Verslag Academische Werkplaats Nationaal Park de Biesbosch 4 oktober 2013 Gastregio: Parkschap Nationaal Park de Biesbosch Locatie: Gemeentehuis Dordrecht Thema: : “Hoe verbind je natuur, gezondheid en gastvrijheid op een productieve wijze?"
Aanwezig Han Clement (provincie Brabant), Nicole Huenders (provincie Zuid Holland), Wouter de Jong (Biesbosch Vitaal), José de Jong (IVN Brabant), Ab van Luin (NLBW), Ruud Nissen (MORE Projectbegeleiding), Marlie van Santvoort (Provinciale Raad Gezondheid), Dick Verheijen (Parkschap Biesbosch), Jasperina Venema (Helvoirt groenprojecten), Guus Verhorst (Staatsbosbeheer), Marieke van den Bosch (Gezondheid en jeugd Zuid Holland), Ad van Hees (Staatsbosbeheer), Yvonne Kokkelkoren (Provincie Limburg), Khadija Oueddan (Provincie Brabant), Piet van der Smissen (GGD West Brabant), Sandra Versteegen (Brabant a/d Biesbosch), Augie Vissers (sr onderzoeker in de zorg), Louis van Vliet (Ministerie EZ), Niek Al (Gezondheid en Jeugd Zuid Holland), Leonard van den Berge (Provincie Zeeland), Frans Fronik (Staatsbosbeheer), Robert Holmes (Macavity/VVV Altena Biesbosch), Yolanda Ledoux (D66 Utrecht), Patrick Martens (Provincie Brabant), Marianne Muller (MORE Projectbegeleiding), Wim Ruis ( IVN Brabant), Jacques Vork (InHolland), Josine Vriens (Vrijetijdshuis Brabant), Marien Borgstein (LEI), Wim Haarmann (Telos), Hans Hillebrand (STIRR)
Inleiding In deze academische werkplaats staat het Parkschap Nationaal Park de Biesbosch en de wijde omgeving ervan centraal. De bijeenkomst is dit keer samen met IVN Brabant voorbereid. De door Dick Verheijen van Parkschap geformuleerde centrale vraag luidt: “hoe kan ik vanuit de Biesbosch een aanbod met meerwaarde maken richting zorgpartijen, gekoppeld aan de economische en sociale beleidsagenda’s, zodat op langere termijn een duurzame financiering en organisatie wordt gerealiseerd?”. De bijeenkomst is opgeknipt in 3 delen. Deel 1 gaat over de vraag wat we kunnen leren van de Biesbosch (wat doen ze, met wie, wanneer, waarom, wat is kenmerkend en/of sterk). Deel 2 bestaat uit inspiratie van buiten. Deel 3 betreft tips van de aanwezigen richting Biesbosch. Deel 1 start met een korte inleiding door Hans Hillebrand over de vraagstelling en het programma. Vervolgens vertelt Dick Verheijen wat er in de Biesbosch gebeurt om natuur, gezondheid en gastvrijheid bij elkaar te brengen (presentatie Natuur en Gezondheid), waarna Wim Ruis van IVN Brabant en Piet van der Smissen van de GGD West Brabant ingaan op de ambities op het snijvlak van
natuur en gezondheid middels hun presentatie Biesbosch op recept. Dit deel wordt afgesloten met een verdiepingssessie. In blok 2 vertelt Augie Vissers, senior onderzoeker in de zorg en Bsc Bos‐ en Natuurbeheer over het project Bewegen op doktersadvies. Marianne Muller van Bureau More gaat in op de relatie Natuur en Economie. Jasperina Venema van Van Helvoirt Groenprojecten tenslotte, vertelt over het project Hof in de Wijk. In blok 3 staat de vraag centraal hoe de Biesbosch de komende tijd de relatie tussen natuur, gezondheid en recreatief ondernemen kan versterken. Op basis van de input uit blok 2 en eigen kennis en ervaring komen we samen met de vertegenwoordigers van de Biesbosch tot een advies. In dit verslag staan de resultaten vermeld van de werksessies en de plenaire terugkoppeling annex afronding die deze dag plaatsvonden. Alle genoemde presentaties vindt u op: http://www.recreatieenruimte.nl/parkschap‐nationaal‐park‐ de‐biesbosch/
