ACCOUNTANTSCONTROLE
ONTCIJFERD Speciale uitgave voor familiebedrijven
24
meest gestelde vragen …en de heldere antwoorden
1
INHOUD
INLEIDING 03 WOORD VOORAF 04 DE EXPERTS 06 SAMENVATTEND 24 VRAGEN OVER DE ACCOUNTANTSCONTROLE 08 HET WAAROM 12 DE BEGRIPPEN 16 SOORTEN VERKLARINGEN 22 DE WERKWIJZE 26 DE MAATSCHAPPELIJKE ROL 32 ONZE VISIE 34 BDO NETWERK
Waar ‘hij’ staat in deze publicatie kan uiteraard ook ‘zij’ worden gelezen. De afgebeelde ondernemers in deze uitgave zijn niet noodzakelijkerwijs ook de stellers van de vermelde vragen.
Colofon Concept & realisatie Monte Media • Tekst BDO en Nart Wielaard • Eindredactie Leonard van den Berg • Beeld Lodewijk Duijvesteijn • Vormgeving Marc van Meurs
INLEIDING
DE ACCOUNTANTSCONTROLE ONTCIJFERD BDO is controlerend accountant van honderden familiebedrijven in Nederland en heeft daarmee een leidende positie in dit segment. Elke dag spreken onze experts met tal van directieleden en directeur-grootaandeelhouders (DGA’s). In die gesprekken krijgen we regelmatig vragen over wat een accountantscontrole – en de daaruit voortvloeiende verklaring – precies behelst. Nu is het accountantsvak inderdaad niet altijd even makkelijk te doorgronden. Verklaringen kunnen jargon bevatten en cijfers zijn lang niet altijd zo transparant als ze lijken. Maar uiteindelijk gaat het om een helder verhaal. Bij BDO hechten we namelijk veel waarde aan openheid en duidelijkheid. Daarom willen we u graag klip en klaar vertellen wat we doen, hoe we dat doen en waaróm we dat doen. Daarom zetten we in deze publicatie de 24 meest gestelde vragen over de controleverklaring op een rij, plus de bijbehorende antwoorden, opgetekend door vijf van onze collega’s. We pretenderen vooral geen theoretisch naslagwerk te bieden. Maar wel heldere tekst en uitleg op de vragen die we in de praktijk tegenkomen, en die ook ú zichzelf wellicht al eens hebt gesteld. Op het maatschappelijke en politieke podium is de afgelopen periode veelvuldig gesproken over de accountantscontrole en de rol van de accountant. Op de laatste pagina’s van deze publicatie laten we de vaktechniek even voor wat zij is en schetsen we u onze visie op die discussie. Jouke Jelgerhuis Swildens Lid Raad van Bestuur BDO Nederland Voorzitter Management Team Audit & Assurance
[email protected]
3
DE EXPERTS
DE EXPERTS
Hans Huls Specialisme: Horeca en Recreatie Ervaring: ruim 20 jaar bij BDO Standplaats: Arnhem/Nijmegen Motto: “Gedrevenheid, daadkracht en authenticiteit.”
Dick den Braber Specialisme: Retail en Food Ervaring: 30 jaar bij BDO Standplaats: Dordrecht Motto: “Duidelijkheid, betrouwbaarheid en inlevingsvermogen.”
Marcel Mans Specialisme: Familiebedrijven Ervaring: 20 jaar accountant Standplaats: Maastricht Airport Motto: “Werk met passie, en wees altijd open en transparant.”
Nike van Nuland Specialisme: Vastgoed en Zakelijke Dienstverlening Ervaring: ruim 26 jaar accountant Standplaats: Den Haag Motto: “Vertrouw op je intuïtie en denk altijd in oplossingen.”
Richard van Leersum Specialisme: Vastgoed en Woningcorporaties Ervaring: ruim 17 jaar accountant Standplaats: Alkmaar Motto: “Kijk met een brede blik en houd je aan je woord.”
4
5
S A M E N VAT T E N D
S A M E N VAT T E N D
Een (gecontroleerde) jaarrekening, wat heb ik daar aan? INZICHT
De jaarrekening geeft aandeelhouders, investeerders, financiers, crediteuren maar ook (potentiële) werknemers – samen ‘het maatschappelijk verkeer’ – inzicht in de financiële positie van een onderneming.
6
VERGELIJKINGSMATERIAAL
Het maatschappelijk verkeer en ondernemingen zelf gebruiken de jaarrekening om ondernemingen onderling te kunnen vergelijken. Handig ter voorbereiding van mogelijke samenwerking en/of overname/fusie.
BDO - DE ACCOUNTANTSCONTROLE ONTCIJFERD
ZEKERHEID
VERANTWOORDING
WET- EN REGELGEVING
ANDERE reden voor CONTROLE?
