Aanvullende of alternatieve behandelingen bij kanker

Aanvullende of alternatieve behandelingen bij kanker

Inhoud Voor wie is deze brochure? Aanvullende of alternatieve behandelingen Baat het niet, dan schaadt het niet? Hoe een keuze te maken? Voeding Homeopathie Antroposofische geneeswijze Wilt u meer informatie?

3 5 10 12 16 20 22 24

KWF Kankerbestrijding is in 1949 opgericht op initiatief van Koningin Wilhelmina. Koningin Beatrix is onze beschermvrouwe. Al ruim 55 jaar strijden we voor minder kanker, meer kans op genezing en een betere kwaliteit van leven voor alle kankerpatiënten en hun dierbaren. Overal waar we kunnen, gaan we actief de strijd tegen kanker aan. Door wetenschappelijk kankeronderzoek mogelijk te maken. Door het aanmoedigen van een gezonde leefstijl en door goede voorlichting te geven. En door ons in te zetten voor alle kankerpatiënten en hun dierbaren. KWF Geverslijn: 0900 – 202 00 41 (¤ 0,01/m) Giro 26000 KWF Kanker Infolijn 0800 – 022 66 22 (gratis) www.kwfkankerbestrijding.nl Is deze brochure ouder dan 3 jaar, informeer dan of er een nieuwe uitgave bestaat. © KWF Kankerbestrijding, zomer 2006

2

Voor wie is deze brochure? “Ik ben geopereerd en word nu bestraald. Wat kan ik zelf doen?” “Ik heb iets gelezen over voedingssupplementen. Welke zou ik het beste kunnen gebruiken?” “Mijn buurvrouw is bij een natuurgenezer geweest. Zou dat ook iets voor mij zijn?” Hoe weet je of het goed voor je is naast de reguliere behandeling van het ziekenhuis iets speciaals te doen? Waarom zegt je specialist dat je niets extra’s hoeft te doen, terwijl andere, niet-reguliere behandelaars bijvoorbeeld een speciaal dieet voorschrijven? Vragen, vragen en nog eens vragen die te maken hebben met ‘alternatieve’ behandelingen. Er is veel informatie te vinden, bijvoorbeeld op internet. Maar hoe weet je welke informatie betrouwbaar is en welke niet? Misschien ziet u door de bomen het bos niet meer. De soms totaal verschillende berichten over ‘alternatieve’ behandelingen in de media maken het er niet makkelijker op. En het lijkt wel of iedereen er een mening over heeft. Iedereen kent wel iemand die iets heeft geprobeerd en zegt daar ‘baat bij te hebben gevonden’. Of er juist niets aan heeft gehad. Om u beter beslagen ten ijs te laten komen, brengen wij deze brochure uit. De uitgave is bedoeld voor mensen met kanker die betrouwbare informatie over ‘alternatieve’ behandelingen willen hebben. Ook voor mensen uit uw omgeving kan het zinvol zijn deze brochure te lezen. We geven uitleg over ‘alternatieve’ behandelingen. Welke motieven kunnen meespelen om naast een reguliere behandeling voor een dergelijke therapie te kiezen? En hoe kies je dan? Welke rol kan internet hierbij vervullen? 3

Ook gaan we in op een aantal van de meer bekende therapieën. Verder kunt u lezen wat het standpunt van KWF Kankerbestrijding over ‘alternatieve’ behandelingen is.

4

Aanvullende of alternatieve behandelingen Het woord ‘alternatief ’ is verwarrend. Alsof het om een alternatief gaat: alsof je kiest voor de reguliere therapie die de specialist adviseert óf voor een andere, alternatieve behandeling. In de praktijk komt het maar zelden voor dat iemand met kanker uitsluitend voor een alternatieve therapie kiest. KWF Kankerbestrijding spreekt liever van ‘aanvullende’ behandelingen. Behandelingen die mensen met kanker naast de behandeling van het ziekenhuis willen volgen. Wat is een aanvullende behandeling? Aanvullende (en alternatieve) behandelingen zijn: alle vormen van diagnostiek en therapie die niet aan de Nederlandse medische faculteiten of officieel erkende paramedische opleidingen worden onderwezen. Ook andere benamingen komen voor, zoals ‘nietofficiële’, ‘niet-reguliere’ en ook wel ‘complementaire’ therapieën. Zowel de termen ‘geneeswijzen’, ‘geneeskunde’, ‘therapieën’, ‘behandelwijzen’ als ‘behandelingen’ worden gebruikt. Soms valt in de reguliere geneeskunde de term ‘adjuvante’ behandeling. Dit is een reguliere behandeling die toegevoegd wordt aan een andere reguliere behandeling om de kans op langdurige, ziektevrije overleving te vergroten. Bijvoorbeeld chemotherapie na een operatie, om eventuele nietwaarneembare uitzaaiingen te bestrijden. Verwarrend is, dat reguliere artsen dan ook wel spreken over een ‘aanvullende’ behandeling. Verschillen Een belangrijk verschil tussen een reguliere en een aanvullende behandeling is, dat van een reguliere standaardbehandeling wetenschappelijk bij een groot aantal patiënten een gunstig effect op de ziekte 5

