Abortus
Lieve Peremans Centrum voor Huisartsgeneeskunde Universiteit Antwerpen
Paraat?...ook als het fout loopt
2
Overzicht • • • • •
Abortus komt het veel voor? Hoe verloopt een medische abortus Verschil medische – chirurgische abortus Verloop consulten Casussen
3
Is er een probleem? Absolute aantallen zwangerschappen bij tieners in Vlaanderen 2008- 2011 Jaar 2008
Zwanger schappen 10-14 jaar 47
Zwanger schappen 1519 jaar 2339
Zwanger schappen 10 – 19 jaar 2386
2009
37
2373
2410
2010
45
2198
2243
2011
34
2224
2258
4
Is er een probleem? Zwangerschapscijfer in Vlaanderen (2008-2011)
Jaar 2008
ZW-cijfer 10-14 jaar 0,28
ZW-cijfer 15-19 jaar 13,00
ZW-cijfer 10 – 19 jaar 6,86
2009
0,22
13,16
6,94
2010
0,27
12,26
6,48
2011
0,21
12,53
6,57
5
Is er een probleem? Absolute aantallen abortussen bij tieners in Vlaanderen 2008- 2011 Jaar
Abortussen 10-14 jaar
2008
38 25 38 20
2009 2010 2011
Abortussen 15-19 jaar 967 1025 992 975
Abortussen 10 – 19 jaar 1005 1050 1030 995
6
Is er een probleem? Evolutie absolute aantallen geboorten bij tieners in Vlaanderen 2008-2012
Jaar
Geboorten 10-14 jaar
Geboorten 15-19 jaar
Geboorten 10 – 19 jaar
2008 2009 2010 2011 2012
9 12 8 14 5
1.372 1.348 1.272 1.249 1.085
1.381 1.360 1.280 1.263 1.089
7
Is er een probleem? Jaarlijks: 4 op 1000 meisjes (-20 j) laat een abortus uitvoeren, tussen 15 en 20 is ongeveer 1 op 50 zwanger (8/1000 abortus bij 15-19j) 10-19 jaar
Abortuscijfer (2011) Zwangerschapscijfer (2012)
2.90 6.07
8
Gebruikte anticonceptiemiddelen • • • •
41.0% gebruikte geen anticonceptie 30.3% pilgebruik in de maand voordien 22.4 % gebruikte een condoom 3.0% paste een natuurlijke methode toe
9
Als onbedoelde zwangerschap een zorg is en abortus een optie
De hoofdrolspelers • Wie is zij, (wie zijn zij)? • Hoe denkt(en) zij? • Hoe handelt(en) zij?
11
Bewustzijn In welke mate is zij /zijn zij zich bewust • Van de algemene gezondheid? • Van fertiliteit? • Van de relationele situatie? • Van mogelijks genomen risico’s? • Van eigen kennisniveau rond anticonceptie?
12
Besluitvorming • Betekenis van “de noodsituatie”. • Betekenis van de verplichte bedenktijd. • Valkuilen - Snelle beslissers - Twijfelaars - Onder druk?
Ga na of het besluit weloverwogen en in vrijheid genomen wordt.
13
Procedure abortus België • Al of niet met verwijzing, afspraak voor vooronderzoek • Verplichte bedenktijd • Dag van de behandeling • Nacontrole 14
Keuze uit twee technieken • Instrumenteel - In België tot 14 weken amenorroe - In Nederland tot 22 weken amenorroe.
