Aardwarmte Duurzaamheid op de Afsluitdijk Wubbo Ockels over energie. Win! Gratis! In dit nummer:

Nieuws / Cultuur / Beauty / Sport / Wonen / Voeding / Natuur en milieu / Duurzaam ondernemen / Reizen

! Gratis

www.earthday.net

www.krantvandeaarde.nl

Jaargang 4, #1 februari/maart 2009

www.dagvandeaarde.nl

Uitgave van de Stichting Dag Van De Aarde

In dit nummer: RCI Het Rotterdam Climate Initiative wil de CO2-uitstoot in Rotterdam halveren. Kom ook in actie! Pagina 06

Ivo de Wijs Ivo de Wijs schreef een boek over dertig jaar Greenpeace in Nederland, en vertelt waarom hij de stichting een warm hart toedraagt. Pagina 09

Bionieuws Biologisch is in, dus vind je een volle pagina nieuwtjes en tips op… ...Pagina 21

Eten

Aardwarmte

Het is nog koud, het is nog winter. Blader door naar de eetpagina voor degelijke stamppottips, nu het nog mag!

Pagina 12

Duurzaamheid op de Afsluitdijk Pagina 13

Wubbo Ockels over energie Pagina 14 INTERVIEW:

KUNST:

NATUUR:

Ali B

Kunstlicht

Natuurperceptie

Rapper (en kersverse vader!) Ali B maakt zich tegenwoordig hard voor het klimaat. Hij gaat langs scholen en rampeneert erop los. Pagina 07

Spaarlampen, tl-buizen en ledlampen besparen energie, dat weten we. Maar wisten jullie al dat ze ook heel decoratief kunnen zijn? Pagina 08

Arjen Damen bezocht het Amazonegebied en schrijft over zijn kijk op de natuur daar. Pagina 20

Pagina 21

Michael Braungart De ‘groene’ chemicus over energiebesparing, maar dan niet ten koste van je gezondheid. Pagina 22

Wi n! HIP ÉN VERANTWOORD KIJK SNEL OP PAGINA 08 EN WIN DEZE TAS!

02

SNAPSHOT

Almere gaat voor duurzame energie

Foto: Mara van Corstanje

De natuur doet haar werk

Hier laten we de koeien in hun waarde, want de natuur is sterk en slim genoeg om het goed te doen. Ze mogen hun hoorns houden en ze bepalen zelf wanneer en hoe vaak ze naar de volautomatische melkrobot gaan. Dat geeft mij ook meer vrijheid en zo zie ik mijn gezin meer! Ze belonen ons met mooie, gezonde melk en ik hoop nog lang met ze te kunnen werken.’ Henk Brandsma van Ugoclooster in Bolsward.

Eerlijke Zuivel!

Te koop in de biologische speciaalzaak.

Wordt Zuiver Zuivel fan!

En je wordt regelmatig op de hoogte gehouden van nieuwtjes over onze (Demeter) veehouders en producten. Bovendien nodigen we je dan uit voor de Zuiver Zuivel fandag zodat je onze veehouders beter kunt leren kennen! Meld je nu aan via www.zuiverzuivel.nl.

Samen met de natuur www.zuiverzuivel.nl

INHOUD/REDACTIE

REDACTIE

INHOUD

Hallo allemaal, Marieke Buijs kondigde het in de vorige editie al aan: ik heb de hoofdredactie van haar overgenomen. Het productieproces van ‘mijn’ eerste krant was gelijk heel turbulent, maar wat wil je met een krant zo barstensvol energie. In de special vind je bijvoorbeeld alles over aardwarmte, een nog vrij onbekende vorm van alternatieve energie. Natuurlijk kun je weer je eigen kennis testen in de quiz, en op pagina 14 lees je over de visie op energieverbruik van oud-astronaut Wubbo Ockels. Tegenwoordig is hij hoogleraar en weet hij bijvoorbeeld al lang dat de elektrische auto een snelle opkomst moet en gaat maken. Ja, behalve hectisch is het vooral heel erg leuk om alles rondom de krant in de gaten te houden. Je spreekt boeiende mensen en komt veel te weten. Het ene redactielid speurt het web af voor de meest interessante sites, een ander zet de beste duurzame

Wintereditie II Jaargang 4 # 1 februari/maart 2009 gadgets op een rijtje (mijn douchekop is onderweg!). En ik mag alles als eerste lezen.

In materie ligt energie opgeslagen. Hebben we het over de energie in de kernen van atomen, dan hebben we het over nu·cle·ai·re ener·gie of kern·ener·gie. Energie opgeslagen in moleculen heet che·mi·sche ener·gie. Wanneer de materie bijvoorbeeld wordt verbrand, wordt deze vorm van energie omgezet in ther·mi·sche ener·gie:

21

Dan is het nu de beurt aan jullie. Verdiep je in de wereld van de goede energie, dan weet je hoe je er op verantwoorde wijze toch lekker warmpjes bij kunt zitten gedurende dit laatste restje winter. Want hoewel de vogeltjes weer van zich laten horen; ik vind het nog steeds maar koud buiten. Met als voordeel dat ik me voorlopig nog uit kan leven op de meest wonderlijke stamppotcreaties… zie voor inspiratie de eetpagina. Veel leesplezier toegewenst, Lotte Krijnen, hoofdredacteur

Ps. Ik ben natuurlijk heel benieuwd naar je mening. Over de krant, over duurzaamheid, over de crisis of bijvoorbeeld over de nieuwe smaak ijs van Ben en Jerry’s. Kortom: wil je iets aan me kwijt? Je reactie is welkom op [email protected].

Energieterminologie Energie gaat nooit verloren en kan niet uit het niets ontstaan, zo dicteert de ‘wet van behoud van energie’ ons. Wat energie wel kan, is van de ene vorm in de andere vorm veranderen. Soms gestuurd door ons, mensen, omdat we de ene vorm van energie beter kunnen gebruiken dan de andere. De verschillende vormen hebben lastige namen, maar met een beetje taalgevoel zijn deze logisch te verklaren. Daar gaan we:

18

warmte. De chemische energie van een batterij verandert in elek·tri·sche ener·gie en vervolgens stra·lings·ener·gie wanneer jij je zaklamp aanzet. Me·cha·ni·sche ener·gie wordt in tweeën gedeeld. Stel, je staat in de deuropening van een vliegtuig. De bodem van het vliegtuig drukt met evenveel energie terug als jouw po·ten ti ele ener·gie, veroorzaakt door jouw gewicht en het feit dat zwaartekracht bestaat. Doe je een stap naar voren, dan merk je nog weinig van je gewicht, maar van de zwaartekracht des te meer: je energie is omgezet in bewegings- oftewel ki·ne·ti·sche ener·gie. Tot slot: de kracht van mag·ne·ti·sche ener·gie maakt dat magneetjes aan de koelkast blijven kleven. Tekst: Lotte Krijnen

Cross Your Borders

Restaurantrecensie

Nieuws en Gadgets 04 Rotterdam Climate Initiative Interview met Ali B 07 Kunst, cultuur en mode 08 Boeken 09 Bionieuws 10 Energiespecial 12 · Ieder z’n eigen warmteput 12 · Duurzaamheid aan de Afsluitdijk 13 · Energiequiz 13 · De Zonnekoning van Nederland 14

Energie: groen vs grijs 15 Uitgelicht 16 Millenniumdoelen 17 · De krant op school 17 · Millennium Gemeente 17 · Een kijkje over de grens 18 · Films die je raken 19 · Transsahara voor het goede doel

Natuurperceptie Eten 21 Forum 22 Plein 23

20

19

06

03

04

NIEUWS & GADGETS

KLIMAATCAMPAGNE

CADEAU

Klimaatstraatfeest

Groene relatiegeschenken Het wordt steeds makkelijker om duurzame cadeaus via internet te bestellen. Sinds kort kun je hiervoor ook op www.duurzamegeschenken.nl terecht. De website is een idee van Ingrid Rompa. “Het is niet de enige website met duurzame relatiegeschenken, maar wat deze site bijzonder maakt is het persoonlijke karakter.”

Bestellingen kun je gewoon via de mail of de telefoon doen en er is geen minimum afname. Je kan het cadeau op een milieuvriendelijke manier in laten pakken. Een op maat gemaakte tekst geeft het cadeau helemaal een persoonlijker karakter.

Milieuvriendelijk

Alle cadeaus zijn milieuvriendelijk. Het assortiment is nu nog beperkt, maar elke week komen er nieuwe geschenken bij. Voorbeelden zijn schrijfmappen gemaakt van boombast uit Oeganda of organizers gemaakt van gerecycled plastic.

Veel mensen maken zich zorgen over de klimaatverandering, zo blijkt wel weer uit het nog elke dag groeiende aantal deelnemers aan het Nationale Klimaatstraatfeest. De actie is eind oktober 2008 gestart op initiatief van de HIER Klimaatcampagne. Het doel: ook jou aanzetten om met al je buren zo energiezuinig mogelijk leven. Je kunt individueel klimaatpunten verdienen door energie te sparen, maar helemaal leuk is het natuurlijk om met de hele buurt een actie te verzinnen. Koploper

De ene straat kiest ervoor om auto’s te delen, de andere om alle gloeilampen te vervangen door spaarlampen. Op dit moment heeft de Gironde uit Leusden de meeste punten behaald. De straat

maakt dus grote kans een van de vijfhonderd straten te worden die op 16 mei een straatfeest cadeau krijgen. Tot die tijd worden ook al kleine feestjes gevierd. Zoals bijvoorbeeld door de bewoners van de Vrolijkstraat in Amsterdam, toen bleek dat ze met hun straat de tweeduizendste deelnemer waren. Op de site kun je, door je straatnaam in te tikken, controleren of jouw straat al is ingeschreven. De campagne loopt nog door tot de Dag van het Klimaatstraatfeest op 16 mei 2009. Zorg dus dat je meedoet want feestvieren voor een beter klimaat, dat willen we natuurlijk allemaal.

Op dit moment vind je op de website ook een ontwerp van Noor Wentholt. Het gaat hier om een prachtige tas die is ontstaan uit een project in samenwerking met Dutch Design Development.

Greencall

Zonnig bellen Greencall is sinds januari 2009 een nieuw Nederlands telecombedrijf met oog voor duurzaamheid. Het aanbieden van opladers op zonne-energie zorgt ervoor dat een grote groep mensen duurzaam kan bellen.

Bovendien gaat Greencall in gesprek met fabrikanten van mobiele telefoons. Greencall wil dat zij batterijen produceren die langer meegaan en dat er mobieltjes op de markt komen die op zonne-energie werken. Met Greencall wordt bellen dus een stuk zonniger! Een abonnement is mogelijk vanaf de leeftijd van 16 jaar.

geen hot news meer is, wat dan nog? De eerste keer dat een vrouw mocht stemmen, was het groot nieuws. Inmiddels is het een bizar idee dat vrouwen niet zouden stemmen. Wat ooit opzienbarend is geweest, slijt en wordt gewoon. Het idee dat wij het milieu kapotmaken en dus moeten beschermen, kwam in de vorige eeuw als een schok. Nu weten we het wel. Het klimaat schokkend? Hip? Welnee, groen is gewoon. En heeft de natuur daar niet het meeste baat bij?

CO2-uitstoot per dag.

www.klimaatstraatfeest.nl

Kijk op het nieuws - door Nelleke Bos

Geluk is besmettelijk Onderzoekers stelden vast dat zodra een persoon gelukkig wordt, de kans dat een vriend die binnen een straal van 1,5 kilometer woont ook gelukkig wordt, met 25% toeneemt. De gelukskans van een inwonende partner neemt met 8% toe en die van buren met 34%. Verdriet, zo bleek, verspreidt zich niet op deze manier. Behalve het opmerkelijke feit dat je buren gelukkiger worden van jouw geluk dan je eigen partner, is dit goed nieuws voor iets waar ik vast in geloof: wereldvrede. Laten we allemaal zo gelukkig worden als we maar kunnen, zodat we meer en meer mensen besmetten. Geluk of pech lijkt zo vaak van de ander te komen, maar draai het eens om! Wat als je nu eens uitgaat

van jezelf en je voor het goede doel gelukkig wordt? Dit is een simpele oplossing lijkt me, met verstrekkende gevolgen. Hoe blijer jij bent, hoe vrolijker je buurman en je vrienden zijn en ga zo maar door. En wanneer heb jij voor het laatst een tevreden herrieschopper op straat gezien? Of een gelukkige milieuvervuiler? Nou dan. Hadden ze in de jaren ’90 toch gelijk met ‘een beter milieu begint bij jezelf.’

Overleeft het milieu? Aan het einde van het jaar moest er in Kopenhagen een nieuw klimaatverdrag worden getekend. Nu al blijkt dat de media-aandacht voor klimaat is afgenomen. Zo hief nieuwszender CNN zijn volledige redactie wetenschap, technologie en milieu op. Overleeft het milieu de kredietcrisis wel? Meediscussiëren kan op www.nrc.nl/ klimaat. Hier alvast een voorzet: ja natuurlijk! Klimaatnieuws kan weliswaar niet hip blijven maar nu het eenmaal onze aandacht heeft, is zorg voor het milieu een vanzelfsprekendheid. En als het milieu

Googlen veroorzaakt evenveel CO2-uitstoot als kop thee Even googlen kost algauw evenveel energie als het koken van water voor een kopje thee. De computersector is verantwoordelijk voor 2 procent van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen: evenveel als de luchtvaartsector. Het gebruik van de zoekmachine leidt tot meer dan een ton

We staan er niet bij stil maar elke pagina die je doorlaadt en elke zoekopdracht op google kost energie. Data-opslag en ook dataverkeer kosten voortdurend energie. Nu is de digitale revolutie niet meer terug te draaien maar we kunnen haar wel groener maken. Wat je er zelf aan kunt doen? Schakel thuis over op blackle.com als startpagina en maak je site klimaatneutraal via www.klimaatneutraal.nl.

C

C

Tekst:

I

www.klimaatstraatfeest.nl www.duurzamegeschenken.nl www.greencall.nu www.klimaatneutraal.nl

B

Nelleke Bos Marieken Verbruggen

Reageren? [email protected]

NIEUWS & GADGETS

05

Duurzame gadgets

Regenboogdouche Douchen wordt steeds leuker. Deze douchekop is niet alleen waterbesparend, hij geeft ook nog eens romantisch sfeerlicht af. De temperatuur van het water wordt namelijk met wisselende kleuren aangegeven. De energie wordt gewoon uit de waterkracht gehaald, dus je hebt geen batterijen nodig. Bovendien kun je het licht in de badkamer uit laten. www.gadgetfabriek.nl.