is aangetoond. Bij een aanvullende behandeling is de werkzaamheid op deze manier niet of onvoldoende bewezen. Er kunnen weliswaar studies zijn uitgevoerd, maar er is geen ‘vergelijkend’ onderzoek bij grote aantallen patiënten gedaan. Bij zo’n vergelijkend onderzoek krijgt de ene groep patiënten de experimentele behandeling waarvan de werkzaamheid nog moet worden vastgesteld. De andere groep patiënten krijgt de tot dan gebruikelijke behandeling (de standaardbehandeling). Bij reguliere behandelingen is dit soort wetenschappelijk onderzoek een vereiste voordat nieuwe therapieën erkend worden als standaardbehandeling. Onderzoek naar de waarde van experimentele behandelingen gebeurt in de reguliere geneeskunde heel zorgvuldig. De specialist vertelt de patiënt waarom deze voor het onderzoek wordt gevraagd, wat het doel van het onderzoek is, hoe het in zijn werk gaat en wat de patiënt ervan mag verwachten. Bij aanvullende behandelingen is soms wel onderzoek met proefdieren gedaan. Maar dat is niet voldoende. Veel stoffen die op het eerste gezicht veelbelovend lijken, blijken bij de mens niet of nauwelijks werkzaam.

KWF Kankerbestrijding is van mening dat elke behandeling wetenschappelijk moet worden getoetst voordat kan worden gesteld, dat deze een gunstig effect op de ziekte heeft. Als dat effect (nog) niet voldoende is bewezen, kan een aanvullende therapie naast de reguliere behandeling wel waarde voor iemand hebben. Bijvoorbeeld omdat iemand zich beter voelt als hij zélf iets doet. Of omdat iemand het idee heeft dat de aanvullende behandeling zijn herstel ondersteunt.

6

Uitspraken over het mogelijke effect van een aanvullende behandeling zijn vaak gebaseerd op persoonlijke ervaringen van behandelaars, patiënten of familieleden van patiënten. In de reguliere geneeskunde vindt men dergelijke ervaringen ook belangrijk. Maar dan vooral als uitgangspunt voor nader onderzoek. Niet als basis om de behandeling direct toe te passen. Een tweede verschil ligt in de opleiding. Zorgverleners die werken in de reguliere gezondheidszorg hebben een opleiding gevolgd die door de overheid is erkend. Zij zijn ingeschreven in het zogenoemde big-register. Dat kan ook het geval zijn bij behandelaars die werken met aanvullende therapieën, maar er zijn ook behandelaars voor wie dat niet geldt. In het big-register worden onder meer apothekers, artsen, verpleegkundigen en fysiotherapeuten opgenomen. De registratie beoogt de kwaliteit van de beroepsuitoefening te bevorderen en te bewaken. En ten derde: in de reguliere geneeskunde is kanker een ziekte als gevolg van een ongeremde celdeling die niet door het lichaam zelf wordt gecorrigeerd. Aan de basis van de ziekte liggen veranderingen in het genetisch materiaal van cellen waaruit een orgaan of weefsel is opgebouwd, zoals de longen, de maag of de prostaat. De behandeling richt zich op de tumor. Dat betekent overigens niet dat reguliere artsen psychische en sociale kanten als onbelangrijk terzijde schuiven. Het belang van bijvoorbeeld steun van mensen uit de directe omgeving van de patiënt wordt wel degelijk onderkend. Behandelaars die een aanvullende therapie voorschrijven, hebben vaak een andere visie. Een aantal van hen ziet kanker als het resultaat van een verstoring in

7

het totale functioneren van een persoon, zowel lichamelijk, emotioneel als sociaal. Motieven Mensen die zich wenden tot een aanvullende behandeling, doen dit lang niet altijd uit onvrede met de reguliere geneeskunde. Welke redenen kunnen patiënten dan hebben om te kiezen voor een aanvullende therapie waarvan (nog) onvoldoende is bewezen dat deze effect heeft op hun ziekte? • Ze vinden dat de aanvullende therapie goed aansluit bij hoe ze zelf denken over ziekte en gezondheid. • Ze laten zich beïnvloeden door opvattingen of aanbevelingen van anderen. • Ze willen zelf actie ondernemen en zien daar binnen de aanvullende behandelingen meer mogelijkheden voor. • Ze hebben het idee dat veel niet-reguliere behandelaars meer aandacht en tijd besteden aan de patiënt als mens. • Ze hebben het idee dat niet-reguliere behandelaars met minder schadelijke methoden werken. • Ze hebben tóch een sprankje hoop dat de aanvullende behandeling een positieve invloed heeft, bijvoorbeeld doordat hun weerstand wordt verhoogd. Rol van de specialist en het ziekenhuis Om uw eigen keuze te kunnen maken, heeft u eerlijke informatie nodig. Helaas zijn er ‘genezers’ die nalaten dat te geven. Sommigen zeggen na vage onderzoeken kanker te constateren en gaan vervolgens over tot een behandeling. Anderen ontkennen juist de eerder in het ziekenhuis vastgestelde diagnose. Wie kiest voor een combinatie van een behandeling bij een reguliere specialist én een aanvullende behandeling, doet er verstandig aan om beide behandelaars 8

op de hoogte te houden van wat de andere deskundige voorschrijft. Ook al bent u er misschien huiverig voor, het is beter om open kaart te spelen.