• Medicamenteus In België en Nederland tot 7 weken amenorroe Termijn wordt verlengd naar 9 weken amenorroe
15
Medische abortus • Vroege zwangerschapsafbreking (gewoonlijk voor 9 weken zwangerschap) door medicatie geïnduceerd (mifepristone en progstaglandine) zonder chirurgische interventie • Falen: indien een chirurgische abortus nodig is in een tweede tijd
16
Hoe werkt de abortuspil? •
Anti-progestageen: Anti-hormoon; breekt zwangerschap af
•
Werking: - Bindt op de progesteronreceptor met een grotere affiniteit dan progesteron - Decidua necrose en loskomen van het bevrucht ei - Werkt op de endometrium bloedvaten, schade aan het embryo - Verweking en verwijding van baarmoederhals - Samentrekken van de baarmoeder - Inhibeert de ontwikkeling van de trophoblast Maitre SC, bouchard Ph. Medical termination of pregnancy NEJM 2000;342:946-952
17
Hoe werkt de abortuspil? • Voor een optimaal resultaat: - 36-48 u later een prostaglandine nemen - Prostaglandines doen de baarmoeder samentrekken - Bespoedigen het uitstoten van het vruchtzakje
Tot 9 weken amenorroe 18
Verloop medische abortus • Volledige abortus in 95.3% na prostaglandinetoediening (92-98%) • 2.8% (1-6%)na mifepristone en voor prostaglandine • Falen: - Zwangerschap gaat verder (1.2%) - Onvolledige abortus (2.8%) - Hevige vaginale bloeding (0.7%) 19
Medische vs chirurgische abortus Medisch
Instrumenteel
• Contra-indicaties • Zelden contra -indicaties • Vroege ZS • Tot en met 13 weken • Chirurgische aspiratie (2- • Re-aspiratie in 1% 10%) • Eén dag behandeling • Dagen-weken • Meer invasief • Geen anesthesie
20
Medische vs chirurgische abortus Medisch
Instrumenteel
• Perceptie bloeding: • Perceptie bloeding: meestal hevig (8-17d) meestal licht • Nevenwerkingen: • Nevenwerking: buikpijn, nausea... uterustrauma • Meer controle en • Meer controle door bewust door patiënte hulpverlener
21
Praktijk: Vooronderzoek • Bespreken van ongewenstheid van zwangerschap en alternatieven voor abortus • Keuze van de methode • Bevestiging van zwangerschap: echo • Soms ook infectie-onderzoek • Nieuwe afspraak voor abortus
22
Medische abortus: abortuspil • • • •
Duur consult: 30 minuten Nogmaals bevestiging van abortus Tekenen van een formulier Inname van medicatie in bijzijn van hulpverlener • 20% bloeding de dag zelf, 6% uitstoting vruchtzakje voor de volgende afspraak
23
Medische abortus: prostaglandines • Nieuwe afspraak na 36 tot 48 uur • Duur 3 tot 4 uur • Inname van 2 tabletten of vaginaal inbrengen • 76% vruchtafstoting in het centrum • 17% in de volgende dagen • Nadien anticonceptie: gedurende 1 maand een combinatiepil 24
Instrumentele abortus • • • • • • • • •
Plaats nemen op de gynaecologische tafel Vaginaal toucher Echografie Desinfecteren Speculum plaatsen Lokale anaesthesie Hysterometrie Dilatatie Aspiratie
• Totale duur op de tafel ongeveer 10 minuten • Laatste drie stappen ongeveer 3 minuten. • Ongeveer half uur uitrusten 25
Infectie beleid Standaard 1g azithromycine en 2g metronidazole te nemen op de dag van de behandeling. Tenzij • Voorafgaandelijk microbiologisch onderzoek is gebeurd. - Cervicale wisser voor PCR bepaling van Chlamydia en Gonorroe - Vaginale wisser voor • Vers preparaat voor Clue cells en Trichomonas • gramkleuring • kweek pathogene kiemen.
26
Follow-up consultatie Na één tot twee weken • • • • •
Abortus volledig? Controle door echografie Bij twijfel HCG Ongeveer 1% niet volledig: zuigcurretage Ervaringen bespreken Anticonceptie begeleiden
27
Werkopdracht 1 • Een 16-jarige patiënte komt op vrij spreekuur omdat ze ‘over tijd’ is. Ze heeft een nieuw vriendje en ze hebben gevrijd zonder condoom. De pil was ze gestopt omdat ze toch geen vaste relatie meer had. Haar vader slaagt haar dood als hij te weten komt, dat ze zwanger is. • Wat doe je als CLB-arts?
28
Werkopdracht 2: Specifieke problemen bij abortus Een 14-jarig meisje, An, biedt zich aan bij jou wegens het uitblijven van de menstruatie. Het condoom is een keertje gescheurd. Ze heeft een relatie met een 17-jarige jongen. De ouders zijn niet zo opgezet met de relatie. 29
Knelpunten
Wie betrekken? Ouders inlichten of niet (BEROEPSGEHEIM) Minderjarig? Strafbaar?
30
Knelpunten • Vertrouwenspersoon (familielid, leerkracht, vriend ...) • Vertrouwensarts (huisarts, CLB arts andere...)
31
Knelpunten Spanningsveld Juridisch : seks met een minderjarige is strafbaar (correctioneel?) Deontologisch: beroepsgeheim
Geen klacht tegen abortus of arts
32
Hoe aanpakken? Wat wil het meisje? Wie steunt haar? Cave strafrechterlijk!
Eerste gesprek
Beleid op school
Ja
Neen of onbetrouwbaar
Stappenplan volgen-teamwork
Steun zoeken
33
Hoe aanpakken? Steunfiguren ?
Ja
Ouders? Familie? Huisarts? Andere
Neen
Team samenstellen Wie begeleidt meisje? Meegaan abortusCentrum of niet?
Verwijzen en opvolgen 34
Abortus
is een oplossing, geen probleem
35