1. Verdiepingssessie Begrijpen wat er in de Biesbosch gebeurt Uitkomsten verdiepingssessie groep 1 1. Informatieve vragen Wat is de kernopgave: is er binnen de Biesbosch sprake van een duurzame financiering en organisatie? Wie heeft het eigenaarschap in de Biesbosch: momenteel is dat de bestuurscommissie. En zal er bij uitbreiding ook sprake zijn van delen van zeggenschap? In de praktijk blijkt de overheid niet echt ondernemend, eerder tegendenkers als het gaat om verandering , omdat men bang is voor precedent werking. Er zou ook een behoudende cultuur in het gebied zitten (religie) die zich vertaalt in bescheidenheid en het gebied niet actief uitdragen. Gemeente Dordrecht vergeet niet alleen de schoonheid van de Biesbosch uit te dragen maar ook die van de binnenstad. Van welke urgenties is sprake? Kijk hiervoor naar beleidsagenda’s, economie en sociale zaken, die onderling concurrerend kunnen zijn. 2. Sterke punten van de Biesbosch Ruimte: fysiek, eilanden, moeilijk toegankelijk Beweging: bij organisaties maar ook in termen van eb&vloed, ontwikkeling in het gebied Kwaliteit: uniciteit binnen West‐Europa, duurzame manier om het gebied te ervaren middels electrische boten Locatie/ligging Rust&stilte: geen of weinig grijze infrastructuur Groot verzorgingsgebied: veel mensen, veel partijen, veel coalities Nabijheid van steden: eigenaarschap bij burgers benutten Aanbod voor drukke randstad 3. Wat is zinvol voor de Biesbosch Zorgpartij en zorgpatienten: gebruik laten maken van de omgeving in kader van herstel Natuur als decor gebruiken voor leefstijl gerelateerde ziektes als burnout, stress, obesitas
Waarde van natuur kapitaliseren: mensen zijn bereid te betalen voor natuur, betaling laten plaatsvinden middels gebruik van voorzieningen Mogelijkheden van een zorghotel, operatiekliniek of Ronald Mc Donald‐achtig huis Belangrijk om te weten wie een vraag heeft en waar die zich bevindt: doelgroep dichtbij zoeken met voldoende omvang qua grootte Door gebruik eigenaarschap en verantwoordelijkheid m.b.t. Biesbosch gaan delen met anderen Meerdere sporen volgen rondom beleidsurgenties in het gebied: waar zit het geld Minder aanbod gericht denken en meer vraaggericht Vraaggericht denken vorm en inhoud geven: hoe doe je dat? Naast ophalen (beleids‐) agenda’s ook denken in urgenties. Maak hier gebruik van onderzoek, gezond verstand/onderbuik en netwerk waarbinnen je opereert. Denk niet alleen in grote projecten, vergeet de kleine initiatieven niet
Uitkomsten verdiepingssessie groep 2 Een lang gesprek wordt als volgt door de groep samengevat:
De ambitie is het om beleefbare topnatuur te ontwikkelen en beheren en daarvoor nieuwe financiering voor aan te trekken. De vraag is dan: welke bijdrage levert gezondheid? Het huidige aanbod voor zorg/gezondheid is beperkt, maar men heeft wel vertrouwen in mogelijkheden. Het zicht op de klanten is niet helder en er is geen marketingplan. De huidige bijdrage van bezoekers is gering. Ook verblijfsrecreatie is beperkt wel zijn er waarschijnlijk inkomsten uit pleziervaart maar dat is onduidelijk. Het dilemma is dat: net alles is te koop, maar we hebben wel inkomsten nodig. Kennis ontbreekt met name in verdienmodellen en relatie met zorg en gezondheid. Wat zijn de keyspelers en welke belangen hebben zij. Uitkomsten verdiepingssessie groep 3
Op de vraag of de functies in de Biesbosch vastliggen is het antwoord dat de natuur grotendeels vastligt en dat er bepaald kan worden waar recreatie en duurzaamheidsonderdelen komen. Is financiering nu het hoofdprobleem? Of gaat het er om de Biesbosch en zijn economie draaiende te houden? Dat laatste toch wel, zo blijkt bij doorvragen. Los van subsidies zijn er nogal wat inkomsten van het Nationaal Park. De vraag is waar die vandaan komen en of daar op voortgeborduurd kan worden. Interessant is de vraag welke kansen er zijn in de regio. In het gebied zijn veel kleine ondernemers die de neiging hebben op elkaar te wachten. Ze voelen zich wel verantwoordelijk voor het gebied en treden op als ambassadeurs. Eigenlijk wil je een omslag maken van beleveniseconomie naar betekeniseconomie. In de Biesbosch wordt al gewerkt met het Visitor Pay Back systeem (een vrijwillige toeslag op bijv. een kopje koffie, die gebruikt wordt om de kwaliteit van het gebied verder te vergroten). Het bestaan van Parkschap is een belangrijke kracht (al die samenwerkende partijen). Opvallend is wel dat degenen van de gemeenten die gaan over zorg, nooit aan tafel zitten. Aan tafel zitten de natuur‐ en RO mensen.