KWF Kankerbestrijding raadt patiënten met klem aan, altijd éérst in het ziekenhuis de diagnose te laten stellen en te laten vaststellen in welk stadium de ziekte is. Alleen door een reguliere arts te raadplegen wordt de kans op een werkzame behandeling optimaal benut.

Kwakzalverij We gaan hier kort in op de term ‘kwakzalverij’. Hiermee bedoelen we nutteloze middelen of methoden waarvan de aanbieder beweert dat ze wonderbaarlijke genezing brengen. Het gaat bijvoorbeeld om ‘genezers’ die meestal met veel ophef beweren exotische, fantastische middelen tegen alle soorten kanker of zelfs tegen allerlei verschillende ziekten te hebben. Die middelen zijn, zonder recept, alleen bij hen verkrijgbaar. Vaak vragen ze daarvoor een forse prijs. Kenmerkend bij deze ‘genezers’ is, dat ze vaak een stellige, eigen verklaring voor de oorzaak van kanker hebben die voor leken heel logisch in de oren klinkt. Het is verstandig deze verhalen met een flinke korrel zout te nemen. Dergelijke ‘therapeuten’ moeten per definitie worden gewantrouwd. ‘Genezers’ oefenen soms een sterke invloed uit en houden mensen van de reguliere geneeskunde af. Bij een aantal patiënten met catastrofale gevolgen. De Inspectie voor de Gezondheidszorg (zie pagina 27) kan bij dit soort praktijken worden ingeschakeld. 9

Baat het niet, dan schaadt het niet? “Baat het niet, dan schaadt het niet” is een gevleugelde uitspraak als mensen hun heil zoeken bij een aanvullende behandeling. Het helpt misschien niet echt, maar het doet in elk geval geen kwaad. Bij aanvullende behandelingen wordt toch vooral gebruikgemaakt van ‘natuurlijke’ middelen? Dus waarom zou je het niet gewoon proberen, is het idee. Maar ook natuurlijke stoffen kunnen heel schadelijk zijn. Sommige zijn bijvoorbeeld giftig of veroorzaken een allergische reactie. En bepaalde combinaties met andere behandelingen kunnen ongunstig zijn. Kruiden en natuurproducten die vrij te koop zijn, moeten bijvoorbeeld niet gebruikt worden tijdens chemo- en/of radiotherapie of als er een operatie is gepland. De middelen kunnen namelijk een negatieve wisselwerking met reguliere, door uw specialist voorgeschreven, medicatie geven. Daarom zitten er bijsluiters bij de medicijnen die u van uw huisarts of specialist krijgt. Ook bij medicijnen die u zonder recept bij de drogist en apotheek kunt kopen, de zogenoemde zelfzorgmiddelen, vindt u een bijsluiter. Dit is niet altijd het geval bij een middel dat hoort bij een aanvullende therapie. Uw apotheker kan u vertellen of de combinatie van de verschillende medicijnen die u gebruikt, problemen kan opleveren. Daarom is het verstandig dat u aan hem doorgeeft wat u inneemt, zowel de reguliere als de aanvullende middelen én de zelfzorgmiddelen. Overleg ook altijd met uw behandelend specialist of huisarts. Zij kennen uw conditie en vooruitzichten het beste en kunnen u adviseren in hoeverre een combinatie van behandelingen mogelijk is. Het komt voor dat een patiënt een reguliere behandeling weigert. Dan kan de schade heel groot zijn. Een reële kans op terugdringing van de ziekte en/of 10

langdurige, ziektevrije overleving zou hiermee teniet worden gedaan. Wanneer u erover denkt uitsluitend een alternatieve behandeling te volgen, bespreek dit dan altijd met uw behandelend specialist of huisarts. Laat u goed informeren over uw mogelijkheden en het doel van de reguliere behandeling. Laat u ook uitleggen wat de gevolgen zijn indien u afziet van de reguliere behandeling.

11

Hoe een keuze te maken? Het allerbelangrijkste is dat u zélf beslist of u wel of niet een aanvullende behandeling wilt volgen. Het gaat om ú. U heeft het volste recht om volgens uw eigen wensen te handelen. Laat u door niemand iets opdringen Om iets voor een zieke te kunnen doen, zijn familieleden, vrienden en kennissen vaak geneigd allerlei adviezen te geven. Op zich is dat begrijpelijk en goed bedoeld. Het is ook moeilijk om het gevoel te hebben aan de zijlijn te staan. Het bereiden van speciaal eten bijvoorbeeld, kan partners het gevoel geven iets waardevols voor hun zieke man of vrouw te kunnen doen. Er zijn vast ook mensen die er stellig van overtuigd zijn dat u écht dat middel en die therapie moet proberen. Als u daar niets voor voelt, veroorzaken die adviezen misschien een schuldgevoel bij u. Andersom gebeurt het overigens ook. Patiënten worden wel eens van hun keuze voor een bepaalde aanvullende therapie afgebracht door opmerkingen van mensen uit hun omgeving. Soms zijn raadgevingen over aanvullende behandelingen voor mensen uit de omgeving een excuus om een ‘echt’ gesprek uit de weg te gaan. Omdat men dat te moeilijk vindt. Tijd en energie Voordat u besluit of u wel of niet een aanvullende behandeling gaat volgen, is het goed te weten hoeveel tijd en aandacht deze zal vragen. Nogmaals, iedereen maakt zijn eigen keuze, maar betrek de moeite die u ervoor moet doen bij uw besluit. Sommige therapieën vergen drastische wijzigingen van uw leefpatroon. Uw dagelijks leven en dat van uw naasten staan dan voor een groot deel in het teken van uw aanvullende therapie. Misschien moet er veel worden gereisd of moet er apart worden 12