De accountantscontrole is erop gericht vast te stellen dat de jaarrekening een getrouw beeld geeft, zodat gebruikers daar hun beslissingen op kunnen baseren. Het waarborgt betrouwbare cijfers en biedt daarmee zekerheid in het maatschappelijk verkeer.
De verplichting tot accountantscontrole vloeit doorgaans voort uit de wet. Elke onderneming is verplicht een jaarrekening op te stellen en deze te deponeren bij de Kamer van Koophandel. Ondernemingen die twee boekjaren achtereen voldoen aan twee van de drie onderstaande criteria zijn daarnaast wettelijk verplicht om een controle laten uitvoeren door een accountant: Meer dan 8,8 miljoen euro omzet; Een balanstotaal van meer dan 4,4 miljoen euro; Meer dan 50 werknemers in dienst.
• • •
De (gecontroleerde) jaarrekening fungeert als verantwoordingsdocument naar de Belastingdienst, investeerders en financiers.
De behoefte aan accountantscontrole kan ook voortvloeien uit andere dan wettelijke verplichtingen. Zoals de statuten van een vennootschap, eisen van banken of voorwaarden van investeerders/eigenaars, met name met het oog op controle en toezicht op de bedrijfsvoering.
Kortom: vanwege de vele praktische voordelen in het zakelijke en maatschappelijke verkeer wordt de accountantscontrole vaak niet alleen uit wettelijke verplichting, maar vooral ook volledig vrijwillig uitgevoerd.
7
HET WAAROM
“Waarom is een accountantscontrole eigenlijk nodig?” “Aandeelhouders, investeerders, financiers, crediteuren maar ook (potentiële) werknemers – samen ‘het maatschappelijk verkeer’ – gebruiken de jaarrekening om inzicht te krijgen in de financiële positie van een onderneming en om die onderneming te kunnen vergelijken met anderen. De accountantscontrole is erop gericht vast te stellen dat die jaarrekening een getrouw beeld geeft aan deze gebruikers. Op degelijke betrouwbare informatie kunnen gebruikers steunen; de accountantscontrole is het keurmerk hiervan.”
“Mijn onderneming voldoet niet aan de criteria voor de accountants controle. Kan ik dan ook zonder jaarrekening?” “Voor de klant ben je vooral kritisch klankbord en adviseur” dick den braber
8
• specialist retail en food
“Het bestuur van een onderneming is wettelijk verplicht een adequate administratie bij te houden. Uit die administratie moet de vermogens toestand en de werkzaamheden van de onderneming blijken. Elke onderneming is voorts verplicht een jaarrekening op te stellen en deze te deponeren bij de Kamer van Koophandel. De jaarrekening is een overzicht van de financiële situatie van een onderneming in een boekjaar en dient als verant woordingsdocument. Ook als de onderneming niet voldoet aan de criteria voor de accountants controle zal er toch een jaarrekening moet zijn.”
Nee, elke onderneming is verplicht een jaarrekening op te stellen
9
HET WAAROM
“Waarom stellen jullie elk jaar over diverse onderwerpen steeds meer formele vragen?”
De controle is formeler geworden, mede door de AFM
10
“Als gevolg van de financiële schandalen en daarop volgend strakker toezicht door onder meer de Autoriteit Financiële Markten (AFM) is de accountantscontrole noodgedwongen formeler geworden in de afgelopen tien jaar. De accountant moet, tegenwoordig meer dan vroeger, nadrukkelijk in zijn dossier kunnen aantonen dat hij bepaalde zaken heeft gedaan. Het gaat er niet alleen om dat je bepaalde controles hebt gedaan en naar bepaalde dingen hebt geïnformeerd. Het gaat er ook om dat je aantoonbaar vastlegt dat je dat hebt gedaan.”
BDO - DE ACCOUNTANTSCONTROLE ONTCIJFERD
“Waarom is de accountantsverklaring gericht aan de Algemene Vergadering en de directie?”
De Algemene Vergadering en directie zijn de opdrachtgevers
“De verklaring is feitelijk bestemd voor alle mogelijke gebruikers, niet alleen voor de Algemene Vergadering en de directie. Die laatste twee zijn echter wel degenen die de opdracht verstrekken. Daarom is de accountantsverklaring aan hen gericht.”
“Voorin elke accountants verklaring staat dat ‘de jaarrekening de verantwoordelijkheid is van de directeur’. Wat voor extra zekerheid geeft de controleverklaring dan nog?”
5
“De directie is verantwoordelijk voor het opstellen van de jaarrekening. De accountant is verantwoordelijk voor de controle erop. Dus alle aannames en schattingen – zoals bij de waardering van een voorraad of het bepalen van een voorziening voor een gerechtelijke claim – worden door de directie gedaan. De accountant toetst vervolgens of deze realistisch zijn. Dat is de zekerheid die de controle biedt. De genoemde zinsnede is bedoeld om die rolverdeling duidelijk te maken.”