(energie) sparen Met deze eco-meter word je met je neus op de feiten gedrukt. Je kunt namelijk precies nagaan hoeveel energie een bepaald apparaat verbruikt. Hierbij wordt automatisch het bijbehorende geldbedrag berekend. Deze meter kan twee kanten op meten. Als je dus een zonnepaneel hebt, dan kun je ook zien hoeveel euro jij aan de zon verdient. Deze gadget kost 24,95 en is te bestellen op www.ecologisch.nl.

Schudden met die lamp Als je de ‘Shaking flashlight dual power’ bij je hebt, zit je nooit meer onverwachts in het donker. Deze zaklamp kan namelijk op twee manieren van stroom worden voorzien. Ten eerste op batterijen (maar dat is niet zo bijzonder en natuurlijk niet duurzaam), ten tweede door ermee te schudden. Doe je dit één minuut, dan heb je vervolgens wel dertig minuten licht. Bovendien kun je hem ook onder water gebruiken. Hij is voor 20 euro te koop via www.energiebespaarshop.nl. Tekst: Marieken Verbruggen

GREENPEACE

Greenpeace in Japan: woord bij daad Greenpeace zet zich vanaf haar oprichting met hart en ziel in voor bescherming van de walvis en tegen de walvisjacht. Dat gebeurt door actie op zee, maar net zo goed door voorlichting, lobby en wetenschappelijk onderzoek. Ook in Japan, een van de laatste landen die nog op walvissen jagen. Greenpeace heeft al twintig jaar een kantoor in Japan. Het werk daar is minstens zo belangrijk als de acties op zee. Die hebben het lot van de walvis bovenaan de politieke agenda gezet, maar nu is een volgende stap nodig. Want de Japanse overheid stopt alleen met het overtreden van internationale afspraken als in Tokio verandering plaatsvindt. Greenpeace legt zich dit jaar daarom vooral toe op het veranderen van het Japanse beleid. Voorlichting van de Japanse bevolking is daarbij een belangrijk middel. Met bijvoorbeeld fototentoonstellingen laten ze in Japan de bloederige waarheid van de jacht zien. Grote Japanse bedrijven, zoals Canon, worden onder druk gezet om

zich tegen de jacht uit te spreken. Verder worden supermarktketens en restaurants gevraagd geen walvisvlees meer te verkopen. Ook voert Greenpeace momenteel actie voor twee Japanse vrijwilligers. Zij toonden aan dat corrupte bemannings-

leden van de Japanse walvisvloot illegaal walvisvlees van boord smokkelen. Ze onderschepten een pakket met walvisvlees van een bemanningslid en zijn met dit bewijs van corruptie direct naar de politie gegaan. Nu moeten beide mannen terecht staan voor diefstal, in plaats dat de rechter dit walvisjachtschandaal onderzoekt!

Steun hen en teken op www.greenpeace. nl/petitie.

Meer weten? Lees dan de digitale walvismagazines vol prachtige foto’s, filmpjes en nog veel meer: www.greenpeace.nl/ walvis.

06

RCI

50% minder CO2-uitstoot, ik teken ervoor! Tekst: Marieke Buijs Rotterdam Climate Initiative (RCI) is een ambitieus programma waarin de gemeente Rotterdam, Havenbedrijf Rotterdam NV, DCMR Milieudienst Rijnmond en Deltalinqs samenwerken aan een beter (Rotterdams) klimaat. De doelstelling is: in 2025 moet de CO2-uitstoot op het Rotterdamse grondgebied 50% lager zijn dan die van 1990. Om deze ambitieuze doelstelling waar te maken, werken heel veel partijen samen.

Prijsvraag Jakhals Sjoerd, bekend van ‘De wereld draait door’, bracht een bezoek aan drie Rotterdamse scholen. Hij voelde jongeren aan de tand over hun gedrag. Hoe lang douchen ze? Hebben ze spaarlampen? En hij geeft tips hoe je bewuster om kunt gaan met energie. Jakhals Sjoerd bezocht in december drie Rotterdamse scholen om aan jongeren aandacht te vragen voor het klimaat. Het is een onderdeel van de publiekscampagne die Rotterdam Climate Initiative (RCI) op dit moment voert. Het promotieteam trekt al sinds begin vorig jaar de stad in om burgers symbolisch te laten tekenen voor een beter klimaat. Jakhals Sjoerd voelt de scholieren stevig aan de tand. Een van hen blijkt elke dag wel een half uur te douchen! Maar gelukkig geeft Sjoerd tips. Korter douchen. Spaarlampen indraaien. Een trui aan in plaats van de verwarming. Tochtstrips gebruiken. Op 30 graden wassen. Na een confrontatie met de Jakhals zetten ze allemaal symbolisch hun handtekening voor een beter klimaat.

Actie

Behalve dat het bedrijfsleven en de gemeente de handen ineenslaan en hun kennis bundelen, is het aan iedere inwoner van Rotterdam en de rest van Nederland om zijn of haar steentje bij te dragen. RCI steunt daarom allerlei projecten die dit in gang zetten. Op deze pagina vind je daar een kleine selectie van. Ook kun je meedoen aan de prijsvraag! Op de website www.iktekenervoor.nl vind je verder allerlei tips en inspiratie om zelf ook in actie te komen.

Studenten spelen energiespel In het studentenhuis aan de Schiedamse Vest in Rotterdam wordt vanaf begin februari een felle strijd gevoerd: de Energy Battle. Drie weken lang gaan studenten de strijd met elkaar aan om het minste energieverbruik.

De Energy Battle is een uniek initiatief dat voor het eerst wordt aangeboden door Rotterdam Climate Initiative (RCI) in samenwerking met Stadswonen. Het idee en concept komen van gaming- en communicatiebureau Waanzinnig! en zijn in samenwerking met studenten Industrieel Ontwerpen van de TU Delft en studenten Grafimediatechnologie van de Hogeschool Rotterdam ontwikkeld.

Alles in het spel draait om zoveel mogelijk energiebesparing. Dit wordt gemeten met speciale meetapparatuur. Het spel wordt behalve in huis, tegelijk ook op internet gespeeld. Er zijn twee prijzen te winnen. Eén voor het team dat de meeste energie bespaard heeft en een prijs voor de beste gamer. It’s all in the game

Het vooruitstrevende van dit spel is dat er door het gebruik van nieuwe media op een leuke manier duidelijk wordt hoe je energie kunt besparen. Door dit soort nieuwe technieken te testen, kunnen in de toekomst soortgelijke games voor iedereen toegankelijk worden. Stel je voor: via een game op internet kun je precies

Mail het goede antwoord naar [email protected].

www.energybattle.nl

Groener en goedkoper: StudentCar zuinige energie A-label auto, waar zij niet de vaste lasten van hoeven te dragen. Zo kunnen studenten en medewerkers van de Erasmusuniversiteit al vanaf een tientje per maand een auto delen.

Kijk en win! Op www.iktekenervoor.nl vind je de filmpjes van de bezoeken van Jakhals Sjoerd. Als jij de volgende vraag weet te beantwoorden, maak je kans op een Hymini. Dat is een super mooi apparaatje dat je op je fiets kunt zetten. Het slaat windenergie op waarmee je vervolgens je i-Pod of telefoon kunt opladen. Met welk vervoersmiddel komt Jakhals Sjoerd aan bij het Albeda college aan de Roosestraat? A: Auto B: Tuk tuk C: Fiets

zien wat je aan energie verbruikt en hoe je daar slim mee om kunt gaan. En het is nog leuk ook.

Meer groen

Ook studenten hebben zo nu en dan een auto nodig, maar dan wel een zuinige, vinden Maarten van der Sanden, Sjoerd Geurts, Stefano Orowitsch en Vic Vanhove. Alle vier volgen ze de masteropleiding entrepreneurship van de Rotterdam School of Management en bedachten het car-sharing concept StudentCar.

StudentCar is gebaseerd op het concept van car-sharing dat begin jaren negentig in Europa werd geïntroduceerd. Het voordeel van car-sharing is dat je een auto kunt huren voor een periode van een paar uur. Maar dat is niet genoeg: in het concept van StudentCar is ook het energiegebruik meegenomen. Meerdere mensen maken gebruik van dezelfde zeer

Uit onderzoek is gebleken dat elke gedeelde auto tien tot vijftien privé auto’s vervangt. Minder auto’s in de stad betekent minder benodigde parkeerplekken en meer ruimte voor groene gebieden. Helaas hebben nog niet veel mensen een gedeelde auto. Het doel van StudentCar is dan ook om studenten de voordelen van carsharing te laten ervaren, in een periode in hun leven dat zij nog niet het geld hebben om een eigen auto te bezitten. Hopelijk zullen de studenten dan later, wanneer zij een auto aangeboden krijgen van hun baas, eerder kiezen voor een abonnement op het openbaar vervoer met een gedeelde auto. www.studentcar.nl

INTERVIEW

Rappen en rampeneren voor beter klimaat Rappen zit Ali B in het bloed maar het klimaat heeft blijkbaar ook een plekje veroverd in zijn hart. Voor Switch Now, een project van de HIER klimaatcampagne, bezoekt hij scholen door heel Nederland en rapt en rampeneert hij met scholieren over het klimaat. Ondertussen speelt hij ook nog in het theater met Ali Babba en de 80 Muzikanten.

Mijn motivatie is om de middelbare scholieren te laten inzien dat het klimaatprobleem niet zomaar een probleem is. Het is een probleem van ons allemaal. En dan kun je klimaat niet dope vinden maar ik denk dat jongeren ook wel inzien dat het anders moet en anders kan. En ik denk ook dat dit heel goed werkt, deze formule. Wat doe je precies op de scholen die je bezoekt?

Vinden de jongeren dat een beetje leuk of kan het klimaat ze weinig schelen?

Ze vinden het leuk. Zij beseffen ook wel dat ik niet zomaar wat zeg. Het klimaatprobleem is gewoon een groot probleem en met zijn allen kunnen we daar iets aan doen. Dankzij mijn bezoek gaan ze hopelijk beseffen dat het menens is en hun steentje eraan bijdragen. Even iets anders: Ali Babba en de 80 muzikanten. Je gaat samen met sym-

Groen meter Ali B

Je zet je heftig in voor het klimaat, wat is je motivatie om dit te doen?

Ik ga eerst met een groepje scholieren in debat. Aan de hand van enkele stellingen gaan we met elkaar in discussie waarbij voor- en tegenstanders de ruimte krijgen voor hun mening. Samen bespreken we dus deze stellingen en komen dan met elkaar tot een conclusie. Uiteraard sluiten we de dag af met een optreden waarbij we de hele school rampeneren.

07

fonieorkesten het theater in. Klassieke muziek en rap, gaat dit samen?

Ja, deze show is echt helemaal te gek, er gebeurt zoveel. We hebben dus een orkest van tachtig man en natuurlijk een dirigent. Zij spelen hun muziek maar uiteraard speel ik ook mijn nummers begeleid door het orkest. Ook spelen we een aantal sketches en is er een operazangeres aanwezig. Ik heb verder ook Darryl & Sjaak bij me en Nabil, de beatboxer. Na een uur kom je tollend het theater uit, zo dope is het. In je nummer De Journalist ben je nogal cynisch over journalisten en de media. Kun je uitleggen waarom?

Ik begrijp dat journalisten hun werk moeten doen maar soms gaan ze letterlijk en figuurlijk over lijken. Dat gaf me inspiratie om deze track te schrijven. De kranten

moeten vol en als er geen nieuws is dan wordt er gewoon nieuws gemaakt. Ben je een wereldverbeteraar?

Wereldverbeteraar vind ik een groot woord. Ik probeer mijn steentje bij te dragen aan een betere wereld. Maar ben je dan meteen een wereldverbeteraar? Ik denk dat je al een bijdrage kunt leveren door spaarlampen te gebruiken in plaats van gewone lampen; bij het tanden poetsen niet de kraan laten lopen maar dichtdraaien. Dit soort dingen schelen al enorm! Je wordt binnenkort vader, een hele verandering. Hoe vind je dit?

Ik vind het ontzettend spannend. Ik ben heel benieuwd en ik kan niet wachten. Ik ben er ook helemaal klaar voor dus wat mij betreft mag de baby komen!’ Ali B is inmiddels de trotse pappa van zoontje Amin (spreek uit: Emmien). Rotterdam Climate Initiative ondersteunt het project Switch Now. www.alib.nl www.switchnow.nu

C I B

Tekst:

Marieke Buijs

www.switchnow.nl www.alib.nl Reageren? [email protected]

1. Gebruik je groene energie? Uiteraard! 2. Is je huis geïsoleerd en gebruik je energiebesparende producten? Jazeker. Ik heb spaarlampen en gebruik ik altijd oplaadbare batterijen. 3. Wat is ’s winters overdag de stand van de thermostaat in je huiskamer? Meestal rond de 19 graden. 4. En ‘s nachts? ’s Nachts draai ik de temperatuur terug naar 15 graden. 5. Draag je vaak dikke truien in huis? Ja, zeker in de winter. Ik doe meestal eerst een dikke trui aan en daarna gaat pas de kachel aan. 6. Scheid je je afval? Ja, mijn afvalbak heeft een scheiding tussen gewoon afval en gft-afval. 7. Koop je producten met milieukeurmerk? Dat probeer ik wel zoveel mogelijk te doen. 8. Breng of koop je wel eens spullen bij de kringloop of tweedehands? Ik heb wel eens wat spullen naar de kringloop gebracht. Dus misschien zit er wel iemand op een stoel die van mij geweest is. 9. Koop je biologisch? Niet altijd. 10. Koop je fair trade? Jazeker en ook op het kantoor van mijn management doen we dat. 11. Hoe veel vluchten maak je per jaar? Dat is verschillend, het ene jaar wat meer dan het andere. Voor mijn werk moet ik soms vliegen en dan heb ik geen andere keus dan met het vliegtuig te gaan. 12. Gebruik je vaak je fiets of het openbaar vervoer? Nee, als ik met het openbaar vervoer zou gaan dan bereik ik de plek van mijn bestemming waarschijnlijk nooit. En ik heb optredens door heel Nederland dus voor mij is een fiets of het openbaar vervoer geen optie. 13. En je auto? Ik rij per jaar heel wat kilometers. Wel heb ik mijn grote en vervuilende bak ingeruild voor een zuinige en milieuvriendelijkere auto. 14. Wat is je favoriete bestemming? Elke bestemming heeft zijn charme maar vorig jaar ben ik in China geweest en dat vond ik een mooie ervaring. Maar ook Europa heeft prachtige plekjes. 15. Hoe veel kinderen zou je wensen? De eerste komt er bijna aan en de tijd zal het leren of het bij deze ene blijft... 16. Natuurbescherming of ontwikkelingshulp ? Het ene hoeft het andere niet uit te sluiten, vind ik. 17. Hoe zie je de toekomst van de aarde? Zolang we met zijn allen hoop blijven houden en er moeite voor willen doen zie ik het positief in.