gekookt. Soms is het lastig om smakelijke, gevarieerde maaltijden te bereiden als veel voedingsmiddelen worden afgeraden. Misschien vindt u het fijner meer tijd aan uw hobby’s te besteden of weer te werken. En wanneer u weet dat u niet meer beter kunt worden, heeft u er misschien geen behoefte (meer) aan tijd en energie in een aanvullende behandeling te steken. Anderen geeft het juist veel voldoening om het idee te hebben al het mogelijke te hebben gedaan. Kwaliteit Hoe weet u of de therapeut die de aanvullende therapie voorschrijft, kwaliteit levert? Er is geen keurmerk waaruit u dat zou kunnen afleiden. Wel kunt u - in verband met controle op werkwijze, opleidingseisen, tarieven, tuchtrecht en klachtenopvang - nagaan of de therapeut is aangesloten bij een beroepsvereniging. Maar lidmaatschap van een beroepsvereniging zegt niet alles. De Consumentenbond inventariseert regelmatig de werkwijze van beroepsorganisaties op dit terrein en de eisen die zij aan aangesloten leden stellen. Daarnaast gaat de Consumentenbond na of de aangesloten leden zich aan de richtlijnen van de beroepsorganisatie houden. De npcf (Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie) heeft een klachtenregeling opgesteld. Kijk voor de adressen op pagina 27. Kosten De kosten voor de verschillende aanvullende behandelingen lopen nogal uiteen. Ga van tevoren na wat de kosten zullen zijn en wat wel en niet in aanmerking komt voor vergoeding door uw ziektekostenverzekeraar. Wanneer een aanvullende behandeling niet wordt vergoed, betekent dit dat de kosten voor uw eigen rekening zijn. Vraag u zelf dan af of u het er voor over heeft. 13

Wanneer u aanzienlijke kosten maakt die niet worden vergoed, informeer dan of deze voor de belasting aftrekbaar zijn. Internet Om een weloverwogen keuze te kunnen maken, is het nodig dat u zich goed laat informeren over aanvullende behandelingen en therapeuten. Internet kan het beginpunt van uw zoektocht zijn. Maar hoe weet u of de informatie die u op internet vindt, betrouwbaar is? Kijk op de homepage bij ‘organisatie’, ‘over ons’ of ‘over deze website’. Vindt u niets over de achtergronden van de makers? Of is de informatie niet in overeenstemming met onze checklist (zie pagina 15)? Vertrouw het dan niet. Een betrouwbaar startpunt voor het zoeken op internet zijn de websites www.kwfkankerbestrijding.nl en www.kanker.info. Mogelijkheden Uw keuze zal voor een groot deel afhangen van uw persoonlijke voorkeur en interesse. In de volgende hoofdstukken kunt u meer lezen over een aantal van de meer bekende aanvullende behandelingen. Daarnaast zijn er nog andere therapieën mogelijk. Bijvoorbeeld een aantal speciale psychologische ondersteuningstechnieken, zoals de Simontontherapie en visualisatietechnieken. Er zijn ook zorgverleners die massage, ontspanningsoefeningen en ademhalingstechnieken als ondersteuning aanbieden. Vanaf pagina 26 vindt u enkele nuttige adressen. Hiernaast vindt u onze checklist die u kunt gebruiken als u een aanvullende behandeling overweegt.

14

Checklist aanvullende behandelingen • Bedenk om welke reden(en) u een aanvullende behandeling zou willen volgen en wat u ervan verwacht. • Informeer welke therapieën er zijn. • Laat u door niemand onder druk zetten om zo’n behandeling wel of niet te ondergaan. • Bespreek uw plannen met uw huisarts en/of specialist. Houd hen op de hoogte van de middelen en methoden waarvan u gebruikmaakt. • Maak een afspraak voor een informatief gesprek met de behandelaar en stel daarin vragen als: • Wat denkt de behandelaar bij u te kunnen bereiken? • Hoe staat de behandelaar tegenover samenwerking met reguliere artsen? • Is de behandelaar aangesloten bij een beroepsvereniging? • Hoelang duurt de behandeling? • Waar bestaat de behandeling uit? • Wat moet u zelf doen? • Wat kost het? • Wordt het door uw ziektekostenverzekeraar vergoed? • Wantrouw een ‘therapeut’: • Die zegt kanker te kunnen genezen, zonder enig bewijs daarvan te hebben in de vorm van artikelen in medische vaktijdschriften. • Die direct een grote hoeveelheid middelen tegen een forse prijs verstrekt. • Die afraadt aan een reguliere behandeling te beginnen of adviseert die te staken. • Die zegt allerlei verschillende ziekten, waaronder kanker, met één middel te kunnen genezen.