Zijn verzekeraars interessant voor de koppeling natuur en gezondheid? Dat wordt betwijfeld. Ten eerste omdat verzekeraars klanten volgend jaar weer kwijt kunnen zijn (dus waarom zou je daar dan in investeren). En ten tweede omdat verzekeraars niet over preventie gaan. Interessant zou kunnen zijn om kinderopvang te betrekken. Als voorbeeld wordt gegeven Buitenschoolse Opvang Wijs. Of wellicht sport. Van daaruit komt de vraag naar boven: Wie heeft er belang bij preventieve gezondheidsmaatregelen? En hoe verleid je hen om mee te doen? Bijv. de mensen in de gemeenten die over gezondheid gaan. Of huisartsen. Of scholen en sportverenigingen. In dat verband is belangrijk wie er al wel bereikt wordt en wie niet. En zal ook de PR gemoderniseerd moeten worden.
Adviessessie Uitkomsten adviessessie (welke tips geef je de Biesbosch mee?) Groep 1:
Dick Verheijen wordt uitgenodigd 14 november deel te nemen aan een bijeenkomst op het provinciehuis in Den Haag Met zorgverzekeraars regelen dat huisarts een rondje Biesbosch als medicijn voor kan schrijven en daarmee een vergoeding richting Biesbosch gaat Ga gericht praten met actoren in de gezondheidszorg in de regio Blijf vooral meerdere sporen volgen, breder dan zorg alleen gebaseerd op geldende beleidsagenda’s Combineer zorg & leisure op 3 niveaus: locaal, regionaal en nationaal In de zoektocht naar financiering van de Biesbosch start de campagne ‘ouders en/of familie gezocht voor de Biesbosch’ Zoek bezielde mensen in de omgeving of binnen je eigen (vrijwilligers) organisatie i.v.m. eigenaarschap en regel daarmee een stuk van de uitvoering. Vitalisering is de basis voor ontwikkeling van de Biesbosch, gedacht van uit een bepaalde zonering wat waar mag/zou kunnen
Groep 2:
Wacht niet te lang, de markt ontwikkelt zich snel. Ken je klanten. Denk ondernemend en dus commercieel. Richt je op specifieke doelgroepen Verken product‐markt combinaties. Maak combinaties met bewegen. Ga met sporters naar buiten zoals Fitland dat doet en sluit aan op fysiotherapieopleidingen. Geocaching en QR tags Experimenteer met het geven van exclusieve gebruiksrechten waarvoor betaald moet worden. Verbindt dat aan de flexibele zonering. Maak je niet afhankelijk van subsidies en gebruik je eigen kracht.