11
DE BEGRIPPEN
“Accountancy is bovenal mensenwerk”
•
nike van nuland specialist vastgoed en zakelijke dienstverlening
“In mijn verklaring staat dat de jaarrekening een ‘getrouw beeld’ geeft. Wat betekent dat?” “Een gebruiker van een jaarrekening moet erop kunnen vertrouwen dat hij met een gerust hart beslissingen kan nemen op basis van de informatie in die jaarrekening. Dat hoeft niet te betekenen dat alle informatie exact klopt. Er zijn immers ook schattingen opgenomen. Het betekent wel dat de gebruiker mag verwachten dat er geen dusdanig grote fouten in zitten dat hij tot een andere beslissing zou komen.”
“Wat zijn controlestandaarden?”
Hoe voert een accountant de controles uit? En wat moet hij doen bij fraude?
“Controlestandaarden schrijven voor hoe een accountant zijn controle moet uitvoeren. Zij gaan in op een breed scala aan thema’s, variërend van onafhankelijkheidseisen tot en met wat te doen bij vermoedens van fraude. De standaarden zijn in Nederland voor alle te controleren rechtspersonen, zowel familiebedrijven als beursgenoteerde ondernemingen, gelijk. De standaarden zijn grotendeels gebaseerd op internationale afspraken van beroepsorganisaties van accountants, maar kunnen van land tot land nog wel verschillen.”
12
13
DE BEGRIPPEN
“En verslaggevingsstandaarden, wat zijn dat?”
8 “In de verklaring spreken jullie over een redelijke mate van zekerheid. Wat betekent dat?”
De controle is ingericht op basis van risicoanalyse
14
“Verslaggevingstandaarden schrijven voor hoe de jaarrekening moet worden opgesteld. Daarbij gaat het bijvoorbeeld over hoe activa en passiva moeten worden gewaardeerd en hoeveel toelichting moet worden gegeven. Relevant zijn de voorschriften die vanuit de Nederlandse wet gelden (BW2 Titel 9 maar ook jurisprudentie), de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving (RJ) en de Internationale Financial Reporting Standards (IFRS). Familiebedrijven kunnen kiezen welke standaarden zij toepassen; RJ of IFRS. Beursgenoteerde ondernemingen moeten IFRS toepassen.”
“Honderd procent zekerheid is onhaalbaar. Al was het maar omdat de controlekosten dan veel te hoog zouden worden: controle moet economisch verantwoord blijven. Daarom richt de accountant zijn controleaanpak in op basis van risicoanalyse. Hij beoordeelt de interne organisatie, brengt risico’s van onjuistheden of onvolledigheden in kaart en stemt daarop zijn hele controleaanpak af. De accountant controleert niet alles, maar wel de belangrijkste zaken. Zodat het redelijk zeker is dat het beeld dat de jaarrekening oproept ook daadwerkelijk klopt.”
BDO - DE ACCOUNTANTSCONTROLE ONTCIJFERD
“Het begrip materialiteit, waar staat dat voor?” “Kleine afwijkingen hebben doorgaans geen invloed op het getrouwe beeld van de jaarrekening. Materiële afwijkingen zijn afwijkingen die – afzonderlijk of samen – zo groot zijn dat zij mogelijkerwijs invloed hebben op beslissingen die gebruikers zouden kunnen nemen op basis van de jaarrekening. Afhankelijk van de mate van materialiteit (de ‘zwaarte’ van de afwijkingen) bepaalt de controlerend accountant of hierover iets in de jaarrekening moet worden opgenomen, of dat wellicht zelfs geen goedkeurende verklaring kan worden afgegeven. Accountants bepalen deze materialiteit per jaarrekening op basis van een mix van kwantitatieve en kwalitatieve criteria. De kwantitatieve criteria zijn doorgaans een percentage van het totaal van activa, van de netto-omzet of van het resultaat. Kwalitatieve criteria zijn veel subjectiever en per onderneming verschillend.”
Zijn de afwijkingen zo groot dat ze speciale vermelding verdienen?
15
SOORTEN VERKLARINGEN
“Onze informatie zorgt vaak voor eye-openers”
•
marcel mans specialist familiebedrijven
“Er zijn drie soorten verklaringen. Wat zijn de verschillen?” “Bij de samenstellingsverklaring heeft de accountant op basis van de administratie van de onderneming een jaarrekening opgesteld. Daarbij past hij zijn kennis en kunde toe en adviseert hij de directie over hoe zij het beste de verslaggeving kan inrichten; per saldo toegevoegde waarde voor de kleine(re) onderneming. De accountant controleert echter niet en de samenstellingsverklaring geeft de gebruiker dan ook geen zekerheid over het beeld dat de jaarrekening oproept. Een samenstellingsverklaring is overigens niet verplicht.”