15

Voeding Bij sommige aanvullende therapieën speelt voeding een belangrijke rol. Dat spreekt een aantal mensen aan. Voeding is iets waar men zelf invloed op kan uitoefenen. Het is een belangrijk onderdeel van het leven en heeft ook sociale kanten. Omdat voeding kan bijdragen aan het ontstaan van bepaalde soorten kanker, lijkt het misschien logisch dat een speciaal dieet ook het verloop van de ziekte kan beïnvloeden. Overigens is de directe rol van voeding bij het ontstaan van kanker waarschijnlijk vrij bescheiden. Uit onderzoek is bekend dat voldoende groente en fruit, gevarieerd en matig eten en een matig gebruik van alcohol het risico op enkele soorten kanker kan beperken. Het biedt echter geen garantie gezond te blijven. Als het over het voorkómen van kanker gaat zijn er overeenkomsten tussen de opvattingen en adviezen van reguliere en niet-reguliere deskundigen. Betreft het een eenmaal ontstaan kankerproces, dan lopen de inzichten en adviezen uiteen. Behandelaars die aanvullende voedingstherapieën voorschrijven, zien daar voldoende aanleiding voor. Als basis voor deze therapieën nemen zij de voeding die ook ter voorkóming van kanker wordt geadviseerd. Zij voegen er naar eigen inzicht en ervaring producten aan toe, adviseren om bepaalde voedingsmiddelen te vermijden of leggen eigen accenten in hun adviezen. Reguliere artsen vinden dat voedingsadviezen ter voorkóming van kanker en voedingsadviezen voor iemand die al kanker heeft, niet met elkaar kunnen worden vergeleken. Het zijn twee verschillende dingen. Reguliere artsen vinden voeding bij patiënten die problemen met eten hebben of fors zijn afgevallen, 16

overigens wel belangrijk. Samen met diëtisten geven zij adviezen gericht op het voorkómen van ondervoeding en het verbeteren van de voedingstoestand. Hierdoor kunnen patiënten de behandelingen over het algemeen beter aan en herstellen er beter van. Extra vitamines en mineralen Bij aanvullende voedingstherapieën wordt vaak gebruikgemaakt van allerlei voedingssupplementen, waaronder vitamines en mineralen. Voedingssupplementen bevatten stoffen die in geringere hoeveelheden ook in voedingsmiddelen voorkomen. Via de voeding zouden mensen onvoldoende van deze stoffen binnenkrijgen. Extra vitamines, mineralen, kruiden en andere bio-actieve stoffen zouden behulpzaam zijn bij de afweer tegen kanker. De supplementen zijn verkrijgbaar als tabletten of capsules. Het aanbod varieert van de ‘gewone’ vitamine- en mineralenpillen tot kruidenpreparaten en preparaten met bio-actieve stoffen. Voedingssupplementen worden geadviseerd door onder andere orthomoleculaire artsen, homeopaten en natuurgenezers. Een aantal patiënten krijgt de supplementen in grote hoeveelheden voorgeschreven. De behandelaar kan daarbij rekening houden met de soort kanker die iemand heeft. Maar ook of, en zo ja in welke mate, de ziekte zich naar andere organen en weefsels heeft uitgebreid. Voedingstherapieën De voedingstherapieën zijn een onderdeel van de Moermantherapie, de niet-toxische tumortherapieën (‘toxisch’ betekent giftig), de Houtsmullertherapie en de orthomoleculaire geneeskunde. De niet-toxische tumortherapieën, de Houtsmullertherapie en de orthomoleculaire geneeskunde zijn een vervolg op het Moermandieet.

17

Al deze stromingen maken gebruik van dieetadviezen, aanvulling met vitamines, mineralen en andere bioactieve stoffen en psychische ondersteuning. Voor het volgen van deze therapieën wordt de begeleiding door een gespecialiseerd arts noodzakelijk geacht, zeker wat betreft de voedingssupplementen. De arts stemt de therapie af op de individuele patiënt. In Nederland hebben zich enkele tientallen artsen na hun universitaire studie geneeskunde gespecialiseerd in de behandelwijze die Moerman en Houtsmuller ontwikkelden. Ze zijn verenigd in de Artsenvereniging voor Biologische en Natuurlijke Geneeskunde (abng-2000) of in het Nederlands Genootschap Orthomoleculaire Oncologie. Zij zien de Moerman- en Houtsmullertherapie als aanvulling op en ondersteuning van een reguliere behandeling. Er wordt niet van uitgegaan dat de behandeling een genezende werking zou hebben. Moerman en Houtsmuller – Volgens de Moermantherapie mogen er geen koffie, alcohol, suiker, vlees en producten waarin wit meel is verwerkt, worden gebruikt. Het dieet bestaat globaal uit onder meer verse groente en fruit, volkoren graanproducten, peulvruchten, ei en zuivelproducten. De Houtsmullertherapie is een variant op het Moermandieet en dateert van een aantal jaren later. Koffie is wel toegestaan, zij het in beperkte mate. Cafeïnevrije koffie niet. Verder is het de bedoeling geen vlees te eten, maar juist veel vette vis. Groenten en sojaproducten worden ook in grote hoeveelheden aanbevolen. Orthomoleculaire geneeskunde of voeding – De orthomoleculaire geneeskunde richt zich op de juiste concentraties biologische stoffen in het lichaam.