Start vanuit een gezamenlijke visie (naar analogie van het Maashorst Manifest) en geef ruimte aan partijen die willen ontwikkelen. Zoek nieuwe coalities: waar zitten interessante partijen en welke gezamenlijk belangen en wensen hebben ze? Dat is een legpuzzel en je moet een ontmoetingsplek creëren waar ze elkaar kunnen ontmoeten. Organiseer ontmoetingen en ga naar ze toe. Start interne branding: wat verstaan wij onder ‘beleefbare topnatuur’? Creëer draagvlak in je netwerk. Maak het concreet en ga de diepte in met belanghebbenden. Hou zelf de regie in handen en denk bij het bepalen van de strategie van voor naar achter en weer terug (backcasting). Schaak op twee borden: de lange termijn en de korte termijn. Denk ’out of the box’ en verbind daarvoor mensen met verschillende achtergronden. Innoveer en bedenk iets nieuws. Laat een bekend bureau een haalbaarheidsonderzoek uitvoeren naar mogelijkheden voor zorg. Schakel adviesbureau’s in. Kijk wat mogelijk is aan provinciale subsidies. begin klein en eenvoudig. Kijk naar kleine voorbeelden. Zoek ambassadeurs in de zorg met ervaring in de natuur. Benut vrijwilligers en burgers. Ieder gebied heeft eigen kracht en inwoners hebben affiniteit met hun eigen regio. Er is vaak veel persoonlijk commitment. Benut dat. Durf los te laten. Bedenk wat je bent. Wat is het gedeelde beeld.
Groep 3:
Kun je mensen prikkelen “bever” te worden (n.a.v. presentatie Jasperina Venema) Maak op basis van postcodes een stakeholderanalyse wie in het gebied belang heeft bij het thema natuur en gezondheid Analyseer via de methode van de Recron Innovatie Campagne de bezoekers Leg ook de relatie met voeding Intervenieer in het ruimtegebruik door bijv. rondjes lopen mogelijk te maken Je moet niet alleen krachten oproepen maar ook vasthouden DOEN moet centraal staan Werk/doe vanuit doelgroepen Ga een participatietraject in vanuit een uitnodigend kader Organiseer maatschappelijk aandeelhouderschap voor betrokkenen Zoek uit waar men in de gezondheidszorg van wakker ligt Maak een gezamenlijke visie Vermarkt het gebied op een sexy wijze (dus heb het niet alleen over problemen) Haak aan op zaken als Landschappen van Allure, Unesco Werelderfgoed etc. Kijk eerst in de omgeving in relatie tot gezondheid Vraag “onverwachte” partijen wat zij aan het gebied hebben door ze door het gebied te leiden. Denk daarbij aan bijv. patiëntenverenigingen of kranten
Maak ruimte voor “rode” bevers (dus andere dan de traditionele groene partijen) Zoek lokale ambassadeurs Provincie zou proces moeten organiseren om people, profit en planet bijeen te brengen Zet ambassadeurs in het zonnetje Maak een Biesbosch passe‐partout
Daaruit is het volgende advies op hoofdlijnen gedestilleerd: A Ga na wie welk belang heeft bij de Biesbosch op basis van postcodes (dus in of nabij het gebied). B Vermarkt het gebied sexy. En parallel hieraan: C1 Start een participatietraject vanuit een uitnodigend kader. C2 Maak ruimte voor “rode bevers” C3 Betrek onverwachte partijen en zoek ambassadeurs in de regio C4 Creëer maatschappelijk aandeelhouderschap voor betrokkenen om de energie vast te houden. C5 DOEN.
Afronding Gastheer Dick Verheijen geeft aan wat voor hem de meest waardevolle adviezen zijn en dat hij deze al op korte termijn kan gebruiken in de diverse overleggen binnen zijn eigen organisatie, bestuur en met de gemeente Dordrecht. Uit zijn reactie blijkt dat wanneer de Biesbosch denkt ‘het in z’n eentje te kunnen’ de kans van slagen minimaal is. Daarom vindt hij het belangrijk de zeggenschap te delen met partijen waar nu nog niet mee samengewerkt wordt, wat wel betekent dat de huidige betrokken partijen een stukje zeggenschap moeten inleveren. Nationaal Park de Biesbosch draait met een relatief kleine organisatie die veel in het veld werkt (onderhoud, rondleidingen etc). Binnen deze context is het een uitdaging om mensen een andere focus te geven, gericht op het vinden van zorgpartijen, duurzame financiering en bijbehorende organisatie. Hiervoor kan (nog) meer gebruik gemaakt worden van de capaciteiten en netwerken van de medewerkers en vrijwilligers. De volgende Academische Werkplaats vindt plaats op vrijdag 29 november in Dronten. De uitnodiging hiervoor ontvangt u binnenkort.