De controleverklaring geeft gebruikers de hoogste mate van zekerheid
16
“De beoordelingsverklaring geeft meer zekerheid over de betrouwbaarheid van de cijfers. De accountant beoordeelt de opzet van de administratieve organisatie van de onderneming maar toetst deze niet (zoals bij de accountantscontrole wel verplicht is). De accountant kan in de beoordelings verklaring wel stellen dat hij tijdens zijn cijfer- en detailcontroles op de cijfers geen onregelmatigheden heeft opgemerkt. Een beoordelingsverklaring is evenmin verplicht.” “Een controleverklaring biedt de gebruikers de hoogste (in vakjargon: een redelijke) mate van zekerheid over de betrouwbaarheid van de cijfers. Om een controleverklaring af te kunnen geven zal een accountant nagaan of de organisatie zelf voldoende controles uitvoert, zal hij eigen controles uitvoeren en aannames en schattingen van het management controleren. In de controleverklaring geeft de accountant weer in hoeverre de jaarrekening een getrouw beeld geeft.”
17
SOORTEN VERKLARINGEN
“Geven jullie ook wel eens afkeurende verklaringen af?”
Bij blijvende twijfel is een ‘verklaring met beperking’ mogelijk
18
“Zelden. Een afkeurende verklaring wordt gegeven als het beeld dat de jaarrekening oproept niet getrouw is. Maar omdat er in dat geval meestal – naar aanleiding van de bevindingen van de accountant – correcties worden doorgevoerd, komt het niet vaak tot een afkeurende verklaring. Een voorbeeld: stel dat uit de controle blijkt dat de voorraad te hoog is gewaardeerd. Na discussie daarover kan het management dan besluiten tot een afwaardering en kan alsnog een goedkeurende verklaring worden afgegeven. Wat wel eens voorkomt, is een zogeheten ‘verklaring met beperking’. Dat is een goedkeurende verklaring waarin een voorbehoud wordt gegeven, bijvoorbeeld omdat er een onzekerheid van materieel belang bestaat. Dat kan zich voordoen als er blijvende twijfel is over de waardering van projecten bij een dochteronderneming of onzekerheid of een belangrijke joint venture wel alle omzet in de boeken heeft opgenomen. De aard van de beperking wordt dan in de verklaring zelf benoemd en uitgelegd.”
BDO - DE ACCOUNTANTSCONTROLE ONTCIJFERD
19
SOORTEN VERKLARINGEN
“ Wat bedoelen jullie als het gaat over de ‘interne beheersing’ in mijn bedrijf?”
“Een oordeelonthouding, wat houdt dat in?” “Een oordeelonthouding wordt meestal gegeven in situaties waarin de interne beheersing onvoldoende is en leidt tot onzekerheden van diepgaande aard. Dat is bijvoorbeeld het geval als er te veel bevoegdheden in één hand liggen of als er geen sluitend systeem is om vast te stellen of alle omzet wel wordt verantwoord. De accountant geeft dan naast een oordeelonthouding ook adviezen over hoe dat
Soms liggen er simpelweg te veel bevoegdheden in één hand…
20
beter kan. De oordeelonthouding is dan ook bedoeld als iets tijdelijks, in afwachting van een verbetering van de interne beheersing. Overigens vergt een oordeelonthouding soms meer werk van accountants. Aangezien de accountant in dat geval niet kan bouwen op de interne beheersing, is het noodzakelijk om op een andere manier de controle uit te voeren. Ook al leidt dat in zo’n geval niet tot een goedkeurende verklaring. In plaats van vaststellen of de interne controles hebben gewerkt zal de accountant dan zo veel mogelijk controles op documenten en data zelf moeten uitvoeren omdat hij vast zal moeten stellen of er in plaats van een oordeelonthouding geen afkeurende verklaring zou moeten worden afgegeven.”
BDO - DE ACCOUNTANTSCONTROLE ONTCIJFERD
“Als ik al een specifieke verklaring heb, bijvoorbeeld vanwege een subsidieaanvraag, waarom is er dan nog een accountants controle nodig?”