18

Deze stoffen bestaan uit mineralen, sporenelementen, enzymen en vitamines. Deze benadering gaat ervan uit, dat bij gezondheidsproblemen vaak verschillende stofwisselingsprocessen verstoord zijn. Hierdoor zou de behoefte aan voedingsstoffen veranderen. Ook medicijnen zouden invloed hebben: ze zouden de opname van voedingsstoffen verminderen en/of de behoefte doen toenemen. Verder zouden behandelingen als operaties en bestralingen stress veroorzaken, wat zou leiden tot een verhoging van de behoefte aan diverse voedingsstoffen. Het is de bedoeling dagelijks kwalitatief hoogwaardige voeding te gebruiken, bij voorkeur van biologische kwaliteit. Daarnaast zou het soms nodig zijn extra voedingsstoffen in de vorm van voedingssupplementen in te nemen. Standpunt KWF Kankerbestrijding Er bestaat geen kant-en-klaar dieet waarvan wetenschappelijk is bewezen dat het een positieve invloed heeft op het verloop van kanker. Er zijn ook onvoldoende wetenschappelijke gegevens bekend om het innemen van grote hoeveelheden vitamines en mineralen aan mensen met kanker te adviseren. Het is overigens niet zeker dat voedingssupplementen nooit kwaad kunnen. Grote hoeveelheden kunnen schadelijk zijn. En het is onduidelijk wat het effect van grote hoeveelheden is op de werking en de bijwerkingen van chemo- en radiotherapie. Bespreek daarom altijd met uw behandelend specialist of huisarts welke extra vitamines, mineralen of andere supplementen u slikt en in welke hoeveelheden.

19

Homeopathie In de visie van de homeopathie is kanker het eindresultaat van een lichaam dat uit balans is. Een dergelijke drastische verstoring van het evenwicht is volgens deze benadering met een homeopathische aanpak meestal niet meer te verhelpen. Wel zouden mensen met kanker zich door een homeopathische behandeling beter kunnen voelen. De behandeling bestaat uit het toedienen van een homeopathisch geneesmiddel met als doel het ‘zelfhelende’ vermogen van de patiënt te stimuleren. Homeopathische geneesmiddelen Een homeopathisch geneesmiddel bestaat uit een stof die stapsgewijs is verdund. Na elke verdunningsstap wordt de stof geschud. Dit proces noemt men potentiëren. De gedachte daarachter is dat de stimulerende werking wordt vergroot. De onverdunde stof kan bij een gezond mens klachten en/of ziekten veroorzaken. Geeft men dezelfde stof gepotentieerd, dan zou de stof juist genezend werken of de conditie kunnen verbeteren bij soortgelijke klachten. De homeopathisch behandelaar kiest een geneesmiddel dat past bij zowel de verschijnselen en klachten van dat moment als bij de patiënt als mens. Homeopathische behandelaars In Nederland wordt homeopathie door zowel artsen als niet-artsen bedreven. Kiest u voor homeopathie naast uw reguliere behandeling, dan is het raadzaam u door een homeopathisch arts te laten adviseren. Deze heeft namelijk beter inzicht in uw medische situatie dan een homeopaat die geen arts is. Bovendien kan de homeopathisch arts makkelijker overleggen met uw huisarts of behandelend specialist.

20

Niet zelf dokteren Bij de apotheek, drogist en reformwinkel is een aantal homeopathische middelen vrij verkrijgbaar. Houd daarbij voor ogen dat deze alleen afgestemd zijn op klachten en niet op personen zoals gebruikelijk is in de homeopathie. Langdurig innemen van homeopathische middelen (bijvoorbeeld langer dan twee maanden) is niet gewenst. Laat u dan door een homeopathisch arts adviseren. Standpunt KWF Kankerbestrijding Er is weliswaar onderzoek gedaan naar de mogelijke waarde van de homeopathie, maar volgens wetenschappelijke normen voldoet dit onderzoek niet. Er is dus geen bewijs voor het effect van homeopathie. Dat betreft ook de werking van homeopathie bij mensen met kanker.

21

Antroposofische geneeswijze Het uitgangspunt voor antroposofisch artsen is de reguliere geneeskunde. Daarnaast bieden ze aanvullende geneesmiddelen en therapieën aan. In de visie van de antroposofische geneeskunde wordt enerzijds belang gehecht aan de relatie tussen mens en natuur. Anderzijds ziet men ziekte niet uitsluitend als iets waarvan alleen de symptomen moeten worden bestreden. Er wordt zo veel mogelijk geprobeerd patiënten te behandelen met natuurlijke geneesmiddelen en therapieën die een beroep zouden doen op het vermogen tot ‘zelfgenezing’. Kanker wordt gezien als een ziekte waarbij de natuurlijke afweer tekort is geschoten. Ondersteuning van het afweersysteem met plantaardige geneesmiddelen die hierop zouden werken, wordt vaak toegepast. Medicamenten afgeleid van de maretak of mistelplant veroorzaken weinig bijwerkingen. Deze middelen worden niet als alternatief voor de reguliere behandeling gezien, maar als aanvulling daarop. Naast de behandeling van kanker met geneesmiddelen is de eigen inzet van de patiënt belangrijk. Dit kan voor de antroposofisch arts aanleiding zijn om extra adviezen te geven, variërend van dieetadviezen tot het volgen van creatieve therapie of psychotherapie. Per persoon wordt bekeken wat zinvol is. Het versterken van het ‘zelfsturend’ vermogen van de patiënt staat hierbij centraal. Antroposofisch artsen hebben naast hun reguliere artsendiploma een opleiding tot antroposofisch arts gevolgd. Er zijn in Nederland in de meeste plaatsen een of meer antroposofisch huisartsen werkzaam en daarnaast een beperkt aantal antroposofisch specialisten. Zij werken nauw samen met reguliere artsen.