08

KUNST

Kunstlicht Tl-buis kunst

De Amerikaanse kunstenaar Dan Flavin werd beroemd door zijn lichtsculpturen, met de tl-buis als basismateriaal. Flavin trad in 1963 in het voetlicht met zijn tentoonstelling Diagonal of Personal Ecstasy, dat bestond uit een enkele gele tl-buis, opgehangen onder een hoek van 45 graden. Zijn werk was te bewonderen in de gerenommeerde Guggenheimmusea in Berlijn en New York. Inmiddels is de in 1996 overleden lichtarchitect uitgegroeid tot een icoon in de kunstwereld. Ook de Europese artscene is in de ban van de tl-buis. Neem het Duits-Russische kunstenaarsduo Molitor & Kuzmin dat wereldwijd geëxposeerd heeft met zijn poëtische tl-lichtinstallaties. Een deel van die installaties is opgenomen in de vaste collectie van Centrum Kunstlicht in de Kunst in Eindhoven. Plumen

Het energiezuinige licht van spaarlampen, led-lampen en tlbuizen wordt vaak ervaren als koel, ongezellig en functioneel. Het tegendeel is echter bewezen door kunstenaars van over de hele wereld. Zij laten zien dat er met deze verlichtingsbronnen verrassende toepassingen mogelijk zijn. We kunnen dan ook met een gerust hart uitkijken naar het door de Europese Unie aangekondigde verbod op het energieverspillende gloeipeertje.

en fantasierijke vormen. De lampenserie heeft zijn naam te danken aan de kronkelige vormen van de lichtbuisjes van het prototype. Zij doen denken aan de veren (‘plumes’) van een vogel. Het prototype is inmiddels opgenomen in de vaste collectie van het Museum of Modern Art (MoMA) in New York. Meer informatie op www.plumen.com. Led-kunst

Led-lampen zijn nog ondervertegenwoordigd in de kunstwereld. Wil jij hier verandering in brengen? Toets ‘kunstzinnige led-verlichting’ in op de zoekbalk van www.groengemak.nl en vind uit waarom led-lampen uitermate geschikt zijn voor kunstzinnige toepassingen. Tekst: Eva van Mossevelde

Kijk voor meer informatie op www. molitor-kuzmin-art.de en www.kunstlichtkunst.nl. Spaarlampkunst

Hulger, het Britse bedrijf dat technologie in een nieuw jasje steekt, heeft met het Plumen Project de spaarlamp een frisse look gegeven. Gloeilampen bestaan al jaren in alle vormen en maten maar de relatief nieuwe spaarlamp bleef qua ontwikkeling behoorlijk achter. Daar is nu dus verandering in gekomen. Plumen spaarlampen hebben de meest eigenzinnige

Personal Ecstasy

ECO = HIP kan het product worden gedemonteerd, gerecycled of is het biologisch afbreekbaar? Het is een manier van werken die kennis en inspanning vereist maar die steeds populairder wordt. Er komt ooit een moment waarop het not done is om foute spullen op de markt te brengen.’

Het biologische aanbod in de supermarkten lijkt gestaag te groeien en hier en daar hangt al ecokatoen in de modewinkels. Het blijft echter lastig winkelen voor de duurzame consument, op zoek naar zowel verantwoorde als hippe artikelen. Maar er is hoop! In Leiden zit nu juist zo’n winkel met een trendy aanbod en waar alle producten schoon zijn: Skoon Ecodesign.

Skoon Ecodesign Hogewoerd 12 2311 HM Leiden 0715139074 www.skoonecodesign.nl

Schoon is dus de trend?

‘Eco is hip, ja! Je ziet het in de mode met hippe groene merken als Kuyci en Imps&elfs en heel veel in de media. Jammer is wel het schrijnende gebrek aan kennis. Er worden veel producten aangeprezen als groen of duurzaam, terwijl ze dat niet zijn. Zogenaamd duurzaam teakhout bijvoorbeeld, dat wel lang mee gaat maar illegaal is gekapt.’

Skoon Ecodesign is een winkel met modeen woonaccessoires, die met respect voor mens en milieu zijn gemaakt. Skoon is opgericht door Tineke Hoogeboom en Kick van der Mark, die al collega’s waren bij Greenpeace. Met hun kennis, ervaring en bevlogenheid voor het milieu, kiezen ze nu milieuvriendelijke producten voor hun winkel.

Tekst: Renske de Zwart Beeld: Thijs Notenboom

Op welke basis selecteren jullie producten?

materialen zijn gemaakt.’ Kick van der Mark: ‘Het is eigenlijk bizar dat er zoveel foute spullen te koop zijn. Ze bevatten giftige chemicaliën, worden gemaakt van oerboshout of vreten energie. En dan hebben we het nog niet eens over kinderarbeid en mensonterende arbeidsomstandigheden. Dat moet anders, vinden wij. Er zijn genoeg leuke spullen die wel op een goede manier en van de juiste

de sieraden van Secco: armbanden van gebruikte gsm-toetsen, geweldig!’

Wat houdt ecodesign in?

‘Ecodesign is een manier van ontwerpen waarbij in alle opzichten rekening wordt gehouden met het milieu. Het gaat uiteraard om materiaalgebruik maar ook om verpakking, vervoer en energieverbruik tijdens productie en gebruik. Ook wordt er nagedacht over het einde van de cyclus:

‘Voor Skoon kopen wij in op grond van zeer strenge milieucriteria en daarnaast geldt: willen we het zelf hebben? Wij verkopen alleen wat we zelf mooi vinden. Zo ben ik een grote fan van ontwerpster Janske Megens: hippe, moderne en mooie spullen, afkomstig van een project voor vrouwen in Nepal. Of de stoere tassen van Krejci of van Fair Trade Original, gemaakt van fietsbanden of rijstzakken. En dan

Wil jij graag de blits maken met deze hippe en verantwoorde tas? De Krant van de Aarde geeft hem weg! Stuur om kans te maken een mailtje met je naam, leeftijd en adres naar [email protected].

BOEKEN

09

30 jaar Groene Vrede gelukt is.’

De eerste activiteiten van Greenpeace in Nederland dateren alweer van dertig jaar geleden. Dit wordt gevierd met de uitgave van een jubileumboek van Ivo de Wijs en een feestelijk evenement in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam op 6 en 7 maart.

Ben je door het schrijven anders tegen Greenpeace aan gaan kijken?

‘Mijn waardering is er alleen maar door gegroeid want Greenpeace heeft echt veel betekend in die 30 jaar. Zo was ik des duivels toen minister Verburg Greenpeace geen enkel krediet gaf tijdens de kwestie van de stenen in de zeereservaten. Zonder Greenpeace had zij helemaal geen ministerie voor Landbouw en Visserij gehad want er zou geen vis meer zwemmen in de zee. Wat in de jaren ’70 en ’80 allemaal aan gif in de Noordzee werd gedumpt is echt absurd! Greenpeace heeft een zeer belangrijke rol gespeeld in het stoppen hiervan. En nu mogen ze, na jarenlange lobby en gesprekken die maar op niets uitlopen, geen vuist maken? Ik liep briesend door m’n kamer!’

Tijdens het evenement wordt teruggeblikt met historisch film- en fotomateriaal uit een bewogen actiegeschiedenis. Er worden debatten en workshops georganiseerd met actievoerders en medewerkers van toen en nu. Ook wordt het boek ‘Groene Vrede, 30 Jaar Greenpeace Nederland’ gepresenteerd. Wij spraken hierover met schrijver Ivo de Wijs. Waarom dit boek?

‘Ik heb een schrijfwinkel en als mijn optredens het toelaten, neem ik graag opdrachten aan. Gelukkig kan ik het mij permitteren om klussen aan te nemen die ik onderschrijf. Tijdens mijn Vroege Vogels tijd ben ik zeer gesteld geraakt op Greenpeace. Ik zat achter mijn microfoon en voelde een zekere verliefdheid voor de jongens en meisjes van het avontuur buiten. Zij kwamen in actie, waar ik achter mijn bureau zat te praten. Ik vond het een eer dat ik werd gevraagd: ik kreeg een belangrijke en

30 jaar groene vrede Begin maart verkrijgbaar voor € 18,50 Greenpeace donateurs betalen € 15,-

nuttige taak op de schouders!’ Hoe is dit boek tot stand gekomen?

‘Historicus Renske de Zwart, eerder werkzaam voor Greenpeace, heeft de research gedaan. De talloze mappen en documenten die zij aanleverde, heb ik vervolgens verwerkt tot 30 hoofdstukken over 30 jaar.

De meeste hoofdstukken gaan over de verschillende campagnes. Daarnaast heb ik een aantal bespiegelde hoofdstukken geschreven met aan het eind een liefdevol gedicht over het belang en de toekomst van Greenpeace. Ik wilde een boek schrijven waarbij het zoute water je om de oren spat als je het openslaat. Ik geloof dat het

Informatie over het evenement: Wat: Dertig jaar Greenpeace in Nederland: van giflozing tot zeereservaat Waar: Pakhuis de Zwijger, Amsterdam Wanneer: vrijdag 6 en zaterdag 7 maart, van 10.00 tot 17.00 uur Toegang: gratis Tekst: Renske de Zwart Beeld: Greenpeace, GP/Horneman

Zeebeesten in de hoofdstad

Jonge groene genieën

Wat weet jij van fossielen? Je kunt het testen met het boekje dat is uitgegeven naar aanleiding van het afgelopen jaar: het jaar dat in het teken heeft gestaan van onze aarde.

Misschien heb je het programma al eens gezien: sinds 1 februari zendt Nat Geo Junior, de jongerenafdeling van National Geographic, wekelijks het programma Green Dream District uit. Hierin presenteren jongeren hun duurzame ideeën, met als doel de jury ervan te overtuigen dat hun idee het beste is.

Het quizboekje, voorzien van antwoorden, vertelt je alles over de zeebeesten die in een ver verleden zwommen op de plek waar nu onze hoofdstad staat: Amsterdam. De beestjes zijn nu als fossielen overal terug te vinden: in huizen, in stoepen en in steegjes. Voor meer informatie zie www.geokids.nl

Het programma wordt gepresenteerd door Joris Putman (bekend van GTST) en Levi van Kempen (te zien in ONM). In de eerste twaalf afleveringen worden de provinciale voorrondes gehouden. Per provincie presenteren drie jongeren hun duurzame uitvinding. Iedere aflevering wordt één idee tot beste verkozen. De bedenker ervan mag terugkomen in de laatste uitzending: de finale. In de finale, die wordt gehouden op de Dag van de Aarde, blijft uiteindelijk één idee over. Er wordt gekeken naar de duurzaamheid: op welke wijze draagt de uitvinding bij aan een verminderde milieubelasting? Dat is het belangrijkste

criterium. Daarnaast moet de uitvinding ook daadwerkelijk uitvoerbaar zijn, waarbij ook het prijskaartje van de uitvinding een rol speelt. Wij zijn benieuwd! Green Dream District, elke zondag om 13.00 uur (en 19.30 uur de herhaling) op Natgeojunior (hetzelfde kanaal als National Geographic). Voor meer informatie: www.greendreamdistrict.nl www.natgeojunior.nl

10

BIO

Bionieuwtjes

Enquête

In Nederland, het land der kroket, is hij al een tijdje verkrijgbaar: de biologische kroket. Hij bevat geen kunstmatige toevoegingen en alle ingrediënten, zowel het vlees als het meel, tarwe en kruiden, zijn Skal-gecertificeerd (oftewel biologisch vervaardigd). En dan nu het nieuws: ook in New York is ‘ie sinds kort verkrijgbaar. ‘Ducht Eatery’ Danku heeft op 57th Street haar deuren geopend en biedt de kroket in maar liefst zeven verschillende smaken aan. Allemaal biologisch, net als de rest van het menu. Dichter bij de deur kun je Danku vinden in Antwerpen, maar dat is natuurlijk niet zo speciaal als een kroketje – nog net niet uit de muur getrokken – in NYC.

Wanneer we boodschappen doen bij de natuurwinkel, is dat over het algemeen omdat het voedsel er gezonder (want onbespoten) is, en alles op eerlijke en duurzame wijze wordt geproduceerd. Maar de natuurwinkelaars bleken meer redenen te hebben. De Krant van de Aarde vroeg hun: Waarom koop jij bij de natuurwinkel?

Innocent, bekend van de smoothies (en de volledig met gras beklede auto’s – wel eens zien rijden?), is verkozen tot ‘coolste sustainability initiatief’. De verkiezing is bedoeld om mensen beter bekend te maken met duurzame ondernemersinitiatieven: wie is op dat gebied goed bezig, en doet dat op een coole manier? Innocent dus, met 100% natuurlijke smoothies, verpakt in duurzaam materiaal. Bovendien compenseert het bedrijf zijn CO2-uitstoot en staan ze 10% van hun nettowinst af aan goede doelen. En ze zijn nog grappig ook, kijk maar eens op www.innocentdrinks.nl

De gemeente Almere gaat in het Colombuskwartier een groot, milieuvriendelijk winkelcentrum laten bouwen. De gemeente schreef een ontwerpwedstrijd uit en het winnende ontwerp is inmiddels bekend. Het dak van het pand krijgt een park-achtige aanblik, en zal dienst doen als regenwaterbuffer en warmteisolator. Er worden bovendien kassen op gezet, waar biologische producten worden verbouwd. Deze producten komen in de supermarkt te liggen en vormen de bevoorrading van het biologische restaurant dat in het gebouw een plekje krijgt. Het winkelcentrum biedt ook plaats aan diverse andere winkels en appartementen.

Eco is in, ook waar het make-up betreft. In 2009 komt het natuurlijke terug in de mode. Dus geen bleke teint à la 2008, maar gezonde blosjes. De natuurlijke kleur van je lippen mag worden versterkt, rood of oudroze is de kleur. En aan een paar gerichte zetten van je pincet heb je genoeg, want slechts een enkel streepje als wenkbrauw is in 2009 niet meer hip, het mag voller… Ach ja, doe vooral waar jij zin in hebt, zouden we willen zeggen. Maar volg deze trend wel: make-up en crèmes met natuurlijke en eerlijke grondstoffen zijn namelijk de nieuwste rage in Cosmeticaland. Dierproefvrij en zonder schadelijke chemicaliën. Goed opletten dus! Tip: zoek producten op in de cosmeticagids op www.

Jori Pindakaas Toch komt Jori’s ook wat plakkerigheid betreft niets tekort. De eerste hap herinnert het panel aan een gouden regel: pindakaas eet je niet op een ‘open’ boterham. In een dichtgevouwen boterham verpakt komt de pindakaas prima uit de test. Het oordeel: de geur, smaak en structuur zijn niet bijzonder, maar daar zitten dan ook weinigen op te wachten. Wat je ruikt en proeft is pindakaas. En dat dat ook zonder toegevoegde stoffen kan, is een plus voor de Jori pindakaas.