“Een accountantscontrole gaat niet, zoals veel mensen denken, alleen over cijfers. Het gaat ook over het vaststellen dat de onderneming de processen goed beheerst. Een accountant stelt dan ook bijvoorbeeld vast of medewerkers de interne controleprocedures – zoals het controleren van inkoopnota’s – goed uitvoeren. Of geautomatiseerde systemen betrouwbaar functioneren en voldoende ingebouwde controles hebben. Of er adequate beveiligingsmaatregelen zijn. En of er genoeg interne controle is op de financiële administratie. De accountant kan in de meeste gevallen zelfs alleen maar tot een goedkeurende verklaring komen door vast te stellen dat deze interne beheersing voldoende is. Zelfs als de accountant na enige tijd je bedrijf heel goed kent, moet hij de kwaliteit van de interne beheersing toch elk jaar opnieuw vaststellen.”
Een accountantsverklaring gaat over de jaarrekening als geheel
“De controle van de jaarrekening richt zich op het verkrijgen van zekerheid over het beeld dat de jaarrekening als geheel oproept. Bij specifieke verklaringen is de behoefte vaak veel preciezer dan dat. Het gaat er dan bijvoorbeeld om vast te stellen hoeveel investeringen in een bepaalde categorie er zijn geweest, of wat het omzetniveau was in een bepaalde sector. Ook kan het nodig zijn om met een ‘fijnere stofkam’ te controleren omdat de ontvanger van de verklaring dat eist. Daarom is er vaak nog aanvullend werk nodig om deze specifieke verklaringen af te kunnen geven. De accountant moet immers wel kunnen onderbouwen dat hij voldoende zorgvuldig heeft gekeken om de verklaring af te kunnen geven. Dat wordt in vakjargon een ‘deugdelijke grondslag’ genoemd.”
21
DE WERKWIJZE
“Met onze stempel erop weet je zeker dat het klopt”
•
hans huls specialist horeca en recreatie
“De salarisverwerking hebben wij uitbesteed bij een zeer gerenommeerde partij. Toch controleren jullie die ook. Waarom moet dat?” “Een accountant kan volgens de controlestandaarden geen gedeelde verantwoordelijkheid nemen voor de accountantsverklaring. Hij moet altijd zelf een oordeel vormen. Daarom zal een accountant ook bij de partij die voor de opdrachtgever de salarissen verwerkt, hoe gerenommeerd ook, zelf controles uitvoeren of beoordelen hoe deze partij zijn interne beheersing heeft ingericht.”
“Kunnen accountants, als een opdrachtgever van kantoor wisselt, tijd en kosten besparen door de dossiers over te dragen?”
22
“Een controledossier is het eigendom van de accountant en zal in principe niet aan een nieuwe accountant worden overgedragen. Bij de wisseling van accountantskantoor is er wel sprake van het recht om het dossier in te zien, waarbij ook aantekeningen kunnen worden gemaakt. In het belang van de controleklant overleggen we zo goed mogelijk met het andere kantoor, of we nu de voorganger of opvolger zijn. Daarbij komen controlerisico’s en andere zaken aan bod die in de aanloop naar de nieuwe controle van belang kunnen zijn.”
23
DE WERKWIJZE
“Waarom moet een opdrachtgever elk jaar een Letter of Representation tekenen?” “De Letter of Representation (LOR) wordt ook wel de bevestiging bij de jaarrekening genoemd. Daarmee erkent de directie van de onderneming schriftelijk de verantwoordelijkheid voor de jaarrekening en geeft aan dat alle relevante informatie die de accountant nodig heeft voor zijn werkzaamheden is verstrekt. Er bestaat soms wat onbegrip over deze LOR, omdat die de indruk wekt dat de accountant daarmee de verantwoordelijkheid
Daarmee erkent de directie schriftelijk de verantwoordelijkheid
24
afschuift. Het doel ervan is echter juist bewustwording te creëren over waar die verantwoordelijkheid ligt: voor de organisatie van de onderneming ligt die bij de ondernemer, voor de controle van de jaarrekening bij de accountant. Daarnaast vermeldt deze verklaring alle informatie die de opdrachtgever mondeling aan de accountant heeft verstrekt, en voorkomt daarmee misverstanden. Om zeker te zijn dat de ondernemer en de accountant het met elkaar eens zijn, staan ook de eventuele niet-materiële fouten die in de jaarrekening zijn achtergebleven, en die niet gecorrigeerd hoefden te worden omdat zij geen afbreuk doen aan het getrouwe beeld, hierin vermeld.”
BDO - DE ACCOUNTANTSCONTROLE ONTCIJFERD
“Wat doen jullie als je niet bij mij op de zaak maar op kantoor aan de controle werkt?”
“Waarom vragen jullie naar mijn liquiditeits begroting voor het nieuwe jaar? De controle gaat toch over afgelopen jaar?”