22

Standpunt KWF Kankerbestrijding Er is nooit grootschalig onderzoek naar de mogelijke waarde van de antroposofische geneeswijze gedaan, waardoor een uitspraak over het effect van deze aanvullende behandeling niet mogelijk is.

23

Wilt u meer informatie? Heeft u vragen naar aanleiding van deze brochure, blijf daar dan niet mee lopen. Persoonlijke vragen kunt u het beste bespreken met uw specialist of huisarts. Vragen over medicijnen kunt u ook stellen bij uw apotheek. Met meer algemene vragen over kanker of voor een gesprek kunt u onder meer terecht bij ons Voorlichtingscentrum. Voorlichtingscentrum KWF Kankerbestrijding Ons Voorlichtingscentrum is gevestigd op: Delflandlaan 17, 1062 ea Amsterdam Het centrum is open op werkdagen van 9.00 tot 17.00 uur. Voor beknopte informatie kunt u zo binnenlopen. Voor een uitgebreid persoonlijk gesprek, kunt u het beste van tevoren een afspraak maken. Met al uw vragen over kanker (bijvoorbeeld over de behandeling), maar ook over uw zorgen en twijfels, kunt u bellen met onze gratis KWF Kanker Infolijn: 0800 - 022 66 22 (ma – vrij: 9.00 - 12.30 en 13.30 - 17.00 uur). Tevens kunt u via deze lijn 7 dagen per week, 24 uur per dag brochures bestellen. Organisaties en instellingen kunnen uitsluitend schriftelijk of via internet bestellen: www.kwfkankerbestrijding.nl/bestellen. Op onze site: www.kwfkankerbestrijding.nl vindt u recente informatie over allerlei aspecten van kanker. U kunt er al onze brochures downloaden. Via het portaal www.kanker.info kunt u ook snel en gericht naar betrouwbare informatie over kanker zoeken. Het portaal is een gezamenlijk initiatief van KWF Kankerbestrijding, de Vereniging van Integrale Kankercentra (vikc) en de Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties (nfk). Het verbindt de 24

informatie die al voorhanden is op de sites van deze drie organisaties. Daarnaast zijn er links naar andere sites die u ook actuele, betrouwbare en relevante informatie bieden. Brochures KWF Kankerbestrijding heeft over verschillende onderwerpen gratis aparte uitgaven beschikbaar, waaronder: • Onderzoek naar nieuwe behandelingen van kanker • Pijnbestrijding bij kanker • Voeding bij kanker • Uitzaaiingen bij kanker • Verder leven met kanker • Kanker… in gesprek met je arts • Kanker… als je weet dat je niet meer beter wordt • Vermoeidheid na kanker • Kanker… een crisis in je bestaan? Onze brochures zijn vaak ook te vinden in onder andere ziekenhuizen, apotheken, bibliotheken en bij huisartsen. Wij hebben ook brochures beschikbaar over verschillende soorten kanker, zoals borstkanker, longkanker en dikkedarmkanker en over verschillende behandelingen, waaronder chemotherapie en radiotherapie. Suggesties voor deze brochure kunt u schriftelijk doorgeven aan ons Voorlichtingscentrum. KWF Informatiemap KWF Kankerbestrijding heeft voor mensen met kanker een map gemaakt met algemene informatie over het vaststellen en hebben van kanker. Wij willen hiermee (vooral) nieuwe patiënten helpen bij hun zoektocht naar actuele en betrouwbare informatie. Informatie die steun kan bieden in een onzekere situatie. 25

De map bevat onder andere: • De brochure ‘Kanker… in gesprek met je arts’ • De brochure ‘Verder leven met kanker’ • Een proefexemplaar van het KWF-magazine ‘OverLeven’ • De dvd ‘Kanker…. en dan?’ met ervaringen van mensen met kanker • Informatie over kankerpatiëntenorganisaties U kunt de KWF Informatiemap kosteloos bestellen via www.kwfkankerbestrijding.nl/bestellen of via onze gratis KWF Kanker Infolijn: 0800 – 022 66 22. Andere nuttige adressen Integrale kankercentra In Nederland zijn negen integrale kankercentra (ikc’s). Deze centra bieden ondersteuning aan zorgverleners en patiëntenorganisaties in hun regio. De ikc’s hebben als taak om behandeling, zorg en onderzoek naar nieuwe behandelingen van kanker te verbeteren. De centra organiseren ook activiteiten voor patiënten. Kijk voor meer informatie op www.iKCnet.nl. Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties (nfk) Binnen de nfk werken 24 patiëntenorganisaties samen. Zij geven steun en informatie, en komen op voor de belangen van (ex-)kankerpatiënten en hun naasten. De nfk werkt eraan om hun positie in zorg en maatschappij te verbeteren. De nfk en de kankerpatiëntenorganisaties werken samen met en worden gefinancierd door KWF Kankerbestrijding. nfk Postbus 8152 3503 rd Utrecht t (030) 291 60 90 (ma – vrij: 9.00 – 16.00 uur) [email protected] www.kankerpatient.nl 26