De pot is voorzien van een vrolijk etiket. De achterkant vertelt ons dat het normaal is als zich een laagje olie op de pindakaas heeft gevormd. En dat we het smeersel alleen maar even door hoeven te roeren. Een onmiskenbare pindakaaslucht ontstijgt hierbij de pot. Wat opvalt is dat de pindakaas vloeibaarder is dan we gewend zijn. Het is gek genoeg vaak zo dat de pindakaas met stukjes noot procentueel minder pinda bevat dan die zonder. Bij Jori’s (zonder stukjes, overigens) is het pinda-gehalte geenszins in het geding: het smeersel bevat enkel pinda’s, op een ‘snufje zeezout’ na. Er zijn dus geen vetten en oliën toegevoegd.

Jan van der Kwast wijst op het nadeel: ‘Ik kom hier voornamelijk omdat ik geen bespoten groentes wil eten. Dat vind ik belangrijk, maar je betaalt er wel iets meer voor. Daarom kom ik ook nog vaak in de supermarkt. Zodra mijn salaris het toelaat, ga ik ook mijn vlees biologisch kopen.’

Marjolein toont ons een zelfgemaakt lijstje met e-nummers. ‘Dit zijn de goede, de rest van de e-nummers mijd ik. En dat gaat hier een stuk gemakkelijker dan in de gewone supermarkt’ Beeld: Mara van Corstanje

proefdiervrij.nl

Smaaktest

Uit verschillende hoeken vernamen we dat Calvé wel degelijk een gedegen concurrent heeft op het gebied van pindakaas: Jori. Het voedselmerk maakt naast biologische pindakaas ook smeerbare notenmix, maar in deze smaaktest concentreren we ons op de pinda-klassieker.

Voor Marlene van Koert is het ook de sfeer die telt. ‘Het is hier veel gemoedelijker dan in de supermarkt. Dat winkelt fijner, zeker als je zoals ik twee jonge kinderen bij je hebt.’ (De ander staat tijdens het fotomoment zijn eigen kinderkarretje vol snoepjes te laden, red.)

Wat? Jori pindakaas Oordeel? Pindakaas, zoals je van pindakaas verwacht. Maar dan van enkel pinda’s gemaakt Waar gekocht? Bij de natuurwinkel Prijs? € 2,15 / 350g.

Je lichaam een handje helpen?

Natufood fruitsappen Even een gezond moment voor jezelf. Genieten van een glas biologisch vruchtensap en tegelijkertijd je lichaam een handje helpen. Dat kan met de Fruit Vitaal sappen van Natufood. Verkrijgbaar in zeven heerlijke smaken, allemaal met hun eigen werking.

· Fruit Vitaal ACE bijvoorbeeld ondersteunt

je weerstand. De vitaminen A, C en E (uit wortel, sinaasappel en tarwekiemolie) beschermen je lichaam tegen vrije radicalen. Een bijzonder sap! · Wilde cranberries vormen de basis voor Fruit Vitaal Cranberry, dat een goede invloed op je blaas heeft. · Je immuunsysteem krijgt een boost van Fruit Vitaal Appel-Vlierbes, een frisfruitig sap met bessen, die van nature rijk zijn aan anti-oxidanten. · Wil je meer energie, drink dan eens een glas Fruit

Vitaal Mango Spirulina. Aan Spirulina, een micro-alg, worden vele gezonde eigenschappen toegeschreven. Zo stimuleert het je immuunsysteem en zorgt het voor een verhoogde vitaliteit. Bijzonder van kleur, maar een genot om te drinken! · Fruit Vitaal Appel Duindoorn ondersteunt je weerstand. Proef de bijzondere smaak van de duindoornbes, die van nature rijk is aan vitamine C. · Fruit Vitaal Guave-Aloë vera ten slotte is goed voor je maagdarmkanaal. Dit is te danken aan de woestijnlelie aloë vera. De tropische guave-vrucht maakt dit sap tot een smaaksensatie. · Fruit Vitaal Pruimen Vijgen heeft een positieve invloed op je stoelgang. Kies het sap dat bij je past! Verkrijgbaar bij de natuurvoedingswinkels en reformhuizen. Adviesprijs vanaf €2,69.

9079-advKvdA-:1235x1800

26-2-2009

9:30

Pagina 1

Uw biologische boodschappen met één muisklik in huis?

www.odinwinkel.nl Ga biologisch voor 1 Euro per week Biologisch duur? Bij zuivel is het prijsverschil helemaal niet zo groot. Heb jij er 1 Euro* per week voor over om je gezin de meest pure zuivel te geven? 100% biologisch met een volle en pure smaak? Maak de stap en kies voor biologische zuivel van Groene koe! * Meerprijs geldt bij een gemiddelde zuivelconsumptie van een gezin met 2 volwassenen en 2 kinderen (gemiddelde is ca. 9 liter melk, karnemelk en yoghurt per week).

Maak nu gratis kennis met Groene koe! Koop een literpak Groene koe naar keuze in de supermarkt. Stuur de kassabon samen met deze bon voor 30 april 2009 volledig ingevuld op naar Groene koe, Postbus 378, 4200 AJ Gorinchem. U ontvangt dan binnen drie weken het aankoopbedrag + portokosten op uw bank- of girorekening. Maximaal 1 inzending per huishouden, adres en rekening per jaar. Naam:

_____________________________________________________________ M / V

Adres: ______________________________________________________________________ Postcode: ___________________ Plaats: ________________________________________ Geb datum: _________________________________________________________________ Rekeningnr: _________________________ tnv: __________________________________

Groene koe is zuivel zoals de natuur het bedoeld heeft. En of je kiest voor yoghurt, melk, boter of kaas, van al deze biologische zuivelproducten kan je puur natuurlijk genieten. Bovendien zijn alle verpakkingen van Groene koe producten klimaatneutraal, en wordt Groene koe geproduceerd met groene energie. Kijk voor meer informatie op www.groenekoe.nl.

KvdA0209

Gegevens worden verwerkt conform de Wet bescherming persoonsgegevens. Wenst u in de toekomst geen andere post te ontvangen over de activiteiten van Groene koe, kruis dan dit vakje aan.

12

ENERGIESPECIAL

Ieder z’n eigen warmteput De lucht (dat wil zeggen, wind en zonlicht) en water worden tegenwoordig veelvuldig aangesproken als alternatieve, groene energiebronnen. Ook vuur (verbranding) wordt al tijden gebruikt om energie op te wekken. In de 21e eeuw gaat ook het resterende element ons op een duurzame manier van energie voorzien: aarde. Eigenlijk komt de energie uit het water in de aarde. De techniek waarmee dit gebeurt, is aardwarmtewinning, ook wel geothermie genoemd. Leslie Kramers is geoloog bij onderzoeksorganisatie TNO en aardwarmtewinning is zijn specialisatie. Hij legt uit: “In de aarde vind je grondwater. Dit water wordt verwarmd door de warmte die het binnenste van de aarde afgeeft. Over het algemeen kun je stellen dat de temperatuur van het grondwater in Nederland per kilometer diepte dertig graden stijgt. Vanaf ongeveer twee kilometer diep kunnen we het water gebruiken om bijvoorbeeld huizen te verwarmen. Gaan we nog een kilometer dieper, dan zijn de temperaturen hoog genoeg om de aardwarmte om te kunnen zetten in elektriciteit.” Aquifiers

Daarvoor moet het water omhoog worden gehaald, hoe werkt dat precies? Kramers: “Zonder een geschikte gesteentelaag begin je niets. Een gesteente moet namelijk voldoende water bevatten. Aquifers noemen we deze watervoerende lagen. Ook de doorlaatbaarheid van de lagen is belangrijk. Want hoewel veel mensen het denken water zit niet in ondergrondse meren bij elkaar; het zit in de poriën tussen bijvoorbeeld korrels zand of klei. Met olie en gas is dit ook zo, het zit niet in een grote bubbel bij elkaar. De poriën van het gesteente moeten het water goed doorlaten om voldoende warm water te kunnen verzamelen. Ook de dikte van de laag is hiervoor van belang. We boren verticaal, de

diepte in. Dus hoe dikker de laag, hoe groter het gedeelte van de buis dat in contact staat met de aquifer.” Warmtewisseling

Het pompsysteem werkt als volgt: een vrij dunne buis gaat de diepte in. Aan het uiteinde, dat uiteindelijk in contact komt te staan met de aquifer, zitten gleuven waardoor het water naar binnen kan stromen. Doordat de druk binnen in de aarde hoger is dan aan de oppervlakte, wordt het water voor een groot deel vanzelf naar boven gestuwd. Om de warmte te behouden moet dit voldoende snel gaan. Daarom zit aan het eind van de buis een pomp. Per uur moet namelijk minimaal 100.000 liter water kunnen worden onttrokken uit het gesteente. Aan het aardoppervlak wordt de warmte door een warmtewisselaar aan het grondwater onttrokken. Het is een gesloten systeem: het grondwater komt niet in contact met het oppervlaktewater. Via een buis wordt het minimaal anderhalve kilometer verderop weer teruggevoerd naar de gesteentelaag waar het vandaan komt. Ten eerste is het water twee tot drie keer zo zout als zeewater, waardoor het boven de grond weinig nut dient. Ten tweede is het belangrijk om de ondergrondse druk op peil te houden, we willen tenslotte geen

Leslie Kramers in de hal van TNO Utrecht

verzakkingen of aardbevingen veroorzaken. En waarom die anderhalve kilometer afstand? “Bij deze afstand gaat het afgekoelde water pas na ongeveer dertig jaar weer terug de grond in. Daar begint de opwarming weer, maar die neemt honderden jaren in beslag. We moeten het koude water dus niet te dicht bij het

warme water teruginjecteren.” Toekomst

Geothermie staat in Nederland nog in de kinderschoenen. Italië paste de techniek als eerste toe, ruim honderd jaar geleden in 1904. Een halve eeuw later kwam NieuwZeeland met het eerste industriële gebruik. Inmiddels maakt ook IJsland dankbaar gebruik van aardwarmtewinning. “Logisch,” aldus Kramers, “want vanwege hun geologie, met veel vulkanisme dat het gesteente heet houdt, is in een land als IJsland het water veel sneller weer op temperatuur. De mogelijkheden zijn voor ieder land, of sterker nog: voor ieder stukje land, verschillend. Voordat aardwarmtewinning kan worden toegepast, moet de bodem in detail worden onderzocht.” In ons land wordt geothermie momenteel maar op één plek toegepast, door een tomatenkweker in Bleiswijk. Voor de komende jaren staat in Den Haag wel een groot project op de agenda. De gemeente wil een nieuw te bouwen woonwijk in Zuidwest, inclusief een aantal bedrijven, aansluiten op aardwarmte. Het duurt nog zeker vijf jaar voor het zover is. Gelukkig, dan heeft de overheid nog even om een helder beleid op te stellen. Want op dat gebied heerst nog veel onduidelijkheid. Maar één ding is in ieder geval zeker: aardwarmte heeft de toekomst.

C

Tekst: Beeld:

Lotte Krijnen TNO

I

www.tno.nl www.geothermie.nl www.aardwarmtedenhaag.nl

B

Reageren? [email protected]

MIJN AARDE

13

Duurzaamheid aan de Afsluitdijk De zeespiegel stijgt, we weten het ondertussen allemaal. Krijgen we in Nederland ook natte voeten? En in Afrika? Hoe lossen we dit op? Een eerste stap is een World Sustainability Centre. Dit moet gebouwd gaan worden op de kop van de afsluitdijk. Het Duurzaamheidscentrum schrijft een wedstrijd uit voor het ultieme ontwerp.

ENERGIEQUIZ Bladerend door deze krant heb je al veel over energie kunnen lezen. En het kan niet anders of je wist er al het een en ander vanaf, energie is tenslotte niet te omzeilen. De verspilling ervan wel. Buig je daarom over deze quiz en test hoeveel je van energie én besparing afweet.

In het centrum zal aandacht zijn voor het project Act Now! Met dit project wil het centrum de grootste jonge talenten bij elkaar brengen om op zoek te gaan naar oplossingen voor milieuvraagstukken. In een expertisecentrum ten slotte, hebben wetenschappers, studenten en andere geïnteresseerden

vraag 1 Energie is er in vele vormen. Onder andere als elektriciteit. Stroom dus. Of is dat wat anders? Hoe zit dat nou precies met die twee? a) er is geen verschil b) stroom = een hoeveelheid elektriciteit die zich door een kabel verplaatst c) elektriciteit = een hoeveelheid stroom die zich door een kabel verplaatst vraag 2 Een kilowattuur, wat is dat? a) de hoeveelheid stroom (per kilo) die een apparaat gebruikt per uur b) het aantal Watt (x 1000) dat een apparaat gebruikt per uur c) het aantal uur dat een apparaat aan kan staan met een totaalverbruik van 1000 Watt vraag 3 Nog even over de kilowattuur: wat is de juiste afkorting en wat kost het gemiddeld? a) 1 KWh kost ongeveer € 0,10 b) 1 Kwh kost ongeveer € 0,01 c) 1 kWh kost ongeveer € 0,02

Het hele gebouw zal een ruimte van drieduizend vierkante meter gaan beslaan. Voorzitter Henk Kroes van de Stichting Duurzaamheidscentrum hoopt dat de bouw van het centrum in 2013 kan beginnen. Voor meer informatie: www.duurzaamheidscentrum.nl www.worldsustainabilitycentre.org

Tekst: Marieke Buijs, Beeld: DHV/ Imares/ Hosper

vraag 4 Zonder ergens op in te hoeven boeten, kunnen we honderden euro’s per jaar besparen. Hoeveel procent van de in totaal verbruikte energie wordt door een gemiddelde Nederlander verspild? a) 10 % b) 25 % c) 30 %

vraag 5 Wat is sluipverbruik? a) Energie die je ongemerkt verbruikt doordat apparaten op stand-by staan in plaats van uit, of bijvoorbeeld opladers die in het stopcontact zitten terwijl ze niet worden gebruikt b) Energie die je onnodig verbruikt door bijvoorbeeld het licht of de verwarming aan te laten in een kamer waar je niemand is c) Energie die je illegaal wordt afgetapt van het energienetwerk

Op de foto v.l.n.r : Tineke van der Schoor, Henk Kroes, Menno Groeneveld

vraag 6 Hoeveel energie bespaar je door een was te draaien op 40˚ in plaats van op 60˚? a) 20 % b) 33 % c) 50 %

vraag 7 Welk deel van de wereld zou van energie kunnen worden voorzien met alleen zonne-energie? a) een tiende deel b) bijna de helft c) de hele wereld

antwoorden

Act Now!