“Een deel van de werkzaamheden vindt plaats bij de onderneming. Maar minstens zo veel controlewerk doet de accountant op kantoor. Denk daarbij aan het plannen en evalueren van de controle. Plannen staat daarbij voor het inschatten van risico’s en de vertaling daarvan naar de controleaanpak. Met kennis van de onderneming en de branche brengt de accountant de grootste risico’s in kaart. Op basis daarvan voert hij vervolgens bij de onderneming zelf dan de diepgaande en uitgebreide controles uit. Hij bespreekt daarna zijn bevindingen ter plaatse om vast te stellen of de constateringen correct zijn. Op kantoor neemt de accountant vaak het controledossier door en evalueert de bevindingen van de leden van het controleteam. De rapportage van de accountant wordt meestal ook op kantoor voorbereid.”
Toetsen moet. Zelfs als alles probleemloos lijkt
“De jaarrekening is gebaseerd op het uitgangspunt van ‘going concern’. Dat wil zeggen dat er bij de waardering van activa en passiva vanuit wordt gegaan dat de bedrijfsactiviteiten ook voorbij de balansdatum (kunnen) worden voortgezet. Ook hier rust op de accountant een formele taak om dat te toetsen. Zelfs als uit alles al blijkt dat dit geen probleem zal zijn. Daarnaast moet de accountant ook controleren of bepaalde specifieke activa aan een (duurzame) waardedaling onderhevig zijn en hiermee rekening houden.”
25
D E M A AT S C H A P P E L I J K E RO L
“Je moet durven verantwoorden waar je mee bezig bent”
•
richard van leersum specialist vastgoed en woningcorporaties
“De media brengen bijna wekelijks berichten over fraude, soms over organisaties die jarenlang goedkeurende accountantsverklaringen kregen. Hoe kan dat?” “Een accountant is geen opsporings ambtenaar die zich specifiek richt op het opsporen van malversaties. Grotere fraudes of malversaties – die mogelijk effect hebben op het beeld dat de jaarrekening oproept – zouden in principe wel moeten worden opgemerkt tijdens de accountantscontrole. Als de fraude echter niet door één persoon wordt gepleegd maar door samenspanning, waarin meerdere personen doelbewust een vals beeld oproepen, is dat ook in de accountantscontrole moeilijk te detecteren. Soms zelfs onmogelijk. Signaleert een accountant frauderisico’s, dan vermeldt hij deze in zijn management letter. Kleinere fraudes – die nauwelijks effect hebben op het beeld dat de
26
Fraude door meerdere personen is ook voor een accountant vaak moeilijk te spotten
jaarrekening – zullen meestal niet worden ontdekt tijdens de accountantscontrole. Wel kan de accountant tijdens zijn werk – al dan niet toevallig – stuiten op (vermoedens van) fraude. Hij zal deze dan onder de aandacht brengen van het management en/of Raad van Commissarissen (RvC). Mocht het management en/of RvC vervolgens onvoldoende in actie komen, dan volgt een verplichte melding bij Korps Landelijke Politiediensten. Dit komt gelukkig bijna nooit voor.”
27
D E M A AT S C H A P P E L I J K E RO L
“Hoe kan een bedrijf elk jaar een goedkeurende verklaring krijgen, en toch failliet gaan?”
“Accountants benadrukken altijd dat ze onafhankelijk zijn. Wat betekent dat eigenlijk?”
“Wij willen als accountant natuurlijk graag in de toekomst kijken, maar kunnen dat niet. Het kan dus gebeuren dat een onderneming die jaar in jaar uit goedkeurende verklaringen heeft gekregen, toch plotseling failliet gaat. Bijvoorbeeld door onvoldoende in te spelen op snelle veranderingen in de markt. Een accountantsverklaring is geen garantie. De waardering van posten in de jaarrekening is normaliter gebaseerd op het uitgangspunt dat een onderneming
28
ook in de voorzienbare toekomst blijft opereren, de zogeheten continuïteitsveronderstelling. Daarom beoordeelt de accountant bij afsluiting van de controle of deze veronderstelling realistisch is, dan wel dat de mogelijke onzekerheden op dat gebied adequaat in de jaarrekening en/of controleverklaring van de accountant zijn toegelicht. Uiteraard dient de accountant hier zeer zorgvuldig te werk te gaan, rekening houdend met de belangen van alle betrokkenen.”
BDO - DE ACCOUNTANTSCONTROLE ONTCIJFERD
“Een accountant moet vrij zijn in zijn oordeels vorming over de jaarrekening. Daarin moet hij niet worden belemmerd door zijn omstandigheden en/of de relaties en belangen ten aanzien van zijn opdracht. Die onafhankelijkheid kan bijvoorbeeld worden bedreigd door belangenverstrengeling. Daarom mag een accountant geen financieel belang hebben in zijn opdrachtgever of voor zijn eigen inkomsten te zeer afhankelijk zijn van één opdrachtgever. De accountant dient te allen tijde professioneel kritisch te zijn. Onafhankelijkheid kent twee dimensies. Ten eerste moet een accountant onafhankelijk zijn ‘in wezen’. Dat wil zeggen dat hij vrij is van belangen die onverenigbaar zijn met de vereiste integriteit en objectiviteit. Ten tweede moet hij onafhankelijk zijn ‘in schijn’. Dat wil zeggen dat hij alle feiten en omstandigheden vermijdt die kunnen suggereren dat zijn objectiviteit of integriteit in het geding is. Het principe onafhankelijkheid is uitgewerkt in Nadere Voorschriften van de NBA, waarin onder meer is geregeld welke aanvullende dienstverlening (advisering, administratieve ondersteuning etc.) al dan niet is toegestaan.”