Voor informatie over lotgenotencontact: KWF Kanker Infolijn 0800 – 022 66 22 (gratis) ma - vrij: 9.00 – 12.30 en 13.30 – 17.00 uur. Vereniging tegen de Kwakzalverij [email protected] www.kwakzalverij.nl Het doel van deze vereniging is: evaluatie van alternatieve behandelwijzen en bestrijding van kwakzalverij in de ruimste zin van het woord. Inspectie voor de Gezondheidszorg Centrale vestiging Den Haag Postbus 16119 2500 bc Den Haag t (070) 340 79 11 [email protected] Centrale vestiging Utrecht Postbus 2680 3500 gr Utrecht t (030) 233 87 87 [email protected] www.igz.nl De Inspectie is in elke provincie gevestigd. Consumentenbond Postbus 1000 2500 ba Den Haag t (070) 445 45 45 www.consumentenbond.nl npcf (Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie) Postbus 1539 3500 bm Utrecht t (030) 297 03 03 [email protected] www.npcf.nl 27

Vitamine Informatie Bureau Postbus 27 2060 aa Bloemendaal t (0255) 51 11 30 [email protected] www.vitamine-info.nl Voor wie meer wil weten over vitamines en mineralen. Nederlandse Vereniging van Diëtisten (nvd) Postbus 341 5340 ah Oss t (0412) 62 45 43 (ma – vrij: 9.00 – 14.00 uur) [email protected] www.nvdietist.nl Voor wie op zoek is naar een geregistreerde diëtist in de buurt. Infolijn Alternatieve Geneeswijzen t (0592) 35 34 05 (ma – do: 9.00 – 21.00 uur en vrij: 9.00 – 17.00 uur) www.infolijn-ag.nl Deze informatielijn fungeert als wegwijzer en klankbord. Moermanvereniging Postbus 14 6674 zg Herveld t (0488) 45 12 21 Telefonische patiëntenvoorlichting: 0900 – 663 76 26 of 0900 – moerman (¤ 0,15/m) (ma – vrij: 9.00 – 18.00 uur) www.moermanvereniging.nl Voor wie meer wil weten over artsen die een niettoxische tumortherapie voorstaan. Ook kunt u een informatiepakket aanvragen.

28

Landelijk Informatiecentrum Moermantherapie (lim) Wilhelminadwarsweg 3 7442 gb Nijverdal Informatielijn: 0548 - 62 16 82 (ma – vrij: 10.00 – 12.00 uur) [email protected] www.moerman-info.nl U kunt hier onder meer terecht met praktische vragen over de Moerman- of Houtsmullertherapie, u kunt adressen verkrijgen van behandelaars die niet-toxische therapieën voorstaan of een informatiepakket aanvragen. Artsenvereniging voor Biologische en Natuurlijke Geneeskunde, abng-2000 Bussummerstraat 31A 1411 pl Naarden t (035) 628 71 61 [email protected] www.abng.nl Nederlands Genootschap Orthomoleculaire Oncologie www.ngoo.nl Artsenvereniging voor homeopathie vhan Postbus 223 6700 ae Wageningen t (0317) 42 69 08 (ma – do: 9.00 – 15.00 uur en vrij: 9.00 – 14.00 uur) [email protected] www.vhan.nl Bij deze vereniging kunt u informatie verkrijgen over homeopathie. Ook heeft men een lijst van geregistreerde homeopathisch artsen.

29

Federatie Antroposofische Gezondheidszorg Postbus 266 3970 ag Driebergen t (0343) 53 35 38 (ma – do: 8.30 – 17.00 uur) [email protected] www.antropozorg.nl Voor wie meer wil weten over de antroposofische geneeswijze. Kliniek Berg en Bosch Prof. Bronkhorstlaan 10a 3723 mb Bilthoven t (030) 228 26 22 www.internistenbergenbosch.nl De internistenpraktijk heeft de antroposofische behandeling van kankerpatiënten als een van de aandachtspunten.

30

Notities

31

Voorlichtingscentrum KWF Kankerbestrijding In dit centrum kunt u terecht voor: • documentatie o.a. brochures, tijdschriften en video’s • een persoonlijk gesprek Bezoekadres (bij voorkeur op afspraak) Delflandlaan 17, 1062 ea Amsterdam

U kunt ook bellen Gratis KWF Kanker Infolijn 0800 – 022 66 22 Of kijk op internet www.kwfkankerbestrijding.nl

Bestellingen door organisaties Fax verzendhuis: (013) 595 35 66 Internet: www.kwfkankerbestrijding.nl/ bestellen bestelcode F66