreek hoe de patiënt de winst van activiteitenopbouw kan vasthouden en benutten in het dagelijks leven

NKCV

Modulen Cognitieve Gedragstherapie vermoeidheid na kanker verwerking van kanker

Mevrouw P. Pratend over het vrijwilligerswerk dat zij voor de kerk doet, komt het volgende naar voren: “Ze doen net alsof er niets met mij aan de hand is. Dan vragen ze of ik die folders niet weg kan brengen. Ze moeten toch begrijpen wat ik heb meegemaakt. Daar kun je toch niet zo aan voorbij lopen. Dat irriteert me wel eens en maakt me ook verdrietig.“

angst voor recidief



slaap-waak ritme


self -efficacy




mentale activiteit

sociale activiteit

Sociale steun en interacties Wat kan de fysiotherapeut doen? NKCV

Verwacht niet te veel van uw omgeving:

 Vaak onbegrip over moeheid  Moeheid kun je vaak niet aan iemand zien  Geef uitleg aan de mensen direct om je heen

 Handel zonder nadere uitleg t.o.v. anderen  Zoek zelf anderen op  Praat niet alleen over moeheid  Ga niet demonstreren hoe moe je je voelt

6

Achtergrondinformatie. Hoe is het beloop van vermoeidheid na kanker? Internationale literatuur Prevalentie: uitgezet tegen tijd sinds behandeling

Recommend Documents