Voor dit ontwerp is een wedstrijd uitgeschreven voor architecten. Zij kunnen zich gaan storten op een masterplan. Er is wel een aantal dingen die daarin zeker tot uiting moeten komen. Het centrum krijgt een hotel, het moet passen in de omgeving van de Afsluitdijk en niet in de laatste

toegang tot de laatste relevante informatie. Zij kunnen in het centrum onderzoek doen en kennis uitwisselen.

5-a 6-c 7-c

plaats moet het centrum zelfvoorzienend zijn qua energie. Ook moet er ruimte zijn voor een bezoekerscentrum waar je de gevolgen van klimaatverandering kan ervaren, zoals stormen en overstromingen. Je zult hier ook de laatste innovatieve oplossingen vinden.

1-b 2-b 3-c 4-c

Het duurzaamheidscentrum moet oplossingen gaan aandragen voor energie- en milieuvraagstukken uit de hele wereld. Het is bedoeld als ontwikkelingsplaats voor jong, wetenschappelijk en internationaal toptalent; een broedplaats voor slimme oplossingen dus. Het moet alleen nog ontworpen worden.

14

ENERGIESPECIAL

Wubbo Ockels

De Zonnekoning van Nederland Wubbo Ockels weet wat er moet gebeuren om Nederland duurzaam te maken. De voormalige astronaut en huidig hoogleraar in Delft richt daarbij de focus op de jeugd. Die moet het voor elkaar krijgen om ons land op te stuwen naar een groene, gezonde en welvarende natie. Zelf draagt hij zijn steentje bij met spectaculaire plannen voor energiewinning via waterkracht met een tweede Afsluitdijk, de superbus en de energievlieger. De duurzaamheidprof weet dat de initiatieven niet van de overheid komen, maar vanuit de bevolking. Tekst: Frans van der Beek, Beeld: TU Delft

W

ubbo Ockels: `We moeten ons in de eerste plaats realiseren dat we geen energieprobleem hebben. Er is absoluut voldoende energie. De zon geeft ons licht, warmte en wind en dat is in Nederland al zeker honderd keer meer dan we nodig hebben. In de hele wereld is die factor zelfs tienduizend. De technieken die we nodig hebben om zonne-energie te gebruiken, worden nog onvoldoende toegepast. We moeten die ontwikkeling versnellen: zonnepanelen op ons dak plaatsen, meer windmolens bouwen en zorgen dat alle auto’s op elektriciteit rijden. En wel direct. Als iedereen het op zijn eigen manier doet, dan zijn er op een gegeven moment ideeën, die andere mensen overnemen.’ Drie keer zo goedkoop

‘Een auto rijdt op een benzinetank nu ongeveer vijfhonderd kilometer. Met de accu’s in elektrische auto’s is dat rond de 150 kilometer. Deze ontwikkeling gaat snel, over twee jaar is dat 250 kilometer. Bovendien kun je overal de stekker van je auto in een stopcontact steken en de accu opladen. Onderweg een hapje eten en, hup, je kunt weer verder. Voor een elektrische auto die twintigduizend kilometer per jaar rijdt, is er zestien vierkante meter aan zonnepanelen nodig. Dit is drie keer zo goedkoop in vergelijking met een brandstofmotor. Laat jongeren dat op school maar narekenen, dan zien ze het in zullen zij met passie de overheid dwingen om intelligente ontwikkelingen te stimuleren. Ons energiesysteem is gebaseerd op vooronderstellingen en berekeningen die niet kloppen. De overheid maakt verkeerde keuzes en de man in de straat gelooft het wel. Dat moet veranderen. Mensen moeten zich bewust worden van de ongelooflijke efficiency die zonne- en windenergie biedt.’ Zonder rompslomp

`Ik ben heel optimistisch. Dat is een belangrijk onderdeel van het succes. Het is net als in de sport: als je met een negatieve instelling naar een wedstrijd gaat, weet je zeker dat je niet wint. Als wilt winnen,

moet je erin geloven. We hebben overal genoeg energie plus de techniek om die te gebruiken. Waar het ons nog aan ontbreekt, is het doorzettingsvermogen om het echt te doen. Dat doe je met wetgeving, het geven van gigantische prijzen en het stimuleren van de jeugd. Laat de jeugd haar intelligentie gebruiken om een betere toekomst te maken.’ Schamele zes procent

‘Ieder half uur valt er voldoende zonlicht op de aarde om de hele wereld van energie te voorzien, maar waarom doen we er niets mee? De zon is onze toekomst. De EU heeft als streven dat de Europese landen in 2020 twintig procent duurzame energie opwekken. Duitsland en Denemarken hebben dat al bereikt. Nederland sukkelt daar achteraan met een schamele zes procent. En dat terwijl we de beste zonneceltechnologen van de wereld voortbrengen, maar die worden weggekocht door het buitenland. Investeringen in conventionele energie is weggegooid geld; binnen tien jaar zijn ze waardeloos.’

‘Geef de jeugd geld om te innoveren’ Grote voordelen

´De overheid zou meer geld aan de jeugd tussen de 18 en 28 jaar beschikbaar moeten stellen voor innovatie van het energiebeleid. Niet via allerlei instanties, maar rechtstreeks. Geef de jeugd geld om hun plannen te ontwikkelen. Het begint met dromen en interessante gedachten en die moeten worden uitgevoerd. Dan kun je zien wat er uitvoerbaar is. Het is net als bij het kweken van bloemen. Je moet alle zaadjes water geven en als ze dan uitkomen, dan zie je wel wat wel en wat niet goed is. Daarna kun je bedrijfjes oprichten om daarmee verder te gaan. Ik pleit ervoor dat tien procent van het innovatiegeld rechtstreeks naar de jeugd gaat. Dat zal grote voordelen opleveren.´

GROEN VS GRIJS

15

Groene stroom geeft positieve energie

De winter is de perfecte tijd voor bezinning en natuurlijk om je zaakjes op een rijtje te zetten. Lekker op de bank, met de thermostaat op 20 graden en meerdere lampen aan om het donker buiten te houden. De stroom die uit het stopcontact komt, lijkt toch onuitputtelijk te zijn en bovendien heb je sinds kort groene stroom aangevraagd. Je had namelijk gehoord dat ‘groen’ beter was dan de ‘grijze’ variant. Maar wat houdt dat eigenlijk in?

gezien. Het is dus belangrijk dat je goed oplet wat voor type groene stroom jij nu eigenlijk gebruikt omdat de milieukwaliteit niet altijd van hetzelfde niveau is. Dit kun je controleren bij je leverancier. Energiebedrijven zijn namelijk verplicht te melden welke brandstofmix ze gebruiken en welke milieubelasting elke bron oplevert. Je kunt ook eens rondkijken op een site als www.groenestroomjagraag.nl.

Tekst: Marieken Verbruggen

Niet tastbaar

Ineens besef je dat alles om je heen energie is. Zowel positieve als negatieve. De positieve geeft je vaak de kracht om nog meer te gaan doen. Je wordt er vrolijk van en komt in een flow. Negatieve zaken putten je alleen maar uit. Het geeft je een leeg gevoel en je bent tot steeds minder in staat. Dan snap je ineens ook waarom er de laatste jaren zoveel te doen is rond groene stroom en waarom dit zo belangrijk is. Groene stroom is de positieve energie. Het gebruik hiervan betekent dat je bestaande krachten benut zonder de bron aan te tasten. ‘Grijze’ stroom daarentegen is negatieve energie die de aarde uitput. Maar hoe zit de energiemarkt nu precies in elkaar en wanneer mag het kenmerk ‘groene’ stroom gebruikt worden? De energiemarkt

Met de liberalisering van de energiemarkt, inmiddels alweer wat jaren geleden, is een nieuwe rolverdeling ontstaan. Tot medio 2004 konden wij als burgers niet zelf bepalen waar wij onze energie afnamen. Door de markt te liberaliseren is er concurrentie en keuzevrijheid ontstaan op de levering van energie. Gevolg hiervan is dat er naast de geïntegreerde energiebedrijven (deze produceren en leveren energie en beschikken tevens over een eigen netwerk om de energie bij jou in huis af te leveren), pure energieleveranciers zijn ontstaan die energie inkopen en weer doorverkopen. Op het netwerkdeel is geen concurrentie

mogelijk, omdat er in Nederland alleenrecht geldt op het energienetwerk per regio. Leveranciers concurreren echter wel met elkaar om de geproduceerde of ingekochte stroom door te verkopen aan ons, de eindgebruiker. Een leverancier kan dus verschillende typen stroom produceren of inkopen. Zo is er elektriciteit die is opgewekt door middel van bijvoorbeeld gas en olie. Deze grijze stroom is schadelijk voor het milieu, onder andere vanwege het broeikasgas CO2 dat vrijkomt bij opwekking hiervan. Maar ook radioactief afval dat ontstaat bij het produceren van stroom in een kerncentrale tast onze leefomgeving aan. Groene stroom daarentegen, wordt uit duurzame bronnen opgewekt zoals windmolens of waterkrachtcentrales. Voorbeelden van deze bronnen zijn wind, zon en water. Deze zijn onuitputbaar en er is bij de opwekking van energie geen uitstoot van schadelijke stoffen. Positieve energie dus! Definities

De scheiding tussen groen en grijs is helaas niet altijd even duidelijk. Zo wordt energie uit biomassa ook gezien als groene stroom omdat er geen CO2 uitstoot ontstaat, wel kunnen er echter andere gassen bij vrij komen die een negatieve uitwerking op het milieu hebben. Ook duurzaamheid is van belang. Mest uit de bio-industrie, een vorm van biomassa, gaat niet gepaard met duurzame landbouw maar wordt wel als groene stroom

Als je groene stroom koopt, is het niet zo dat je deze via een andere weg ontvangt dan grijze stroom. De groene en grijze variant mixen namelijk met elkaar op het netwerk. Maar jouw deel wordt wel op een milieuvriendelijke manier opgewekt. Hoe meer mensen besluiten hiervoor te kiezen, hoe groener de mix van stroom wordt die we met zijn allen gebruiken. Op deze manier dwingen we de energieproducenten om steeds meer groene energie op te wekken. Gebruik jouw energie vanavond dus op een positieve manier en zoek uit wat voor stroom jij inkoopt bij je

leverancier. Bedenk wat jij belangrijk vindt en onderneem actie. Uit je stopcontact zullen niet ineens groene vonken vliegen, maar jouw persoonlijke energie zal door deze daad zeker een stroomstoot krijgen! En... besparing van energie vind je natuurlijk ook belangrijk, dus wel even een warme trui aantrekken en de thermostaat een graadje lager zetten.

16

UITGELICHT

P TO 0 0 Leukste plekken 1 Geografie

in Nederland

De Krant van de Aarde speurt op het web naar interessante websites. Want ook online kun je partciperen aan een beetje betere wereld. Tekst: Ilse Eggekamp Alles over energie

Heb je een uitzending gemist, dan ga je naar www. uitzendinggemist.nl. Zoek je werk, dan ga je naar www. werkzoeken.nl. Heb je net een redactievergadering gehad en moet je een artikel over energie schrijven? Tja, dan tik je www.energie.nl in. En dan blijkt dat nog best een interessante website te zijn. Alle informatie over energie kun je hier vinden. Van literatuur over energie tot de cijfers van energie. Een handige website met een groot aantal links naar andere energiewebsites.

Achter het vaak prachtige Nederlandse landschap gaan verhalen schuil die voor de meeste mensen verborgen blijven. Daarom belichten we elke keer een van Nederlands interessantste plekken. En jij als lezer bepaalt welke plek dat wordt! Surf daarvoor naar www.geosites.nl. Kies een mooie plek, bijvoorbeeld bij jou in de buurt, en maak er een topfoto van. Stuur deze naar [email protected]. De beste foto wordt geplaatst en wij vertellen het verhaal achter deze foto. De állerbeste foto wordt ook nog eens beloond met een digitale camera t.w.v. €200,-!

www.energie.nl

Zuiderheide Langs de A1 bij Laren ligt de Zuiderheide. De heide is licht glooiend en loopt schuin af richting de Eemvallei, onderdeel van de Gelderse vallei. Een wandeling over de Zuiderheide biedt een prachtig uitzicht over de zogenaamde ‘Zeven bergjes’. Dit zijn ‘tumuli’, grafheuvels uit de Bronstijd (ca. 1500 v. Chr. gevormd). Deze grafheuvels zijn nu leeg en opgegraven. Opvallend is dat de heuvels in een rij voorkomen die van oost naar west loopt. Waarschijnlijk zijn ze oorspronkelijk aangelegd langs een weg, iets wat vroeger vaak gebeurde.

Nuon voor basisscholieren

Onder het motto ‘je kunt er niet vroeg genoeg mee beginnen’ heeft Nuon het project Natuurlijk Energie! opgericht. Met dit project wil het energiebedrijf docenten in het basisonderwijs ondersteunen bij het onderwijs over duurzaamheid. Via de website Natuurlijk energie! kunnen docenten lespakketten aanvragen voor onder-, midden- en bovenbouw. De lesprogramma’s zijn flexibel en multimediaal. De website zelf is onderdeel van de lespakketten en zorgt ervoor dat kinderen op een interactieve wijze leren over energie. Zo kunnen de kinderen proefjes vinden in het ‘Laboratorium’ en hun vragen kwijt in het ‘Klaslokaal’. www.natuurlijkenergie.nl

Gezonde opinie

Een leuke, tikkeltje groene opiniewebsite is Sargasso. 31 bloggers schrijven op vrijwillige basis artikelen over het alledaagse nieuws, maar ook over nieuws dat in de traditionele media geen plaats heeft gekregen. Daarnaast vind je hier informatieve stukken over politiek, cultuur en wetenschap. Grobbo en Carlos startten dit project in 2001 met het idee iets anders op de markt te zetten dan een copy-paste linkdump weblog. Het is ze gelukt. Artikelen over Indianen en Oekraïense Volksmuziek en elke dag een Quote du Jour. Een leuke site om even heen te surfen als je vijf minuutjes over hebt.

Deze keer de Zuiderheide: de foto is ingezonden door mevr. G. Waards, uit Laren.