De lat ligt hoog: de eis van onafhankelijkheid geldt in twee dimensies
29
D E M A AT S C H A P P E L I J K E RO L
“Accountants mogen bij grote bedrijven niet meer én controleur én adviseur zijn. HOE ZIT DAT BIJ MIJ?” “Een accountant van een beursgenoteerde onderneming, een bank of een verzekeraar of andere organisatie met vele stakeholders (hierna: OOB, organisatie van openbaar belang) heeft een zware verantwoordelijkheid. Toen als gevolg van de krediet- en financiële crises en het openbaar worden van (bestuurlijke) ongeregeldheden het beeld ontstond dat de accountant zijn rol niet zou kunnen vervullen omdat zijn onafhankelijkheid niet gewaarborgd leek, hebben verschillende regelgevende instanties veranderingen doorgevoerd. De scheiding van controle- en adviesdiensten was er daar een van. BDO is altijd pleitbezorger geweest van deze maatregel bij OOB’s. Bij familiebedrijven ligt dat in onze visie anders. Deze ondernemingen, de motor van de Nederlandse economie, hebben een andere rol in de samenleving. Ze zijn niet via de openbare kapitaalmarkt gefinancierd, de risico’s zijn overzichtelijker, de bedrijfsfocus is meer op de lange termijn gericht en zij hebben een beperkte
30
Bij familiebedrijven ligt de focus meer op de lange termijn, en zijn er minder stakeholders
groep van belanghebbenden. Tegelijkertijd is er binnen deze ondernemingen vaak een grote behoefte aan een deskundige die de ondernemer/ directeur op meerdere fronten van advies kan dienen. Wat BDO betreft is de accountant door zijn allround expertise en kennis van de onderneming bij uitstek geschikt om deze rol te vervullen. Sinds 1 januari 2014 geldt echter voor familiebedrijven striktere regelgeving (via de Verordening inzake Onafhankelijkheid van de NBA) die de samenloop van bepaalde diensten verder aan banden legt. Wat wel en niet mag, is per situatie verschillend en wordt samen met u besproken.”
BDO - DE ACCOUNTANTSCONTROLE ONTCIJFERD
31
ONZE VISIE
ONZE VISIE
Onze visie op
devan toekomst de accountant D
e veranderingen zijn op zijn minst uitdagend te noemen. Nieuwe technologie zaagt aan de poten van bestaande businessmodellen in vrijwel alle sectoren en zorgt voor revoluties in hoe we als mens werken en communiceren. De snelheid van verandering brengt veel onzekerheid met zich mee en stelt hoge eisen aan het aanpassingsvermogen van ondernemingen. De hoeveelheid beschikbare informatie groeit exponentieel maar leidt niet als vanzelf tot betere inzichten. En tegelijkertijd gaan maatschappelijke verhoudingen op zijn kop en is de wereld een dorp geworden. Ga er maar aan staan. Ontwikkeling van het accountantsvak
We denken bij BDO natuurlijk voortdurend na over hoe deze en andere ontwikkelingen ons vak raken. Al was het maar omdat nieuwsgierigheid naar wat er voorbij de
32
In deze publicatie laat BDO zo helder mogelijk zien hoe ons werk als accountant er nu uitziet. Maar de wereld verandert in rap tempo en dat vraagt ook op zijn minst om een kleine bespiegeling over de toekomst van ons vak. volgende bocht ligt essentieel is voor ons bestaansrecht. Kant en klare oplossingen voor de toekomst hebben we niet. Maar we willen wel graag wat beelden met u delen. Ten eerste onze kernfunctie. Een accountant voegt zekerheid toe aan informatie zoals een jaarrekening. Wij geloven dat er altijd een vraag naar zekerheid over informatie blijft bestaan. Maar we realiseren ons wel dat we te maken hebben met een explosie van informatiesoorten en informatiebronnen en dat die informatie ook vrijwel real time beschikbaar komt. We staan voor de taak ook in die nieuwe – en snelle – informatiewereld een rol van betekenis te spelen in het toevoegen van
BDO - DE ACCOUNTANTSCONTROLE ONTCIJFERD
zekerheid aan informatie. Het is evident dat daar meer voor nodig is dan alleen de controle van een jaarrekening. Het is een grote uitdaging waar we op tal van fronten al op inzetten met nieuwe diensten. Ten tweede is er de sterk toegenomen juridisering van de maatschappij en de daarbij horende claimcultuur. De afgelopen jaren zijn er tal van juridische procedures gevoerd tegen accountants die hun controlerende taken al dan niet goed hebben uitgevoerd. Sommigen zien daarin een aanwijzing dat accountantskantoren eigenlijk steeds meer trekjes krijgen van een ver zekeraar. De redenering: als u schade lijdt die te maken heeft met onjuiste informatie, dan claimt u die schade toch gewoon bij uw accountant? Het is op langere termijn misschien geen vreemde gedachte. De stap van assurance naar insurance is niet zo groot: het zijn tenslotte maar twee letters. Het derde punt valt daarvan niet los te zien. Er is twijfel over de rechte rug van de accountant en de kwaliteit van diens werk. En als reactie daarop gaan er ook stemmen op om de accountantscontrole maar door overheidsaccountants te laten verrichten. Het lijkt ons onwaarschijnlijk dat dit gaat gebeuren want ervaringen in andere landen laten zien dat dit grote nadelen heeft. Dat neemt niet weg dat het werk van een accountant alleen zin heeft als er vertrouwen in de beroepsgroep is. We realiseren ons dat daar veel werk te doen is, want het vertrouwen is laag. Dat speelt overigens in bredere zin. Want wie vertrouwen we eigenlijk nog in een wereld
Voorspellen is lastig, zeker als het over de toekomst gaat
waar ook artsen, notarissen, politici, topbestuurders bijna wekelijks hard van hun voetstuk vallen? Met andere woorden: waar komt het vertrouwen straks nog vandaan? Uw gemoedsrust blijft onze uitdaging
Er zijn dus de nodige vraagtekens over hoe het accountantsvak zich zal ontwikkelen. Toch bestaan er ook zekerheden. Een daarvan: wij zijn ervan overtuigd dat onze klanten ook in de toekomst gebaat zijn bij gemoedsrust. Ze willen geen onplezierige verrassingen; ze willen weten dat hun bedrijf in control is; ze willen informatie waar ze op kunnen bouwen als ze beslis singen nemen; ze willen risico’s en kansen tijdig op het netvlies hebben. Als accountant brengen we die gemoedsrust alleen al doordat we fungeren als een extra paar ogen en oren. Eenvoudig is dat niet altijd. Want weten regelgeving staat soms op gespannen voet met dat streven. In deze publicatie komt een deel daarvan aan de orde. Toch mag u er ons op aanspreken, wij zullen u die gemoedsrust brengen. Nu en straks.
33
BDO NETWERK
DISCLAIMER
Feiten en cijfers BDO Wereldwijd (per 30 september 2013)
BDO-landen Aantal kantoren: 1.264 • Aantal landen: 144 • Aantal medewerkers: 56.389 • JAAROMZET (2013): € 4.920 miljoen
34
Deze publicatie is zorgvuldig voorbereid, maar is in algemene bewoordingen gesteld en bevat alleen informatie van algemene aard. Deze publicatie bevat geen advies voor concrete situaties, zodat uitdrukkelijk wordt aangeraden niet zonder advies van een deskundige op basis van de informatie in deze publicatie te handelen of een besluit te nemen. Voor het verkrijgen van een advies dat is toegesneden op uw concrete situatie kunt u zich wenden tot BDO Accountants & Adviseurs of een van haar adviseurs. BDO Accountants & Adviseurs en haar adviseurs aanvaarden geen aansprakelijkheid voor schade die het gevolg is van handelen of het nemen van besluiten op basis van de informatie in deze publicatie.
BDO - DE ACCOUNTANTSCONTROLE ONTCIJFERD
35
BDO Accountants & Adviseurs is een op naam van BDO Holding B.V. te Eindhoven geregistreerde handelsnaam en wordt gebruikt ter aanduiding van een aantal met elkaar in een groep verbonden rechtspersonen, die ieder afzonderlijk onder de merknaam ‘BDO’ actief zijn op een bepaald terrein van de professionele dienstverlening (accountancy, belastingadvies en consultancy). BDO Holding B.V. is lid van BDO International Ltd, een rechtspersoon naar Engels recht met beperkte aansprakelijkheid, en maakt deel uit van het wereldwijde netwerk van juridisch zelfstandige organisaties die onder de naam ‘BDO’ optreden. BDO is de merknaam die wordt gebruikt ter aanduiding van het BDO-netwerk en van elk van de BDO Member Firms.
03/2014 - BF1414