Stuifzand

De stuwwal waarop het Gooi ligt, is 150.000 jaar geleden tijdens de voorlaatste ijstijd opgestuwd door het landijs. Langs de randen van de stuwwal is aan het einde van de laatste ijstijd door de wind een laag zand afgezet. Het Noordzeebekken lag toen droog en harde poolwinden bliezen zand vanuit dit droge bekken naar het zuidoosten waardoor een groot deel van Nederland bedekt werd met een laag dekzand. Tijdens de Middeleeuwen trad een tweede verstuiving op. Het zand werd toen weer blootgelegd door vernieling van de vegetatie door overbeweiding, branden en het steken van plaggen. Het vrij liggende zand werd vervolgens verwaaid en er werden stuifzanden gevormd. De stuifzanden zijn wat grijzer van kleur dan de dekzanden en deze zijn gescheiden door een kenmerkende podzolbodem, gevormd in de warmere periode tussen de voorlaatste en laatste ijstijd. Vanaf het begin van de twintigste eeuw werden de stuifzanden vastgelegd door de aanleg van bos en bleven steeds minder actieve stuifzandgebieden over. Hier vinden we een stuifzandgebied dat is gecreëerd door de mens om het oorspronkelijke natuurlandschap weer in ere te herstellen. Men is hier nog druk bezig met het verwijderen van bos om plaats te maken voor de stuifzanden. Op de donkere kale stukken moet het stuifzand zich nog ontwikkelen. Achter de hekken is het beschermde, actieve stuifzand gelegen.

www.sargasso.nl

Illegaal kind

Eind vorig jaar is de website iLegaalkind.nl gelanceerd. Deze website verstrekt informatie aan jongeren, volwassenen en juristen. Jongeren krijgen in normale taal uitgelegd tegen welke problemen illegale kinderen aan kunnen lopen. De pagina’s voor volwassenen zijn bedoeld voor ouders, docenten, gezinsvoogden en andere jeugdbeschermers, politie, politici, artsen en andere gezondheidswerkers en voor medewerkers van sociale diensten en steunorganisaties. Juristen die zich willen of moeten verdiepen in de rechten van het illegale kind kunnen op deze website een inleiding in het onderwerp vinden. Een fijn naslagwerk. www.ilegaalkind.nl

M U I N N E L L MI N E L E O D

MILLENNIUMDOELEN

In iedere editie van de Krant van de Aarde worden meerdere kleinschalige (ontwikkelings) projecten uitgelicht. Deze projecten staan stuk voor stuk in het teken van de Millenniumdoelen. Dit zijn doelstellingen die in 2000 zijn vastgelegd door de regeringsleiders van bijna 200 landen. Zij hebben beloofd hard te werken aan het oplossen van de grootste wereldproblemen, zodat deze in 2015 voor een groot deel zijn verholpen. Door bekendheid aan de invulling van de doelen te geven, draagt de Krant van de Aarde een steentje bij aan het behalen ervan. Helpen jullie ook mee? www.millenniumdoelen.nl www.ncdo.nl

Armoede halveren

Iedereen naar school

Mannen en vrouwen gelijkwaardig

Verbeteren van de gezondheid van moeders

Bestrijding van hiv/ aids, malaria en andere dodelijke ziektes

Meer mensen in een duurzaam leefmilieu

17

Minder kindersterfte

Mondiaal samenwerkingsverband voor ontwikkeling

De krant op school Op het middelbaar onderwijs wordt steeds vaker aandacht besteed aan mondiale vraagstukken. Leerlingen worden bewust gemaakt van de wereldproblemen, die vaak ver weg lijken te staan maar eigenlijk iedereen evenveel aangaan. De Krant van de Aarde deelt dit doel, en wordt daarom op sommige scholen ingezet als onderdeel van het lesmateriaal.

We ontvangen regelmatig berichten van docenten die de Krant van de Aarde als een welkome aanvulling op het studieprogramma zien. Zo stuurde Alice Veldkamp ons laatst een email. Als docente ANW (algemene natuurwetenschappen) gebruikte ze de Krant van de Aarde als bron bij haar project rond de film ‘An inconvenient truth’. ‘Ik heb mijn leerlingen de DVD van Al Gore laten zien. In de film wordt het broeikaseffect aangekaart. Iedereen moest na afloop van de film een deelprobleem kiezen en zich hier verder in verdiepen. Ik had de Krant van de Aarde al eerder gebruikt als afwisseling op de soms vrij pittige academische bronnen. Ook voor deze opdracht had ik de krant als bronma-

pen als mode en bekende Nederlanders. Het raakt meer met hun leven en creëert daardoor meer betrokkenheid. Ze hebben in ieder geval heel gemotiveerd aan de opdracht gewerkt!’

teriaal aan de leerlingen voorgelegd.’ ‘De reacties op de krant waren enthousiast. Ik denk dat het komt doordat de krant de onderwerpen dichter bij de leerlingen brengt, door ook informatie te geven aan de hand van minder abstracte onderwer-

Natuurlijk vinden wij het leuk om te weten waar jullie de Krant van de Aarde voor gebruiken. Dus wil je jouw klas volgende keer in de krant terugzien? Laat ons weten wat jullie met de krant doen, dan komen we misschien wel bij jou op school een kijkje nemen. Mail je reactie naar [email protected]. Ontvang je de krant nog niet, meld je dan aan via www.krantvandeaarde.nl

Millennium Gemeente De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) is in 2007 de zogeheten Millennium Gemeente campagne gestart. De campagne is een groot succes, want inmiddels heeft bijna een kwart van alle Nederlandse gemeenten zich aangemeld. Onder het motto ‘VN Millenniumdoelen zijn gemeen(te)goed’ zetten zij zich in voor een betere wereld.

initiatief. ‘Als gemeenten zich aanmelden, betekent dit vrijwel altijd dat ze extra activiteiten ontwikkelen en budget vrij maken.’ Zo heeft de gemeente Hardenberg met hulp van dividend van een lokaal waterbedrijf een waterproject gesteund in Niger. ‘Maar ook de vrachtwagen die is bedrukt met de 8 millenniumdoelen om de burgers te informeren, is een mooi voorbeeld.’

Activiteiten

Chris van der Valk, campagnemedewerker, geeft aan dat het steunen van de millenniumdoelen geen kerntaak is van de lokale overheid en dat de VNG dus blij is met elk

Het succes van de Millennium campagne is vooral te danken aan de burgers. ‘Vanuit de campagne enthousiasmeren en informeren we de gemeenten. Maar

vaak zijn het de inwoners die lobbyen en zorgen voor aansluiting bij de campagne,’ aldus Chris. ‘Nog niet zo lang geleden is Hilversum het honderdste lid geworden en inmiddels staat de teller al op 103.’ Inspirerend

Het leuke is dat iedere gemeente op basis van eigen beleidskeuzes invulling kan geven aan het bereiken van de Millenniumdoelen. ‘Iedere gemeente is weer anders qua politieke achtergrond.’ Wel kunnen de gemeenten van elkaar leren. Een mooi voorbeeld hiervan is Utrecht. Deze gemeente is op 16 januari benoemd tot

meest inspirerende Millennium Gemeente van Nederland. Utrecht werkt aan een duurzaam milieu door alleen maar groene stroom te gebruiken. Ook ondersteunen ze hun zusterstad Léon (Nicaragua) bij woningbouw, herbebossing en op het gebied van economische ontwikkeling. De gemeente doet dit niet alleen, ook scholen en bedrijven worden hierbij betrokken. Ben je nieuwsgierig geworden? Op www. millenniumgemeente.nl kun je nagaan of jouw gemeente al lid is. Tekst: Marieken Verbruggen

18

MILLENNIUMDOELEN

MILLENNIUM DOELEN

Een kijkje over de grens percussie spelen. Bij de laatste gaat het er hard aan toe: zo’n dertig leerlingen slaan onder begeleiding van een van de CYB-ers zo hard als ze kunnen op plastic tonnen en geëmailleerde pannen. Bij de hennaworkshop kijken sommige jongens in het begin nog een beetje onwennig om zich heen, terwijl veel meisjes elkaar gelijk beginnen te beschilderen. Als iemand met voorbeeldjes van voetballogo’s aankomt, slaan ook de mannen aan het ontwerpen. Hun commentaar op het CYB-project: ‘Het is leuker dan Frans en Wiskunde. Oké, en ook best nuttig en leerzaam.’ Je aanmelden als school, als begeleider of wil je gewoon meer weten? Kijk op www. crossyourborders.nl Tekst: Lotte Krijnen Beeld: Cross Your Borders

Verspreid over twee klaslokalen zitten serieus kijkende leerlingen verscholen achter laptops, in boeken gedoken of in discussie met elkaar. Af en toe stellen ze een vraag aan een van de begeleiders, te herkennen aan hun speciale T-shirts. De reden voor de bezorgde gezichten is het onderwerp dat wordt behandeld: de problematiek in ontwikkelingslanden. Gedurende drie dagen verdiepen twee VWO-3-klassen van de Lek en Lingeschool in Culemborg zich in de ontwikkelingsproblematiek via het onderwijsprogramma Cross Your Borders (CYB). Melanie Jacobs, medewerker van CYB, legt uit: ‘Tijdens de drie dagen die het programma duurt, proberen we de leerlingen bewust te laten worden van problemen op andere plekken in de wereld. Dat zijn niet de minste problemen: ziektes, corruptie, oorlog… We pakken het heel interactief aan: in plaats van alleen maar voorlichten, geven we de leerlingen opdrachten. Op die manier moeten ze zelf aan de slag en raken ze meer betrokken.’ Pittige stof dus, waar de groepjes leerlingen zo druk mee zijn. Ieder groepje kreeg een land toegewezen. Over dat land zoeken ze nu informatie via het internet en de speciale uitgaven van CYB. Bovendien kunnen ze met vragen terecht bij hun eigen ‘landspecialist’: iedere begeleider heeft een land als expertisegebied. Laura is een van de vrijwillige begeleidsters. Drie jaar geleden was ze zelf nog deelnemer aan het CYB-programma. Ze vertelt: ‘Eerst wordt ter verkenning de toeristische informatie behandeld. Daarna maken de groepjes een inventarisatie van de problemen in hun land. Vervolgens beslissen ze samen welk probleem hen het meest aangrijpt

en zetten ze op papier welke redenen ze daarvoor hebben. Hierover houden ze de derde en laatste dag een presentatie voor de andere groepjes.’ Afwisseling

Een rondgang door het klaslokaal leert dat de jongens en meiden daadwerkelijk begrijpen dat het hier om serieuze zaken gaat. Veel leerlingen zijn behoorlijk onder de indruk van wat ze tot nu toe te weten zijn gekomen. ‘Gisteren kregen we een paar filmpjes te zien,’ vertelt Pauline. ‘Die waren behoorlijk heftig. Vooral die over kinderprostitutie en die over slaapziekte.’ Slaapziekte? ‘Dan word je van binnenuit opgegeten door parasieten,’ legt Pauline uit, ‘en ze kunnen er niets tegen doen. Of eigenlijk, dat is het ergst, ze kúnnen er wel wat tegen doen, maar dat doen ze niet. Want aan die arme mensen valt niets te verdienen. En dat terwijl hetzelfde geneesmiddel in Westerse landen wel wordt gebruikt maar dan als luxeartikel. Het heeft namelijk als bijwerking dat het de groei van gezichtsbeharing tegengaat. Erg hè?’ ‘We gebruiken best choquerende filmpjes, inderdaad,’ zegt Melanie. ‘Daarmee willen we de aandacht vangen; de leerlingen de ernst van het probleem laten inzien. Maar we het wisselen wel af met meer luchtige

bezigheden, hoor. Zo moeten de leerlingen hun presentatie zo creatief mogelijk maken. Veel groepjes maken bijvoorbeeld een filmpje. Zo stonden er een paar vanochtend nog blauwbekkend in het weke zonnetje voor de camera te spelen alsof ze bijna bezweken onder de Peruaanse hitte.’ Workshops

Het onderdeel workshops in leuke, buitenlandse activiteiten is ook geliefd. Omdat het een relatief kleine groep is, staan er maar twee workshops ingeroosterd: hennatatoeages maken of straat-

Cross Your Borders in ’t kort - Een driedaags, interactief onderwijsproject over ontwikkelingsvraagstukken, voor 3 en 4 havo en 3, 4 en 5 vwo. - Opgericht in 2004, door studenten met een missie - Met behulp van subsidie en sponsorgeld uitgegroeid tot een stichting met 6 vaste fulltime medewerkers en ruim 300 vrijwilligers. - De begeleiding bestaat voornamelijk uit studenten, die vrijwillig of voor studiepunten meehelpen. - Inmiddels worden zo’n 60 projecten per jaar uitgevoerd, op scholen door het hele land. - In april 2009 start CYB met een programma voor VMBO klassen. - Optioneel is een aanvullend actieprogramma van 1 of 2 dagen: een sponsorstage voor het goede doel.

MILLENNIUMDOELEN

Films die je raken Film opent ogen. Met dit als uitgangspunt wordt het Movies that Matter Festival georganiseerd. Den Haag zal van 2 t/m 8 april 2009 in het teken staan van films over mensenrechten en situaties waarin de menselijke waardigheid in het geding is. Films die je raken.

tenactivisten uit de hele wereld worden uitgenodigd om hun verhalen te vertellen en in gesprek te gaan met het publiek. De volgende drie films zijn al geselecteerd: - Unwanted Witness van Juan Jose Lozano, over mensenrechtenactivist en journalist Hollman Morris uit Colombia - Taking Root van Alan Dater, waarin we kennismaken met Nobelprijswinnares Wangari Maathai; - War Child van Christian Karim Chrobog, het inspirerende levensverhaal van Emmanuel Jal, voormalig kindsoldaat uit Soedan en nu een wereldberoemde hiphop-ster.

Het Movies that Matter Festival, de opvolger van het Amnesty International Film Festival (AIFF), vertoont aangrijpende films, inleidingen, interviews, discussies en workshops. Daarnaast zijn er verschillende verdiepingsprogramma’s waarbij het publiek met politici, journalisten, filmmakers en mensenrechtenactivisten uit de hele wereld in gesprek kan gaan. Binnen het festival zijn verschillende filmprogramma’s, waaronder Camera Justitia, A Matter of ACT en in samenwerking met Milieudefensie een programma over milieu en mensenrechten.

Houd de ontwikkelingen van het Movies that Matter Festival in de gaten via www.

Het programma Camera Justitia bestaat uit films en debatten over internationale rechtspraak en de strijd tegen straffeloosheid. A Matter of ACT bestaat uit vijf documentaires over mensen die strijden voor een rechtvaardige wereld. Mensenrech-

Wat: Movies that Matter Festival Wanneer: 2 t/m 8 april 2009 Waar: Den Haag

M U I N N E L MIL N E L DOE

19

moviesthatmatterfestival.nl.

Alvast een voorproefje op het Movies that Matter Festival? Kom naar het landelijke film- en debatprogramma van Movies that Matter. In maart 2009 wordt in acht verschillende filmtheaters Burma VJ – Reporting From a Closed Country vertoond met aansluitend een debat. Kijk voor meer informatie over het programma op www.moviesthatmatter.nl.

Tekst: Ilse Eggenkamp Beeld: Movies That Matter

Transsahara voor het goede doel ‘Tell me and I will forget. Show me and I may remember. Involve me and I will understand.’ Deze quote van de Chinese filosoof Confucius is te vinden op de website van de stichting Go for Africa. Het verwoordt de manier waarop de stichting te werk gaat. Met tweedehands auto’s, gereedschap en andere materialen rijden leden van de stichting van Nederland naar Afrika. Daar ondersteunen zij nieuwe en lopende projecten door samen met de bevolking aan de slag te gaan. Dit jaar wordt de rally voor de derde keer georganiseerd. Verdeeld over vijfentwintig teams begonnen de deelnemers op 8

februari hun reis richting West-Afrika. Het vertrekpunt is Bakel (Noord Brabant). Vanuit Spanje steken de rallyrijders over naar Marokko.In Afrika wordt op de route langs de westkust een stuk Sahara meegepikt. De eindbestemmingen zijn Senegal, Gambia en Mauritanië. Daar aangekomen starten de teams hun uiteenlopende ondersteunende

werkzaamheden, in samenwerking met verschillende scholen, werkplaatsen en ziekenhuizen in de omgeving. Ook worden beroepsscholen, scoutingclubs, internetcafés en verschillende ecologische projecten opgezet. De benodigde goederen worden grotendeels in containers overgescheept. Naast alle spullen laten de deelnemers ook de auto’s achter in de arme gebieden.

De auto’s worden namelijk niet alleen als vervoermiddel gebruikt. Een van de teams gebruikt hun auto bijvoorbeeld als demonstratiemodel om de Afrikaanse bevolking onder andere te leren hoe ze een dieselmotor kunnen ombouwen voor het gebruik van lokale plantaardige olie als brandstof. Vervolgens bouwen ze de gehele auto gezamenlijk om tot mobiele werkplaats. Hierbij worden zonnepanelen toegevoegd zodat de technische apparatuur op elke (afgelegen) plek kan worden gebruikt om reparaties te verrichten. Belangstellenden kunnen de ontwikkelingen volgen op de website goforafrica.nl. Hier zijn ook reisverslagen van voorgaande edities te vinden. En voor de avontuurlijk ingestelde mensen onder ons: de site is natuurlijk ook de plek om je in te schrijven voor de toer van 2010… Meer informatie: www.goforafrica.nl www.1procentclub.nl Tekst: Lotte Krijnen Beeld: Go for Africa

20

NATUURPERCEPTIE

Natuur in het wild In de najaarseditie van deze krant schreef ik een artikel over hoe drie Amazonebewoners voor het eerst kennis maakte met de globaliseringsmachine. Nieuwsgierig geworden naar de grenzen van die globalisering en de toestand van het regenwoud, ben ik er zelf een kijkje gaan nemen. Welke natuur is er eigenlijk aan het verdwijnen? Welke natuur moeten we zo nodig beschermen? Blijven mijn westerse opvattingen overeind in het wild? Vanuit Canelos in Ecuador trok ik per kano de jungle in voor een soloexpeditie van zeshonderd kilometer, richting Peru. Tekst en beeld: Arjen Damen, www.arjendamen.nl Technische blik

Voor de industrie die ik tegenkom, bestaat de wildernis alleen uit grondstoffen. Met een zogenaamde ‘technische blik’ is zij op zoek naar nieuwe, efficiëntere en (heel) soms zelfs schonere manieren om het regenwoud te exploiteren. Dat geldt niet alleen voor oliemaatschappijen maar ook voor de farmaceutische, de voedsel- en de toeristische industrie.

Maar de industrie is niet de enige met zo’n technische blik. Ook de natuurbeschermers hebben het over de groene longen van de planeet, het filteren van CO2, alternatieve oplossingen en biologische schatkamers. Zij verrichten metingen en vervaardigen kaarten, grafieken en modellen. Concrete natuurbescherming betekent vaak dat het oerwoud wordt omgetoverd tot een park of reservaat. Er

wordt daar bijvoorbeeld onderzoek gedaan naar de flora en fauna of naar de invloeden van klimaatsverandering. Hier en daar wordt de natuur een handje geholpen. Er worden soorten uitgezet en ziektes bestreden. Natuurbescherming is eigenlijk meestal natuurbeheer: met wetenschap en techniek ingrijpen in die natuur met een bepaald doel voor ogen.

Big Mac van een poster, of je hotelkamer op die uit de vakantiebrochure. Natuurdocumentaires filteren de natuur. Zij is daarin nooit meer benauwend, smerig en lelijk. Alle oneffenheden zijn weggefotoshopt. De natuur die nog rest is een wonderlijk steriel paradijs, met louter mooie wezens. Een kleed van schoonheid en glamour, waaronder alle smerigheid verdwijnt.

Groen apparaat

De natuur die je ziet met de technische blik is een wetenschappelijke natuur; een natuur van evolutionaire modellen en verklarende grafieken; een natuur waarin allerlei wetten gelden en dingen voorspeld kunnen worden; de natuur als een groen apparaat. Ook mijn eigen blik is aanvankelijk nogal technisch. Ik zie door de bomen een ingewikkeld ecosysteem waarin alle onderdelen als in een machine op elkaar zijn afgestemd. Het bladerdak ken ik als een enorme zonnecel die het hele spul draaiende houdt. Met die manier van kijken, lijk ik alleen wel voorbij te varen aan al het mooie om me heen. Steriele blik

Nu kende ik het regenwoud natuurlijk ook op een andere manier. De Amazone uit de natuurdocumentaires die ik heb gezien of uit fotoboeken, bestaat niet uit cijfers en grafieken. Hier zoeven de Ara’s en Tucans nog in het ochtendgloren. De bomen zijn groener dan groen. Hun kruinen bieden uitzicht over het eindeloos glooiende bladerdak. Drie gezonde jaguarwelpjes spelen in een frisse regenbui. Dan is de lucht weer helder en blauw. In lagunes zwemmen anaconda’s en op de oevers liggen vreedzaam kaaimannen te zonnebaden. IJverig bouwen de mieren aan hun nest. De documentaire-natuur is overzichtelijk en harmonieus, een waar paradijs. Maar de zeiknatte jungle waarin ik ’s avonds met moeite nog een vuurtje aan weet te krijgen, wordt niet bewoond door charismatische dieren. De jaguars zijn onzichtbaar en de ara’s krassen als kraaien. Vier meter lange krokodillen zijn zo bang als muizen. Niets lijkt hier op een paradijs. Net zo min als een echte Big Mac lijkt op de

Rottende drek

Nou hier dus niet, hier vreten de mieren bomen. De jungle zit overal op en in. Je kunt er niet aan ontsnappen zonder een stuk weg te hakken of plat te branden. En de grond, de planten en de lucht zijn nat. Overal liggen druppels warm water. Op de bodem ligt een dunne laag rottende drek waar alle dieren en planten uit vreten. Overal krioelen insecten en beesten. De meesten zijn nog nooit op Discovery geweest. Aan de grenzen van de globalisering blijft er van een technische of verwonderde natuurbeleving niks over. Hier is de natuur onvoorspelbaar. Soms lijkt ze hermetisch gesloten maar dan komt ze je magisch tevoorschijn. Ik ervaar geen groene apparaten meer of een steriel paradijs maar een vochtige organische worsteling, de natuur in het wild.

ETEN

Vergeten stamppotten

Vergeten stampot (voor 4 personen)

ingrediënten: 450 gr. spruitjes 500 gr. kruimige aardappels 1 rode paprika 100 gr. zwarte olijven zonder pit roomboter, melk, zout en peper

Waarom zouden we ook altijd aardappelen als basis gebruiken voor een stamppot? Neem nu de vergeten groenten. Dit zijn groenten die we jaren niet hebben zien liggen in de schappen van de supermarkt maar die nu weer in een opmars zijn. Vooral in de natuurwinkels zijn deze groenten weer volop verkrijgbaar.

Een groot deel van de vergeten groenten zijn uitstekend te gebruiken in een stamppot. Van knollen als de aardpeer, de knolselderij en de pastinaak maak je gewoon met de aardappelstamper een smeuïge massa. Net als bij de aardappelstamppotten doe je dit samen met wat hete melk en boter of eventueel bouillon. Andere

Recept Nu een aantal oude groenten een comeback maakt, is het weer mogelijk een ouderwetse stampot te maken van vergeten groenten. Zo gaat het verhaal dat de vermaarde hutspot die bij het Leids Ontzet in 1572 werd achtergelaten door de Spanjaarden helemaal geen winterpeen en aardappel bevatte maar pastinaak en uien. En het kan nog spannender. Daarom nu een andere stamppot, van een groente die eigenlijk nooit is weggeweest, mét Spaanse twist.

Boerenkool en andijviestamppot kennen we allemaal: een lekker grote pan op tafel en dan met de hele familie vechten om het grootste stuk rookworst. Ook hutspot komt bij ons Nederlanders zo nu en dan nog wel eens op tafel. Maar creatiever zijn we vaak niet. En dat terwijl het aantal mogelijke variaties bijna eindeloos is.

Combinaties

21

groenten zoals snijbiet, winterpostelein en zuring doen het goed als vervangers van de andijvie, net als de jonge blaadjes van komkommerkruid. Laten we dus eens tegelijkertijd vernieuwend en ouderwets bezig zijn en vanavond een lekkere, dampende stamppot op tafel zetten met groenten waarvan

velen het bestaan niet meer kennen. Er zijn honderden vergeten groenten, dus je kunt je nog volop uitleven voordat we weer de lente ingaan. En als je wat minder vertrouwen hebt in je eigen creativiteit kun je altijd nog je oma raadplegen.

Maak de spruitjes schoon en kook ze in 8 min. beetgaar. Kook de aardappels en maak er een smeuïge puree van met een klont roomboter en melk. Snijd de paprika in dunne reepjes en de olijven in plakjes. Roer ze samen met de spruitjes door de puree en verwarm het geheel goed door. Breng het gerecht op smaak met zout en peper. Voor niet-vegetariërs is het lekker om er pittige Spaanse worstjes bij te eten, wel biologisch natuurlijk!

Tekst en beeld: Marieken Verbruggen

Tekst: Renske de Zwart

Sjieke Stamppot Annemieke: ”Ik ben dit restaurant begonnen in 1997 vanuit mijn liefde voor lekker eten en wijnen. Pas later, toen steeds duidelijker werd hoe slecht het gesteld is met onze voedselproductiemethoden, ben ik overgestapt naar zoveel mogelijk biologisch. Naast bewuster inkopen, is gezond en eerlijk eten ook een kwestie van keuzes maken. Als we met z’n allen biologisch willen eten, is het in ieder geval noodzakelijk dat mensen afstappen van het idee dat je elke dag een stuk vlees op je bord moet hebben. En zo probeer ik mijn kaart ook in te richten: veel verschillende gerechten en veel keuze, met én zonder vlees.” Onbekende groenten

De zoektocht naar een restaurant waar je een ouderwetse en biologische stamppot kan eten, bracht ons naar De Witte Uyl in Amsterdam. De Witte Uyl is een klein, huiskamerachtig restaurant in de Amsterdamse Pijp. Maar verwar ‘huiskamerachtig’ niet met ‘een gebrek aan allure’. Eigenaresse Annemieke den Uijl heeft een heel duidelijke eigen stijl: een warm art deco interieur met kaarslicht, veel glaswerk, bloemen op tafel en kookboeken in de kast.

Keus is er inderdaad genoeg; er is geen onderscheid tussen voor- of hoofdgerecht en voor €39,50 kun je je eigen driegangenmenu samenstellen. We besluiten de gerechten te nemen waar stamppotten of onbekende groenten in verwerkt zijn. Zo beginnen we met een zeebaars en pompoenstamppot met gerookte knolselderij en daarnaast een sashimi van witte tonijn (mag volgens de viswijzer www.

goedevis.nl) met een puree van pastinaak en wasabi. De tweede ronde is een vegetarische stamppot van zuurkool en zoete aardappel met paddestoelen en gerookte mozzarella en tot slot een gerecht van konijn met sesamfilodeeg en aardpeer. Onze smaakpapillen maken overuren, dit proef je niet elke dag! Huiselijk en chique

Als toetje krijgen we drie bollen ijs van Dr. Grunschnabel, een man die van de gekste ingrediënten ijs kan maken. Als we een smaaktest doen, raden we een van de drie bollen goed: Engelse drop. Maar bij het koffieijs met kardemom en het gespikkelde ijs van Thaise basilicum slaan we de plank volledig mis. Wel heel lekker! Naast koffie is er een uitgebreide theekaart maar ook een heel scala aan dessertwijnen en digestieven. Het tekent de sfeer, huiselijk en chic tegelijk. Voor wie houdt van bijzondere smaken in een smaakvolle omgeving is De Witte Uyl een absolute aanrader. Tekst: Renske de Zwart Beeld: De Witte Uyl De Witte Uyl Frans Halsstraat 26 1072 BR Amsterdam Tel/fax 020 670 04 58 www.witteuyl.com

22

FORUM

Even bijpraten met Michael Braungart De Duitse chemicus Michael Braungart wordt in de hele wereld uitgenodigd om te praten over het concept ‘Cradle to Cradle’, dat hij samen met architect Bill McDonough ontwikkelde. Ook in Nederland verovert hij met zijn positieve kijk op milieuvriendelijkheid steeds meer regio’s en bedrijven, van Limburg tot Groningen en van AkzoNobel tot Philips. Voor de Krant van de Aarde schuift Diana den Held even bij hem aan om eens te praten over het thema van deze editie: energie. Tekst: Diana den Held, Beeld: Mariëlle Verhoef, www.zandkorrel.net “Wanneer je als consument een bijdrage wilt leveren aan de oplossing van het klimaatprobleem krijg je al snel adviezen over woningisolatie en spaarlampen. Minder energie verbruiken, zodat je minder koolstofdioxide de atmosfeer in stuurt, lijkt een van de eerste stappen om te nemen. Toch wil ik daar graag een kanttekening bij plaatsen: op dit moment is de kwaliteit van de binnenlucht in woningen nog zo mager dat het helemaal niet zo’n goed idee is om je huis dicht te timmeren. Veel van de producten in je huis, zoals de vloerbedekking en je meubelen, geven stoffen af aan de lucht die niet gezond voor je zijn. De binnenluchtkwaliteit in een gemiddeld huis in Europa is drie tot acht keer slechter dan de buitenlucht in een grote stad omdat niets echt ontworpen is voor gebruik in een gesloten ruimte. Zo ontstaan ziektes als astma en nemen allergieën toe: van de kinderen die nu een jaar of zeven zijn, is bijna de helft daar al slachtoffer van. Gelukkig komen in een hoog tempo producten op de markt die je een gezonde leef- en werkomgeving bieden. Er is vloerbedekking, meubelstoffering en muurverf te krijgen die oké is. Je kunt al stoelen, banken en kasten kopen die geen giftige dampen uitstoten maar gemaakt zijn van vriendelijke kleurstoffen en materialen die een positieve bijdrage aan het milieu kunnen leveren. En elk jaar komen daar meer

COLOFON De Krant van de Aarde verschijnt 6x per jaar in een oplage van 250.000 exemplaren en is een uitgave van Stichting Dag van de Aarde. De Krant van de Aarde wil mensen aanzetten tot een gezonde en duurzame leefwijze, ongeacht nationaliteit, politieke voorkeur of religie. © 2008 Krant van de Aarde, ISSN 1872-5104 Organisatie Stichting Dag van de Aarde Albert Poutsma Gerestein 1 4158 GB Deil t 06 533 329 80 [email protected] www.dagvandeaarde.nl Directie Exploitatie Krant van de Aarde Hans Truijen

producten bij. Die omslag is nodig. Want alleen als je je huis inricht met spullen die een bijdrage aan het milieu –en dus ook jouw gezondheid- leveren, kun je je huis gaan verzegelen.

Ook bij spaarlampen, die momenteel niet alleen in Nederland, maar in de hele EU hevig worden gepromoot, zit een addertje onder het gras. Het bedrijf dat ooit spaarlampen introduceerde, heeft na 25 jaar nóg geen systeem om de giftige stoffen eruit te halen. Minder dan vijf procent van de spaarlampen wordt op de een of andere manier gerecycled. De rest vervuilt het milieu en belangrijke stoffen, die we goed zouden kunnen hergebruiken, gaan verloren. Ik kan haast niet wachten tot de nieuwe generatie van technici en wetenschappers hiervoor met een oplossing komt. Ik heb er alle vertrouwen in dat deze groep in staat is niet alleen te kijken naar energiebesparing, maar naar het hele plaatje.”

Een greep uit de mail Frank Holtslag (docent biologie)

Marscha Brennen

‘Ik ben nieuwsgierig naar jullie tijdschrift, zouden jullie er een paar op kunnen sturen zodat ik er met wat andere leraren naar kan kijken?’ - Uiteraard, ze komen eraan!

‘Voor mijn vriendin heb ik een zo’n ketting met toetsenbordletters gemaakt. (KvdA nr. 5/6, trek ’n lootje en maak ’n recyclekadootje, red.) Echt supervet, goeie tip! Zelf zoek ik wel eens via www.zelf-maken.jouwpagina.nl, een startpagina voor allemaal creatieve sites, super handig!’ - Mooi! En jij op jouw beurt weer bedankt voor jouw tip!

Ron Kanders ‘Kunnen jullie niet een keer Georgina interviewen?’ - Verbaan, nemen we aan? We zullen haar een keer vragen, Ron.

COLUMN

Kortzichtigheid

E

r was eens een rugstreeppad die rustig van zijn (of haar) winterslaap genoot. Die rust werd verstoord toen de pad werd opgepakt en onder een stoeptegel werd gelegd. De omgeving van de stoep zou namelijk plaats moeten maken voor een bouwproject en daar was een milieubevlogene het niet mee eens. Hij wist dat je de vooruitgang in dit land gemakkelijk kunt blokkeren als het gaat om het domein van een korenwolf (een veldhamster) of een rugstreeppad. Dat is immers een van de overwinningen van de milieubeweging in dit land. Toen werd geïnspecteerd of er op dit terrein wel een rugstreeppad woonde, tilde de milieubevlogene trots de tegel op. “Kijk maar, daar is-ie!”. De inspecteur vond het opmerkelijk dat de pad meteen levendig opsprong. Deze beschermde diersoort slaapt namelijk ’s winters als een blok. De bouw kon gewoon doorgaan. Deze vreemde actie toont aan hoe de macht van de milieubeweging doorschiet: leg een pad onder een tegel en je bent spekkoper, tenzij je door de mand valt. De milieubeweging doet nuttig werk, maar mag ook wel eens van kortzichtigheid worden beticht. Protesten tegen windmolens, omdat ze het landschap bederven en de horizon vervuilen, zijn daar het bewijs van. Wat gebeurt er namelijk als er onvoldoende windmolens verrijzen? Dan zal op den duur het landschap onherstelbaar worden aangetast omdat conventionele energiebronnen door de CO2-uitstoot het leefmilieu vernietigen en we alsnog naar ons landschap kunnen fluiten. Dat verdwijnt onder de golven of wordt door de zon verzengd. Laat de milieubeweging zich oriënteren op zinvolle zaken. Met visie op de lange termijn. Luister niet naar querulanten op geitenwollen sokken, maar denk diep na, voordat je je mond opentrekt om je eigen korte termijn-gelijk te krijgen.

Frans van der Beek

Westeinde 34 2512 HD Den Haag t 06 290 133 76 [email protected] www.krantvandeaarde.nl

Columnist Frans van der Beek [email protected] Eindredactie Petra van der Veer, Arjen Damen

Redactieadres Westeinde 34 2512 HD Den Haag Lotte Krijnen, t 06 28187855 [email protected]

Aan dit nummer werkten mee Greenpeace, Natudis, Renske de Zwart, Marieken Verbruggen, Diana den Held, Nelleke Bos, Eva van Mossevelde, Mara van Corstanje, Mariëlle Verhoef,

Hoofdredactie Lotte Krijnen, [email protected]

Thijs Notenboom, MijnAarde, RCI, TNO. De Krant van de Aarde wordt mede mogelijk gemaakt met financiële ondersteuning van NCDO.

Redactie Marieke Buijs, [email protected] Ilse Eggenkamp, [email protected]

Advertentie verkoop Bureau Sjoerdsma, Peter Sjoerdsma W.A. Scholtenlaan 47 6865 VV Doorwerth t 026-3817658 [email protected]

Vormgeving en beeldredactie Sin Conceptual Design, Den Haag [email protected] Conceptbeeldmerk: Rik Comello Le Bureau, [email protected] Cover-illustratie: Aleksandar Rodic Druk Corelioprinting, Erpe-Mere, België Oplage en distributie - 145.000 ex. via natuurvoedingswinkels, houders KaartvandeAarde, bibliotheken, ministeries en partner-organisaties (zie www.dagvandeaarde.nl) - 75.000 ex. uitgereikt in de les aan vwo scholieren bovenbouw; - 30.000 ex. naar overige relaties en (semi) overheden.

23

niet kie n a

n! ze

K

PLEIN

door Lotte Krijnen

Door de overload aan opties wordt het steeds moeilijker om te kiezen. Hoeveel verschillende merken en modellen van mobieltjes bestaan er wel niet? Om maar te zwijgen over flesjes water, biertjes, breezers, spijkerbroeken, shirtjes, sneakers, smoothies en snacks... Word ook idealist, dat maakt het leven stukken makkelijker. Kies gewoon voor de meest biologische of fairtrade variant!

Winterkost

Dat bepaalde gerechten bekend staan als ‘typische winterkost’ (op de eetpagina heb je er al een paar langs zien komen!) is geen toeval. Het komt voort uit een niet al te ver verleden, waarin mensen zich nog enigszins lieten leiden door de natuur. Wat in de winter kon worden geoogst, werd in de winter gegeten. In de zomer werd het land gebruikt voor de meer kwetsbare en zonminnende gewassen, en dat zag je dan weer terug in de keuken. Eigenlijk is het in deze tijden van globalisering ouderwets. In de supermarkt merk je enkel aan de prijs of iets een seizoensproduct is. Daar heb je gelijk het eerste voordeel van ‘eten wat het seizoen schaft ’: het is goedkoper. Daarnaast is het ook beter voor het milieu. Wanneer je in de winter aardbeien in de schappen ziet liggen (kijk maar: gerust € 4,- voor een nietig doosje), dan weet je zeker dat ze óf van ver weg, óf uit kassen komen. En beide opties zijn vaak niet milieuvriendelijk. Van eigen bodem

Wanneer een product vanuit een ver land wordt geimporteerd, moet het logischerwijs vervoerd worden. Dit kost veel energie en het veroorzaakt extra CO2uitstoot. Allemaal niet nodig wanneer je je aardbeien koestert als exclusieve zomersnack, en voor appeltjes van eigen bodem kiest. Ook het probleem van kassen is welbekend: ze vreten energie. Hier zit natuurlijk wel verandering in: kassen worden steeds vaker voorzien van zonnecollectoren, en ook aardwarmte (zie p. 12) wordt al een enkele keer toegepast. In dat geval zit je goed zolang de producten (zomer of winter) in ieder geval van eigen bodem komen. Voor sommige producten geldt wel: ze zijn niet voor niets seizoensgebonden. Al worden de omstandigheden zo goed mogelijk gemanipuleerd, sommige producten zijn in hun eigen seizoen gewoon het best van smaak. Dus, laat je ten eerste leiden door de seizoenen (één blik in een actueel receptenboekje en je kunt er niet omheen). En ten tweede: check waar je groenten en fruit vandaan komen (het staat vrijwel altijd vermeld, op het bordje of op de sticker op het product zelf), en kies wat vaker voor een product van Hollandsche bodem.

Televisieloos ‘Wat doe je dan zoal?’, is een van de meest gestelde vragen als ik aan iemand vertel dat ik eigenlijk nooit televisie kijk. Een kant-en-klaar antwoord heb ik daar meestal niet op omdat dit verschilt per periode. In de winter lees ik, in het voorjaar ga ik joggen, in de zomer zit ik graag op het terras en in de herfst kook ik het liefst. Ondanks mijn televisieloze bestaan zijn er ook nog veel leuke dingen waar ik niet aan toekom. Ben ik nou een buitenbeentje of zijn er meer mensen die zonder televisie de tijd ook makkelijk vullen? Na wat zoeken bleek ik niet de enige. Gerda, een Nederlandse expat in Basel, vertelt dat ze sinds haar 18e geen televisie heeft gehad: “Ik lees erg veel maar ik speel ook piano, maak fotoalbums, ga internetten en luister naar muziek. Bovendien bel ik vaak met vrienden en doe ik mijn administratie. Daarnaast houd ik van sporten en uitgaan.

In de volgende Lente!

De volgende krant komt uit in april. Wat het weer gaat doen, is natuurlijk niet te voorspellen, maar wij gaan lente maken. En wat past beter bij de lente dan de liefde? Daarom vind je volgende maand een hele pagina vol liefde in de krant!

Er zijn wel honderd miljoen dingen te doen!” Bewuster

Het bewust willen omgaan met je tijd blijkt een andere belangrijke reden om geen televisie in huis te hebben. Als je een programma echt wilt zien, kan dit via het internet. Maar je kunt het ook zien als een persoonlijke energiebesparing om na een hele dag turen naar de pc, niet ook nog eens ’s avonds aldoor naar een scherm te kijken. Toch blijkt dat het moeilijk is om vast te houden aan een ideaal. Zo heeft de eerder genoemde Gerda toch een televisie gekocht vanwege haar dochtertje van zes: “maar eigenlijk heb ik daar spijt van.” Een ouder echtpaar dat nooit een televisie heeft gehad, geeft ook aan dat ze er sinds kort toch eentje hebben aangeschaft. Omdat ze slecht ter been zijn, werd het steeds moeilijker om hun tijd te vullen met bezigheden buitenshuis. Creatief

Hopelijk zet je na het lezen van dit artikel je televisie niet meer aan uit gewoonte. Probeer eens een week zonder en je zult zien hoeveel leuke dingen je plotseling kunt doen! Sporten, taarten bakken, salsa-les, vrijwilligerswerk of een boswandeling; ineens heb je overal tijd voor. Tekst: Marieken Verbruggen

: Mooiste plekken top 100

We gaan natuurlijk weer op zoek naar het mooiste stukje Nederland. En met ‘wij’, bedoelen we eigenlijk jullie! Werp een blik op www.geosites.nl, kies een mooi plekje uit, en ga gewapend met een camera op pad. Maak een mooie foto van het gebied en stuur ‘m op naar [email protected]. Je bent dan in de race voor een nieuwe fotocamera, en misschien vind je je foto ook wel terug in de volgende krant…

Dag vd Aarde

22 april is het weer zover, dan is het de Dag van de Aarde. Deze dag staat in het teken van de positieve impulsen rondom duurzame ontwikkelingen. Niet alleen in Nederland, maar wereldwijd. Wij zetten voor je op een rijtje wat er allemaal te beleven valt.

En verder:

Nieuws Interviews Kunst en cultuur Eten Millenniumdoelen Columns En nog veel meer…

korting op abonnementen/voordeel op groenstroom/korting bij meer dan 700 restaurants/voordeel in winkels/korting op lidmaatschappen/voordeel met sporten

Hier

draait het om... GROEN

VOORDEEL!

Voor maar € 19,95 per jaar steunt u de stichting Dag van de Aarde en ontvangt u de Kaart van de Aarde. Deze stichting zet mensen aan tot een gezonde en duurzame levensstijl. Dit is essentieel om de toekomst van onze planeet te waarborgen. De stichting Dag van de Aarde werkt daarbij samen met een keur van goede doelen en duurzame bedrijven. Op vertoon van de Kaart van de Aarde krijgt u 25% korting op de hele rekening bij meer dan 700 restaurants in Nederland, ontvangt u korting bij Ekoplaza, bij groene stroom en vele andere producten. Regelmatig komen er nieuwe aanbiedingen bij. Surf naar www.kaartvandeaarde.nl om de kaart direct te bestellen, of vul de onderstaande bon in.

DE GROENE VOORDEELKAART.

Voordeelbon/ Machtigingskaart Nu €19,95

Naam en voorletters: - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Straat:

------------- ------------------------------------------------

Postcode:

---------------------

Plaats: - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

giro of bankrekeningnummer: - - - - - - - - - - - - -

Handtekening: - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Machtigen: In plaats van betalen kunt u met behulp van deze machtigingskaart voortaan automatisch van uw bank of girorekening boeken. U bent dan verzekerd van uw lidmaatschap. Terugboeken: Zonder opgaaf van reden of correspondentie kunt u een al overgemaakte betaling binnen 30 dagen weer terug laten boeken op uw rekening. Terugboekingskaarten zijn verkrijgbaar bij uw bank of postkantoor. Intrekken: U kunt te allen tijde uw machtiging weer intrekken. U gebruikt hiertoe de rode intrekkingskaart Deze kaarten zijn verkrijgbaar bij uw bank of postkantoor.

✄

Verleent hierbij tot wederopzegging machtiging aan: Stichting Dag van de Aarde om van de bovengenoemde rekening de jaarlijkse donatie af te schrijven en ontvangt de Kaart van de Aarde. U kunt deze machtigingskaart opsturen naar de Stichting Dag van de Aarde, o.v.v. Kaart van de Aarde, Gerestein 1, 4158 GB Deil.